Zając czarnoszyi
| Lepus nigricollis[1] | |||||
| F. Cuvier, 1823 | |||||
| |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek |
zając czarnoszyi | ||||
| |||||
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||||
 | |||||
| Zasięg występowania | |||||
 zasięg pierwotny status niejasny | |||||
Zając czarnoszyi[5] (Lepus nigricollis) – gatunek ssaka z rodziny zającowatych (Lepidae), występujący na subkontynencie indyjskim i Sri Lance.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]W 1823 roku francuski zoolog Frédéric Cuvier po raz pierwszy opisał zająca czarnoszyjego, nadając mu nazwę Lepus nigricollis, w 26. tomie pracy naukowej „Dictionnaire des sciences naturelles”[6]. Radziecki teriolog Aleksiej Guriejew w 1964 roku umieścił gatunek w podrodzaju Indolagus. Wyróżnia się trzynaście podgatunków[2]. Angielski wojskowy i przyrodnik Robert Christopher Tytler w 1854 roku w Dhace opisał podgatunek tytleri jako osobny takson[7]. Holenderski zoolog Coenraad Jacob Temminck w 1850 roku był zdania, że szczątki gatunku Lepus melanauchen na Jawie to osobny takson, który potem został uznany za synonim zająca czarnoszyjego[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała (bez ogona) 330–530 mm, długość ogona 64 mm, długość ucha 100–120 mm, długość tylnej stopy 85–115 mm; masa ciała 1,8–3,6 kg[8].
Zając czarnoszyi jest średniej wielkości zającem, którego rozmiar się zwiększa w południowych partiach jego zasięgu[9]. Jego futro jest na ogół rudobrązowego koloru. Górna część ciała waha się od żółtobrązowego do czerwonobrązowego i na grzbiecie ma dużą domieszkę czerni. Pośladki są mniej czernione niż środek grzbietu i przeważa na nich zwykłe ubarwienie grzbietowe sierści, choć nieco bledsze. Wokół oczu, brzegów ust i nozdrzy znajduje się jasne obramowanie. Brzuszna część ciała jest biała. Górne krawędzie uszu są czarne, gdy ogólny odcień futra z przodu jest podobny do odcienia głowy, podczas gdy z tyłu i wewnątrz są prawie nagie. Ogon biały na dole i po bokach[10], z kolei kolor u góry jest zmienny, w zależności od podgatunku waha się od czarnego do szaro-brązowego[11]. Podgatunek nominatywny L. n. nigricollis charakteryzuje ciemnobrązowa lub czarna plama na tyle szyi oraz czarna górna powierzchnia ogona, u północnego podgatunku ruficaudatus części te są, odpowiednio, szare i brązowe[11].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Obszar występowania zająca czarnoszyjego rozciąga się na Indie i obszary sąsiednie, w tym na Sri Lankę, a także został wprowadzony na różne wyspy na Oceanie Indyjskim. Gatunek ten został introdukowany na Madagaskarze, Komorach, Andamanach, w zachodniej Nowej Gwinei, Papui-Nowej Gwinei, na Seszelach, Majotcie, Mauritiusie i Reunionie[12][13][14][2]. W 1890 roku holendersko-niemiecki zoolog Max Carl Wilhelm Weber, ze względu na podobieństwa szczątków taksonu Lepus melanauchen na Jawie, wyraził powszechną wówczas opinię, iż w rzeczywistości to zając czarnoszyi został introdukowany na Jawę z subkontynentu indyjskiego[3].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Występują zazwyczaj na obszarach, gdzie duże połacie buszu i dżungli przeplatają się z polami uprawnymi. Są również powszechnie spotykane w przybrzeżnych uprawach ziołowych. Preferowanymi siedliska przez zająca czarnoszyjego są obszary pagórkowate, szczególnie zagłębienia u podnóża wzgórz.
Tryb życia
[edytuj | edytuj kod]Zając czarnoszyi prowadzi zwykle nocny tryb życia, chyba że jest niepokojony i często można go zobaczyć nocą w reflektorach pojazdów. W ciągu dnia wykorzystuje szereg form jako schronienie w niskich krzewach, wysokiej trawie, głożynach lub młodych palmach. Żywi się głównie roślinami wieloletnimi i trawami. Zwierzęta odpoczywają w zagłębieniach pod krzakami i innych kryjówkach, przy czym każdy osobnik korzysta z kilku grzęd. Na pustyni Thar w Sindh zające spędzają dzień w krzakach i wychodzą nocą. Tutaj żywią się prosem, kaparami, klekotnicą i głożyną. Na obszarach deszczowych trawy stanowią ponad 70% diety zajęcy czarnoszyich w Sri Lance, oprócz traw i młodych liści, jako pożywienie zidentyfikowano także słodkie ziemniaki i sałatę z ogrodów, a analizy kału na wyspie Cousin ujawniły obecność w diecie Achyrantes aspera i Ficus reflexa[15].
