Zupče
| Zupče | |
|---|---|
|
| |
| Osnovni podaci | |
| Država |  Srbija
|
| Pokrajina | Kosovo i Metohija |
| Upravni okrug | Kosovskomitrovački |
| Opština | Zubin Potok |
| UNMIK | Zubin Potok |
| Stanovništvo | |
| Geografija | |
| Koordinate | 42°53′46″N 20°46′04″E / 42.8961°N 20.7678°E |
| Nadmorska visina | 529 m |
  Zupče Zupče (Srbije) | |
Koordinate: 42° 53′ 46" SGŠ, 20° 46′ 04" IGD
Zupče je selo koje se nalazi na krajnjem istoku opštine Zubin Potok. Istorijski i geografski pripada Ibarskom Kolašinu. Jedno je od često pominjanih sela na Kosovu i Metohiji, pre svega od završetka NATO bombardovanja 1999. kada je srpsko stanovništvo ostalo da živi u ovom selu uprkos opasnosti i pritisaka od strane Albanskih ekstremista.
Iako nije ulazilo u sastav kolašinske knežine, ono se pominje u Devičkom katastigu kao selo u Kolašinu. Zupče je staro naselje, u Zupčanskoj reci su očuvane zidine nekog starijeg naselja, pored kojih su bili ostaci stare crkve koju je lokalno stanovništvo obnovilo 1938. godine. Istorijski gledano familije ovog sela vode poreklo iz Crne Gore, ali se ne može tačno precizirati mesto porekla. Prepostavlja se da se ovde prva nastanila familija Kasalović, negde posle velike seobe naroda pod vođstvom Arsenija III Čarnojevića (Crnojevića). U početku je stanovništvo živelo u višim delovima, a kasnije su se nastanili u nižem brežuljkastom predelu gde su i danas. Za vreme Drugog svetskog rata Zupče je stalno bilo na udaru Balista, pa je bio prisutan i veliki egzodus stanovništva.
Puno polemike oko ovog sela bilo je 17. marta 2004. godine posle velikog pogroma srpskog stanovništva na Kosovu i Metohiji. Kao uzrok nemilih scena, navodi se navodno davljenje albanske dece iz sela Čabra u reci Ibar, koji su navodno bežali ispred srpske dece. Međutim kasnijom analizom došlo se do saznanja da je nasilje spremano duže vremena i da nije bio usledilo nakon spontanog okupljanja albanskog naroda u Kosovskoj Mitrovici. Ta činjenica može dovesti u pitanje i eventualni zločin u selu Čabra.[1] Ono što je sigurno i pouzdano tačno da je reka Ibar tog dana bila neverovatno velika, odnosno da je puštena brana Gazivode, tako da bi i slučajan pad u reku bio fatalan. Selo je bilo u centru pažnje javnosti prilikom pokušaja albanskih specijalnih jedinica „Rose“ da zauzmu granične punktove 26.jula 2011. Zupčani sa meštanima sela Varage su zaustavili kolonu prilikom čega je došlo do oružanog obrauna.[2] Nakon ne ispunjavanja njihovih zahteva jedini su nastavili sa totalnom blokadom puta.[3]
Atar naselja se nalazi na teritoriji katastarske opštine Zupče površine 1.013 ha. Naselje je krajnje kolašinsko selo niz Ibar. Naselje je na prostranim rečnim terasama pri izlasku Ibra iz Varaškog tesnaca. Selo se deli na zaseoke (mahale) koje nose uglavnom imena po porodicama koje u njima žive: Radiće, Radojeviće, Vučiniće, Kasaloviće i Kokorak. Graniči se sa susednim selima Donje Varage, Jagnjenica i Prelez koja su nastanjena etnički srpskim stanovništvom i Čabra i Košutovo, naseljena albanskim.
Iako je Kosovska Mitrovica na svega 12 kilometara od sela, put je znatno duži, jer je nemoguće proći kroz albanska sela Košutovo i Žabare, zbog stalnih napada i kamenovanja albanskih ekstremista. Zato se do Mitrovice ide putem koji je prinudno napravljen do Zvečana, preko veoma visokih uspona, tako da je u zimskim mesecima kretanje izuzetno otežano.
Kao što je već rečeno kroz selo protiče reka Ibar. Zapravo ona protiče po prirodnoj granici sela Zuče sa susednim albanskim selom Čabra. Ibar je u ovom delu širine 5-10m, a dubina zavisi od otpusta brane Gazivode. Voda je izuzetno hladna sa minimalnom temperaturom od 6 °C do maksimalnih 17 °C. Voda iz Ibra ne može se koristiti za javno snabdevanje [4]. Pored Ibra na obodu sela u dolini kraj seoske crkve protiče Zupčanska reka, u domaćem stanovništvu poznata kao Rijeka. Ovo je zapravo potok koji u letnjim mesecima često presušuje. Inače u samom selu postoje izvori iz kojeg su se do skora snabdevale većina kuća.
Pored ovih prorodnih voda kroz selo prolaze i dva kanala. Jedan je u potpunosti podzemni i služi za flotaciju kombinata Trepče. Drugi je delimično otkriven i to upravo u selu Zupče u dužini od 1,5 km [5] Osnovna namena ovog kanala je vodosnabdevanje Kosovske Mitrovice i fabrike vode u Šipolju. Ipak lokalno stanovništvo u manjim količinama koristi vodu za zalivanje obradivih površina.
Zbog povoljnog položaja u dolini pored Ibra ovo selo je jedno sa najvćim brojem stanovnika u opštini Zubin Potok. Ima oko 200 kuća. Stanovnici se uglavnom bave poljoprivredom. Do bombardovanja 1999. godine veći deo stanovništva je radio u većim fabrikama poput Trepče u Zvečanu, ali od tada kombinat Trepča ne radi tako da je veliki deo stanovništva ostao bez posla. Inače tu su najbrojnije tri familije: Kasalovići, Radojevići i Vučinići. Naselje ima srpsku etničku većinu.
Broj stanovnika na popisima:
- popis stanovništva 1948. godine: 437
- popis stanovništva 1953. godine: 500
- popis stanovništva 1961. godine: 518
- popis stanovništva 1971. godine: 507
- popis stanovništva 1981. godine: 542
- popis stanovništva 1991. godine: 532
- Ibarski Kolašin. Priroda i tradicijska kultura - zbornik radova Centra za Naučna istraživanja SANU i Univerziteta u Kragujevcu
- ↑ http://www.setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/bs/features/setimes/features/2004/04/040429-SVETLA-001
- ↑ „Stefanović: Postignut dogovor s KFOR-om”. Novosti.rs.[mrtav link]
- ↑ „Kfor odustao od sile i povukao se iz Rudara”. Mondo. Pristupljeno 20. 8. 2012.
- ↑ Ibarski Kolašin. Priroda tradicijska kultura, str. 49
- ↑ Ibarski Kolašin. Priroda tradicijska kultura, str. 48