Socijaldemokratija u Srbiji
 | Ovom članku ili jednom njegovom dijelu nedostaju izvori. Molimo vas da pomognete Wikipediji i dodate odgovarajuće izvore u članak. |
Istorija socijaldemokratije u Srbiji počinje oslobođenjem od Turaka i odlaskom prve generacije srpskih studenata u velike, strane univerzitetske centre, gde se susreću sa idejama evropskog socijalističkog pokreta. Prvi među njima je bio Svetozar Marković, koji je započeo studije tehnike u Beogradu, koje je nastavio u Petrogradu kao stipendista srpske vlade.[1] Kasnije je prešao da studira u Cirih, u Švajcarskoj, gde je počeo da proučava naučni socijalizam.
Po povratku u Srbiju, sedamdesetih godina 19. veka, Marković osniva časopise Radenik, Javnost, Oslobođenje i bavi se publicistikom, zastupajući ideje demokratije, republike, socijalne pravde i demokratskog federalizma, kao rešenja za još porobljene južne Slovene. Iako je umro u 28. godini života, Marković je uspeo da postane začetnik socijaldemokratske ideje u Srbiji.
Ideje koje je doneo Svetozar Marković ostvarila je tek sledeća generacija srpskih socijaldemokrata, početkom dvadestog veka.
Najznačajniji čovek druge generacije srpskih socijaldemokrata je bio Dimitrije Tucović, rođen posle smrti Svetozara Markovića, početkom osamdesetih godina 19. veka. Tucović 1903. godine sa drugovima osniva Srpsku socijaldemokratsku partiju, a 1904. i prvi savez radničkih sindikata SSDP. Takođe, pokreće i uređuje Radničke novine i časopis Borbu.
Tucović uvodi SSDP u Socijalističku internacionalu, ali i kritikuje tada dominantnu Austrijsku socijaldemokratiju povodom aneksije Bosne i Hercegovine. Objavljuje veliki broj obrazovnih brošura za radnike i druge članove SSDP, kao i nekoliko knjiga, od kojih je najznačajnija Srbija i Albanija. Dimitrije Tucović je dao obrazac ustavnog patriotizma, jer uspeva da ujedini kritiku ekstremnog i agresivnog srpskog nacionalizma sa prihvatanjem ustavnog patriotizma, kao odanosti državi i njenim državljanima, bez ikakve mržnje prema drugima i drugačijima. Kod Tucovića to nije bilo samo na rečima. On je zajedno sa drugim srpskim socijaldemokratama, želeći da spreči Prvi svetski rat, glasao protiv ratnih kredita, zato što rat ne donosi ništa dobro malom čoveku. Ipak, kada je rat počeo, među prvima je otišao u dobrovoljce i poginuo kada je Austro-ugarska napala Kraljevinu Srbiju.
U istoj generaciji srpskih socijaldemokrata važnu ulogu imali su i Radovan Dragović, Triša Kaclerović, Dragiša Lapčević i Dušan Popović, koji su bili ne samo istaknute političke ličnosti u Srbiji, već i u Drugoj internacionali. Između dva svetska rata srpski radnički pokret se cepa na demokratsko krilo (socijalističko, socijaldemokratsko) i autoritarno krilo (boljševičko, autoritarno-komunističko). Iako su imali dosta uspeha na raznim izborima, socijaldemokrate polako gube teren pred, s jedne strane, kraljevskim samodržavljem, a s druge, pred demagoškim i populističkim radikalizmom boljševičkih komunista.
Posle pobede NOVJ-a na čelu sa boljševičko-komunističkim rukovodstvom u Drugom svetskom ratu i uspostavljanja jednopartijske Jugoslavije nikome, osim boljševičkim komunistima, nije bilo dopušteno osnivanje političkih stranaka, pa ni "neboljševičkim marksistima", demokratskim socijalistima i socijaldemokratama, od kojih jedni odlaze u emigraciju, dok drugi masovno pristupaju Komunističkoj partiji Jugoslavije.
Tek sa padom jednopartijske vlasti boljševičkih komunista i Berlinskog zida, i u Srbiji se ponovo javljaju začeci socijaldemokratije i demokratske levice.
Padom berlinskog zida i jednopartijskih režima u Srbiji je formiran određen broj stranaka koje se, u većoj ili manjoj meri, ideološki identifikuju kao sledbenici socijaldemokratije, bilo kao sledbenici predratnih srpskih socijaldemokrata, bilo moderne socijaldemokratije u Zapadnoj Evropi. To uključuje i neke od najvažnijih stranaka - kako Socijalističku partiju Srbije nastalu 1990. kao "reformisani" Savez komunista Srbije, tako i opozicionu Demokratsku stranku, regionalnu Ligu socijaldemokrata Vojvodine, te novoformirane stranke kao što su Socijaldemokratska partija Srbije koja okuplja pristalice Rasima Ljajića i Socijaldemokratska stranka koja okuplja pristalice bivšeg predsednika Borisa Tadića.
- ↑ Svetozar Marković in Russia,Gale Stokes, Slavic Review, Vol. 31, No. 3 (Sep., 1972), pp. 611-612