Roman Sikorski

Roman Sikorski

Roman Sikorski
Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	11 lipca 1920 Mszczonów
Data i miejsce śmierci	12 września 1983 Warszawa
Zawód, zajęcie	matematyk
profesor nauk matematycznych
Alma Mater	Uniwersytetu Warszawskiego, Instytutu Matematycznego PAN
Polska Akademia Nauki	Instytut Matematyczny PAN
Odznaczenia

Roman Sikorski (ur. 11 lipca 1920 w Mszczonowie, zm. 12 września 1983 w Warszawie) – polski matematyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i Instytutu Matematycznego PAN, członek rzeczywisty PAN, autor prac z logiki matematycznej, algebr Boole’a, topologii, funkcji rzeczywistych, analizy funkcjonalnej (teoria wyznacznikowa dla pewnego typu operatorów liniowych ograniczonych na przestrzeniach Banacha), oryginalne ujęcie teorii dystrybucji.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Ignacego i Józefy z Wasilewskich. Szkołę średnią ukończył w Żyrardowie w 1937. Studia rozpoczął w czasie II wojny światowej, był żołnierzem Armii Krajowej, aresztowany, ukrywał się. Kształcił się na tajnych kompletach.

Studia matematyczne ukończył w 1947 w Uniwersytecie Warszawskim, ale już od 1945 prowadził zajęcia dla studentów jako pomocniczy pracownik naukowy. W 1948 przebywał 8 miesięcy na stypendium w Zurychu, gdzie napisał pracę doktorską pt. Nieskończenie addytywne ciała Boole'a, w której udowodnił twierdzenie, nazwane później twierdzeniem Loomisa-Sikorskiego o reprezentowalności $\sigma$-algebr Boole'a. Po powrocie do kraju uzyskał stopień doktora na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym UW. W 1950 habilitował się i otrzymał nominację na docenta. W latach 1950/51 i 1951/52 był kolejno zastępcą profesora i profesorem kontraktowym Politechniki Warszawskiej, prowadząc także na UW wykłady zlecone. W 1952 powrócił na stałe na Uniwersytet Warszawski, początkowo na stanowisko profesora kontraktowego. W 1954 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w roku 1957 - profesora zwyczajnego. W latach 1960–1970 był kierownikiem Katedry Funkcji Rzeczywistych, a w latach 1970–1980 kierownikiem Zakładu Analizy Matematycznej.

Pracował również w Instytucie Matematycznym Polskiej Akademii Nauk, gdzie w latach 1949–1974 był samodzielnym pracownikiem nauki, w latach 1964–1967 wicedyrektorem, a w latach 1967–1970 dyrektorem tego instytutu.

W 1962 został członkiem korespondentem, a w 1972 członkiem rzeczywistym PAN. Od 1946 był członkiem Polskiego Towarzystwa Matematycznego, latach 1951–1955 pełnił funkcję sekretarza generalnego, w latach 1957–1965 wiceprezesa Zarządu Głównego, a w latach 1965–1977 prezesa PTM. W 1977 Walne Zgromadzenie PTM nadało mu tytuł członka honorowego.

Od 1969 był zastępcą przewodniczącego Komitetu Nauk Matematycznych, a w latach 1972–1974 zastępcą sekretarza Wydziału III PAN. W latach 1975–1977 był też przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Matematyki Uniwersytetu Warszawskiego, a także członkiem Rady Naukowej Instytutu Matematyki Politechniki Warszawskiej.

Wspólnie z Heleną Rasiową prowadził seminarium z algebry i teorii krat na Uniwersytecie Warszawskim. Był promotorem 8 doktoratów, w tym: Adama Buraczewskiego, Karola Krzyżewskiego, Marcina Kuczmy, Tadeusza Leżańskiego, Tadeusza Traczyka, Antoniego Wiwegera i Wacława Zawadowskiego.

Razem z Heleną Rasiową udowodnił twierdzenie, nazywane dziś lematem Rasiowej–Sikorskiego. Lemat ten posłużył im do konstrukcji nowego dowodu twierdzenia Gödla. Wspólnie z Rasiową napisał też monografię The Mathematics of metamathematics (Matematyka metamatematyki, 1963). Ponadto jest autorem monografii Boolean Algebras (Algebry Boole’a, 1960), napisał również podręczniki: Funkcje rzeczywiste (t. I i II 1958–1959), Rachunek różniczkowy i całkowy. Funkcje wielu zmiennych (1967) i Wstęp do geometrii różniczkowej (1972). Lista ponad 113 publikacji jest w różnych bazach.

W 1967 uogólnił pojęcie rozmaitości różniczkowej do przestrzeni różniczkowej. Rozpowszechniał to pojęcie w swoim podręczniku. Po jego śmierci tę teorię rozwijali matematycy warszawscy (Zbigniew Żekanowski, Adam Kowalczyk, Wiesław Sasin) i krakowscy (Jacek Gruszczak, Piotr Multarzyński), stosując ją do problemu osobliwości w ogólnej teorii względności Einsteina.

W 1945 ożenił się z Krystyną z Bobińskich (ur. 1917). Miał syna Krzysztofa (ur. 1946), który został inżynierem elektronikiem.

Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 44-1-24).

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1974)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1968)
• Złoty Krzyż Zasługi (1955)
• Medal 30-lecia Polski Ludowej (1974)
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955)
• Medal Komisji Edukacji Narodowej (1973)

Źródło:.

Nagrody

• Nagroda PTM im. Stanisława Mazurkiewicza (1950)
• Nagroda Państwowa II stopnia za zespół prac z podstaw matematyki (1955)
• Nagroda I stopnia Ministra Szkolnictwa Wyższego (1965, 1968, 1973)

Bibliografia

• MichałM. Heller MichałM., Początek jest wszędzie. Nowa hipoteza pochodzenia Wszechświata, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2002, ISBN 83-7255-127-8 .

Literatura dodatkowa

• H. Rasiowa, T. Traczyk, E. Grzegorek i C. Ryll-Nardzewski, P. Antosik, A. Pełczyński, Prace Romana Sikorskiego, „Wiadomości Matematyczne” 24 (2), s. 161–186, 1982.
• M. Mączyński i T. Traczyk, Roman Sikorski, „Wiadomości Matematyczne” 27 (2), s. 235–245, 1987.
• Encyklopedia szkolna Matematyka, WSiP, Warszawa 1990; ISBN 83-02-02551-8.

Linki zewnętrzne

• John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Roman Sikorski w MacTutor History of Mathematics archive (ang.) [dostęp 2021-10-27].