Portal:Holandia
< Portale < Geografia < Europa < Holandia
Holandia w polskojęzycznej Wikipedii
  |
Holandia (nid. Nederland, wym. [ˈneːdərˌlɑnt]; zachodniofryzyjski Nederlân; papiamento Hulanda) – państwo położone w Europie zachodniej, część składowa Królestwa Niderlandów. Stolicą jest Amsterdam, natomiast siedzibą rządu, parlamentu i rodziny królewskiej jest Haga. Graniczy na południu z Belgią oraz na wschodzie z Niemcami, od północy i zachodu oblewa ją wody Morza Północnego. Holandia jest monarchią konstytucyjną, a jej władcą jest król Wilhelm Aleksander. Jest członkiem Unii Europejskiej, ONZ i NATO.
|
|
Artykuł na medal
Vincent Willem van Gogh (wym. [ˈvɪnsɛnt vaŋˈɣɔɣ]; ur. 30 marca 1853, zm. 29 lipca 1890) – holenderski malarz postimpresjonistyczny, którego twórczość dzięki żywej kolorystyce i emocjonalnemu oddziaływaniu wywarła dalekosiężny wpływ na sztukę XX w. Artysta w ciągu swego życia cierpiał na napady lękowe i narastające ataki spowodowane zaburzeniami psychicznymi. Zmarł w wieku 37 lat jako twórca nieznany szerszemu ogółowi, w wyniku postrzału z broni palnej – prawdopodobnie samobójczego. Czytaj więcej...
Dobry artykuł
Kuchnia holenderska – narodowa kuchnia Holendrów. Oferuje proste, pożywne, oszczędne i zdrowe potrawy. Podstawowymi składnikami większości współczesnych tradycyjnych dań obiadowych są: ziemniaki, warzywa i mięso, ugotowane osobno lub łącznie w postaci stamppotu – potrawy charakterystycznej dla kuchni holenderskiej, występującej w wielu wariantach, do której często podawana jest kiełbasa rookworst. W tradycyjnym menu goszczą też ryby. Na ulicy od końca maja do początku lipca można kupić tradycyjną zakąskę – wypatroszonego solonego śledzia z cebulką pokrojoną w kostkę tzw. Hollandse Nieuwe lub maatjesharing. Kuchnia holenderska słynie z serów żółtych, które wyrabiano już p.n.e. Ze względu na uwarunkowania historyczne – byłe kolonie – kuchnia Holendrów uległa wpływom innych kuchni, głównie wpływowi kuchni indonezyjskiej. Czytaj więcej…
Czy wiesz...
Z najciekawszych artykułów w Wikipedii na temat Holandii:
…że Kanał Amsterdam-Ren oddano do użytku ponad 20 lat od rozpoczęcia budowy?
…jakie spotkania (na zdjęciu) odbywały się w XIII-wiecznym zamku w Muiden?
…kto ma reprezentować Holandię w przyszłorocznym Konkursie Piosenki Eurowizji?
…które koronowane głowy nocowały w hotelu Amstel (na zdjęciu) w Amsterdamie w drugiej połowie XIX wieku?
Rocznice i wydarzenia
- Max Verstappen zwycięzcą Grand Prix Hiszpanii Formuły 1. (15 maja 2016 | Wikinews)
- Referendum dotyczące umowy o współpracy gospodarczej i politycznej Unii Europejskiej z Ukrainą. Większość głosów na Nie. (6 kwietnia 2016)
- Katastrofa kolejowa w Dalfsen, zgięła 1 osoba, 6 zostało rannych (na zdjęciu pociąg, który brał udział w wypadku). (23 lutego 2016)
- 200 lat temu (w 1815 r.) uchwalono konstytucję Królestwa Zjednoczonych Niderlandów. (24 sierpnia 2015)
- Dwa dźwigi runęły na domy w Alphen aan den Rijn. (3 sierpnia 2015 | Wikinews)
Historia Holandii
W średniowieczu tereny dzisiejszej Holandii były podzielone na hrabstwa (w VIII w. było ich prawie 50). W 1477 Holandia, a wraz z nią terytoria obecnej Belgii i Luksemburga, przeszła pod panowanie Habsburgów (od 1556 ich linii hiszpańskiej).
