Milutin Morača

MILUTIN MORAČA
Supruga	Mirjana Morača
Profesija	pravnik
Član KPJ od	1936.
Učešće u ratovima	Narodnooslobodilačka borba
Služba	Vojska Kraljevine Jugoslavije NOV i PO Jugoslavije Jugoslovenska narodna armija 1941 — 1963.
Čin	general-pukovnik
Narodni heroj od	20. decembra 1951.
Odlikovanja	Orden narodnog heroja Orden ratne zastave Orden partizanske zvezde Partizanska spomenica 1941.

Milutin Morača (1914 — 2003), učesnik Narodnooslobodilačke borbe Jugoslavije, potom general-pukovnik JNA, društveno-politički radnik SFRJ i SR Bosne i Hercegovine i narodni heroj Jugoslavije.

Biografija

Rođen je 7. jula 1914. godine u selu Stekerovci, kod Glamoča. Potiče iz siromašne seljačke porodice, koja se 1925. preselila u selo Žednik kod Subotice, gde je njegov otac, kao jugoslovenski dobrovoljac u Prvom svetskom ratu, dobio zemlju.

Gimnaziju i Pravni fakultet završio je u Subotici. Kao student, pristupio je revolucionarnom studentskom pokretu. Učestvovao je u radu studentskog udruženja „Svetlost“, kao i u demonstracijama i drugim političkim akcijama na fakultetu i u Subotici. Pripadao je maloj grupi studenata koja se angažovala u širenju revolucionarnih ideja u selima severne Bačke.

Godine 1936. primljen je u članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ), i postao član prve partijske organizacije u Žedniku. U to vreme najviše je radio na okupljanju đačke i seoske omladine u Žedniku i drugim selima, i u stvaranju organizacija Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ). Od tada je bio jedan od najistaknutijih partijskih aktivista u ovom delu Vojvodine. Bio je inicijator stvaranja Kulturne zadruge vojvođanskih naseljenika „Preporod“, koja je imala svoju organizaciju u mnogim selima Bačke. Radio je i na okupljanju poljoprivrednih radnika i organizovanju njihovih štrajkačkih i drugih akcija. Kao istaknuti partijski aktivist, 1939. godine izabran je za člana Okružnog komiteta KPJ za severnu Bačku. Godine 1936, kao vojni obveznik, završio je Školu rezervnih oficira.

Narodnooslobodilačka borba

U Aprilskom ratu, 1941. godine, kao oficir Jugoslovenske vojske, bio je zarobljen i upućen u zarobljenički logor u Mađarskoj. Kada je obavešten da Mađarska, na zahtev vlade Nezavisne Države Hrvatske, oslobađa sve zarobljenike s njene teritorije, među zarobljenim oficirima se zalagao da se ta mogućnost iskoristi. Tako je i sam, u prvoj polovini juna 1941. godine, došao u Drvar, rodno mesto svoga oca. Tu se povezao s mesnom organizacijom KP Jugoslavije i uključio u rad na pripremama za oružanu borbu. Kao rezervni oficir, posebno je bio angažovan u organizovanju vojnih priprema.

Formiranjem Štaba gerilskih odreda za Bosansko Grahovo i okolinu, odlukom Sreskog komiteta KPJ postao je član tog Štaba. U tom svojstvu, izradio je plan prve ustaničke akcije u Bosni i Hercegovini - napada na Drvar, Bosansko Grahovo i Oštrelj, koji je 27. jula 1941. godine uspešno izveden.

U toku leta 1941. godine, komandovao je Drvarsko-petrovačkim bataljonom „Sloboda“, koji je vodio mnoge uspešne borbe protiv okupatora. Jedinice ovog bataljona su u višednevnim borbama razbile ustaško-domobransku ofanzivu na oslobođenu teritoriju Drvara. Posebno je radio na učvršćivanju partizanskih jedinica i njihovom obučavanju u duhu taktike partizanskog ratovanja.

Komandovao je Drvarskim partizanskim bataljonom u borbama protiv Italijanskih snaga u zimu i proleće 1942. godine, koje su se završile pobedom i oslobođenjem Drvara. Tada je primio dužnost zamenika komandanta, a nešto kasnije i komandanta Petog krajiškog partizanskog odreda, s kojim je izveo više uspešnih akcija, među kojima i napad na Glamoč. Od jedinica ovog Odreda, početkom septembra 1942. godine, po odluci Vrhovnog štaba NOP i DVJ, formirana je Četvrta krajiška udarna brigada, a Milutin imenovan za njenog prvog komandanta.

Predvodio je brigadu u više borbi u toku jeseni 1942. godine - u napadu na Sanski Most, u borbama s Nemcima i četnicima na pravcu Banja Luka-Ključ, s Italijanskim i četničkim snagama oko Bosanskog Grahova i dr. Brigada se posebno istakla u obrambenim borbama na pravcu Sanski Most-Bosanski Petrovac u Četvrtoj neprijateljskoj ofanzivi, krajem januara i početkom februara 1943. godine, uspešno sprečavajući prodor nadmoćnih nemačkih snaga.

