1459. – razlika između verzija

1459.. po kalendarima
Gregorijanski	1459.. (MCDLIX)
Ab urbe condita	2212.
Islamski	863–864.
Iranski	837–838.
Hebrejski	5219–5220.
Bizantski	6967–6968.
Koptski	1175–1176.
	Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1514–1515.
• Shaka Samvat	1381–1382.
• Kali Yuga	4560–4561.
	Kineski
• Kontinualno	4095–4096.
• 60 godina	Yin Zemlja Zec; (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11459.
	p • r • u
	Podrobnije: Kalendarska era

Interaktivna pretraga historije

← Starija izmjena

Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj

VizualnoWikitekst

U redovima

Aktualna verzija od 24. decembra 2024. u 15:03

< | 14. vijek | 15. vijek | 16. vijek | >
< | 1420-e | 1430-e | 1440-e | 1450-e | 1460-e | 1470-e | 1480-e | >
<< | < | 1455. | 1456. | 1457. | 1458. | 1459.. | 1460. | 1461. | 1462. | 1463. | > | >>

Godina 1459 (MCDLIX) bila je redovna godina koja počinje u ponedjeljak (1. 1. po julijanskom kalendaru).

Događaji

5. 1. - Sabor ugarskog plemstva u Segedinu - odlučeno da se osnuju županijske banderije i dopušteno kralju Matiji da okuplja vojsku.
januar - Na ugarskom saboru u Segedinu bosanski kralj Stjepan Tomaš dogovorio brak sina Stjepana s naslednicom srpske despotovine, pod ugarskim sizerenstvom.
siječanj? - Pavle Špirančić i Petar Zob se formalno spominju kao banovi Hrvatske-Dalmacije (podban u Kninu je Mihajlo Živković, gospodar Prozora u župi Vrhrika).
29. 1. - Turski upad iz Vrhbosne i Bihora u Bosnu - opsednut Bobovac i Vranduk - Tomašević se uspeo izvući iz Bobovca i odlazi u Smederevo.
19 - 31. 1. - Kralj Tomaš stigao iz Segedina u Jajce.

10. 2. - Prelati i baruni odani kralju Matiji polažu mu prisegu u Budimu, nakon urote Ladislava Gorjanskog i Nikole Iločkog da dovedu cara Fridriha III. za kralja (vranski prior Toma Sekelj novi slavonski ban umesto Iločkog).
24. 2. - Papa Pio II. ovlastio kardinala Carvajala da zaprijeti crkvenim kaznama svim protivnicima ugarskog kralja Matije.

4. 3. - Fridrih III. se u Bečkom Novom Mjestu proglasio za ugarskog kralja.
21. 3. - Stjepan Tomašević preuzeo vlast u Smederevu (s njim je i stric Radivoj Ostojić).
25. 3. - Krštenje Maksimilijana I., kum mu je Nikola Iločki.
mart, krajem - Jedan turski paša provalio u Slavoniju.

1. 4. - Svadba Stjepana Tomaševića i Jelene Branković.
7. 4. - Bitka kod Körmenda na Rabi - skupa Fridrihova pobeda nad Matijinom vojskom (borbe su u ovo vrijeme i u Slavoniji, podela je među Frankapanima).
8. 4. - Stefan Branković napustio Smederevo (imao svojih pristalica za despotsku vlast).
april - Bosanski rat protiv Turaka: kralj Tomaš zapalio predgrađe Hodidjeda i stanovništvo "ubio ili porobio".
22. 4. - Poslednji trapezuntski car David je prvi put posvedočen na prestolu (nasledio brata Jovana IV).

1. 6. - Papa Pio II. otvara koncil u Mantovi.
jun - Herceg Stjepan (turski vazal) zauzima Čačvinu - spor sa kraljem Tomašem.
lipanj? - Kralj Matija se izmirio sa Iločkim (ponovo ban).
20. 6. - Pad srpske Despotovine: Smederevo predato bez borbe nakon pobune građana - Stjepan nije imao pomoći sa strane (titula despota korišćena do 1537).

