Positivism
 |
Vos an lenga piemontèisa |
| Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì. |
|
Ël positivism a l'é un sistema filosòfich basà an sl'esperiensa e an sle conossense empìriche dij fenòmeno naturaj. Parèj, ël positivism a considera la metafìsica e la teologìa coma dij sistema ëd conossensa impërfeta e inadeguà. Evolussion[modìfica | modifiché la sorgiss]La paròla "positivism" a l'é stàita utilisà la prima vira dal filòsof fransèis Auguste Comte, autor dl'euvra ch'a inaugurava costa corent ëd pensé, Cors ëd filosofìa positiva (6 volum, 1830-1842). Tutun, chèich concet positivista a armonto ai filòsof David Hume, Claude-Henri de Rouvroy, Conte de Saint-Simon, e Immanuel Kant. Comte a l'han sërnù la paròla "positivism" për sot-ligné la realtà e la tendensa costrutiva ch'a vnisìa da l'aspet teòrich ëd soa dutrin-a. An general, as antëressava a la riorganissassion dla vita sossial për la bin dl'umanità për mojen dla conossensa sientìfica e, da costa via, al contròl dle fòrse naturaj. Ij doi component prinsipaj dël positivism, la filosofìa e ël goern (o programa 'd condòta individual e sossial), a son ëstàit pì tard unificà. Comte a l'avìa la concession ëd na religion anté che l'umanità a l'é l'oget ëd cult. Malgré sòn, vàire dissìpoj ëd Comte a acetavo pa cost dësvlup religios ëd sò pensé, dagià ch'a smijava contradì le filosofìa positivista original. Vàire dle dutrin-e ëd Comte a saran pì tard adatà e dësvlupà dai filòsof sossiaj John Stuart Mill e Herbert Spencer, parèj coma dal filosof e fìsich Ernst Mach. Positivism lògich[modìfica | modifiché la sorgiss]A l'ancamin dël sécol ch'a fa XX, na partìa dij filosof antëressà a l'evolussion dla siensa moderna a arfudava le tradissionaj idèje positivista (ch'a consideravo che la base dla vera conossensa a l'é ant l'esperiensa përsonal) e a sot-lignavo l'importansa dla verificassion sientìfica e dl'usage dla lògica formal. Da le teorìe ëd costi pensador (dont a-i ero Ludwig Wittgenstein, Bertrand Russell e George Edward Moore) a l'é nassù l'ansidit positivism lògich. Ël Tractatus logico-philosophicus (1921), euvra 'd Wittgenstein, a arzultava avèj n'anfluensa decisiva për l'arfud ëd le dutrin-e metafìsiche, për soa carensa 'd sens, e për l'acetassion dl'empirism coma n'esigensa lògica. Al di d'ancheuj, ij filòsof positivista a l'han pì car denominesse empirista lògich, an ëslontanand-se da l'importansa ch'a dasìo ij prim pensador dël positivism lògich a la verificassion sientìfica. A fortisso che l'istess prinsipi ëd verificassion a l'é inverificàbil ant ël camp filosòfich. Parèj, d'autor motobin arpresentativ coma Rudolf Carnap a l'han proponù ëd dé un sens neuv al tradissional prinsipi ëd verificassion neopositivista. |
