Ulica Bernardyńska we Wrocławiu
| Stare Miasto | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||
| Długość |
183 m | ||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||||||||
| 51°06′35,280″N 17°02′30,692″E/51,109800 17,041859 | |||||||||||||||||||
.jpg)
_Fotopolska_392818.jpg)
Ulica Bernardyńska – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście[1][2][3][4], w jego części nazywanej niegdyś Nowym Miastem[3][4][5]. Łączy ulicę Jana Ewangelisty Purkyniego z placem Dominikańskim i aleją Juliusza Słowackiego. Ma 183 m długości[1][6]. Przy ulicy położone jest Muzeum Architektury mieszczące się w zabytkowym zespole pobernardyńskim[3][4][7][8].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Ulica została wytyczona po 1263 r. wraz z rozplanowaniem lokacyjnym Nowego Miasta[3], które powstało na mocy przywileju lokacyjnego Henryka III z 9.04.1263 r.[5]. Był to jej południowy odcinek, który od 1394 r. nosił nazwę Ziegengasse – Kozia[3][4]. Począwszy już od XIII wieku i przez kolejne stulecia w rejonie tej ulicy utrzymywało się zwarte skupisko tkaczy sukienników[3]. Kolejnym etapem kształtowania układu ulic w tym rejonie było jej przedłużenie w kierunku południowym do furty Ketzerthor. Nastąpiło to do XV wieku dzięki zasypaniu kolejnych koryt rzeki Oławy. Ówcześnie ulica pełniła pomocnicze funkcje komunikacyjne. Łączyła rejon Górki Kacerskiej na południu i rejon szpitala Św. Ducha na północy[3].
W 1406 r. przy skrzyżowaniu z ulicą Polską wybudowano kościół św. Klemensa, który ówcześnie stanowił filię świątyni przy szpitalu św. Ducha. Świątynia współcześnie nie istnieje[5][9]. Kolejna znacząca budowla przy tej ulicy powstała dzięki ufundowaniu w 1453 r. klasztoru i kościoła Bernardynów[3][4][10][11]. Kompleks ten został mocno zniszczony w wyniku działań wojennych prowadzonych podczas oblężenia Wrocławia w 1945 r. W 1948 roku ruiny zostały zabezpieczone[4][7][10][11], a w latach 1956–1972[3] (lub w latach 1957–1962[4]) całość odbudowano[3][4]. Prace prowadzono pod kierunkiem dra inż. arch. Edmunda Małachowicza. Ówcześnie w kompleksie tym mieściło się Muzeum Architektury i Odbudowy a także Urząd Konserwatora Zabytków, oraz siedziba Przedsiębiorstwa Pracownie Konserwacji Zabytów[4]. Współcześnie kompleks ten przeznaczony jest dla potrzeb Muzeum Architektury[3][7].
Do czasu zasypania ramion bocznych Oławy i przeniesienia jej ujścia do współczesnego położenia ulica ta na obu jej krańcach łączyła się z przerzuconymi tu przeprawami. Były to mosty: Most Kacerski na południowym jej krańcu w rejonie skrzyżowania z obecną aleją Juliusza Słowackiego i Most Złoty na północnym jej krańcu, łączący tę ulicą z ulicą Św. Ducha[3][12][13][14][15].
Północna część ulicy, za ulicą Jana Ewangelisty Purkyniego, została zlikwidowana w 1964 r.[3][4][16] i przeznaczona między innymi na teren szkoły. Jej projekt powstał w 1962 r., a jego autorami byli wrocławscy architekci: A. i J. Tarnowscy. Placówka została uroczyście otwarta 22.10.1966 r. Ówcześnie była to szkoła podstawowa nr 104 imienia Marii Konopnickiej[4].
Nazwy
[edytuj | edytuj kod]W swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:
- Ziegengasse (Kozia), odcinek południowy od 1394 r.[3][4]; od XV wieku „plac na Nowym Mieście blisko bramy Kacerskiej”[4]; później Nowomiejsko-kościelna[4]
- Thalgasse (Dolinna), odcinek północny od XVII wieku – nazwę przekręcano na Thalergasse (Talarowa)[3]; Dolna[4]
- Kirchstrasse (Kościelna), połączone odcinki północny i południowy, od 1824 r. do 1945 r.[3][4][16]
- Bernardyńska, od 1945 r.[1][3][4][16].
