Richard Linklater

Richard Linklater
Prawdziwe imię i nazwisko	Richard Stuart Linklater
Data i miejsce urodzenia	30 lipca 1960 ; Houston
Zawód	reżyser, scenarzysta, producent, aktor
Lata aktywności	od 1985
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Richard Stuart Linklater^[1] (ur. 30 lipca 1960 w Houston) – amerykański reżyser, scenarzysta, producent i aktor^[2].

Życiorys

Urodził się w Houston w stanie Teksas. Uczęszczał do Huntsville High School w Huntsville. Studiował literaturę angielską na Uniwersytecie Stanowym Sam Houston^[2] w Teksasie. Rzucił studia przed zdobyciem dyplomu aby poświęcić się pracy na platformie wiertniczej w Zatoce Meksykańskiej. To tam zainteresował się kinematografią. W dniach wolnych od pracy oglądał po 3–4 filmy dziennie i postanowił spróbować swych sił w przemyśle filmowym. Za pieniądze zarobione na platformie wiertniczej kupił swą pierwszą kamerę typu Super-8, sprzęt montażowy i projektor i zamieszkał w Austin w stanie Teksas. Dołączył do klubu filmowego Uniwersytetu Teksańskiego w Austin i zaczął tworzyć swe pierwsze filmy krótkometrażowe.

W roku 1985 założył stowarzyszenie filmowe Austin Film Society wraz ze swoim długoletnim współpracownikiem i kamerzystą Lee Danielem^[3].

Swoje pierwsze krótkie formy traktował jako ćwiczenia w filmowym fachu. Pierwszy pełnometrażowy film Linklater nakręcił w 1989^[4]. Był to mało znany i rzadko pokazywany film pt It's Impossible to Learn to Plow by Reading Books , dzieło nakręcone na taśmie Super 8 mm, którego produkcja i montaż zajęły dwa lata^[3].

Kolejnym filmem Linklatera był Slacker, nakręcony w 1991 o budżecie wysokości 23 000 dolarów. Film ten zauważony został na Festiwalu Filmowym w Sundance w 1991 roku, po czym osiągnął w Stanach status kultowy i utorował drogę kolejnym, droższym produkcjom reżysera^[4].

Richard Linklater stworzył własną firmę producencką zwaną Detour Filmproduction (jej nazwa nawiązuje do niskobudżetowego filmu Edgara G. Ulmera z 1945 roku)^[4].

W 2005 był nominowany do Oscara w kategorii najlepszy scenariusz adaptowany za film Przed zachodem słońca^[4].

W 2014 do kin trafił film pt Boyhood. Film z udziałem Ethana Hawke’a oraz Patricii Arquette rozgrywa się na przestrzeni dwunastu lat. Linklater zaczął kręcić film w roku 2002, po czym kolejne fragmenty były kręcone aż do 2013. Podejście do filmu wiąże się z jego tematem, jakim jest dojrzewanie^[4].

Styl

Richard Linklater wypłynął na fali nowego amerykańskiego kina niezależnego zainspirowanego książką Ricka Schmidta Jak nakręcić film za równowartość ceny używanego auta (How to Make a Feature Film at Used Car Prices) z 1989 roku, czyli za równowartość 10000 dolarów lub mniej. Książka ta szybko stała się biblią aspirujących młodych filmowcow i pozwoliła wypłynąć takim twórcom jak Quentin Tarantino, Robert Rodriguez, Spike Lee, Steven Soderbergh i Linklater^[4].

Filmy Linklatera charakteryzują: minimalizacja ruchów kamery, skoncentrowanie na dialogu w miejsce narracji (a często jej brak), ograniczenie akcji filmu do bardzo krótkiego okresu w czasie, np. jednej nocy, 24 godzin, jednego dnia. Film Przed zachodem słońca rozgrywa się w czasie rzeczywistym.

W filmach Linklatera zaobserwować można inspiracje twórczością takich reżyserów jak Jean-Luc Godard, François Truffaut, Jacques Tati, Eric Rohmer, Robert Bresson. Często pojawiają się odwołania do literatury i filozofii, m.in. do André Bretona, Benedicta Andersona i André Bazina^[4].

