Mury miejskie

Ten artykuł od 2021-03 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Mury miejskie – zespół murów obronnych (często wraz z innymi fortyfikacjami) otaczających dawniej miasta, chroniąc je przed atakami z zewnątrz.

Historia

Początki

Pierwsze mury miejskie budowano już w okresie starożytnym. Do historii przeszły mury takich miast jak Babilon, Jerycho czy Troja. Warto tu też wymienić słynne Długie Mury osłaniające Ateny podczas wojny peloponeskiej. Mury starożytnych miast greckich i Bliskiego Wschodu budowane były zazwyczaj z nieciosanych wielkich bloków kamiennych, kładzionych jeden na drugim (Mykeny) albo powstawały z cegieł łączonych zaprawą (Babilon). Mury z ciosanych kamieni łączonych zaprawą to domena epoki hellenistycznej i czasów rzymskich. Sam Rzym natomiast przez długi czas nie posiadał murów miejskich. W Europie barbarzyńskiej mury budowały plemiona celtyckie. Miały one formę drewnianego szalunku wypełnionego kamieniami i ziemią (tzw. Murus Gallicus).

Średniowiecze

W średniowieczu mury były bardzo popularne – uważano, że każde większe miasto powinno je mieć. W zależności od warunków topograficznych mury miejskie otaczały miasto w całości lub tylko częściowo (przeszkody naturalne takie jak skały, rzeki i zbiorniki wodne zastępowały wówczas brakujące fragmenty muru). Wjazd do miasta zapewniały bramy. Często mury miejskie zwieńczone były przejściem obronnym z otworami strzeleckimi, niejednokrotnie przejścia te były zadaszone. Czasami mur zwieńczony był jedynie warstwą kamieni spadających w razie ataku na agresorów. Z czasem mury uzupełniano fosą, wieżami obronnymi (szczególnie bramy i narożniki), a nawet dodatkowym niższym murem zewnętrznym (międzymurze podzielone było wówczas murami poprzecznymi). Niekiedy przed bramą budowano specjalne konstrukcje obronne – barbakany. Także powstające pod miastem osady otaczano po pewnym czasie murami. Oprócz funkcji obronnej mury miejskie pełniły funkcje reprezentacyjne, co widoczne jest szczególnie w architekturze bram wjazdowych.

Czasy nowożytne

Wynalezienie broni palnej pociągnęło za sobą dalsze zmiany w wyglądzie murów miejskich. W ważnych strategicznie miejscach, takich jak bramy i narożniki, budowano masywne basteje obsadzone działami. Pozostała część murów nie zapewniała jednak wystarczającej obrony przed ostrzałem artylerii. Z tego względu miasta zaczęto otaczać bastionami i sypanymi wałami ziemnymi. Umocnień tego typu nie można było tak łatwo przesunąć na zewnątrz, jak miało to miejsce w wypadku murów starego typu, niejednokrotnie rozszerzanych, a nawet budowanych na nowo. Hamowało to rozwój przestrzenny miast i przyczyniało się do zagęszczenia zabudowy wewnątrz miasta.

Większość fortyfikacji miejskich została rozebrana w XIX wieku, gdyż nie stanowiły już konkurencji dla nowoczesnej broni. A tylko utrudniały powstawanie nowych budynków. W niektórych miastach na ich miejscu zakładano parki zwane plantami (np. w Krakowie).

Miasta z zachowanymi murami (wybór)

Polska

Z tym tematem związana jest kategoria: Mury obronne polskich miast.

Barlinek
Bartoszyce - Brama Lidzbarska
Będzin
Biała
Biecz
Bielsko-Biała
Bodzentyn
Bolesławiec
Bolków
Brodnica (fragmenty, Brama Chełmińska i wieża Bramy Mazurskiej)
Byczyna (niemal pełny obwód, dwie wieże bramne i baszta)
Bystrzyca Kłodzka
Chełmno (pełny obwód z ponad 20 basztami i Bramą Grudziądzką)
Chojna (mury zachowane w 50% wraz z dwoma bramami i licznymi basztami)
Chojnice - fragmenty murów z Bramą Człuchowską i 5 basztami
Dzierżoniów
Gdańsk (fragmenty z basztami i bramami)
Gliwice
Głogów
Głogówek (niewielkie fragmenty)
Gniew (odcinki pd.-zach. i pn.-zach. z basztami w niepełnej wysokości)
Goleniów
Golub-Dobrzyń (znaczne fragmenty z basztami)
Gorzów Wielkopolski
Grodków
Grudziądz
Iława
Inowrocław (dwa niewielkie fragmenty)
Jasło (fragment)
Jawor
Kalisz
Kłodzko
Kamienna Góra
Kamień Krajeński
Kożuchów
Krapkowice
Kraków (fragment odcinka północnego z Bramą Floriańską i basztami)
Lębork
Lidzbark Warmiński - przedbramie Bramy Wysokiej
Lubań
Lubin
Lublin - fragmenty murów, Brama Krakowska, Brama Grodzka, Baszta tzw. Gotycka
Lwówek Śląski (podwójny pierścień murów obronnych zachowany prawie w całości, dwie baszty, niemal 20 bastei i Bastion Archonattiego)
Łęczyca
Malbork - Brama Mariacka
Mieszkowice
Niemodlin
Nysa (niewielkie fragmenty)
Oleśnica
Olkusz (niewielki fragment wraz z basztą, odbudowaną w ostatnich latach)
Olsztyn (fragmenty murów miejskich z Bramą Wysoką (Górna Brama) z XIV w.)
Opoczno (niewielki fragment)
Opole (niewielki fragment wraz z basztą, odbudowaną w ostatnich latach)
Ośno Lubuskie (mury zachowane w pełnym obwodzie, z kilkoma basztami; bramy wyburzone w XIX w.)
Paczków (mury zachowane w pełnym obwodzie, z kilkoma basztami)
Pasłęk
Płock (niewielki fragment)
Pułtusk (baszta)
Poznań
Prudnik (niewielki fragment i dwie baszty)
Pyrzyce
Racibórz
Radom
Rzeszów (fragment)
Sandomierz
Starogard Gdański
Stargard
Strzegom
Strzelce Krajeńskie
Sulechów
Szydłów
Świdnica
Świebodzice
Świecie (zachowany odcinek długości ok. 200 m z kilkoma basztami)
Środa Śląska
Tarnów (fragmenty i basteja)
Toruń (znaczne odcinki o łącznej długości ok. 1 km, głównie od strony Wisły i wzdłuż ul. Podmurnej, trzy bramy i dziewięć baszt, w tym Krzywa Wieża)
Trzebiatów (fragmenty i baszta)
Warszawa (fragmenty murów zostały wydobyte z gruzów, częściowo zrekonstruowane i odsłonięte po wojnie)
Wolin
Wrocław (niewielkie fragmenty i baszta)
Wschowa
Ziębice^[1]
Złotoryja