Stanisław Wincenty Kasznica

Stanisław Kasznica
	; Stanisław Kasznica
Data i miejsce urodzenia	23 lutego 1874 ; Warszawa
Data i miejsce śmierci	17 listopada 1958 ; Krosinko koło Mosiny
	Profesor nauk prawnych
	Specjalność: prawo administracyjne
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
Doktorat	1904 – prawo ; Uniwersytet Jagielloński
Profesura	1920
	Rektor
Uczelnia	Uniwersytet Poznański
Okres spraw.	1929–1931
Poprzednik	Edward Feliks Lubicz-Niezabitowski
Następca	Jan Sajdak
	Senator I kadencji (II RP)
Okres spraw.	12 listopada 1922–13 lipca 1927
	Multimedia w Wikimedia Commons

Stanisław Wincenty Antoni Kasznica (ur. 23 lutego 1874 w Warszawie, zm. 17 listopada 1958 w Krosinku koło Mosiny) – prawnik polski, profesor Uniwersytetu Poznańskiego (później Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza), działacz polityczny, kierownik Departamentu Organizacyjnego sekcji wschodniej Naczelnego Komitetu Narodowego w 1914 roku^[1].

Życiorys

Urodził się w rodzinie Józefa (prawnika, profesora Szkoły Głównej) i Izabelli z Trębickich h. Ślepowron^[2]. Był potomkiem posła Antoniego Trębickiego^[3]. Uczęszczał do szkół średnich w Warszawie, we Lwowie i w Krakowie, gdzie w 3 czerwca 1893 w Gimnazjum św. Anny zdał maturę.

Początkowo studiował chemię na uniwersytecie we Lwowie (1893/94), następnie medycynę (1894/95), a od 1895 prawo w Warszawie. W 1902 r. otrzymał w Warszawie stopień kandydata nauk prawnych, a w 1904 w Krakowie – stopień doktora praw. Był członkiem Ligi Narodowej w 1905 roku^[4]. W 1905 przebywał w Heidelbergu jako stypendysta Akademii Umiejętności. Następnie poświęcił się pracy w administracji (Wydział Krajowy we Lwowie) oraz działalności politycznej. Był członkiem Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego (1904–1908) i posłem na sejm galicyjski (1913–1914). Był współwydawcą dwutygodnika „Rzeczpospolita” (1908–1914). W latach 1912–1919 był profesorem Akademii Rolniczej w Dublanach. Podczas I wojny światowej został członkiem Wydziału Wykonawczego Naczelnego Komitetu Narodowego. W 1914 roku jako przedstawiciel Konserwatywnego Centrum był członkiem sekcji wschodniej Naczelnego Komitetu Narodowego^[5]. W 1915 pod zarzutem zdrady stanu aresztowany przez władze austriackie i więziony. Należał do współzałożycieli Zjednoczenia Narodowego (1915). W 1918 przyczynił się do ukonstytuowania Polskiego Komitetu Narodowego we Lwowie.

W 1919 był dyrektorem departamentu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych w Warszawie. W styczniu 1920 został mianowany profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Poznańskiego, objął tamże Katedrę Prawa Administracyjnego. W latach 1929–1931 był rektorem UP, następnie w roku akademickim 1931/32 prorektorem, kilkakrotnie dziekanem Wydziału Prawno-Ekonomicznego. Pracę naukowo-dydaktyczną łączył z działalnością polityczną. W 1921 był rządowym ekspertem w sprawie autonomii Małopolski Wschodniej. W 1923 przewodniczył komisji reformy administracji. W latach 1922–1927 pełnił mandat senatora wybranego z listy Narodowo-Chrześcijańskiego Stronnictwa Ludowego. Był wiceprezesem klubu senackiego tej organizacji, która w 1922 współtworzyła Stronnictwo Chrześcijańsko-Narodowe, które z kolei w 1925 współtworzyło nowe SChN. Stanisław Kasznica był przewodniczącym zarządu głównego tej partii. Wycofał się z życia politycznego po przewrocie majowym.

