Talip DEMİR

In the historical process, family and religion are supportive of one another, even needy to one another. The family became the bearer of religious values, while religion protected the family by sanctifying. In doing so, they have secured the survival of social life and of themselves. However, secularization has reduced the influence of religion on individual and social life. This process is promoted by transhumanism, a socio-cultural movement that has increased its fans and is getting stronger, especially since the beginning of the 21st century. Because transhumanism, unlike religions, is driven by the assumption that man is a flawed creation and therefore needs to be developed physically and spiritually. It has a mindset that sees the use of all kinds of technologies as necessary and compulsory, which gives man a painless, comfortable, and long life in this world. Thus, the adoption of the values espoused by transhumanism means the transformation of religion and all traditional structures powered by religion. In this study, the transformations which the Turkish family structures both experience and are likely to experience will be discussed from the perspective of transhumanism. The main purpose of the study is to demonstrate both the current and future impacts of the global value atmosphere, which has contributed to the spread and transformation of the transhumanist movement, on the Turkish family.

Social values are the basic cultural codes that determine the view of individuals to the world and can change with the effect of some developments. The concept of generation, which is one of the analytical tools used by social sciences to understand and explain the change in question, is used to express the clusters of people who were born in certain time periods. In this context, the Z generation, which is used to indicate those who were born after 2000, presents a unique structure unlike any previous generation in terms of its values and characteristics. On the other hand, the transhumanism movement, which developed and became widespread in almost the same historical period as the Z generation, is one of the most important social movements of the 21st century. This movement, which aims to transform/develop human nature especially through gene technology, robotics and some medical applications and has a secular character, is gradually increasing its influence thanks on the techno-scientific revolutions experienced in the period. Today, with the increasingly radical globalization process, the individuals of the Z generation are directly or indirectly affected by the secular values adopted by the movement in question. This effect brings with it the questioning of some traditional and religious values adopted by the previous generations. In addition, the pragmatic and hedonist philosophy of life of the new generation of young people pave the way for the blurring of some boundaries sharply determined by traditions, especially gender roles. Our study focuses on the overlaps between the values spread by the transhumanist movement and the value tendencies of the Z generation. It is observed that some values such as individuality, critical thinking and open-mindedness, an inquiring approach to assumptions and beliefs, pragmatism, and opposition to all kinds of racism and gender discrimination, which transhumanism adopts, have reflections on the Z generation as well. The aim of our study is to try to understand the changing value tendencies of the Z generation from the perspective of transhumanism and to provide a theoretical ground on the subject.

Hastalıklarla mücadele noktasında tıbbın geliştirdiği en önemli araçlardan biri de aşılamadır. Bu uygulama sayesinde insanlar, daha hastalığa yakalanmadan korunma imkanına kavuşmuş ve böylelikle birçok kişinin hayatı kurtarılabilmiştir. Ne var ki 19. yüzyılın başlarında, ilk aşıların üretilip kitlesel aşılamaya başlanmasından itibaren bu uygulamaya karşı bazı itirazlar dile getirilmiş, bu bağlamda aşı karşıtı tutumları (aşılara yönelik güvensizlik, tereddüt, reddetme) benimseyen sivil toplum örgütleri kurulmuştur. Takip eden yüzyılda da zaman zaman gündeme gelen bu karşıtlık, gelinen noktada dünyanın hemen her ülkesine yayılarak Dünya Sağlık Örgütü tarafından küresel bir sağlık tehdidi olarak ilan edilmiştir. Bu nedenle söz konusu olguyu tanımlamak, tasvir etmek ve bu tür bir olgunun ortaya çıkmasında etkili olan faktörleri belirlemek önem arz etmektedir. Aşı karşıtı tutumların ortaya çıkmasını ve yaygınlık kazanmasını etkileyen çok sayıda bireysel, toplumsal ve tarihsel faktör vardır. Başka bir ifadeyle söz konusu olgunun içeriği çok boyutlu bir görünüm arz etmektedir. Çalışmamız konuyu toplumsal boyutlarıyla ele almış ve çalışmada aşıya karşı olumsuz tutumların arkasında yatan sosyokültürel ve dinî faktörlerin ortaya konulması hedeflenmiştir. Bu bağlamda söz konusu tutumların ortaya çıkmasında sağlık kurumlarına ve aşı üreticilerine güvenmeme, aşıların içeriğinde dinen sakıncalı ürünlerin bulunması, yaşamın tıbbîleştirilmesi ve Batı medeniyetine yönelik reaksiyon gibi unsurların rol oynadığı sonucuna ulaşılmıştır.

