Sebastião José de Carvalho e Melo
| Sebastião José de Carvalho e Melo | |
|---|---|
|
| |
| Informacije | |
| Rođenje | 13. maj 1699. Lisabon, Portugal |
| Smrt | 8. maj 1782. Pombal, Portugal |
Sebastião José de Carvalho e Melo puno poznatiji po tituli Markiz de Pombal (Lisabon, 13. maj 1699. - Pombal, 8. maj 1782) bio je portugalski reformator koji je u ime kralja De facto vladao zemljom od 1750. do 1777.[1]
Sebastião je bio sin Manuela de Carvalha e Ataídea, hidalga i nekadašnjeg konjaničkog kapetana koji je umro relativno mlad. Kako mu se majka preudala, brigu o njemu preuzeo je njegov ujak Paulo de Carvalho, utjecajni.prelat i profesor na Univerzitetu u Coimbri, koji ga je upisao na studij. Kako je Sebastião preferirao vojničku karijeru, napustio studij i otišao u vojsku, u kojoj je dogurao samo do čina kaplara. Razočaran vojskom, dao je otkaz i sa 34 upisao na studij historije i prava, na lisabonsku Kraljevsku akademiju (Academia Real da História Portuguesa).[1]
Sebastião se 1733. oženio sa bogatom udovicom Teresom Marijom de Noronha e Almada (nećakinja vojvode od Arcosa), sa kojom se odselio u selo Soure, pored Coimbre, na imanje gdje se bavio poljoprivredom. U Lisabon se vratio 1738., ovaj put ga je ujak Paulo preporučio João da Moti, premijeru kralja Joãu V., koji ga je postavio za portugalskog ambasadora u Velikoj Britaniji Supruga Teresa koja zbog bolesti nije pošla sa njim, umrla je 1739.[1]
Sedmogodišnja londonska diplomatska karijera, pomogla mu je da proširi svoje političko znanje o britanskoj političkoj, društvenoj i ekonomskoj praksi.[1]
Odmah nakon povratka u Lisabon 1745., postavljen je za ambasadora u Beču, sa delikatnom misijom da izgladi spor između carice Svetog Rimskog carstva Marije Terezije i Vatikana. Iako je imao malo šansi, Sebastião je svojim šarmom pridobio caricu i ljubav nemačke grofice Eleonore von Daun (1721-1789), kćerke grofa Hajnriha od Dauna (1673–1729) i njegove žene grofice Marije Jozefe od Pojmunda i Pajserberga (1691–1758), sa kojom se oženio u decembru 1745. Zbog klime koja je škodila njegovu zdravlju podnio je ostavku i vratio se u Lisabon krajem 1749.[1]
Kako ga kralj João V nije baš simpatizirao, ostao je bez posla, ali kad je 31. jula 1750 umro, pozvala ga je njegova udovica kraljica Maria Ana,i postavila u dvorsko vijeće. Čim se prestolonasljednik José I okrunio postavio ga je za ministra, uz još dvojicu miljenika. Sebastião je ubrzo postao dominantna figura portugalske politike, jer mu je monarh dao odriješene ruke. Tako je počela era koja se zove Vladavina Markiza de Pombala.[1]
Carvalho je pokrenuo čitav niz administrativnih reformi, kojim je povećao ugled Portugala. Britaniji je dao privilegiju na uvoz zlata u zamjenu za njene industrijske proizvode
Istovremeno je čitavim nizom mjera potaknuo razvoj domaće privrede, zabranio je izvoz strateških sirovina i pomogao da se razvije manufakturna proizvodnja svile, vune, keramike i stakla. Kako bi povećao trgovinu sa Orijentom po uzoru na Britansku istočnoindijsku kompaniju osnovao je sličnu portugalsku, koja nije uspjela, ali mu je uspjela Companhia do Grão-Pará koja je trgovala sa Brazilom.[1]
Njegove reforme prekinuo je Katastofalni Lisabonski potres 1. novembra 1755. u kom je 2/3 Lisabona pretvoreno u ruševine. Sebastião se brzo snašao, uz pomoć vojske podigao je skloništa i bolnice. Nekoliko dana nakon katastrofe već je imao planove za obnovu, koju je izveo uz pomoć arhitekta Eugénia dos Santosa prevorio dotadašnji srednjovjekovni Lisabon u jedan od najmodernijih evropskih gradova.[1]
Efikasno rješavanje krize povećalo je Sebastiãov ugled i položaj kod kralja, ali i zavist kod neprijatelja okupljenih u dvije moćne i utjecajne grupe; okupljene oko visokog plemstva i Jezitskog reda. Kad se u noći 3. septembra 1758. dogodio neuspješan atentat na kralja, Sebastião je to iskoristio da ih se riješi, optuživši ih da oni stoje iza atentata. Sud je pod njegovim utjecajem, to pripisao vojvodi od Aveira i drugim članovima porodice Távora, pa su oni 1759. mučeni do smrti. Nakon tog se okomio na Jezuite, koje je skoro do jednog deportirao u Rim, poneke je zatvorio, zajedno sa mnogim plemićima bez dokazane krivnje.[1]
U tom je času moć Sebastiãoa de Carvalha postala apsolutna - 1759. je proglašen Vojvodom od Oeirasa, i kao vojvoda nastavio provoditi reforme. Reorganizirao je vojsku, univerzitete, dozvolio privatizaciju obrazovanja i liberalizirao osnivanje trovačkih društava. Zenit njegova uspjeha bio je septembar 1769. kad je ovjenčan titulom Markiz od Pombala.[1]
Njegov položaj se stubokom promjenio kad je 24. februara 1777. umro kralj José I i na tron stupila religiozna kraljica Maria I. Ona je oslobodila sve njegove političke zatvorenike, pa je ubrzo optužen da je zloupotrebio svoje prerogative. Sud ga je proglasio krivime i podvrgao ispitivanju od septembra 1779. do januara 1780.. Nakon tog ga je kraljica protjerala iz Lisabona u Pombal, u kom je umro 1782.[1]