Nazwa ulicy Kirchstrasse nawiązywała do jej przebiegu przy kościele św. Bernardyna[3][16]. Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Miejski i ogłoszona w okólniku nr 97 z 31.11.1945 r.[1] i nawiązuje do istniejącego tu zespołu zabudowy klasztoru bernardynów[3].
Układ drogowy
[edytuj | edytuj kod]Do ulicy przypisana jest droga gminna numer 104982D o długości 183 m[1] klasy dojazdowej[17] położona na działce o powierzchni 2055 m2[1][18]. Ulica biegnie od ulicy Jana Ewangelisty Purkyniego do placu Dominikańskiego[6]. Przebiega w całości w strefie ograniczenia prędkości do 30 km/h[19]. W jej jezdni wyznaczono kontrpas rowerowy[20].
Ulice powiązane z ulicą Bernardyńską:
- skrzyżowanie: ulica Jana Ewangelisty Purkyniego[1][21]
- włączenie do drogi publicznej: ul. św. Jana Kapistrana[6], z przeznaczeniem na ciąg pieszo-rowerowy[22]
- skrzyżowanie:
Zabudowa i zagospodarowanie
[edytuj | edytuj kod]Zachodnia strona ulicy zabudowana jest jedynie na swoich krańcach. W południowej części położony jest budynek dawnej Królewskiej Intendentury Wojskowa, później budynek Zakładu Opieki Zdrowotnej. Za tym budynkiem w kierunku północnym leży niezabudowany obszar, a przy ulicy Jana Ewangelisty Purkyniego 5 położony jest powojenny budynek biurowy. Cały ten obszar przeznaczono w podstawowym zakresie pod usługi, w tym między innymi kulturę i naukę, z dopuszczeniem w ograniczonym zakresie mieszkalnictwa[25] oraz z zachowaniem ochrony budynku wpisanego do gminnej ewidencji zabytków przy placu Dominikańskim 6[26].
Po stronie wschodniej na południu rozciąga się niewielki pas Parku Juliusza Słowackiego[27], jednakże przeznaczony pod zabudowę dla potrzeb obiektu kultury i usług towarzyszących[28]. Za nim położona jest zabudowa dawnego klasztoru i kościoła stanowiących zespół pobernardyński obecnie użytkowana na potrzeby Muzeum Architektury[3][7]. Na północ od tej zabudowy w kwartale pomiędzy ulicą Bernardyńską, Jana Ewangelisty Purkyniego, św. Jana Kapistrana oraz ulicy Styki i Kossaka rozciąga się nienazwany plac o powierzchni 5249 m²[29]. Był on w pewnych okresach czasu użytkowany częściowo na parking, a obecnie stanowi Zieleniec przy Purkyniego[27]. Obecnie część tego terenu przeznaczona jest na utworzenie ciągu pieszo-rowerowego[22], a część pod zabudowę dla potrzeb usług kultury i usług towarzyszących[30].
Na południe od ulicy, za jezdnią Placu Dominikańskiego, w obrębie Zieleńca przy Baseti[27], leżą relikty dawnej bastei obronnej, tzw. Basteja Hioba[8], a za nią Galeria Dominikańska[31]. Na północ od ulicy za ulicą Jana Ewangelisty Purkyniego znajduje się teren szkoły położonej przy ulicy Wincentego Kraińskiego 1 (w różnych okresach była to szkoła podstawowa – nr 104 imienia Marii Konopnickiej, nr 29 imienia Konstytucji 3 Maja, lub gimnazjum – nr 29)[32].
Ulica położona jest w obszarze znajdującym się na wysokości bezwzględnej pomiędzy 117 a 119 m n.p.m.[33]. Jest on objęty rejonem statystycznym nr 933180, w którym gęstość zaludnienia wynosiła 60 osób/km² przy 19 osobach zameldowanych (według stanu na dzień 31.12.2018 r.)[34].
