Hermann von Helmholtz

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Fìsich, fisòlogh, matemàtich e filòsof.
Hermann Ludwig Ferdinand von Helmholtz a l'era nassù a Potsdam ai 31 d'aost dël 1821 e a l'é mòrt a Berlin j' 8 dë stèmber dël 1894.

La cariera

Médich militar a Potsdam, a l'é stàit professor ëd notomìa a l'Academia ëd bele art ëd Berlin, anté ch'a l'ha vivù dal 1842 al 1849, cand a l'é vnù professor ëd fisologìa e patologìa general a Königsberg. Ambelelà a l'é restà dal 1849 al 1855, cand a l'ha tramudà a la cadrega ëd notomìa e fisologìa a Bonn; dël 1858 a l'é vnù professor ëd fisologìa a Heidelberg e, për finì, dal 1871, ëd fìsica a Berlin. A sòn a l'é giontasse ant ël 1887 ël pòst ëd diretor dl'ansitù fìsich-técnich a Charlottenborgh, davzin a Berlin, e a l'ha mantù coste doe posission fin-a a soa mòrt.

Soe arserche

Soe arserche a spantio an vàire camp ëd la siensa, da la fisologìa a la mecànica.

Dël 1847 a l'ha lesù a la Sossietà fìsica ëd Berlin l'artìcol Über die Erhaltung der Kraft ch'a l'é vnùit un dj'artìcoj ch'a l'han marcà ël sécol: an efet, ansema a J.R. Mayer, James Prescott Joule e William Thomson, Helmholtz a peul esse considerà un dij fondador dla laj ëd conservassion ëd l'energìa.

A l'ha sostnù che le fibre nervose a orìgino dai còrp celular e a l'ha studià ij process ëd putrefassion e fermentassion an laboratòri, anteressand-se al rapòrt antra calor animal e travaj muscolar.
A l'ha studià l'andi ëd propagassion ëd lë stìmol ant le fibre nervose e a l'ha dàit ëd contribussion amportante an òtica fisològica, anventand ant ël 1851 l'oftalmoscòpi, n'angign për l'osservassion dël fond ëd l'euj. Soe arserche ëd fisologìa dla vista a rësguardo dzortut le mzure dle costante òtiche, fàite con l'oftalmòmeter, anventà da chiel, l'esam dël mecanism dël comodament dël cristalin e la teorìa dla përcession cromàtica. A l'ha spiegà ël moviment dij lumèt për garantì na vision sola con doi euj.

Ij sò studi matemàtich as anserisso ant ël filon tìpich dël sécol ch'a fa XIX d'arserca dij fondament ëd la geometrìa, ëdcò an rapòrt a le geometrìe nen euclidee. A l'ha dësvlupà për prim la teorìa dla còrda vibranta.

A l'ha ëdcò dàit dle contribussion amportante a lë studi dj'equassion dij vòrti idrodinàmich e dij moviment ëd l'atmosfera, anandiand la meteorologìa moderna.

A pòrto sò nòm

Ij teorema ëd Helmholtz

Euvre prinsipaj

Über die Akademische Freiheit der deutschen Universitäten
Schriften zur Erkenntnistheorie
Abhandlungen zur Philosophie und Geometrie
Die Lehre von den Tonempfindungen als physiologische Grundlage für die Theorie der Musik
Beschreibung eines Augenspiegels zur Untersuchung der Netzhaut im lebenden Auge
Das Denken in der Naturwissenschaft
Die Tatsachen in der Wahrnehmung / Zählen und Messen erkenntnistheoretisch betrachtet