Współpracował z instytucjami katolickimi. W 1935 wydał zbiór szkiców o tematyce religijnej pt. Rozważania (łącznie wydana sześciokrotnie, m.in. Londyn 1944, Rzym 1945, Poznań 1946). Obok pracy naukowej i działalności społeczno-politycznej organizował dyskusje światopoglądowe, rekolekcje zamknięte, a także pisał na tematy związane z wiarą.

W latach 1933–1935 był ekspertem rządowym, uczestniczącym w opracowywaniu projektu ustawy o wewnętrznym ustroju województwa śląskiego. W latach 1935–1939 był sędzią Trybunału Kompetencyjnego.

W 1939 po wkroczeniu Niemców do Poznania został uwięziony jako zakładnik, a w grudniu wysiedlony do Limanowej. W latach 1942–1944 przebywał w Warszawie i od 1943 wykładał na tajnych kompletach Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Ziem Zachodnich. Jego podręcznik Polskie prawo administracyjne ukazał się w wydaniu podziemnym w Warszawie w 1943 (pod ps. dr A. Łużycki, z fikcyjną datą wydania – 1938^[6]; kolejne wydania: Poznań 1946, 1947). W marcu 1945 powrócił do Poznania. Kierował odbudową Wydziału Prawnego UP i zorganizował Sekcję Prawną w Instytucie Zachodnim. Do 1948 r. był redaktorem naczelnym czasopisma „Administracja i Samorząd na Ziemiach Odzyskanych”. Przeniesiony w stan spoczynku z końcem 1947, do 1950 wykładał na Akademii Handlowej. W październiku 1956 reaktywowany na UAM.

Śmierć

Zmarł 17 listopada 1958 w Krosinku k. Mosiny pod Poznaniem. Pochowany zgodnie z jego wolą na cmentarzu w Mosinie (cmentarz II, sektor V, miejsce 3)^[7]^[8].

Życie prywatne

Był dwukrotnie żonaty: z Amelią z Malewskich, a po jej śmierci z jej o 18 lat młodszą siostrą Eleonorą h. Jastrzębiec^[2]. Z pierwszego małżeństwa miał synów: Stanisława, adwokata, przywódcę NSZ i Jana (zginął we wrześniu 1939 w bitwie nad Bzurą), zaś z drugiego – Andrzeja (1923–1993) – żołnierz AK, uczestnik powstania warszawskiego, dominikanin (imię zakonne Krzysztof), Wojciecha i córkę Eleonorę^[9].

Wybrane prace

Autor licznych prac z zakresu prawa wyborczego, administracyjnego i organizacji władz administracji państwowej. Pseudonim literacki: Dr A. Łużycki^[10].

Skład wyznaniowy wschodnio-galicyjskiego ciała sędziowskiego, 1908
Wydatki i dochody gmin podlegających ustawie 1866 r., Część 1, Tom 22 z Wiadomości Statystyczne o Stosunkach Krajowych, 1909
Teorja samorządu: wykłady p. prof. dr. Kasznicy z r. 1935/36, nakładem i w powielarni Koła Prawników i Ekonomistów T.S.U.P., 1937
Myślą, sercem, wolą...: rozważań, Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań 1939
Rozważania, Veritas, 1945
Polskie prawo administracyjne: pojęcia i instytucje zasadnicze, Księgarnia Akademicka, Poznań 1947
O nowe formy duszpasterstwa, 1947
Władza, Wydawnictwa IHN PAN, 1996

Nagrody i wyróżnienia

Rektor honorowy Politechniki Lwowskiej (tytuł nadano mu za zasługi w latach 1914–1918)^[11].
26 kwietnia 2012 Rada Miejska na wniosek Kapituły Medalu Rzeczypospolitej Mosińskiej pośmiertnie odznaczyła go Medalem jako najwyższym wyróżnieniem i uhonorowaniem za utożsamianie, umiłowanie i rozsławianie Ziemi Mosińskiej^[7]^[8].