Ochrona i zabytki
[edytuj | edytuj kod]Obszar, na którym położona jest ulica Bernardyńska, podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta z XIII–XIX wieku, wpisanego do rejestru zabytków pod nr. rej.: 196 z 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967 r.[35][36]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii[37][38]. Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego "Stare Miasto", który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego oraz historycznego charakteru najstarszej części miasta[39].
Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki:
| obiekt, położenie | powstanie, nr rej.[a] | fotografia |
|---|---|---|
| strona zachodnia | ||
| Królewska Intendentura Wojskowa, obecnie budynek ZOZ plac Dominikański 6[8][40] |
1844 r. gez, mpzp[8][40] |
|
| strona wschodnia | ||
| Kościół klasztorny pw. św. Bernardyna ze Sieny, obecnie Muzeum Architektury ul. Bernardyńska 5[8][41][42] |
lata 1463-1502, lata 1609-1619, 1628 r. pożar, odbudowa do 1634 r., lata 1702-1704 przebudowa, lata 1899-1901 renowacja, zniszczony w 1945 r., lata 1956-1965 odbudowa A/1298/16[8][41][42] z dnia 28.11.1947 r.[42] i z dnia 23.10.1961 r.[8][41][42] |
|
| Klasztor Zakonu Bernardynów (Franciszkanów Obserwantów), obecnie Muzeum Architektury ul. Bernardyńska 5[8][42][43] |
około 1500 r., 1628 r. pożar, odbudowa do 1634 r., 1782 r., 1827 r. rozbudowa, 1907 r. renowacja, lata 1871-1872 rozbudowa, 1945 r. zniszczony, lata 1956-1974 odbudowa A/1299/17[8][42][43] z dnia 8.11.1958 r.[42] i z dnia 23.10.1961 r.[8][42][43] |
|
| Park im. Juliusza Słowackiego aleja Juliusza Słowackiego[8][44] |
lata 20. XIX wieku, lata 1878-1884, po 1945 r. gez, mpzp[8][44] |
|
| zamknięcie południowej osi widokowej | ||
| Basteja obronna, tzw. Basteja Hioba aleja Juliusza Słowackiego[8][45][46] |
wzmiankowana 1486 r. (basteja), 1588 r. (przebudowa i rozbudowa – bastion), 1807 r. (zburzona część nadziemna), połowa XIX wieku - budynek mieszkalny; 1926 r. (częściowa adaptacja kazamat na piwiarnię Dominikanenkeller, 1967 r.) koniec XV wieku, XX wiek[46] A/2780/250 z dnia 17.04.1967 r.[8][45][46] |
.jpg)
|
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Nr rej.: numer wpisu do rejestru zabytków; mpzp - miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego; gez - gminna ewidencja zabytków.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 200 (Bernardyńska).
- ↑ SIP 2019 ↓, Osiedla Wrocławia.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Harasimowicz 2006 ↓, s. 67 (Bernardyńska).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Antkowiak 1970 ↓, s. 17-18 (Bernardyńska).
- ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 592-593 (Nowe Miasto).
- ↑ a b c SIP 2019 ↓, Mapa podstawowa.
- ↑ a b c d Harasimowicz 2006 ↓, s. 567 (Muzeum Architektury).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n SIP 2019 ↓, Gminna Ewidencja Zabytków.
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 426 (Kościół św. Klemensa na NM).
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 421-422 (Kościół św. Bernardyna ze Sieny).
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 370-371 (Klasztor Franciszkanów Obserwantów, Bernardynów).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 553 (mapa Mosty i kładki w XVI-XVIII w.).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 551 (Most Kacerski).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 558 (Most Złoty).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 886 (Św. Ducha).
- ↑ a b c d Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 81 (Kirchstr.).
- ↑ Uchwała RMWr 2011 ↓, §27 ust. 2.
- ↑ SIP 2019 ↓, Mapa własności, dz. Stare Miasto, AR_28, 15, 16/1.