Maja 1943. godine, Morača je postavljen za komandanta Pete krajiške divizije, s kojom je postigao mnoge uspehe. U periodu od maja do jula 1943. godine rukovodio je prodorom divizije iz centralne i istočne Bosne. Od više uspešno izvedenih borbenih akcija u toku tog marš-manevra, posebno je značajan napad na komunikaciji Sarajevo-Slavonski Brod, kada je divizija zauzela rudnik Kakanj, i rušenjem više mostova i železničkih stanica za duže vreme onemogućila saobraćaj na ovoj pruzi.

U oktobru 1943. godine, po planu Vrhovnog štaba za prenošenje operacija u Srbiju, Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito je poverio Petoj krajiškoj diviziji veoma odgovoran i složen borbeni zadatak - da iz centralne Bosne prodre u Sandžak i odakle borbeno deluje na teritoriji Srbije. Divizija je uspešno prodrla u Sandžak, a zatim oslobodila Rudo, Priboj, Višegrad i druga mesta i razbila znatne četničke snage. Od početka decembra 1943, do sredine januara 1944. godine, Morača je rukovodio obrambenim borbama divizije u toku nemačkih ofanzivnih operacija u Sandžaku i istočnoj Bosni.

U veme neposrednih priprema za operacije, čiji je cilj bio oslobođenje Srbije, Morači je Vrhovni komandant, u drugoj polovini marta 1944. godine, poverio komandu nad Operativnom grupom Druge proleterske i Pete krajiške divizije, sa zadatkom da počne prodor u Srbiju. U periodu od marta do maja 1944. godine komanduje radom ove Grupe. Njeni prodori najpre u dolinu reke Ibra, a potom kroz zapadnu Srbiju do Valjeva, bili su u centru pažnje komandanta njemačkih trupa u Srbiji i četničke Vrhovne komande, koji su nastojali da, angažovanjem svih snaga, spreče prodor Grupe divizija i njeno spajanje sa snagama NOV i POJ na jugu Srbije i u Šumadiji. Za uspešno forsiranje Lima, Vrhovni komandant NOV i POJ maršal Jugoslavije Josip Broz Tito je pohvalio Petu krajišku udarnu diviziju.

U drugoj polovini jula 1944. godine, Morača je komandovao Petom divizijom u toku nemačke ofanzive u Crnoj Gori, kada su u protivudaru grupe divizije NOVJ, u rejonu Čakora i Andrijevice, razbijene znatne nemačke snage, a potom vodi diviziju u nastupnom maršu ka jugu Srbije, u izvođenju složene operacije forsiranja Ibra, i u borbama na Kopaoniku protiv glavnine četničkih snaga.

Kasnije je učestvovao u izvođenju prodora iz Toplice u Šumadiju, i u teškim borbama s nemačkim snagama u rejonu Topola-Aranđelovac, koje su po svaku cenu branile magistralu Beograd-Skoplje kojom su se nemačke snage povlačile iz Grčke. Potom je s divizijom učestvovao u operaciji za oslobođenje Beograda, oktobra 1944. godine. Kada je januara 1945. godine formirana Prva armija NOVJ, postavljen je za načelnika njenog Štaba, a prilikom proboja Sremskog fronta, neposredno je komandovao Severnom grupom divizija.

Posleratni period

Posle oslobođenja, 1948. godine, završio je Višu vojnu akademiju „Vorošilov“ u Sovjetskom Savezu, a potom obavljao visoke dužnosti u Jugoslovenskoj narodnoj armiji:

• zamenik načelnika Generalštaba,
• zamenik načelnika Više vojne akademije,
• načelnik Prve i Četvrte uprave Generalštaba i
• komandant Armijske oblasti.

Od 1963. do 1967. godine bio je član Saveznog izvršnog veća (SIV). Potom je bio član Savezne konferencije Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije (SSRNJ), član Centralnog komiteta Saveza komunista Bosne i Hercegovine (CK SK BiH) i član Opunomoćstva CK SKJ za JNA za područje Sedme armijske oblasti. Bio je i predsednik Saveza rezervnih vojnih starešina Jugoslavije. Više puta je biran za narodnog poslanika Republičke skupštine Bosne i Hercegovine i Savezne skupštine, a biran je i za člana Saveta federacije.

Napisao je više tekstova i rasprava iz oblasti vojne veštine i istorije Narodnooslobodilačkog rata. Godine 1962. objavio je knjigu „Ratni dnevnik“, a kasnije i knjigu „Peta krajiška divizija“.

Njegov rođeni brat, takođe učesnik Narodnooslobodilačkog rata, bio istoričar Pero Morača.

Umro je 17. decembra 2003. godine u Beogradu i sahranjen je u Aleji narodnih heroja na Novom groblju.

Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih jugoslovenskih odlikovanja, među kojima su Orden ratne zastave i Orden partizanske zvezde za zlatnim vencem. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 20. decembra 1951. godine.

Literatura

Portal NOB Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi.

• Vojna enciklopedija (knjiga peta). Beograd 1973. godina.
• Narodni heroji Jugoslavije. „Mladost“, Beograd 1975. godina

Spoljašnje veze

• Novosti 07.02.2008 - Razdvojeni i na onom svetu