Vaux-le-Vicomte

Vaux-le-Vicomte

nr rej. PA00087074
Pałac Vaux-le-Vicomte. Elewacja od ogrodu
Państwo	Francja
Miejscowość	Maincy
Styl architektoniczny	klasycyzujący barok
Architekt	Charles Le Brun, Louis Le Vau
Inwestor	Nicolas Fouquet
Rozpoczęcie budowy	1656
Ukończenie budowy	1661
Położenie na mapie Sekwany i Marny Vaux-le-Vicomte
Położenie na mapie Francji Vaux-le-Vicomte
Położenie na mapie Île-de-France Vaux-le-Vicomte
48°33′53,4636″N 2°42′50,4000″E
Strona internetowa

Pałac Vaux-le-Vicomte. Elewacja od dziedzińca

Założenie z ogrodem i pałacem

Ogród Vaux-le-Vicomte widziany z pałacu

Ryzalit od ogrodu, wewnątrz salon owalny

Salon owalny (fragment)

Pokój muz

Vaux-le-Vicomte (fr. Château de Vaux-le-Vicomte) – zespół pałacowo-ogrodowy, położony we Francji, w departamencie Sekwana i Marna, w miejscowości Maincy.

Pałac wzniesiony został w latach 1656-61 dla Nicolasa Fouqueta przez Charles'a Le Bruna, Louis Le Vau i André Le Nôtre'a w stylu klasycyzującego baroku, zwanego stylem Ludwika XIV. Uważany jest za pierwsze dzieło w tym stylu. Stanowi przykład założenia w typie „entre cour et jardin”. Obok Wersalu jest najwybitniejszym XVII-wiecznym zespołem parkowo-pałacowym we Francji.

Historia

Zespół pałacowo-ogrodowy Vaux-le-Vicomte powstał w XVII wieku dla Nicolasa Fouqueta, wysokiego urzędnika państwowego, od 1653 roku nadintendenta finansów króla Ludwika XIV. W 1641 roku Fouquet nabył wioskę Vaux-le-Vicomte, na terenie której w 1656 roku rozpoczął budowę swojej nowej posiadłości. Prace prowadziło trzech artystów, którzy tutaj po raz pierwszy pracowali razem, a później wspólnie przebudowywali Wersal dla Ludwika XIV; byli to: Louis Le Vau – architekt, Charles Le Brun – odpowiedzialny za wystrój i André Le Nôtre – twórca ogrodu. Choć ci wszyscy trzej artyści mieli już za sobą spore doświadczenie, to właśnie dzięki Vaux-le-Vicomte ich kariera osiągnęła szczyt. Oprócz nich Fouquet zatrudnił całą rzeszę najlepszych malarzy, dekoratorów, sztukatorów, stolarzy i rzeźbiarzy, takich jak Michel Anguier, François Girardon i Thibaut Poissant, którzy później również pracowali w Wersalu.

Pracami kierował Le Vau. Były one prowadzone niezwykle szybko (już w rok po rozpoczęciu prac budowla była zasadniczo wzniesiona, trwały prace przy dachach) i przez dużą liczbę robotników (współcześni badacze nie są zgodni co do ich ilości; podawane są liczby 900, 5 000 czy nawet 18 000). Ich bardzo wysoki koszt okazał się jeszcze wyższy, niż pierwotnie zakładano.

W 1659 roku pałac odwiedził kardynał Mazarin, co rozpoczęło całą serię wizyt, jakie miały tu miejsce. Miesiąc później gościem był Ludwik XIV. Ponowna wizyta króla miała miejsce w 1660 roku, gdy powracał do Paryża ze świeżo poślubioną Marią Teresą. W 1661 roku w Vaux-le-Vicomte bawiła królowa Anglii Henrietta Maria Burbon, wdowa po Karolu I Stuarcie i jej córka Henrietta Anna z mężem, księciem Orleanu; to wówczas w pałacu swoją nową sztukę Szkoła mężów wystawiał Molier.

17 sierpnia 1661, gdy pałac był niemal ukończony, odbyło się przyjęcie, w którym brał udział Ludwik XIV, jego matka Anna Austriaczka oraz cały dwór, który na tę okazję opuścił Fontainebleau i przyjechał do Vaux-le-Vicomte. Na gości czekały liczne atrakcje: zwiedzania nowej posiadłości Fouqueta, wykwintne posiłki, muzyka wykonywana przez skrzypków, nowa sztuka-balet Moliera pt. Natręty, sztuczne ognie. Uroczystość swoim przepychem olśniła gości i okazała się sukcesem; odtąd kolejne przyjęcia w Wersalu nie mogły obyć się bez podobnych rozrywek. Jednak najprawdopodobniej już wówczas Ludwik XIV zadecydował o zgubie Fouqueta, który ośmielił się budować wspanialsze pałace niż król i wydawać świetniejsze niż on przyjęcia i co więcej, robił to za pieniądze o nie do końca jasnym pochodzeniu. 20 dni później Fouquet został zaaresztowany. Pałac opuścili wszyscy mieszkańcy, po czym został zapieczętowany. Do końca budowy brakowało jedynie drobnych prac.