Jednym z najczęstszych motywów w filmach Linklatera jest szeroko pojęte próżniactwo. W wielu dziełach Linklater głosi pochwałę próżniactwa jako kreatywnego sposobu na życie niepodporządkowane żadnym ograniczeniom czy strukturom. Lenistwo w jego filmach jest odtrutką na kapitalistyczny wyścig szczurów, stanowi rodzaj buntu oraz niezgody na opresyjność szeroko pojętego systemu. Bohaterowie wielu filmów Linklatera spędzają swój czas na filozofowaniu, wymyślaniu historii czy marzeniach sennych. Próżniactwo w sensie przedstawianym przez Linklatera to zajęcie kulturalne – kultywowanie wyższych wartości przy jednoczesnej negacji materializmu. Związek między kreatywnością a bezrobociem (lub nicnierobieniem) jest motywem przewijającym się przez większość filmów Linklatera, np. Slacker, Dazed and Confused (znanym w Polsce jako Uczniowska balanga), Przed wschodem słońca, Waking Life czy Tape^[4]. Reżyser potrafi jednak dostrzec ryzyko, jakie niesie próżniactwo niekreatywne – bohater filmu subUrbia z 1996 jest najlepszym przykładem na to, jak lenistwo i brak zajęcia wpływa na powstawanie negatywnych, destruktywnych postaw, takich jak zawiść, rasizm, nienawiść i przemoc^[4].

Filmy Linklatera najczęściej opowiadają o ludziach młodych oraz o czymś, co sam reżyser nazywa kontinuum młodzieńczej rebelii. Linklater najczęściej obsadza w swoich filmach młodych, zdolnych aktorów będących wschodzącymi gwiazdami Hollywoodu. Wśród nich znaleźli się m.in. Ethan Hawke, Milla Jovovich, Jason London, Rory Cochrane, Julie Delpy, Jack Black, Giovanni Ribisi^[4].

Dwa filmy reżysera - Przez ciemne zwierciadło i Waking Life - powstały przy użyciu rewolucyjnej techniki zwanej rotoskopią. Polega ona na animacji uprzednio nakręconego i zmontowanego filmu. Animacja ta jest bardzo bliska oryginałowi, łącznie z oddaniem podobieństwa aktorów, pozwala natomiast na zastosowanie efektów niemożliwych do uzyskania w konwencjonalnym filmie^[5].

Filmografia

Woodshock (1985)
It's Impossible to Learn to Plow by Reading Books (1989)
Slacker (1991)
Heads I Win/Tails you Loose (1991)
Uczniowska balanga (Dazed and Confused) (1993)
Przed wschodem słońca (Before Sunrise) (1995)
SubUrbia (1996)
Bracia Newton (1998)
Życie świadome / Jawa czy sen (Waking Life) (2001)
Taśma (2001)
Szkoła rocka (The School of Rock) (2003)
Przed zachodem słońca (Before Sunset, 2004)
Bad News Bears (2005)
Przez ciemne zwierciadło (A Scanner Darkly, 2006)
Fast Food Nation (2006)
Inning By Inning: A Portrait Of A Coach (2008)
Me and Orson Welles (Me and Orson Welles, 2008)
Bernie (2011)
Przed północą (Before Midnight, 2013)
Boyhood (2014)
Każdy by chciał!! (Everybody Wants Some!!, 2016)
Last Flag Flying (2017)
Gdzie jesteś, Bernadette? (2019)
Hit Man (2023)

Nagrody

Przypisy

↑ Personalidade: Richard Linklater (EUA). InterFilmes.com. [dostęp 2010-02-28]. (port.).
↑ ^a ^b Richard Linklater Pictures. FanPix.Net. [dostęp 2010-02-28]. (ang.).
↑ ^a ^b Richard Linklater (30 de julho de 1960). Filmow.com. [dostęp 2010-02-28]. (port.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Richard Linklater. MYmovies.it. [dostęp 2010-02-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-19)]. (wł.).
↑ Andrew Pulver (2018-10-09): Richard Linklater makes anti-Ted Cruz campaign TV spot. The Guardian. [dostęp 2018-10-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-19)]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Richard Linklater w bazie IMDb (ang.)
Richard Linklater w bazie Filmweb
Richard Linklater w bazie Notable Names Database (ang.)