Rozród
[edytuj | edytuj kod]Okres godowy trwa przez cały rok i przez cały rok spotykane są także ciężarne samice. Najwyższy wskaźnik śmiertelności występuje w porze deszczowej i monsunowej. Samice rodzą od jednego do czterech, a rzadko więcej, potomstwa w miocie[16].
Ochrona
[edytuj | edytuj kod]Zające czarnoszyje w Indiach są zabijane jako zwierzyna łowna i łapane w sidła lub sieci przez mieszkańców wiosek, aby zapobiec szkodom w uprawach. Wiele z nich zostało wcześniej zabitych przez drapieżniki; jednakże w Indiach liczebność drapieżników maleje wraz ze wzrostem populacji ludzkiej, więc ogólnie rzecz biorąc, środowisko dla zajęcy prawdopodobnie się poprawia. Ghose (1971) wskazuje, że wiele zajęcy żyje w pobliżu siedzib ludzkich[15]. W latach 80. XX wieku pojawiła się sugestia na podstawie dowodów kopalnych, że osobniki na Jawie mogą być endemiczne. Wyrażono pilną potrzebę badań taksonomicznych i historycznych, aby wyjaśnić status gatunku na Jawie, zanim wyginie[17].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Lepus nigricollis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Hoffman i Smith 2005 ↓, s. 201.
- ↑ a b c Weber 1890 ↓, s. 122.
- ↑ Lepus nigricollis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Nazwa polska za: Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 58. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ Cuvier 1823 ↓, s. 307.
- ↑ Tytler 1854 ↓, s. 175–176.
- ↑ Alves i in. 2018 ↓, s. 202.
- ↑ Alves i in. 2018 ↓, s. 201.
- ↑ Hodgson 1840 ↓, s. 1184.
- ↑ a b Chapman i Flux 1990 ↓, s. 82.
- ↑ Suchentrunk i Davidovic 2004 ↓, s. 46.
- ↑ Long 2003 ↓, s. 126–127.
- ↑ Alves i in. 2018 ↓, s. 14.
- ↑ a b Chapman i Flux 1990 ↓, s. 83.
- ↑ Long 2003 ↓, s. 127.
- ↑ Chapman i Flux 1990 ↓, s. 165.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Paulo C. Alves, Andrew T. Smith, Klaus Hackländer, Charlotte H. Johnston: Lagomorphs: Pikas, Rabbits, and Hares of the World. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2018. ISBN 978-3-540-72446-9. (ang.).
- Max Carl Wilhelm Weber: Zoologische Ergebnisse einer reise in Niederländisch Ost-Indien. T. 1. Lejda: Brill, 1890. (niem. • ang.).
- Joseph A. Chapman, John E. C. Flux: Rabbits, Hares and Pikas: Status Survey and Conservation Action Plan. IUCN, 1990. ISBN 978-2-8317-0019-9. (ang.).
- Frédéric Cuvier: Dictionnaire des sciences naturelles. T. 26: Lep-Lin. Strasburg: F. G. Levraul, 1823. (fr.).
- Robert S. Hoffman, Andrew T. Smith: Order Lagomorpha. W: Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference. Wyd. 3. T. 1. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2005. ISBN 0-8018-8221-4. (ang.).
- Brian Houghton Hodgson. On the Common Hare of the Gangetic Provinces, and the Sub-Hemalaya; with a slight notice of a strictly Hemalayan species. „Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 9 (108), lipiec-grudzień 1840. Kalkuta: Bishop’s College Press. (ang.).
- J.L. Long: Introduced Mammals of the World: Their History, Distribution and Influence. Cambridge: Cabi Publishing, 2003. DOI: 10.1071/9780643090156. ISBN 978-0-85199-748-3. (ang.).
- Robert Christopher Tytler. Miscellaneous Notes on the Fauna of Dacca, including remarks made on the line of march from Barrackpore to that Station. „Annals & Magazine of Natural History”. 14 (2), 1854. Londyn: Taylor and Francis. (ang.).
- Franz Suchentrunk, Mihajla Davidovic. Evaluation of the classification of Indian hares (Lepus nigricollis) into the genus Indolagus Gureev, 1953 (Leporidae, Lagomorpha). „Mammalian Biology”. 69 (1), styczeń 2004. Amsterdam: Elsevier. DOI: 10.1078/1616-5047-115. ISSN 1616-5047. [zarchiwizowane z adresu]. (ang.).