Ludra

Ludra
Ludra (Lutra lutra)
Classificaziun
Superfamiglia	Canoidea
Famiglia	Mustelidae
Sutfamiglia	Lutrinae
Gener	Lutra
Spezia	Ludra
Num scientific
Lutra lutra (Linnaeus, 1758)

Tar la ludra (Lutra lutra) sa tracti d’ina spezia da la famiglia da las Mustelidae ch’è s’adattada a la vita en l’aua e che tutga tar ils megliers nudaders da tut ils predaturs da la terra. La ludra cumpara quasi en tut l’Europa e cuntanscha incl. la cua ina lunghezza da ca. 130 centimeters. Ina denominaziun pli precisa per questa spezia è ludra eurasiana per la distinguer p.ex. da la ludra da l’India u da la ludra americana.

Caracteristicas

Chavazza

Pail bletsch

La ludra ha ina lunghezza dal chau e dal bist da ca. 90 centimeters; vitiers vegnan anc 40 centimeters cua. Durant nudar serva la cua musculusa sco organ da timunar e da stabilisar.

Ludras han in’autezza da las spatlas da ca. 25 fin 30 centimeters. Animals creschids pon cuntanscher in pais da fin a 12 kilos; en media paisan las femellas 7,4 ed ils mastgels 10,5 kilos. Il corp è lunghent e las chommas curtas, il chau radund ed il gnif mut. Vi da quest ultim sa chattan lungs pails da palpar; quels furman in impurtant organ sensual en auas turblas. La detta-pe è colliada tras pels da nudar. Il pail è da colur brin clera; cun ils onns daventan la gula e la part davant dal culiez alvents.

Pervi da la structura extraordinaria da ses chavels porscha il pail da la ludra in’isolaziun spezialmain effizienta cunter il fraid ed il bletsch: sco tar ina serranetga èn ils chavels endentads in en l’auter tras cugns e crennas da grondezza microscopica. Uschia sa furma in tessì da pail extremamain spess, il qual retegna vaschiettas d’aua ch’han in effect isolant, ma che tegna a medem temp davent l’aua. En questa moda resta la pel da la ludra sitga ed il corp chaud, e quai cumbain che l’animal na dispona – cuntrari a delfins, balenas, urs da glatsch u liuns da la mar – da nagina stresa da grass isolanta. Tut en tut protegian 80 fin 100 milliuns chavels la ludra d’ina perdita da chalur; quai èn fin a 50 000 chavels per centimeter quadrat. La midada dal pail succeda tar la ludra be fitg plaun e radund 10 procent dal temp che la ludra è alerta è l’animal occupà cun la tgira da ses pail.

Derasaziun

Territori da derasaziun

La ludra è da chasa en quasi tut l’Europa. Ella manca sulettamain en l’Islanda e sin las inslas da la Mar Mediterrana. En l’Asia è ella derasada vers nord fin al circul polar ed anc intgins kilometers sur quel ora. Percunter evitescha ella las steppas ed ils deserts da l’Asia Centrala. Ultra da quai cumpara la ludra en il Giapun ed en l’Africa dal Nord (Maroc ed Algeria). En la muntogna la scuntran ins fin en autezzas da 2500 meters.

Entaifer il territori da derasaziun è la ludra però smanatschada en blers lieus. En l’Europa Centrala datti anc populaziuns pli grondas en la Tschechia, en la Germania da l’Ost ed en la Baviera. En Svizra è la ludra svanida l’onn 1989, ma è en il fratemp puspè sin via da returnar.

Entaifer quest grond territori da derasaziun vegnan descrittas fin a 13 sutspezias. La taxonomia precisa da quellas n’è anc adina betg sclerida dal tuttafatg. En l’Europa Centrala viva la sutspezia Lutra lutra lutra ch’è stada la furma da basa per la descripziun da Carl von Linné l’onn 1758.

Spazi da viver

Il spazi da viver preferì da la ludra èn flums pauc profunds cun rivas surcreschidas e planiras inundadas. Il fatg che tals habitats èn ids enavos e ch’igl è vegnì fatg chatscha sin la ludra, ha fatg daventar quella fitg stgarsa en tscherts lieus u disparir dal tuttafatg. La ludra vegn però a frida cun tut ils spazis da viver d’aua dultscha, uschè ditg che l’aua è clera e ritga da peschs e ch’i sa porschan per lung da la riva avunda pussaivladads da sa zuppar.

Ludras vivan dal reminent er en aua da sal: Ins las chatta a las costas da la Germania, en la Scandinavia ed en Scozia.