[interfilmes-1] Personalidade: Richard Linklater (EUA). InterFilmes.com. [dostęp 2010-02-28]. (port.).

[fanpix.famousfix-2] Richard Linklater Pictures. FanPix.Net. [dostęp 2010-02-28]. (ang.).

[filmow-3] Richard Linklater (30 de julho de 1960). Filmow.com. [dostęp 2010-02-28]. (port.).

[mymovies-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Richard Linklater. MYmovies.it. [dostęp 2010-02-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-19)]. (wł.).

[theguardian-5] Andrew Pulver (2018-10-09): Richard Linklater makes anti-Ted Cruz campaign TV spot. The Guardian. [dostęp 2018-10-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-19)]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

1980-89	It's Impossible to Learn to Plow by Reading Books (1988)
1990-99	Slacker (1991) Uczniowska balanga (1993) Przed wschodem słońca (1995) Na przedmieściach (1996) Bracia Newton (1998)
2000-09	Życie świadome (Jawa czy sen) (2001) Taśma (2001) Szkoła rocka (2003) Przed zachodem słońca (2004) Drużyna specjalnej troski (2005) Przez ciemne zwierciadło (2006) Fast Food Nation (2006) Me and Orson Welles (2008)
2010-19	Bernie (2011) Przed północą (2013) Boyhood (2014) Każdy by chciał!! (2016) Last Flag Flying (2017) Gdzie jesteś, Bernadette? (2019)
2020-29	Apollo 10 1/2: Kosmiczne dzieciństwo (2022) Hit Man (2023)

1968–1969	Mike Nichols (1968) John Schlesinger (1969)
1970–1979	George Roy Hill (1970) John Schlesinger (1971) Bob Fosse (1972) François Truffaut (1973) Roman Polański (1974) Stanley Kubrick (1975) Miloš Forman (1976) Woody Allen (1977) Alan Parker (1978) Francis Ford Coppola (1979)
1980–1989	Akira Kurosawa (1980) Louis Malle (1981) Richard Attenborough (1982) Bill Forsyth (1983) Wim Wenders (1984) Woody Allen (1986) Oliver Stone (1987) Louis Malle (1988) Kenneth Branagh (1989)
1990–1999	Martin Scorsese (1990) Alan Parker (1991) Robert Altman (1992) Steven Spielberg (1993) Mike Newell (1994) Michael Radford (1995) Joel Coen (1996) Baz Luhrmann (1997) Peter Weir (1998) Pedro Almodóvar (1999)
2000–2009	Ang Lee (2000) Peter Jackson (2001) Roman Polański (2002) Peter Weir (2003) Mike Leigh (2004) Ang Lee (2005) Paul Greengrass (2006) Joel i Ethan Coenowie (2007) Danny Boyle (2008) Kathryn Bigelow (2009)
2010–2019	David Fincher (2010) Michel Hazanavicius (2011) Ben Affleck (2012) Alfonso Cuarón (2013) Richard Linklater (2014) Alejandro González Iñárritu (2015) Damien Chazelle (2016) Guillermo del Toro (2017) Alfonso Cuarón (2018) Sam Mendes (2019)
2020–2029	Chloé Zhao (2020) Jane Campion (2021) Edward Berger (2022) Christopher Nolan (2023)