It is observed that most of the studies on secularization are carried out within the framework of theoretical discussions rather than measuring the phenomenon. In this context, studies claiming both secularity and desecularity seem far from presenting sufficient data. In a few studies that deal with the subject as field research, the discussions have generally focused on what the "hallmarks of secularity" are. At this point, the problem of ‘hallmark’ becomes more apparent in the arguments developed specifically for Islamic societies. Because the determination of secularization in Christian societies is based on relatively more concrete data. At this point, it is understood that the main problem is the issue of measuring secularity, but that enough quantitative measurement tools cannot be developed to overcome this problem. In this context, a "secular attitude scale" consisting of 21 items was developed to contribute to the determination of the level of secularization in our study, and the reliability and validity analysis of this scale was conducted. This scale, which was designed to contribute to measuring the dimension of consciousness of secularity, was applied to 429 university students, and was determined to be a reliable and valid measurement tool. The Cronbach's Alpha coefficient for the reliability of the scale was calculated as .875.

Öz: Din ve tıp ilişkisine dair bu serinin dördüncü ve son makalesinde, dinin fiziksel sağlık ve ölümle ilişkisini inceleyen kapsamlı ve sistematik araştırma sonuçları özetlenmiştir. Bu bağlamda çalışmamız ağrı ve engellilik, kalp ve damar hastalıkları, bağışıklık ve nöroendokrin sistemi, enfeksiyona duyarlılık, kanser ve genel anlamda ölüm oranları üzerine odaklanmaktadır. Ayrıca çalışmamızda, bu araştırma bulgularının tıbbî uygulamalar için ne anlama geldiği incelenerek hasta merkezli ve etik kaygılara karşı duyarlı birtakım uygulamalar önerilecektir. Abstract: In the fourth and final article of this religion and medicine series, I summarize the results of a comprehensive and systematic review of research examining religion's relationship to physical health and mortality. This review focuses on pain and disability, cardiovascular disease, immune and neuroendocrine function, susceptibility to infection, cancer, and overall mortality. I also explore what these research findings mean for medical practice and suggest patient-centered applications that are sensitive to ethical concerns.

The expression of Tibb al-Nabawi refers to the hadiths about treatment of diseases and health protection that was transferred from the Prophet, the medical practices applied to him by others, the medical procedures applied by the Prophet himself and on others, medical interventions that were not objected to by the Prophet even though it was practiced, and the medical procedures he listened, knew or do not prohibited, and the literature that emerged over time. This formation, which constitutes a remarkable accumulation in the Islamic literature, began to spread as a systematic and original title from the 13th century onwards. At this point, it is quite meaningful that the time for the emergence of this corpus coincided with a period in which Islamic medicine was at the peak of the world. Because, it is seen that the attitudes of physicians such as Ibn Sina and Abu Bakr er-Razi, who were accepted as an authority in medicine in the mentioned period, have a rational/secular character in their attitudes towards illness and health. In our study, it was aimed to analyze the value and importance of Tibb al-Nabawi, as well as the sociological factors that affect this formation both in the historical process and in the recent (re) occurrence. As a result, it has been concluded that one of the most important factors influencing the occurrence of the formation in the historical process is a protective reaction against medical science, which is a secular pursuit by nature. In addition, it has been concluded that some of the practices in Tibb al-Nabawi works have been legitimized as alternative or complementary medicine and integrated into the consumer culture, especially since the last quarter of the twentieth century.
Although the first examples of the works written in this framework appeared in the 9th century, they started to become widespread since the 13th century as a systematic and original title. The works produced under this title are written with the desire to present a rich knowledge by referring to the Prophet whatever is related to the medicine of the period. Moreover, while the medical information about the Prophet's period is revealed in these works, it is seen that the information about Greek medicine is used and many information about the ancient physicians are mentioned. At this point, it can be said that the real problem is related to the source of the information mentioned in the hadiths of the Prophet about medicine. Therefore, the perspective towards Sunnah and the Prophet, which we can consider as a mentality shaped by the effect of various social processes that emerged over time, seems to be one of the main factors that shape the discussions about the value, importance, and impact of Tibb al-Nabawi.
The association of the medical profession with the Prophet can be considered as an excessive expression of a well-intentioned love show. Because the Prophet was not a physician, he himself was treated by a physician and he advised the patients to go to the qualified physicians. The recommendations of the Prophet on health include the beliefs and information that are conveyed verbally in the cultural basin of the period and applied by everyone, whether believing or not. Moreover, some of these knowledge and beliefs were proven scientifically erroneous as a result of the development of modern medicine.
Four different views have been put forward about the reasons for the formation of the Tibb al-Nabawi literature. 1- This formation has been seen by many medical historians as a reaction to the spread of Galen medicine and is thought to represent an alternative or separate parallel practice involving methods not accepted in the Galenic paradigm. 2- To legitimize medical treatment by showing that the acceptance of medicine does not destroy belief in God. 3- Transferring the medical authority from Galen to the Prophet and 4- It was stated that this formation did not emerge in parallel with the Galenic theory and tradition or even as a response, but it is a kind of cognitive and discursive form that derives its epistemic elements from the Galenic narrative.
As a result, it is understood that the works recently written about Tibb al-Nabawi tend to praise and even show it as an alternative to modern medicine rather than introducing this literature. However, the literature of Tibb al-Nabawi should be evaluated from a critical perspective. When looking at the classical works produced within this framework, it is seen that the hadiths mentioned there are quite problematic in terms of health and at the same time, there is a serious problem of signification in these hadiths. It can be said that such studies, carried out in order to glorify the position and value of the Prophet, may leave the Prophet under suspicion and accusation over time, so that he may lose his reputation in the society. Moreover, it is seen that some of the practices in Tıbb-ı Nebevi works are legitimized under the name of alternative or complementary medicine and integrated into the consumer culture. This situation can be interpreted as an indication that the Prophet in particular, and religion in general, was abused by instrumentalizing the consumption process.
On the other hand, the desire to create an Islamic medicine, which is one of the motives that is effective in the emergence of Tibb al-Nabawi, has contributed to the reinforcement of the belief that God has a role and influence in everything that is happening in the universe, thanks to the fact that medicine, which is a secular pursuit by nature, is drawn into the religious basin. Therefore, it can be said that the appearance, development and widespread of the Tibb al-Nabawi is both a multidimensional sociological process and a protective reaction against the "threat" of secularization that could happen at any moment within the institutionalization process of religions. Moreover, it can be argued that such a reaction against secularization has implicitly prevented the advancement of the science of medicine in the Islamic world despite the efforts of many Muslim physicians such as Ibn Sina, Abu Bakr er-Razi and Ibn Rushd who have deeply affected the medical world.