Sia preschientscha tradescha la ludra tras sortidas da l’aua bain zuppadas per lung da la riva. Sin ils trutgs da las ludras, ch’èn magari vaira zappitschads, chattan ins excrements, secret da marcaziun e restanzas da la preda. Sin fund belmus u sin la naiv na vesan ins betg be passidas, mabain er il fastiz serpegiant da la cua.

Moda da viver

Ludra vi dal bist d’ina planta

Ina moda da viver unitara che valess per tut las ludras na datti betg: Tut tenor l’ambient (cuntrada, disturbis) e las preferenzas individualas adatteschan las ludras quella per pudair surviver il meglier pussaivel. Ellas èn tant activas da notg sco er da di. Entant ch’ellas ruaussan a la riva, sa movan ellas durant il temp da lur activitad quasi be en l’aua. Ils animals èn buns nudaders e sfunsaders. Els pon restar fin otg minutas sut l’aua, sch’els na vegnan betg disturbads. Cun nudar tanschan il chau ed il culiez or da l’aua, entant che l’ulteriur corp sa chatta sut l’aua.

A la riva chava la ludra ina tauna, da la quala l’entrada è situada radund 50 centimeters sut la surfatscha da l’aua. La chombra d’abitar sa chatta sur il livel d’aua gronda e resta uschia sitg. In bural da ventilaziun collia quella cun il mund exteriur.

Nutriment

La ludra maglia quai ch’ella po tschiffar il pli tgunsch. Ina gronda part da ses spectrum da preda furman peschs, e quai spezias da peschs pitschnas e tranter quellas surtut animals plauns e flaivels. La ludra ha uschia in’impurtanta funcziun per mantegnair la sanadad dals effectivs da peschs. Er sin autras spezias fa la ludra chatscha: fulcas, andas, muettas, undatras, mieuruns, lindornas, raunas, giombers da flum ed insects, magari mangia ella er capiergnas e conchiglias. Pitschens animals da preda vegnan magliads en l’aua, pli gronds manads l’emprim sin terra.

Multiplicaziun

Las ludras na sa pareglian betg en l’aua, mabain sin terra. Il temp da paregliaziun principal furman ils mais favrer e mars. Durant quest temp s’uneschan ils mastgels cun las femellas e sa trategnan tut il temp en lur vischinanza.

Il temp da purtanza da las femellas munta tranter 58 e 62 dis. Alura naschan per ordinari in fin quatter pitschens. Ils animals pitschens naschan tschorvs, paisan radund 80 fin 100 grams ed han ina lunghezza dal corp da darar dapli che 15 centimeters. Suenter duas emnas cumenzan ils animalets a sa ruschnar enturn en la tauna; ils egls avran els pir suenter bundant 30 dis. Las emprimas emprovas da nudar fan els en la sisavla emna. La mamma als lascha tettar tranter 8 e 14 emnas; per ordinari restan ils pitschens però quattordesch mais en vischinanza da la mamma. Durant quest temp emprendan els d’ir sezs a chatscha.

Ludras masculinas cuntanschan la madirezza sexuala cun dus onns, las femellas en ina vegliadetgna tranter 18 e 24 mais. L’emprima giada sa multiplitgeschan ludras cun ca. dus onns e mez.

Durant trair si ils pitschens, tar cumbats da revier e cura ch’ils pitschens giogan in cun l’auter produceschan ludras in’entira retscha da differentas ramurs e tuns.

Inimis ed aspectativa da vita

Ludra che tgira il pail

Tegnidas en fermanza cuntanschan ludras ina vegliadetgna da fin 22 onns. En libertad na vegnan ellas betg uschè veglias; be 15 procent dals animals giuvens d’in’annada cuntanschan ina vegliadetgna da dapli che trais onns. En media vegnian ludras tranter 8 e 13 onns veglias.

Tar ils inimis da las ludras tutgan il luf, il luf-tscherver, l’evla da mar e chauns che na vegnan betg tegnids vi da la corda. Tar las unfrendas sa tracti per gronda part d’animals giuvens cun pauc’experientscha.

L’inimi il pli privlus da la ludra è però l’uman. Il motiv principal daco che ludras n’han betg in’auta aspectativa da vita èn la destrucziun dal spazi da viver, la contaminaziun da las auas, la stgarsezza da vivonda, il traffic sin via e pestgeras.