1956–1979	Robert Aldrich (1956) Mario Monicelli (1957) Tadashi Imai (1958) Akira Kurosawa (1959) Jean-Luc Godard (1960) Bernhard Wicki (1961) Francesco Rosi (1962) Nikos Koundouros (1963) Satyajit Ray (1964) Satyajit Ray (1965) Carlos Saura (1966) Živojin Pavlović (1967) Carlos Saura (1968) Jean-Pierre Blanc (1972) Siergiej Sołowjow (1975) Mario Monicelli (1976) Manuel Gutiérrez Aragón (1977) Georgi Djułgerow (1978) Astrid Henning-Jensen (1979)
1980–1999	István Szabó (1980) Mario Monicelli (1982) Éric Rohmer (1983) Ettore Scola (1984) Robert Benton (1985) Gieorgij Szengiełaja (1986) Oliver Stone (1987) Norman Jewison (1988) Dušan Hanák (1989) Michael Verhoeven (1990) Jonathan Demme / Ricky Tognazzi (1991) Jan Troell (1992) Andrew Birkin (1993) Krzysztof Kieślowski (1994) Richard Linklater (1995) Yim Ho / Richard Loncraine (1996) Éric Heumann (1997) Neil Jordan (1998) Stephen Frears (1999)
2000–2019	Miloš Forman (2000) Lin Cheng-sheng (2001) Otar Ioseliani (2002) Patrice Chéreau (2003) Kim Ki-duk (2004) Marc Rothemund (2005) Michael Winterbottom i Mat Whitecross (2006) Josef Cedar (2007) Paul Thomas Anderson (2008) Asghar Farhadi (2009) Roman Polański (2010) Ulrich Köhler (2011) Christian Petzold (2012) David Gordon Green (2013) Richard Linklater (2014) Radu Jude / Małgorzata Szumowska (2015) Mia Hansen-Løve (2016) Aki Kaurismäki (2017) Wes Anderson (2018) Angela Schanelec (2019)
2020–	Hong Sang-soo (2020) Dénes Nagy (2021) Claire Denis (2022) Philippe Garrel (2023) Nelson Carlo de Los Santos Arias (2024)

1940–1959	Henry King (1943) Leo McCarey (1944) Billy Wilder (1945) Frank Capra (1946) Elia Kazan (1947) John Huston (1948) Robert Rossen (1949) Billy Wilder (1950) László Benedek (1951) Cecil B. DeMille (1952) Fred Zinnemann (1953) Elia Kazan (1954) Joshua Logan (1955) Elia Kazan (1956) David Lean (1957) Vincente Minnelli (1958) William Wyler (1959)
1960–1979	Jack Cardiff (1960) Stanley Kramer (1961) David Lean (1962) Elia Kazan (1963) George Cukor (1964) David Lean (1965) Fred Zinnemann (1966) Mike Nichols (1967) Paul Newman (1968) Charles Jarrott (1969) Arthur Hiller (1970) William Friedkin (1971) Francis Ford Coppola (1972) William Friedkin (1973) Roman Polański (1974) Miloš Forman (1975) Sidney Lumet (1976) Herbert Ross (1977) Michael Cimino (1978) Francis Ford Coppola (1979)
1980–1999	Robert Redford (1980) Warren Beatty (1981) Richard Attenborough (1982) Barbra Streisand (1983) Miloš Forman (1984) John Huston (1985) Oliver Stone (1986) Bernardo Bertolucci (1987) Clint Eastwood (1988) Oliver Stone (1989) Kevin Costner (1990) Oliver Stone (1991) Clint Eastwood (1992) Steven Spielberg (1993) Robert Zemeckis (1994) Mel Gibson (1995) Miloš Forman (1996) James Cameron (1997) Steven Spielberg (1998) Sam Mendes (1999)
2000–2019	Ang Lee (2000) Robert Altman (2001) Martin Scorsese (2002) Peter Jackson (2003) Clint Eastwood (2004) Ang Lee (2005) Martin Scorsese (2006) Julian Schnabel (2007) Danny Boyle (2008) James Cameron (2009) David Fincher (2010) Martin Scorsese (2011) Ben Affleck (2012) Alfonso Cuarón (2013) Richard Linklater (2014) Alejandro González Iñárritu (2015) Damien Chazelle (2016) Guillermo del Toro (2017) Alfonso Cuarón (2018) Sam Mendes (2019)
2020–2039	Chloé Zhao (2020) Jane Campion (2021) Steven Spielberg (2022) Christopher Nolan (2023)