Upamiętnienie

24 maja 2013 odsłonięto tablicę umieszczoną przy wejściu do poznańskiego klasztoru Ojców Dominikanów, upamiętniająca kardynała Augusta Hlonda i byłego rektora Uniwersytetu Poznańskiego, prof. Stanisława Kasznicę – który w latach 30. ubiegłego wieku wraz z ówczesnym prymasem Polski przyczynił się do powrotu dominikanów do Poznania.

Pragniemy utrwalić w sercach i w kamieniu naszą wdzięczną pamięć o dwóch wybitnych Polakach, którzy przez całe życie troszczyli się o wychowanie i kształtowanie umysłów i serc młodzieży akademickiej

napis na tablicy upamiętniającej Prymasa Augusta Hlonda i prof. Stanisława Kasznicę, promotorów powrotu dominikanów do Poznania, 24 maja 2013^[12]

Przypisy

↑ Konstanty Srokowski, N. K. N. : zarys historji Naczelnego Komitetu Narodowego / Konstanty Srokowski., Kraków 1923, s. 146-147.
↑ ^a ^b Potomkowie Sejmu Wielkiego. [dostęp 2013-06-27].
↑ J. Drużyńska, Stanisław M. Jankowski: Wyklęte życiorysy. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS, 2009, s. 238. ISBN 978-83-7510-373-1.
↑ Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887-1907), Londyn 1964, s. 576.
↑ Konstanty Srokowski, N.K.N. Zarys historii Naczelnego Komitetu Narodowego, Kraków 1923, s. 146.
↑ J. Drużyńska, Stanisław M. Jankowski: Wyklęte życiorysy. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS, 2009, s. 245. ISBN 978-83-7510-373-1.
↑ ^a ^b Rozmowa z Barbarą Miczko – Malcher: Historia prawdziwa – Wincenty i Stanisław Kasznica. 2012-10-02. [dostęp 2013-06-27].
↑ ^a ^b Grobowiec prof. Stanisława Kasznicy. Czas Mosiny, 2012-04-24. [dostęp 2013-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-04)].
↑ Z Eleonorą Kasznicą, siostrą ppłk. Stanisława Kasznicy, ostatniego dowódcy NSZ, którego szczątki odnaleziono podczas ekshumacji na Łączce, rozmawia Maciej Walaszczyk. [dostęp 2013-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-18)].
↑ Piotr Majewski, Andrzej Krzysztof Kunert: Posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1939: słownik biograficzny. Wyd. Sejmowe, 2005.
↑ Kasznica Stanisław. www.zolnierzewolnosci.pl. [dostęp 2013-06-27].
↑ Marek Zaradniak: Stanisław Kasznica – uczony i patriota. Mija 55 lat od jego śmierci. Głos Wielkopolski, 17 listopada 2013. [dostęp 2016-02-10].

Bibliografia

Bożena Knopek, Maria Zielińska, Wielkopolski Słownik Biograficzny, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981.
Teresa Krokowicz, Co pozostało? O rodzinach Kaszniców, Durskich i Szymańskich, Media Rodzina, Poznań 2013, ISBN 978-83-7278-847-4.
Jerzy Michalski, Juliusz Bardach, Andrzej Ajnenkiel, Historia sejmu polskiego: W dobie rozbiorów, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989.
Aleksander Kakowski, Z niewoli do niepodległości. Pamiętniki, Platan, 2000.
Tomasz Schramm, Anna Marciniak, Poczet rektorów Almae Matris Posnaniensis, Seria: Dzieje UAM nr 16; Wydawnictwo Naukowe UAM, 2004, ISBN 83-232-1423-9.