W 1673 roku posiadłość przekazano w ręce żony Fouqueta. Nicolas Fouquet zmarł w 1680 roku, skazany na dożywotnie więzienie. 25 lat później zmarł bezpotomnie jego syn i Vaux-le-Vicomte sprzedała wdowa po Nicolasie marszałkowi Louis Hectorowi Villars. Król posiadłości nadał tytuł księstwa (duché) Vaux-Villars. Za czasów marszałka w Vaux-le-Vicomte bywali wyśmienici goście, w tym Ludwik XV i Maria Leszczyńska, jednak nie organizowano aż tak okazałych przyjęć, jakie wystawiał Fouquet.

W 1764 roku syn marszałka Villard sprzedał posiadłość księciu Choiseul-Praslin, która odtąd nazywana była, zamiast Vaux-le-Vicomte i Vaux-Villard, księstwem Vaux-Praslin. W zamku doszło do pewnych zmian, zwłaszcza na pierwszym piętrze, na którym zmieniono układ pomieszczeń. W 1875 roku pałac z ogrodem przeszedł na własność rodziny Sommier, która podjęła pracę odnowienia budynku. Ponieważ oryginalne meble i wyposażenie wnętrz nie przetrwało, nowi właściciele zakupili inne meble z czasów Ludwika XIV. Także w ogrodzie podjęli niezbędne prace, by uratować założenie Le Nôtre'a. Dziś pałac znajduje się w rękach potomków Sommiera i udostępniany jest turystom.

W nocy 19 na 20 września 2019 r. pałac został okradziony z kosztowności. Złodzieje zabrali z sejfu pieniądze, biżuterię oraz obrazy, wszystko o wartości 2 mln euro, ale nie ukradli żadnego przedmiotu ze zbiorów udostępnianym turystom.

Założenie i pałac

Założenie Vaux-le-Vicomte składa się z głównego budynku (pałacu) i dwóch bocznych oficyn, usytuowanych na terenie rozległego ogrodu, otoczonego ze wszystkich stron lasami. Ogród ma kształt zbliżony do prostokąta i oparty jest na centralnej osi, biegnącej przez cały teren oraz prostopadłych do niej alej. Ogród składa się z trzech wyraźnych części. Pierwszą tworzy obszar leśny z główną aleją oraz dwoma dodatkowymi, promieniście do niej usytuowanymi i zbiegającymi się na jednym placu. Drugą część stanowi zespół zamkowy, składający się z dwóch oficyn, rozmieszczonych po bokach osi głównej i pałacu, usytuowanego na osi. Oficyny mają kształt podkowiasty i dziedzińcami zwrócone są ku głównej alei. Pozostałą część tej partii ogrodu zajmują tzw. partery ogrodowe, boskiety, baseny wodne i trawniki. Część tę zamyka grota z kaskadą, znajdująca się na przecięciu osi głównej całego założenia i osi kanału poprzecznego. Kanał ten, o długości ok. kilometra i szerokości 40 m, wyznacza trzecią część, podobnie jak pierwsza mającą charakter leśny. Układ alej jest także zbliżony do układu z części pierwszej.

Najważniejszą budowlą na terenie posiadłości jest wspomniany już wolnostojący pałac, otoczony fosą i usytuowany na wysokim tarasie. Wzniesiony jest na planie prostokąta z dostawionymi do niego dwoma skrzydłami bocznymi, wysuniętymi nieco przed korpus budynku i tworzącymi od jednej strony niewielki dziedziniec. Środkowy ryzalit od strony ogrodowej jest zaokrąglony i zwieńczony kopułą. Pałac nakryty jest stromymi i wysokimi dachami, nad alkierzami w kształcie piramidalnym. Część centralną parteru zajmuje prostokątny westybul z klatkami schodowymi oraz owalny salon, przechodzący także przez wyższe kondygnacje. Po obu stronach rozmieszczone są symetrycznie mniejsze, prostokątne pomieszczenia, tworzące dwa trzypokojowe apartamenty w amfiladzie. Przylegają do nich dodatkowe pokoje.

Dekoracja pomieszczeń jest bogata, łącząca malarstwo, rzeźbę i elementy architektoniczne. Westybul zdobiony jest dwunastoma kolumnami doryckimi i marmurowymi rzeźbami. Owalny salon zwieńczony kopułą ma ściany w dolnej kondygnacji przeprute oknami i otworami wejściowymi, między które wstawione są pilastry korynckie, wspierające belkowanie. Ponad nim hermy i atlanci dźwigają kosze, na których opiera się drugie belkowanie. Pokoje usytuowane po bokach salonu mają ściany wykładane boazerią i malowane plafony zdobione stiukami i złoconymi rzeźbami.

Bibliografia

• J. Chrzanowska-Pieńkos, A. Pieńkos, Słownik artystyczny Paryża i regionu Ile-de-France, Warszawa 1996
• J.P. Couchoud, Sztuka francuska, t. I, Warszawa 1981
• J. Cordey, Vaux-le-Vicomte, Paris 1924
• B. de Mongolfier, Châteaux en pays de France, Paris 1971
• The Dictionary of Art, t. 19 i 32, Oxford 1996