18. 7. - Kralj Matija oduzeo Stjepanu Tomaševiću tokajske posede (nekada Brankovićeve) zbog predaje Smedereva.

avgust - Skenderbeg utvrdio savezništvo sa Mlečanima, nakon što je osvojio Šati od Turaka; u ovo vreme i Ljeka Dukađini sklopio mir sa Mlečanima.

9. 9. - Mihalj Silađi se izmirio sa sestrićem kraljom Matijom (u međuvremenu bio pobegao iz tamnice) - opet dobija posede i preuzima odbranu od Turaka.
23. 9. - Ratovi dviju ruža: Bitka na Blore Heathu je prva veća bitka, pobeđuju jorkisti.
26. 9. - Papa na Mantovanskom koncilu poziva na križarski pohod protiv Turaka (bez efekta).

12. 10. - Bitka na Ludford Bridge-u, lankastrijanska pobeda.
16. 10. - U Hilandaru kao monah German umro Grgur Branković, iza njega ostaje sin Vuk ("Zmaj Ognjeni-").

novembar - Turci upadaju i pljačkaju teritoriju hercega Stjepana, kralj Tomaš optužen da ih je pozvao^[1].

decembar - U Medun stiže novi subaša Feriz-beg i obnavlja napad na Crnojeviće i Mlečane u Zeti (do sledeće jeseni).

Tokom/tijekom godine

U Sarajevu izgorjela prvobitna Džamija šejha Magribije^[2].
Tokom zime 1458/59 turski medunski vojvoda otima stoku i hranu iz mletačkog skadarskog kraja zbog gladi (sultan kasnije vraća).
Slikar Lovro Dobričević prešao iz Kotora u Dubrovnik.
Mlečanin Fra Mauro napravio kartu sveta za portugalski dvor.
U Firenci osnovana Neoplatonska akademija (Marsilio Ficino s novcem Cosima de' Medicija).
Papino rodno mesto Pienza se izgrađuje po renesansnom idealu (arhitekta Bernardo Rossellino).
Podignuta Aladža-džamija u Tetovu.
Prvi put pomenut Bukurešt.

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1459.

25. 1. - Paul Hofhaimer, austrijski orguljaš i kompozitor († 1537)
1. 2. - Conrad Celtis, nemački humanista i pesnik († 1508)
2. 3. - Hadrijan VI., papa († 1523)
6. 3. - Jakob Fugger, nemački trgovac († 1525)
22. 3. - Maksimilijan I. Habsburški, sveti rimski car († 1519)
6. 10. - Martin Behaim, istraživač i geograf († 1507)
22. 12. - Džem-sultan, pretendent na osmansku državu († 1495)
27. 12. - Jan I Olbracht, poljski kralj († 1501)
ca. Lorenzo di Credi, firentinski umetnik († 1537)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1459.

3. 3. - Ausiàs March, katalonski pesnik (* ca. 1397)
travanj? - Ladislav Gorjanski, bivši ugarski palatin
3. 5. - Erik Pomeranski, bivši vladar Norveške, Danske, i Švedske (* ca. 1382)
9. 6. - Shōtetsu, japanski pesnik (* 1381)
ca. 20. 6. - Barbara, druga žena hercega Stjepana
16. 10. - Grgur Branković (monah German), sin despota Đurđa (* 1416-17)
30. 10. - Gianfrancesco Poggio Bracciolini, italijanski humanista (* 1380)
Giovanni Aurispa, italijanski humanista (* 1376)
Grigorije III, bivši carigradski patrijarh, pristalica Unije

Reference

↑ Historija Bosne, str. 300
↑ Sarajevo u osmanskom periodu Arhivirano 2011-05-21 na Wayback Machine-u, sarajevo.ba

Vjekoslav Klaić, Svezak drugi: dio treći.... Treća knjiga: Doba kralja Matijaša Korvina i Jagelovića (1458-1526) (archive.org)
Vladimir Ćorović, Historija Bosne
Grupa autora, Istorija Crne Gore

[1] Historija Bosne, str. 300

[suop-2] Sarajevo u osmanskom periodu Arhivirano 2011-05-21 na Wayback Machine-u, sarajevo.ba

[1]

[2]

