1830

Туох буолбута

• Олунньу 3 — Арассыыйа, Британия, Франция бэрэстэбиитэллэрэ Лондонскай боротокуолга илии баттыыллар, бу дөкүмүөн Грецияны тутулуга суох конституционнай монархия оҥорор. Бу иннинэ хас да үйэ тухары Греция туурак султаанын бас билиитигэр этэ.

• Ыам ыйын 28 — Индеецтэри көһөрүү туһунан сокуоҥҥа АХШ бэрэсидьиэнэ Эндрю Джексон илии баттаабыт, бу сокуонунан төрүт олохтоохтору сирдэриттэн матарбыттара уонна күүс өттүнэн атын сирдэргэ көһөрбүттэрэ.

• Бэс ыйын 3 — Севастополь куоратыгар холера эпидемиятыттан сылтаан олохтоммут карантины утаран улахан буун буолбут, карантин көтүрүллүбүт. Ол эрээри 5 хонугунан бу куоракка аармыйа кэлэн бэрээдэги төттөрү олохтообут. Маннык бууннар Арассыыйа атын да куораттарыгар буолуталаабыттар.

• От ыйын 3 — Саха бастакы түмэнинэн (парламенынан) биллэр Истиэп Дуумата (Истиэпэннээх Дуума) бэйэтин бастакы бөдөҥ тэрээһинин «Сэттэ улуус мунньаҕын» тэрийбит. Бу мунньахха Санкт-Петербурга Николай I императоры кытта көрсүһүүгэ саха дьокутааттарын ыытыы, Саха сирин кыһалҕаларын туоруорсуу боппуруоһа көрүллүбүтэ. Санаттахха бу кэмҥэ декабристар бастаанньалара буолбутуттан 5 сыл ааспыта, А.С.Пушкин айар үлэтин үгэнигэр сылдьара, Саха сирин прогрессивнай көрүүлэрдээх Николай Мягков салайара, оттон Афанасий Убаарыскай С-Петербурга баран сахалыы "Ахтыыларын" суруйуо өссө да 10 сыл баара.

• От ыйын 15 (урукку ааҕыынан 3) — Сэттэ улуус мунньаҕа буолбут — сахалар бастакы бөдөҥ мунньахтара. Нэһилиэктэртэн талыллыбыт 482 киһи кыттыбыта. Мунньахха Ирдэбил (Свод требований) оҥоһуллубута. Импэрээтэр Николай I кытта көрсүһэр депутация таллылыбыта (Г. Старостин, Н. Рыкунов уонна тылбаасчытынан Киллэм нэһилиэгин ыстаарыһата Е. Татаринов).

Төрөөбүттэр

• Михайлов Михаил Прокопьевич — Мэкчиргэ Уола Бэһэлэйдээх Мэхээлэ (1830 - 1915), улуу олоҥхоһут.