Iblet ëd Challant

	Vos an lenga piemontèisa
	Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.

Iblet ëd Challant a l'avìa ardità da sò pare Gioann (fieul d'Ebal ël grand) ij domini ëd Challant, Graines, Véres, Mondzovet e Saint-Vincent e a l'avìa otnù l'anvestidura dël féod d'Issogne. A l'era an dzorpì sgnor ëd Châtel, Andorn, Surpierre e Gajanin. Dal 1363 a l'é podestà e benefissiari ëd rèndite a Ivrèja e dël 1370 a l'é castlan ëd Vian-a.
A meuir ij 25 dë stèmber (scond Pedrini ai 21) dël 1409 e a lo sotro ant la cripta djë Challant ant la gesia ëd Véres. Ansima a soa tomba a l'han butaje soa armadura. Costa-sì a l'era ancor a sò pòst dël 1850, ma vers cost'época dij làder a l'han portala via, ansema a jë spron d'òr, l'elm e la spa, e a l'han fàit ravage dj'òss.

Vita militar

Iblet a l'é ël pì gran capitani djë Challant.

Dël 1362 a conquista, për cont dël cont ëd Savòja, ël castel ëd Castrusson, ocupà dal marchèis ëd Monfrà.
Antra soe venture pì fiamenghe a-i é la spedission an Orient dël 1366, quand a compagna ël Cont Vèrt (Medeo VI ëd Savòja): 'me arzultà a-i é staje la prèisa ëd Galìpoli e ëd Varna e la dësconfita dij turch e dij bùlgar. Iblet a l'é peui tornà an orient tanme pelerin e a l'ha fàit ëdcò un pelerinage a Compostela.

Dël 1368 a comanda la vanguardia dël Cont contra ai milanèis sota le muraje d'Ast; ij milanèis a son forsà a gavé l'assedi. Ant ël Tratà ëd Turin dël 1381, che a marca la pas antra la Repùblica ëd Génoa e la Repùblica ëd Venessia, Iblet a firma sùbit dapress ai Prinsi ëd Ca Savòja. As fa noté a la difèisa d'Ypres contra a j'anglèis ch'a son forsà a artiresse, a pija part a la Spedission ëd Nàpoli (anté ch'a-i meuir so fieul Medeo a Montesarchio) e dël 1384 a comanda 100 soldà a l'assedi ëd Sion, ch'a l'é pijà con n'assàut. La costrussion dël castel ëd Véres, da chiel catà dël 1372, a l'é completà për soa inissiativa, dël 1390.

Dël 1377, Iblet a l'ha tnù përzoné për n'ann, al castel ëd Mondzovet, Gioann Fieschi, vësco ëd Vërsèj.

Dël 1394 e dël 1400 a l'ha combatù contra Facino Cane.

Vita polìtica

Dël 1368 Iblet a l'ha acordà dle franchise al borgh ëd Cas-cion.
Bàil ëd Valsusa (1369), capitani general (1371) e goernador ëd Piemont (1379-1404), ambassador e consijé ëd Medeo VI e Bòna ëd Borbon, dël 1385 a l'é nominà ansem a sò cusin Ajmon, sivalié dl'Órdin dla Nonsià (sivalié nùmer 18) da Medeo VII. A son ij prim sivalié dla Nonsià ëd ca Challant.
Ant sël pat ëd confermé e slarghé l'anfluensa djë Challant ant sël Bielèis, Iblet a l'arsèiv ëdcò la dedission dj'òmo dla Val Stura, d'Ivrèja e ëd vàire comun-e dël Canavèis: Bròss, Traussela, Mujan, Vi, Drusach, Lesseul, ch'a bandon-o ij sò sgnor për butesse sota ai Savòja.

Iblet a l'é 'dcò stàit resior ëd Biela, ëd Cher, ëd Turin, ëd Pinareul e ëd Nissa.
A l'é stàit ministr ëd Savòja a la dieta e al congress ëd Sion.

Bòna ëd Borbon a l'ha nominalo sò consijé e a l'ha mandalo dël 1392 a strenze dj'acòrd con le comun-e dël Valèis. Dël midem ann a l'é andàit an mission a Avignon dal vësco ëd Roma, Clement VII, peui dal duca ëd Borgògna për ciameje soa fija Marìa da fé marié a Medeo VIII.
Dël 1396 a arsèiv la castlanerìa ëd Prangins.

An soa qualità ëd leu-tenent general dëdsà dle montagne, ai 4 ëd maj dël 1408 ant un rapòrt adressà a Medeo VIII a pija le difèise dël vësco d'Osta, de Sonnaz, dont a l'avìo mandà d'acuse al cont ëd Savòja.
Iblet a l'ha ëdcò fàit dle donassion a la prevostura ëd Véres ëd fond për manten-e tre canònich ch'a dovìo selebré tuti ij di tre mësse.

Famija

Iblet a l'avìa marià doe fomne: Giacomëtta, ëd Pero sgnor ëd Cas-cion, e Gioana, djë sgnor ëd Nus. A l'ha avù 11 fieuj. A dovìa sucedje sò fieul Medeo, ma a la mòrt ëd chiel-sì l'àutr fieul Fransesch, l'ùnich dzorvivù, ch'a l'avìa pijà j'órdin sacrà, a l'é stàit dispensà e a n'ha pijane l'ardità e continuà la dissendensa.

Bibliografìa

Pedrini, Ennio (1965). Passeggiata tra i castelli (Val d'Aosta). Turin: Editoriale Pedrini.