Partizanski odredi Srbije
Partizanski odredi formirani na teritoriji Srbije bili su deo Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije, koji su se tokom Narodnooslobodilačkog rata, od jula 1941. do maja 1945. godine, borili protiv okupatora i njegovih sardnika. Njima je komandovao Glavni štab NOV i PO Srbije, a po potrebi i Vrhovni štab NOV i POJ.
Prvi partizanski odredi na teritoriji Srbije počeli su se formirati krajem juna i početkom jula 1941. godine, i bili su u početku sačinjeni od desetak-dvadeset boraca, uglavnom članova KPJ i SKOJ-a ili njihovih simpatizera. Partizanski odredi u početku su bili uglavnom sastavljeni od ljudi iz gradova, koji su evakuisani uoči 22. juna 1941. ili su se odranije nalazili na selu. Sela su posle rata bila uveliko izmenjena, jer su se u njima zatekli mnogi đaci i studenti, oficiri, činovnici, izbeglice iz NDH, Makedonije, Kosova i Metohije, Vojvodine. Prvi pripadnici odreda uglavnom su bili sastavljeni iz redova đaka, studenata, zanatlija, radnika. U svom sastavu imali su i žene, a kao amblem koristili petokraku.[1]
Tokom leta 1941. godine, posle izbijanja oružanog ustanka naroda Srbije, naglo je porastao broj odreda, kao i broj boraca u njima. Odredi od nekoliko desetina ljudi narasli su u velike vojne formacije: Užički NOP odred na 2.500, Čačanski na 3.000, Kragujevački na 1.500 boraca.[1] Na vrhuncu ustanka, partizanski odredi imali su oko 25.000 boraca.[1] Na vojno-političkom savetovanju u Stojicama, održanom septembra 1941. godine, rukovodstvo Narodnooslobodilačkog pokreta je jasno definisalo organizaciju partizanskih odreda.
U toku Narodnooslobodilačkog rata na teritoriji Srbije formirano je preko četrdeset partizanskih odreda, a najveći broj njih formiran je u toku leta 1941. godine. Partizanski odredi, naglo narasli, jednako su se brzo osipali prilikom vojnih neuspeha, znajući preko noći da se prepolove ili čak svedu sa 1.000 na 150 boraca.[1]
Posle Prve neprijateljske ofanzive na oslobođenu teritoriju zapadne Srbije, decembra 1941. godine, glavnina partizanskih odreda iz zapadne Srbije povukla se sa Vrhovnim štabom u Sandžak, pa potom u istočnu Bosnu, gde su ovi odredi činili osnovu za stvaranje prvih partizanskih brigada.
Tokom 1942. i 1943. godine glavno žarište Narodnooslobodilačke borbe u Srbiji bila je južna Srbija, dok su na podruliju zapadne Srbije i Šumadije, usled krize ustanka, mnogi odredi bili rasformirani. Krajem 1943. i početkom 1944. godine, dolazi do ponovnog obnavljanja mnogih partizanskih odreda. Posle oslobođenja Srbije, krajem 1944. godine, partizanski odredi su rasformirani, a njihovo ljudstvo je ili upućivano u sastav drugih jedinica NOVJ ili KNOJ-a ili demobilisano.
|
Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi. |
- Vojna enciklopedija (knjiga sedma), Beograd 1974. godine
.svg)