Stanisław Żółkiewski (wojewoda ruski)

Stanisław Żółkiewski

Lubicz
Rodzina	Żółkiewscy herbu Lubicz
Data urodzenia	ok. 1520
Data śmierci	25 lipca 1588
Żona	Zofia Lipska, Anna Sokołówna, Elżbieta Drohojowska
Dzieci	Mikołaj, Stanisław, Anna

Stanisław Żółkiewski herbu Lubicz (zm. 25 lipca 1588) – kasztelan halicki (1580) i wojewoda ruski (1581), podstarości bełski, ojciec hetmana koronnego Stanisława Żółkiewskiego.

Życiorys

Był synem Stanisława Żółkiewskiego, podkomorzego bełskiego, bratankiem Mikołaja, chorążego bełskiego. Urodził się około 1520 roku; data ta wynika z inskrypcji na nagrobku, według której żył 68 lat.

Stanisław miał brata Mikołaja. Bracia walczyli wspólnie w czasie wojny Stefana Batorego z Gdańskiem, a także we wszystkich kampaniach przeciwko Iwanowi IV, gdzie Stanisław dowodził jazdą kanclerza Jana Zamoyskiego.

Stanisław był towarzyszem w latach 1536–1537, a następnie rotmistrzem w latach 1563–1566 obrony potocznej. Stanisław odziedziczył po ojcu znaczny majątek – wieś Turynka w ziemi lwowskiej, Wolę i Niestawice w ziemi chełmskiej oraz wraz z bratem został właścicielem trzech innych wsi w ziemi chełmskiej. Dzięki oszczędnej gospodarce powiększał majątek, zakładał folwarki i prowadził nowoczesną gospodarkę towarowo-pieniężną. W 1566 od spokrewnionego z nim Andrzeja Wysockiego nabył wieś Winniki w ziemi lwowskiej, a w posagu żony Zofii Lipskiej z Goraja otrzymał wsie Sawczyn i część Koskowa w ziemi bełskiej. W 1566 od Wysockiego otrzymał cztery dalsze wsie w rejonie Winnik w formie darowizny za spłacenie długów i zaspokojenie roszczeń sukcesorów. Był posłem województwa bełskiego na sejm 1569 roku.

Po śmierci pierwszej żony po roku 1570 ożenił się z Anną Sokołówną, spadkobierczynią Andrzeja Wysockiego i związek ten miał charakter materialny. W 1578 Żółkiewski był właścicielem 17 wsi w ziemi lwowskiej i 6 w ziemiach: bełskiej, przemyskiej i powiecie krasnystawskim. W 1580 od rodu Kamienieckich kupił kolejne 7 miejscowości, w tym Brody, dla których w 1584 uzyskał prawa miejskie. W sąsiedztwie Brodów wzniósł na bagnistym terenie zamek, który nazwał Lubiczem od nazwy rodowego herbu.

Po śmierci drugiej żony ożenił się po raz trzeci z Elżbietą z Drohojowskich, wdową po kasztelanie lwowskim Stanisławie Herburcie i Hieronimie Krzeczkowskim. W posagu wniosła miasteczko Kukizów koło Lwowa, sprzedane później Zebrzydowskim.

Żółkiewski zyskał dużą popularność wśród okolicznej szlachty i kilka razy wybierany był na posła do sejmu. Poseł województwa bełskiego na sejm warszawski 1556/1557 roku, sejm 1569 roku, sejm koronacyjny 1576 roku, sejm 1578 roku. Podpisał akt unii lubelskiej. W czasach Stefana Batorego związał się z obozem politycznym Jana Zamoyskiego, a zarazem służył królowi. Prawdopodobnie z uwagi na karierę nawrócił się z prawosławia i został żarliwym katolikiem. W wierze tej wychowywał trójkę swoich dzieci z pierwszego małżeństwa: Mikołaja, Stanisława i Annę. Historyk Wacław Sobieski uważał jednak, że pogląd o przejściu tego członka rodu z prawosławia na katolicyzm jest błędem pochodzącym od nadinterpretacji źródeł innego historyka Juliana Bartoszewicza, a Stanisław Żółkiewski mimo wyznania katolickiego starał się przejściowo jedynie o prawosławne władyctwo dla osiągnięcia korzyści z niego wynikających. Była to częsta praktyka wśród ówczesnych rodów katolickich na Rusi Koronnej i nie może zostać zinterpretowana jako dowód wcześniejszego prawosławnego wyznania.

Dzięki protekcji Zamoyskiego po zmarłym bracie w 1578 został starostą medyckim, w 1580 kasztelanem halickim, w 1581 wojewodą ruskim. Pod koniec życia posiadał ponad 30 wsi i tytuł senatora.

Zmarł w roku 1588 i pochowany został w katedrze lwowskiej.

Linki zewnętrzne

• Grobowiec Żółkiewskiego Stanisława... „Lwowianin, czyli zbior potrzebnych i uzytecznych” wydawany przez Ludw. Zielinskiego. 15, s. 11–12, 1836.