- ↑ SIP 2019 ↓, Komunikacja, utrudnienie.
- ↑ SIP 2019 ↓, Mapa rowerowa.
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 4397-4402 (Purkyniego Jana).
- ↑ a b Uchwała RMWr 2011 ↓, §29.
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 903-904 (Dominikański plac).
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 4865-4866 (Słowackiego aleja).
- ↑ Uchwała RMWr 2018 ↓, §16, 17.
- ↑ Uchwała RMWr 2018 ↓, §8 pkt 1 lit. d, pkt 2.
- ↑ a b c SIP 2019 ↓, Mapa przyrodnicza.
- ↑ Uchwała RMWr 2011 ↓, §24.
- ↑ SIP 2019 ↓, Mapa własności, dz. Stare Miasto, AR_28, 16/2.
- ↑ Uchwała RMWr 2011 ↓, §23.
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 222 (Galeria Dominikańska).
- ↑ gim 2019 ↓, O szkole, Historia szkoły.
- ↑ SIP 2019 ↓, Mapa wysokościowa.
- ↑ SIP 2019 ↓, Demogrfia.
- ↑ NID 2019 ↓, s. 207.
- ↑ GEZ 2019 ↓, poz. 68.
- ↑ NID 2013 ↓.
- ↑ MP 1994 ↓.
- ↑ wroclaw.pl 2018 ↓.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, 1409.
- ↑ a b c GEZ 2019 ↓, 379.
- ↑ a b c d e f g h NID 2019 ↓, s. 209.
- ↑ a b c GEZ 2019 ↓, 380.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, 8011.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, 8012.
- ↑ a b c NID 2019 ↓, s. 212.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Zygmunt Antkowiak, Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9) (pol.).
- Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- Jan Harasimowicz (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9 (pol.).
- GIMNAZJUM NR 29 WE WROCŁAWIU im. Konstytucji 3 Maja, 2019 [dostęp 2019-08-01] (pol.).
- M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425 Zarządzenie Prezydenta RP z 8 września 1994 roku, 1994 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2019-05-31] (pol.).
- Park kulturowy we Wrocławiu, Oficjalny serwis Wrocławia, 2018 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- System Informacji Przestrzennej Wrocławia, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2019 [dostęp 2019-06-06] (pol.).
- Uchwała LXIII/1547/18 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 11 października 2018 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie ulic: Bernardyńskiej, Klemensa Janickiego i Jana Ewangelisty Purkyniego we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 2018 r. poz.5187. [Data ogłoszenia: 24 października 2018 r.]; Biuletyn Urzędowy RMW z 2018 r. poz.391., Wrocław, 11 października 2018 [dostęp 2019-08-19] (pol.).
- Uchwała VI/77/11 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 10 lutego 2011 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie ulic Klemensa Janickiego i Bernardyńskiej we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; TEKST JEDNOLITY z 2013 r. ogłoszony w Dzienniku Urzędowym Województwa Dolnośląskiego - Obwieszczenie Rady Miejskiej Wrocławia z 28 listopada 2013 r. (Dz.Urz.Woj.Doln. z 2014 r. poz.84); Biuletyn Urzędowy RMW z 21 lutego 2011 r. Nr 2, poz.84, Wrocław, 10 lutego 2011 [dostęp 2019-08-01] (pol.).
- Wrocław – zespół historycznego centrum, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 18 kwietnia 2013 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice Wykaz dróg w zarządzie ZDiUM”, Ewa Iwanska, sporządziła ZDJOGA/NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 7 maja 2019 [dostęp 2019-05-31] (pol.).
- Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 grudnia 2018 [dostęp 2019-01-25] (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Ulica Bernardyńska, [w:] Wrocław, Nowe Miasto [online], fotopolska.eu [dostęp 2019-07-29] (pol.).
- ul. Bernardyńska, [w:] Wrocław, Nowe Miasto [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici), ID: 585880 [dostęp 2019-07-29] (pol.).
- ul. Bernardyńska, wikimapia.org [dostęp 2019-07-29] (pol.).