W marcu 1572 doszło do wybuchu powstania przeciw Hiszpanii. Wynikiem rewolty było podpisanie 23 stycznia 1579 Unii Utrechckiej. W pokoju westfalskim 1648 Hiszpania uznała niepodległość Zjednoczonych Prowincji. Od końca XVI w. Prowincje przeżywały rozkwit – rozwijał się handel zamorski, powstały kompanie handlowe takie jak: Kompania Wschodnioindyjska, Kompania Zachodnioindyjska. Republika Zjednoczonych Prowincji rywalizowała z takimi potęgami jak Anglia czy Francja o kolonizację Ameryki Północnej. w 1830 wskutek powstania niepodległościowego, od Niderlandów oderwała się Belgia, uznane przez Holandię w 1839.
W 1848 r. uchwalono konstytucję Holandii. Holandia była okupowana przez III Rzeszę, mimo swojej neutralności. Holandia jest jednym z założycieli Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, później Unii Europejskiej.
Geografia Holandii
Holandia leż w Europie Zachodniej, graniczy od południa z Belgią i do wschodu z Niemcami. Od północy i zachodu oblewa ją Morze Północne. Holandia ma powierzchnię 41 526 km² co odpowiada 1/8 powierzchni Polski.
Leży w dorzeczu trzech rzek: Renu, Mozy i Skaldy, IJsselu, Waalu i Amstelu. Długą tradycję (od VIII wieku) ma tu osuszanie terenów nadmorskich, jezior i zatok, poprzez tworzenie polderów. W 1932 powstał zbiornik IJsselmeer (1 100 km²) w wyniku odcięcia tamą Afsluitdijk (dł. 32 km) zatoki Zuiderzee od Morza Północnego.
Klimat Holandii jest morski, umiarkowany i ciepły. Średnia temperatura stycznia wynosi od +1 °C na wschodzie do +3 °C na zachodzie. Natomiast w lipcu od +17 °C do +19 °C, w głębi kraju do +20 °C. Mała amplituda roczna temperatur jest wynikiem zachodnich i południowo-zachodnich wiatrów, które łagodzą upały i chłody zimowe. Średnia roczna suma opadów wynosi 750 mm. Częstym zjawiskiem są mgły.
Kultura Holandii
.jpg)
Holandię zamieszkuje 16 778 806 osób i jest 24. najgęściej zaludnionym krajem świata. Gęstość zaludnienia wynosi w tym kraju 404 osób/km². Językiem urzędowym Holandii jest język niderlandzki, a we Fryzji od niedawna także fryzyjski. Holendrzy kultywują rodzime dialekty i bywa, że język mówiony sąsiedniej wioski to inny dialekt. Obecnie Holandia jest jednym z najbardziej świeckich krajów Europy. W 2010 roku tylko 48,7% populacji Holandii wyznawało jakąś religię.
Grupy wyznaniowe w Holandii
- chrześcijaństwo
- katolicyzm – 24,7%
- protestantyzm – 10,8%
- islam – 5-6%
Sztuka holenderska jest szczególnie znana z malarstwa. Wielu znakomitych malarzy to właśnie Holendrzy. Po za tym popularna jest również Holenderska literatura, kinematografia oraz muzyka.
