Salwinia

Salwinia
	; Salwinia pływająca
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Klasa	paprocie
Podklasa	paprotkowe
Rząd	salwiniowce
Rodzina	salwiniowate
Rodzaj	salwinia
	Nazwa systematyczna
	Salvinia Ség.; Fl. Veron. 3: 52. 1754
	Typ nomenklatoryczny
	S. natans (Linnaeus) Allioni
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Salwinia, wiąśl (Salvinia Ség.) – rodzaj paproci wodnych należący do rodziny salwiniowatych (Salviniaceae). Należy do niego ok. 10^[4]^[5]–12^[6] gatunków. Występują w wodach na wszystkich kontynentach z wyjątkiem obszarów pod wpływem klimatu chłodnego i polarnego^[7]. Najwięcej gatunków występuje w tropikach amerykańskich i afrykańskich^[4]. W Polsce tylko jeden gatunek – salwinia pływająca (Salvinia natans)^[8]. Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne w stawach i akwariach^[9], niektóre zawleczone do południowej Afryki i południowej Azji stały się uciążliwymi gatunkami inwazyjnymi, szybko zarastającymi zbiorniki śródlądowe^[7]. Nazwa rodzaju upamiętnia Antonio Salviniego (1633–1722) – włoskiego botanika^[9].

Morfologia

Pokrój: Paprocie pływające, niewielkie^[4] (zwykle do 10 cm długości^[10]) o pędach nieregularnie rozgałęzionych w płaszczyźnie poziomej, okrytych ciemnobrązowymi włoskami^[4]. Rośliny nie wytwarzają korzeni^[4].
Liście: Wyrastają w okółkach po trzy, przy czym dwa są zielone i pływają na powierzchni wody, a trzeci jest zanurzony, silnie podzielony, pokryty licznymi włoskami – przypomina korzeń. Liście asymilacyjne siedzące lub krótkoogonkowe, całobrzegie^[4], koliste lub owalne, złożone mniej lub bardziej wzdłuż osi^[10]. Z wierzchu pokryte są hydrofobowymi, sztywnymi włoskami, od dołu także blaszki pokryte są włoskami, ale te są hydrofilne^[7]. Wierzchnia strona liści w istocie jest ich dolną (odosiową stroną)^[5].
Zarodnie: Powstają w kulistych lub elipsoidalnych^[10] sporokarpach na liściu zanurzonym w dwóch rzędach wzdłuż centralnej żyłki przewodzącej^[4].

Rozwój

Rośliny jednoroczne^[11].

Na odcinkach liścia podwodnego tworzą się kuliste sporokarpia, zawierające w swym wnętrzu pojedyncze zarodnie. Ściana sporokarpium zbudowana jest z dwóch warstw komórek rozdzielonych komorami powietrznymi i odpowiada zawijce (indusium). Zewnętrznie sporokarpia są do siebie podobne, jednakże część z nich zawiera liczne mikrosporangia i te noszą nazwę mikrosporokarpiów. Inne, tzw. makrosporokarpia, zawierają nieliczne makrosporangia. Zarodnie osadzone są na trzoneczkach i mają ściany zbudowane z jednej warstwy komórek, do której od strony wewnętrznej przylega warstwa wyściełająca (tapetum). W każdym mikrosporangium powstają 64 zarodniki (mikrospory), zaś w makrosporangium – 32 zarodniki, z których dojrzewa tylko jedna makrospora, a pozostałe degenerują. Z cytoplazmy powstającej z rozpuszczonej warstwy wyściełającej tworzy się piankowata substancja, zwana perysporem, która okrywa poszczególne zarodniki. Dojrzałe sporokarpia opadają na dno zbiornika wodnego i tu, po zgniciu ścian uwolnione zostają zarodnie, które wypływają na powierzchnię. Rozdzielnopłciowe przedrośla rozwijają się wewnątrz zarodników^[12]. W miarę wzrostu gametofitu pękają ściany zarodnika^[10].

Salwinie łatwo rozmnażają się wegetatywnie – ich pędy łatwo łamią się, a potomne odcinki dalej rosną^[10].

Systematyka

Pozycja systematyczna i podział według Smitha i in. (2006) oraz systemu PPG I (2016)

Rodzaj siostrzany wobec azolli (Azolla) w obrębie rodziny salwiniowatych (Salviniaceae) w rzędzie salwiniowców (Salviniales)^[13]^[2].

