Lingvistika teksta
Lingvistika teksta je grana lingvistike koja analizira tekstove jer tekst ima svoju strukturu koja se ne može promatrati kao jednostavna suma rečenica.[1] To je relativno mlada disciplina razvijena od šezdesetih godina 20. stoljeća,[2] a uključuje funkcionalne stilove, žanrove, retoriku i stilistiku.
Lingvistika teksta promatra npr. razlike izmedu pojedinih jezičnih elemenata u tome koliko izgrađuju odnose unutar teksta, a koliko povezuju tekst s izvanjezičnom situacijom; koliko su specijalizirani za upućivanje na prethodne dijelove teksta, a koliko na dijelove koji u tekstu tek slijede itd.[3] Lingvistika teksta polazi od dva lingvistička pristupa tekstu:
- sistemski model teksta temeljen na generativnoj gramatici ;
- komunikacijski model teksta temeljen na pragmatičnoj lingvistici .
Zadaci lingvistike teksta su analiza i klasifikacija tekstova, proučavanje tekstovnih funkcija i percepcije teksta. Tekstualna kompetencija pojedinca je sposobnost da segmentira, sažme ili preformulira tekst, bilo usmeni bilo pisani.[4]
Svojstva koja razlikuju tekst od tzv. "ne-teksta" nazivaju se tekstualnošću.[5] Najvažnija svojstva su koherencija i kohezija , a to su sve pojave koje pokazuju logičke i formalne odnose između dijelova teksta (dok prvi aspekt označava logičke, drugi se usredotočuje na formalne).
Pri definiranju teksta ističe se kao jedno od njegovih osnovnih svojstava postojanje kohezivnih odnosa.[3] Lingvisti koji proučavaju tekst podrazumijevaju pod kohezijom način na koji su površinske komponente teksta (riječi koje čujemo ili vidimo) uzajamno povezane.[6] Detaljniji opis kohezivnih odnosa razlikuje gramatičku koheziju (grammatical cohesion) i leksičku koheziju (lexical cohesion).[7] U gramatičku koheziju ubraja se npr. upućivanje (reference), zamjenjivanje (substitution), elipsa (ellipsis), a u leksičku koheziju ubrajaju se opće imenice (general nouns), ponavljanje imenice bilo upotrebom iste riječi bilo upotrebom sinonima i dr.[3] Uključuje pojave kao što su anafora i katafora, deiksa, tema i rema.[1]
- Korpusna lingvistika
- Kvantitativna lingvistika
- Funkcionalni stilovi jezika
- Riječi na granici punoznačnosti
- ↑ 1,0 1,1 Manzoni, Luca, (2010), Linguistica testuale
- ↑ „Textlinguistik”.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Kordić, Snježana (1996). „Zamjenice u izgradnji kohezije teksta”. Radovi Zavoda za slavensku filologiju (Zagreb) 30–31: 55–100. ISSN 0514-5090. SSRN 3433148. CROSBI 447307. (NSK). Pristupljeno 2019-07-23.
- ↑ Speech, doc
- ↑ Glottopedia.de
- ↑ de Beaugrande, Robert-Alain ; Dressler, Wolfgang U. ( l98l ), Introduction to Text Linguistics, London, str. l-13,48-84.
- ↑ Halliday, M. A. K. ; Hasan, R. (1976), Cohesion in English, London, str. 2-11.
- Adamzik, Kirsten (2004). Textlinguistik. Eine einführende Darstellung. Tübingen: Niemeyer.
- Andorno, Cecilia (2003). Linguistica testuale. Un'introduzione. Carocci.
- Kordić, Snježana (2002). Riječi na granici punoznačnosti. Zagreb: Hrvatska sveučilišna naklada. str. 277. ISBN 953-169-073-1. LCCN 2009386657. OCLC 54680648. SSRN 3467413. CROSBI 426493. S2CID 61311912. Pristupljeno 2022-05-04. (CROLIB). (COBISS-Sr). (COBISS-BH). (GISKO).
- Velčić, Mirna (1987). Uvod u lingvistiku teksta. Zagreb.