Malarze: Rembrandt van Rijn, Vincent van Gogh, Jan Vermeer, Frans Hals, Gabriël Metsu, George Hendrik Breitner, Piet Mondrian, Karel Appel i Guillaume Cornelis Beverloo
Pisarze: Joost van den Vondel, Eduard Douwes Dekker, Harry Mulisch, Gerard Reve, Willem Frederik Hermans, Johan Huizinga, Erazm z Rotterdamu, Christiaan Huygens i Baruch Spinoza
Reżyserzy: Bert Haanstra, Fons Rademakers, Marleen Gorris, Mike van Diem
Muzycy/grupy muzyczne: Jan Pieterszoon Sweelinck, Louis Andriessen, Willem Pijper, Golden Earring, Focus, The Gathering, Shocking Blue, Within Temptation, Armin van Buuren, Tiësto, Caro Emerald, Anouk, Ton Koopman
Uniwersytety: Erasmus Universiteit Rotterdam, Radboud Universiteit Nijmegen, Rijksuniversiteit Groningen, Technische Universiteit Delft, Uniwersytet Techniczny w Eindhoven, Universiteit van Amsterdam, Universiteit Leiden, Maastricht University, Universiteit Twente, Universiteit Utrecht, Universiteit van Tilburg, Vrije Universiteit Amsterdam, Wageningen University & Research Centre
Media: Nederland 1, Nederland 2, Nederland 3, RTL 4, RTL 5, BVN TV, Radio Nederland Wereldomroep
Podział administracyjny Holandii
Holandia podzielona jest na 12 prowincji, które dzielą się z kolei na 458 gmin oraz na trzy gminy specjalne położone na Karaibach.
| prowincja | język niderlandzki | stolica | powierzchnia (km²) | ludność | |
|---|---|---|---|---|---|
| Prowincje | |||||
| Groningen | Groningen | Groningen | 2336 | 575 234 | |
| Fryzja | Friesland | Leeuwarden | 3349 | 642 998 | |
| Drenthe | Drenthe | Assen | 2642 | 483 173 | |
| Overijssel | Overijssel | Zwolle | 3327 | 1 109 250 | |
| Flevoland | Flevoland | Lelystad | 1419 | 365 301 | |
| Geldria | Gelderland | Arnhem | 4975 | 1 970 865 | |
| Utrecht | Utrecht | Utrecht | 1386 | 1 171 356 | |
| Holandia Północna | Noord-Holland | Haarlem | 2670 | 2 595 294 | |
| Holandia Południowa | Zuid-Holland | Haga | 2818 | 3 452 323 | |
| Zelandia | Zeeland | Middelburg | 1788 | 379 948 | |
| Brabancja Północna | Noord-Brabant | Den Bosch | 4919 | 2 410 649 | |
| Limburgia | Limburg | Maastricht | 2153 | 1 135 962 | |
| Gminy specjalne | |||||
| Bonaire | Bonaire | Kralendijk | 294 | 14 006 | |
| Saba | Saba | The Bottom | 13 | 1424 | |
| Sint Eustatius | Sint Eustatius | Oranjestad | 21 | 3100 | |
Polityka Holandii
Królestwo Niderlandów od 16 marca 1815 roku jest monarchią konstytucyjną, na czele państwa stoi monarcha (od 2013 – król Wilhelm Aleksander). Król Niderlandów mianuje szefa rządu Holandii, wywodzącego się najczęściej ze zwycięskiego ugrupowania – jest on szefem egzekutywy. Premier kieruje polityką wewnętrzną i zagraniczną państwa. Rolę władzy ustawodawczej odgrywa dwuizbowy parlament – Stany Generalne (Staten-Generaal), przy czym faktyczne znaczenie posiada jedynie izba niższa (Tweede Kamer). Senat (Eerste Kamer) pełni funkcję reprezentacyjną i ewentualnie może opóźniać wejście w życie ważnych ustaw.
Największe ugrupowania polityczne:
- Partia Pracy (Partij van de Arbeid)
- Apel Chrześcijańsko-Demokratyczny (Christen-Democratisch Appèl)
- Partia Socjalistyczna (Socialistische Partij)
- Partia Ludowa na rzecz Wolności i Demokracji (Volkspartij voor Vrijheid en Democratie)
W Holandii panuje obecnie dynastia Orańska-Nassau panująca od czasów Wilhelma I Orańskiego, który zorganizował powstanie przeciwko Hiszpanii i uzyskał niepodległość Niderlandów.
Władcy z dynastii Orańskiej-Nassau:
- Wilhelm I Holenderski (1815-1840)
- Wilhelm II Holenderski (1840-1849)
- Wilhelm III Holenderski (1849-1890)
- Wilhelmina (1890-1948)
- Juliana (1948-1980)
- Beatrycze (1980-2013)
- Wilhelm Aleksander (od 2013)
Kategorie związane z Holandią
Inne portale tematyczne w polskojęzycznej Wikipedii
 |
|