Linki zewnętrzne

Internetowa Biblioteka Sejmowa
Kasznica Stanisław (senior) – sylwetka w portalu Żołnierze Wolności
Poczet Rektorów UAM: Stanisław Kasznica. amu.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-29)].

[1] Konstanty Srokowski, N. K. N. : zarys historji Naczelnego Komitetu Narodowego / Konstanty Srokowski., Kraków 1923, s. 146-147.

[potomek-2] Potomkowie Sejmu Wielkiego. [dostęp 2013-06-27].

[3] J. Drużyńska, Stanisław M. Jankowski: Wyklęte życiorysy. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS, 2009, s. 238. ISBN 978-83-7510-373-1.

[4] Stanisław Kozicki, Historia Ligi Narodowej (okres 1887-1907), Londyn 1964, s. 576.

[5] Konstanty Srokowski, N.K.N. Zarys historii Naczelnego Komitetu Narodowego, Kraków 1923, s. 146.

[6] J. Drużyńska, Stanisław M. Jankowski: Wyklęte życiorysy. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS, 2009, s. 245. ISBN 978-83-7510-373-1.

[historia-7] Rozmowa z Barbarą Miczko – Malcher: Historia prawdziwa – Wincenty i Stanisław Kasznica. 2012-10-02. [dostęp 2013-06-27].

[medal-8] Grobowiec prof. Stanisława Kasznicy. Czas Mosiny, 2012-04-24. [dostęp 2013-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-04)].

[9] Z Eleonorą Kasznicą, siostrą ppłk. Stanisława Kasznicy, ostatniego dowódcy NSZ, którego szczątki odnaleziono podczas ekshumacji na Łączce, rozmawia Maciej Walaszczyk. [dostęp 2013-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-18)].

[10] Piotr Majewski, Andrzej Krzysztof Kunert: Posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1939: słownik biograficzny. Wyd. Sejmowe, 2005.

[11] Kasznica Stanisław. www.zolnierzewolnosci.pl. [dostęp 2013-06-27].

[12] Marek Zaradniak: Stanisław Kasznica – uczony i patriota. Mija 55 lat od jego śmierci. Głos Wielkopolski, 17 listopada 2013. [dostęp 2016-02-10].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Rektorzy Uniwersytetu Poznańskiego (1919–1939)	Heliodor Święcicki (1919–1923) Zygmunt Lisowski (1923–1924) Stanisław Dobrzycki (1924–1925) Ludwik Sitowski (1925–1926) Jan Gabriel Grochmalicki (1926–1928) Edward Feliks Lubicz-Niezabitowski (1928–1929) Stanisław Wincenty Kasznica (1929–1931) Jan Sajdak (1931–1932) Stanisław Pawłowski (1932–1933) Stanisław Runge (1933–1936) Antoni Peretiatkowicz (1936–1939)
Rektorzy tajnego Uniwersytetu Ziem Zachodnich (1940–1945)	Ludwik Jaxa-Bykowski (1941–1943) Roman Pollak (1943–1945)
Rektorzy Uniwersytetu Poznańskiego (1945–1955)	Stefan Tytus Dąbrowski (1945–1946) Stefan Błachowski (1946–1948) Kazimierz Ajdukiewicz (1948–1952) Jerzy Suszko (1952–1955)
Rektorzy Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (od 1955)	Jerzy Suszko (1955–1956) Alfons Klafkowski (1956–1962) Gerard Labuda (1962–1965) Czesław Łuczak (1965–1972) Benon Miśkiewicz (1972–1981) Janusz Ziółkowski (1981–1982) Zbigniew Radwański (1982–1984) Franciszek Kaczmarek (1984–1985) Jacek Fisiak (1985–1988) Bogdan Marciniec (1988–1990) Jerzy Fedorowski (1990–1996) Stefan Jurga (1996–2002) Stanisław Lorenc (2002–2008) Bronisław Marciniak (2008–2016) Andrzej Lesicki (2016–2020) Bogumiła Kaniewska (od 2020)