Wykaz gatunków^[6]^[14]

Salvinia auriculata Aubl. – salwinia uszasta
Salvinia biloba Raddi
Salvinia cucullata Bory
Salvinia hastata Desv. – salwinia oszczepowata
Salvinia martynii Kopp
Salvinia minima Baker – salwinia mała
Salvinia molesta D.Mitch. – salwinia uciążliwa^[8], salwinia molesta^[14]
Salvinia natans (L.) All. – salwinia pływająca
Salvinia nuriana de la Sota & Cassa
Salvinia nymphellula Desv.
Salvinia oblongifolia Mart.
Salvinia sprucei Kuhn – salwinia Spruce’a

Ekologia

Salwinia uciążliwa Salvinia molesta uznawana jest za jeden z najbardziej inwazyjnych gatunków roślin wodnych^[15]. Został zawleczony z Brazylii do wielu krajów tropikalnych. Występując masowo blokuje przepływ wód, ogranicza występowanie gatunków rodzimych, utrudnia żeglugę i użytkowanie rybackie wód. Jednym z biologicznych sposobów radzenia sobie z nadmiernie rozrastającą się salwinią jest ryjkowiec Cyrtobagous salviniae – owad żerujący na roślinach z tego rodzaju, pochodzący z Brazylii^[16].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ ^a ^b The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
↑ ^a ^b Salvinia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2016-03-30].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Salvinia Séguier. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-03-30].
↑ ^a ^b Salvinia Séguier. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-03-30].
↑ ^a ^b Salvinia Ség.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-12].
↑ ^a ^b ^c Christopher D.K. Cook i in.: Water plants of the world. Hague: Dr. W. Junk b,v, Publishers, 1974, s. 93-94.
↑ ^a ^b ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 160, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b Sue Olsen: Encyclopedia of garden ferns. Portland: Timber Press, 2007, s. 375. ISBN 978-0-88192-819-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Zbigniew Podbielkowski, Irena Rejment-Grochowska, Alina Skirgiełło: Rośliny zarodnikowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 784-785. ISBN 83-01-04394-6.
↑ Garrett E.G.E. Crow Garrett E.G.E., C. BarreC.B. Hellquist C. BarreC.B., Aquatic and Wetland Plants of Northeastern North America, t. 1, The University of Wisconsin Press, 2000, s. 14, ISBN 0-299-16330-X .
↑ Zbigniew Podbielkowski: Rozmnażanie się roślin. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1972.
↑ Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf: A classification for extant ferns. Taxon 55(3): 705–731, 2006. [dostęp 2010-05-06]. (ang.).
↑ ^a ^b Elżbieta Zenkteler: Paprocie w domu, parku, ogrodzie. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1994, s. 117-118. ISBN 83-09-01604-2.
↑ Attack on Giant Salvinia. USDA. [dostęp 2008-03-04].(ang.)
↑ Salvinia molesta. Giant Salvinia. The Western Aquatic Plant Management Society. [dostęp 2008-03-04].(ang.)

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[ppgI-2] The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.

[ing-3] Salvinia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2016-03-30].

[china-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Salvinia Séguier. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-03-30].

[america-5] Salvinia Séguier. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-03-30].

[powo-6] Salvinia Ség.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-12].

[cook-7] Christopher D.K. Cook i in.: Water plants of the world. Hague: Dr. W. Junk b,v, Publishers, 1974, s. 93-94.

[checklist-8] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 160, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[olsen-9] Sue Olsen: Encyclopedia of garden ferns. Portland: Timber Press, 2007, s. 375. ISBN 978-0-88192-819-8.

[podbielkowski_1986-10] Zbigniew Podbielkowski, Irena Rejment-Grochowska, Alina Skirgiełło: Rośliny zarodnikowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 784-785. ISBN 83-01-04394-6.

[crow-11] Garrett E.G.E. Crow Garrett E.G.E., C. BarreC.B. Hellquist C. BarreC.B., Aquatic and Wetland Plants of Northeastern North America, t. 1, The University of Wisconsin Press, 2000, s. 14, ISBN 0-299-16330-X .

[podbielkowski-12] Zbigniew Podbielkowski: Rozmnażanie się roślin. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, 1972.

[smith-13] Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf: A classification for extant ferns. Taxon 55(3): 705–731, 2006. [dostęp 2010-05-06]. (ang.).

[zenkteler-14] Elżbieta Zenkteler: Paprocie w domu, parku, ogrodzie. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1994, s. 117-118. ISBN 83-09-01604-2.

[15] Attack on Giant Salvinia. USDA. [dostęp 2008-03-04].(ang.)

[16] Salvinia molesta. Giant Salvinia. The Western Aquatic Plant Management Society. [dostęp 2008-03-04].(ang.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]