@@ Red 4: / Red 4: @@
 == Događaji ==
 * [[5. 1.]] - Sabor ugarskog plemstva u Segedinu - odlučeno da se osnuju županijske banderije i dopušteno kralju [[Matija Korvin|Matiji]] da okuplja vojsku.
 * [[januar]] - Na ugarskom saboru u [[Segedin]]u bosanski kralj [[Stjepan Tomaš]] dogovorio brak sina [[Stjepan Tomašević|Stjepana]] s naslednicom srpske despotovine, pod ugarskim sizerenstvom.
 * [[siječanj]]? - Pavle Špirančić i Petar Zob se formalno spominju kao banovi Hrvatske-Dalmacije (podban u Kninu je Mihajlo Živković, gospodar Prozora u župi [[Vrlika|Vrhrika]]).
 * [[29. 1.]] - Turski upad iz [[Vrhbosna|Vrhbosne]] i [[Bihor (tvrđava)|Bihora]] u Bosnu - opsednut [[Bobovac]] i [[Vranduk]] - Tomašević se uspeo izvući iz Bobovca i odlazi u Smederevo.
 * 19 - [[31. 1.]] - Kralj Tomaš stigao iz Segedina u [[Jajce]].
 * [[10. 2.]] - Prelati i baruni odani kralju Matiji polažu mu prisegu u Budimu, nakon urote Ladislava Gorjanskog i [[Nikola Iločki|Nikole Iločkog]] da dovedu cara [[Fridrih III. Habzburški|Fridriha III.]] za kralja (vranski prior Toma Sekelj novi slavonski ban umesto Iločkog).
 * [[24. 2.]] - Papa Pio II. ovlastio kardinala Carvajala da zaprijeti crkvenim kaznama svim protivnicima ugarskog kralja Matije.
 * [[4. 3.]] - Fridrih III. se u [[Bečko Novo Mjesto|Bečkom Novom Mjestu]] proglasio za ugarskog kralja.
 * [[21. 3.]] - [[Stjepan Tomašević]] preuzeo vlast u [[Smederevo|Smederevu]] (s njim je i stric [[Radivoj Ostojić]]).
 * [[25. 3.]] - Krštenje [[Maksimilijan I. Habsburški|Maksimilijana I.]], kum mu je Nikola Iločki.
 * [[mart]], krajem - Jedan turski paša provalio u Slavoniju.
 * [[1. 4.]] - Svadba Stjepana Tomaševića i [[Jelena Branković (Mara)|Jelene Branković]].
 * [[7. 4.]] - Bitka kod [[Körmend]]a na Rabi - skupa Fridrihova pobeda nad Matijinom vojskom (borbe su u ovo vrijeme i u Slavoniji, podela je među Frankapanima).
 * [[8. 4.]] - [[Stefan Branković]] napustio Smederevo (imao svojih pristalica za despotsku vlast).
 * [[april]] - Bosanski rat protiv Turaka: kralj Tomaš zapalio predgrađe [[Hodidjed]]a i stanovništvo "ubio ili porobio".
 * [[22. 4.]] - Poslednji [[Trapezuntsko Carstvo|trapezuntski car]] [[David Veliki Komnin|David]] je prvi put posvedočen na prestolu (nasledio brata [[Jovan IV Veliki Komnin|Jovana IV]]).
 * [[1. 6.]] - Papa [[Pio II.]] otvara koncil u [[Mantova|Mantovi]].
 * [[jun]] - Herceg [[Stjepan Vukčić Kosača|Stjepan]] (turski vazal) zauzima [[Utvrda Čačvina|Čačvinu]] - spor sa kraljem Tomašem.
 * [[lipanj]]? - Kralj Matija se izmirio sa Iločkim (ponovo ban).
 * [[20. 6.]] - '''Pad srpske Despotovine''': Smederevo predato bez borbe nakon pobune građana - Stjepan nije imao pomoći sa strane (titula [[despot]]a korišćena do [[1537]]).
 * [[18. 7.]] - Kralj Matija oduzeo Stjepanu Tomaševiću [[tokaj]]ske posede (nekada Brankovićeve) zbog predaje Smedereva.
