Pelargonia pachnąca

Pelargonia pachnąca
	; Pelargonium graveolens hort.
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bodziszkowce
Rodzina	bodziszkowate
Rodzaj	pelargonia
Gatunek	pelargonia pachnąca
	Nazwa systematyczna
	Pelargonium graveolens L'Hér.; W. Aiton, Hort. kew. 2:423. 1789
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pelargonia pachnąca (Pelargonium graveolens) – gatunek rośliny należący do rodziny bodziszkowatych. Nazwy zwyczajowe: geranium, anginka, anginowiec, ruzyndla. Pochodzi z południowej i wschodniej części Afryki^[3]. Jest uprawiana, w uprawie jednak spotyka się wyłącznie kultywary i mieszańce oznaczane jako Pelargonium graveolens hort. lub Pelargonium ×graveolens. Nazwą pelargonia pachnąca określa się również całą grupę mieszańców i kultywarów pochodzących od innych gatunków pelargonii o silnym zapachu. Wiele z nich wyhodowane zostało przez dawnych ogrodników, dzisiaj już nie sposób ustalić od jakiego gatunku one pochodzą.

Morfologia

Pokrój: Uprawiane odmiany to półkrzewy o wysokości do 1 m^[4].
Liście: Naprzeciwległe, długoogonkowe, owłosione, z blaszką głęboko powycinaną i ząbkowaną na brzegu^[4].
Kwiaty: Zebrane w 5–10 kwiatowe baldachy wyrastające na długich szypułkach z katów liści. Mają kolor od białego do bladopurpurowego, górne płatki zazwyczaj mają ciemniejsze żyłkowanie. W porównaniu z innymi gatunkami pelargonii są drobne i mało ozdobne. Przeważnie mają symetrię dwuboczną; dwa górne płatki korony są szersze i dłuższe, a także inaczej zabarwione, pręcików jest 10, część z nich lub wszystkie są zmarniałe^[5]. Kwiaty są bezwonne^[4].
Gatunki podobne: Do silnie pachnących pelargonii należą też: pelargonia kutnerowata (P. tomentosum) o zapachu miętowym i Pelargonium crispum o zapachu cytrynowym. W uprawie występują one również tylko jako mieszańce i kultywary.

Zobacz też: pelargonia bluszczolistna, pelargonia pasiasta i pelargonia wielkokwiatowa.

Biologia

Roślina wieloletnia i długowieczna. Rocznie jej pędy przyrastają o 20–30 cm. W uprawie domowej jednak trzymana jest zwykle tylko przez kilka lat, gdyż starsze okazy stają się brzydkie. Bardzo charakterystyczną cechą tej rośliny jest silny, różany, aromatyczny i orzeźwiający zapach wydzielający się zwłaszcza przy potarciu liści, wytwarza bowiem duże ilości olejków eterycznych. Jak wszystkie pelargonie jest rośliną termoindukcyjną – kwitnie obficie po dłuższym przebywaniu w niskiej temperaturze. Bez przejścia tego okresu spoczynku kwitnie słabo lub wcale, traci też swój charakterystyczny pokrój. Dlatego też w uprawie domowej kwitnie rzadko, nasion przeważnie nie zawiązuje.

Zastosowanie

Roślina ozdobna, w Polsce uprawiana jako doniczkowa roślina pokojowa, ale w okresie letnim uprawiana jest również w doniczkach na balkonach, werandach i w ogródku. Uprawiana jest głównie ze względu na zapach, ale jej walorami ozdobnymi są także ładne liście i pokrój. Kwiaty mają mniejsze znaczenie ozdobne.
Wytwarzane przez nią olejki aromatyczne (tzw. olejek geraniowy) wykorzystywane są w przemyśle perfumeryjnym, a także w cukiernictwie do produkcji olejków zapachowych.
Uważana jest za roślinę leczniczą.
Jej liście dodawane do herbaty nadają jej aromatyczny, oryginalny smak.

Uprawa

Wymagania. Dobrze rośnie w temperaturze pokojowej, zimą wymaga obniżonej temperatury (3-5 °C). Jest jak wszystkie pelargonie rośliną światłolubną, uprawiana w cieniu słabo pachnie, nie kwitnie, a jej pędy nadmiernie się wyciągają. Nie ma specjalnych wymagań co do gleby, dobrze rośnie w każdej żyznej ziemi ogrodowej. Jest wrażliwa na nadmiar wilgoci w glebie, nadmierne podlewanie bardziej jej szkodzi, niż okresowe przesuszenie gleby. Jest nieodporna na mróz.

Sposób uprawy. W okresie wiosennym i letnim (nie dłużej niż do końca sierpnia) nawozi się ją co 2–3 tygodnie płynnymi nawozami wieloskładnikowymi, najlepiej specjalnie dla pelargonii. Co wiosnę przesadza się ją do większej o 1–2 numery doniczki. Systematycznie uszczykuje się wierzchołki pędów, by lepiej się rozkrzewiała. Okazy starsze należy silniej przyciąć.
Rozmnażanie. Dość łatwo rozmnaża się przez sadzonki pozyskiwane z młodych pędów przez cały rok (z wyjątkiem zimy). Ukorzenia się je w mieszaninie torfu z piaskiem w temperaturze pokojowej. Dla niektórych odmian dostępne są też w sprzedaży nasiona.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-02] (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN) [online] [dostęp 2009-03-08] .
↑ ^a ^b ^c S.L.S.L. Kochhar S.L.S.L., Cambridge University Press, Cambridge University Press, 2016, s. 597, ISBN 978-1-107-11294-0 .
↑ ZbigniewZ. Podbielkowski ZbigniewZ., Słownik roślin użytkowych, Warszawa: PWRiL, 1989, ISBN 83-09-00256-4 .

Bibliografia

Dawid Longman: Pielęgnowanie roślin pokojowych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1997. ISBN 83-09-01559-3.
Christopher Brickell (red.): Wielka encyklopedia roślin ogrodowych od A do Z. Muza S.A, 1999. ISBN 83-7200-239-8.

Linki zewnętrzne

Poradnik ogrodniczy. Pelargonie, uprawa, szkodniki i choroby

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-02] (ang.).

[3] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [online] [dostęp 2009-03-08] .

[Kochhar-4] S.L.S.L. Kochhar S.L.S.L., Cambridge University Press, Cambridge University Press, 2016, s. 597, ISBN 978-1-107-11294-0 .

[5] ZbigniewZ. Podbielkowski ZbigniewZ., Słownik roślin użytkowych, Warszawa: PWRiL, 1989, ISBN 83-09-00256-4 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]