Jevrejski jezici
Jevrejski jezici označavaju grupu jezika i dijalekata koji su se razvili u raznim jevrejskim zajednicama širom svijeta, a najviše u Evropi, zapadnoj Aziji i Sjevernoj Africi. Najuobičajeniji način njihovog nastanka bilo je posuđivanje hebrejskih riječi fraza - korištenih za izražavanje specifično jevrejskih koncepata - u lokalne govore. Često su se pisali hebrejskim slovima, uključujući blokove koji se koriste u današnjem hebrejskom i raši pismu. Zbog međusobne izloiranosti mnogih jevrejskih zajednica, mnogi jevrejski jezici su zadržali rječnik i lingvističke strukture davno nakon što su one nestale u jezicima od koji su originalno nastali. Najrašireniji od svih jevrejskih jezika razvijenih u dijaspori je jidiš, koji se među Jevrejima govorio više nego ijedan drugi jezik u historiji; Ladino, jezik sefardskih Jevreja koji je u upotrebi bio preko pet vijekova; i judeo-arapska grupa jezika kojom se preko jednog milenijuma govorilo u arapskim zemljama.
Hebrejski je liturgijski jezik judaizma (odnosno leshon ha-kodesh, "sveti jezik"), odnosno jezik na kome su napisani jevrejski sveti spisi (Tanakh), te svakodnevni govor Jevreja kroz vijekova. Do 5. vijeka pne. se hebrejskom kao svakodnevni govor u Judeji pridružio srodni aramejski jezik.[1] Do 3. vijeka pne. Jevreji u dijaspori su počeli govoriti grčki.
Hebrejski je kao svakodnevni govor obnovio Eliezer ben Yehuda nakon svog dolaska u Palestinu 1881. Suvremeni hebrejski je danas službeni jezik Države Izrael. Nije se koristio kao maternji jezik od tanajskh vremena[1], tj. od 200. n.e. Preko šesnaest vijekova hebrejski se koristio gotovo isključivo kao liturgijski jezik, odnosno kao jezik kojim je pisana većina judaističkih knjiga, dok se svakodnevno hebrejski govorilo samo na Sabat.[2] Vijekova su Jevreji umjesto hebrejskog govorili dijalekte jezika oblasti u koje su se doselili, često razvijajući zasebne dijalekte ili stvarajući nove jezike. Jidiš je judeo-germanski jezik koga su razvili Aškenazi koji su migrirali u Centralnu Evropu, a Ladino, također poznat kao Judezmo i Muestra Spanyol, judeo-španski jezik su razvili Sefardi koji su živjeli na Iberijskom poluotoku. Zbog mnogih faktora, uključujući Holokaust nad evropskim Jevrejima, jevrejski egzodus iz arapskih zemalja i masovnu emigraciju jevrejskih zajednica iz drugih zemalja, drevni i zasebni jezici jevrejskih zajednica, uključujući judeo-gruzijski, judeo-arapski, judeo-berberski, krimčakski, Judeo-Malayalam i mnogi drugi su izašli iz upotrebe.
Tri najraširenija jezika među današnjim Jevrejima su engleski, suvremeni hebrejski i ruski. Uz njih se koriste i neki romanski jezici kao francuski i španski.
- Zuckermann, Ghil'ad (2014). Jewish Language Contact (International Journal of the Sociology of Language 226)
- Zuckermann, Ghil'ad (2003), Language Contact and Lexical Enrichment in Israeli Hebrew, Palgrave Macmillan (ISBN 9781403917232 / ISBN 978140338695 Uneseni ISBN nije važeći.)
- ↑ 1,0 1,1 Grintz, Jehoshua M. "Hebrew as the Spoken and Written Language in the Last Days of the Second Temple." Journal of Biblical Literature. March, 1960.
- ↑ Parfitt, T. V. "The Use of Hebrew in Palestine 1800–1822." Journal of Semitic Studies , 1972.
- Jewish Language Research Website from Jewish-languages.org
- Links to individual languages Arhivirano 2013-10-08 na Wayback Machine-u
- The Lily Center for Jewish Languages and Literatures at Harvard University Arhivirano 2013-09-28 na Wayback Machine-u
- WW2 propaganda leaflets Arhivirano 2007-09-30 na Wayback Machine-u: A website about airdropped, shelled or rocket fired propaganda leaflets. Allied propaganda leaflet for Moroccan Jews in Judeo-Arabic language.
- Jewish languages dying out Arhivirano 2012-07-16 na Wayback Machine-u
- Jewish Languages of Europe
- Hebrew (Jewish) languages: Ivrit, Yiddish