 * [[avgust]] - [[Skenderbeg]] utvrdio savezništvo sa Mlečanima, nakon što je osvojio [[Šati]] od Turaka; u ovo vreme i [[Ljeka Dukađini]] sklopio mir sa Mlečanima.
 * [[9. 9.]] - [[Mihalj Silađi]] se izmirio sa sestrićem kraljom Matijom (u međuvremenu bio pobegao iz tamnice) - opet dobija posede i preuzima odbranu od Turaka.
 * [[23. 9.]] - [[Ratovi dviju ruža]]: Bitka na Blore Heathu je prva veća bitka, pobeđuju jorkisti.
 * [[26. 9.]] - Papa na [[Mantovanski koncil|Mantovanskom koncilu]] poziva na križarski pohod protiv Turaka (bez efekta).
 * [[12. 10.]] - Bitka na Ludford Bridge-u, lankastrijanska pobeda.
 * [[16. 10.]] - U Hilandaru kao monah German umro [[Grgur Branković]], iza njega ostaje sin [[Vuk Branković (despot)|Vuk]] ("Zmaj Ognjeni-").
 * [[novembar]] - Turci upadaju i pljačkaju teritoriju hercega Stjepana, kralj Tomaš optužen da ih je pozvao<ref>Historija Bosne, str. 300</ref>.
 * [[decembar]] - U [[Medun]] stiže novi subaša Feriz-beg i obnavlja napad na [[Crnojevići|Crnojeviće]] i [[Mlečani|Mlečane]] u Zeti (do sledeće jeseni).
 === Tokom/tijekom godine ===
-[[Datoteka:FraMauroMap.jpg|thumb|100px|left|[[Fra Mauro]]va karta sveta]]
+[[Datoteka:FraMauroDetailedMapInverted.jpg|thumb|100px|left|[[Fra Mauro]]va karta sveta]]
-* U Sarajevu izgorjela prvobitna [[Džamija šejha Magribije]]<ref name="suop">[http://www.sarajevo.ba/ba/article.php?pid=6 Sarajevo u osmanskom periodu], sarajevo.ba</ref>.
+* U Sarajevu izgorjela prvobitna [[Džamija šejha Magribije]]<ref name="suop">[http://www.sarajevo.ba/ba/article.php?pid=6 Sarajevo u osmanskom periodu] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110521043445/http://www.sarajevo.ba/ba/article.php?pid=6 |date=2011-05-21 }}, sarajevo.ba</ref>.
 * Tokom zime 1458/59 turski [[medun]]ski vojvoda otima stoku i hranu iz mletačkog [[skadar]]skog kraja zbog gladi (sultan kasnije vraća).
 * Slikar [[Lovro Dobričević]] prešao iz [[Kotor]]a u [[Dubrovnik]].
 * Mlečanin [[Fra Mauro]] napravio kartu sveta za portugalski dvor.
 * U [[Firenca|Firenci]] osnovana [[Neoplatonska akademija]] ([[Marsilio Ficino]] s novcem [[Cosimo de' Medici|Cosima de' Medicija]]).
 * Papino rodno mesto [[Pienza]] se izgrađuje po [[Renesansna arhitektura|renesansnom idealu]] (arhitekta [[Bernardo Rossellino]]).
 * Podignuta Aladža-džamija u [[Tetovo|Tetovu]].
 * Prvi put pomenut [[Bukurešt]].
@@ Red 70: / Red 70: @@
 {{main|:Kategorija:Umrli 1459.}}
 * [[3. 3.]] - [[Ausiàs March]], katalonski pesnik (* ca. 1397)
 * travanj? - [[Ladislav Gorjanski]], bivši ugarski palatin
 * [[3. 5.]] - [[Erik Pomeranski]], bivši vladar Norveške, Danske, i Švedske (* ca. 1382)
 * [[9. 6.]] - [[Shōtetsu]], japanski pesnik (* [[1381]])
 * ca. 20. 6. - Barbara, druga žena hercega Stjepana
 * [[16. 10.]] - [[Grgur Branković]] (monah German), sin despota Đurđa (* 1416-17)
 * [[30. 10.]] - [[Gianfrancesco Poggio Bracciolini]], italijanski humanista (* [[1380]])