Evoluziun

La famiglia da las fiergnas (Mustelidae), a la quala appartegna er la ludra, ha cumenzà avant radund 38 milliuns onns a sa divider en pliras lingias. D’ina da quellas èn sa sviluppads ils chatschaders pitschens ed extremamain agils, als quals appartegnan er la ludra. Fossils dal gener da las ludras chatt’ins l’emprima giada en il pleistocen mesaun, pia ca. avant in milliun onns. Ils paleontologs èn però persvas ch’ils chats da fin qua na represchentan nagins perdavants directs da las spezias da ludras odiernas.

Restanzas che sa laschan attribuir cleramain a la ludra eurasiana han ina vegliadetgna da 120 000 onns e derivan dal temp interglazial Riss-Würm. Ulteriurs chats da fossils, tranter auter da l’Austria, èn cun 18 000 fin 10 000 onns bundant main vegls. Quels mussan che la ludra furmava gia en il temp preistoric in element tipic da la fauna alpina.

Svilup dals effectivs

Ludra en las Pireneas

Sur lung temp ha la ludra gì in nausch num. I vegniva pretendì ch’ella mazzia agnels e tiria chauns da chatscha sut l’aua per als najentar. Durant il temp medieval valeva la chatscha sin ludras sco nizzaivla e ‹divertenta›. En il 19avel tschientaner ed a l’entschatta dal 20avel tschientaner è la chatscha sin questa spezia da fiergna s’intensivada, quai tant pli che pellitschers elavuravan gugent pails da ludras a chapitschas, culiers e mantels. La fin dal 19avel tschientaner è la chatscha sin il rubadur da peschs apparent per exempel vegnì promovì en Svizra cun premias dals chantuns e da la Confederaziun. Regulaziuns sumegliantas devi er en auters pajais.

Oz è la ludra protegida vastamain. Cura che la protecziun è entrada en vigur, eran ils effectivs gia decimads fermamain e la spezia valeva en blers pajais sco smanatschada. Ed er malgrà la protecziun ha il dumber d’individis cuntinuà a tschessar en blers lieus. A quai han contribuì correcziuns da flums e rempars d’auals, drenaschas da spazis da viver ch’eran per els impurtants e runcadas per lung da las rivas. A medem temp ha la contaminaziun cun metals grevs e bifenils policlorads (PCB) gì l’effect che bleras ludras n’eran betg pli ablas da sa multiplitgar.

En Svizra sa chattan projects per la reintroducziun da la ludra en la fasa da planisaziun. Dapi l’entschatta dal 21avel tschientaner datti observaziuns sporadicas, sco per exempel il 2004 en il Seeland (BE/NE/SO). L’enviern 2009/10 èsi reussì da cumprovar ina ludra en il Grischun. La videosurveglianza da la stgala da peschs da l’ovra electrica Reichenau/La Punt l’ha filmà repetidamain. L’animal n’ha betg pudì vegnir observà ad egl, ma ins ha chattà sias passidas en la naiv. Il 2016 han ins ultra da quai pudì cumprovar ina ludra en la Tumleastga/Mantogna.

Sco en Svizra sa lascha er observar en l’ulteriura Europa Centrala ch’ils effectivs pudessan sa restabilir a mesa vista. L’Uniun internaziunala per il mantegniment da la natira e da sias resursas taxescha la ludra tut en tut sco ‹betg fermamain periclitada›.

Litteratura

• Otter-Post. Zeitschrift der Aktion Fischotterschutz e.V. , Hankensbüttel (cumpara mintga quartal).
• Claus Reuther: Das Otter-Zentrum Hankensbüttel. En: Museen und Ausflugsziele im Raum Gifhorn-Wolfsburg. Sparkasse Gifhorn-Wolfsburg, Gifhorn 1989.
• Claus Reuther, Antal Festetics (ed.): Der Fischotter in Europa. Ergebnisse des 1. Internationalen Fischotter-Kolloquiums vom 28. bis 31. Oktober 1979 in Göttingen. Selbstverlag, Oderhaus e Göttingen 1980.
• Kriegs, J.O. e.a.: Aktuelle Vorkommen des Fischotters Lutra lutra (Linnaeus, 1758) in Nordrhein-Westfalen und Hinweise auf ihre genetische Herkunft. En: Natur und Heimat 70(2010):131–140.

Colliaziuns

 Commons: Ludra – Collecziun da maletgs, videos e datotecas d'audio

• Fundaziun Pro Lutra Svizra
• Otterzentrum Hankensbüttel ed Aktion Fischotterschutz e.V. sin otterzentrum.de
• otterspotter.de – monitoring da ludras en Germania
• Wie Otter warm und trocken bleiben sin wissenschaft.de
• Fotografias da ludras
• Archiv da vuschs d’animals: Clom d’ina ludra masculina