Öz: Din ve tıp ilişkisi üzerine kaleme aldığımız bu ikinci makalede din ve ruh sağlığı arasındaki ilişkiye odaklanacağız. Bu tartışma dinin ruh sağlığı, sosyal destek, madde bağımlılığı ve zihinsel ya da sosyal işlevselliği etkileyen diğer davranışlarla ilişkisini inceleyen yüz yıllık bir araştırma sürecinin kapsamlı ve sistematik bir incelemesine dayanmaktadır. Bu inceleme dinin iyi oluş, umut ve iyimserlik, anlam ve amaç, depresyon, intihar, kaygı, psikoz, sosyal destek ve istikrarlı evlilik, alkol ve uyuşturucu bağımlılığı, sigara kullanımı, evlilik dışı cinsel davranışlar ve suçluluk arasındaki ilişkiye odaklanan birbirinden farklı 630'dan fazla veri temelli çalışma raporunu içermektedir. Bu bağlamda çalışmamızda, din ile söz konusu değişkenler arasında tespit edilen ilişkilerin nedenleri tartışılmış ve bulgular ışığında birtakım sonuçlar çıkarılmıştır. Anahtar kelimeler: Din, Maneviyat, Psikoloji, Sosyal Destek, Bağımlılık. Abstract: In this second in a series of articles on religion and medicine, I focus on the relationship between religion and mental health. This discussion is based on a comprehensive and systematic review of a century of research examining religion's relationship to mental health, social support, substance abuse, and other behaviors affecting mental or social functioning. This review includes over 630 separate data-based reports that focus on religion and well-being, hope and optimism, meaning and purpose, depression, suicide, anxiety, psychosis, social support and marital stability, alcohol and drug abuse, cigarette smoking, extramarital sexual behaviors, and delinquency. Reasons for the associations found are discussed and conclusions drawn in light of the findings.

Öz: Din ve tıbbın karşılıklı ilişkisi binlerce yıl öncesine dayanan uzun, iç içe geçmiş, karmaşık bir tarihe sahiptir. Sadece son 200-300 yıl içerisinde (bilinen tarihin %5'inden az) bu iki şifa geleneği net bir biçimde birbirinden ayrılmıştır. Din ve tıp ilişkisi üzerine yazılan makale serimizin ilki antik Mısır, Yunan ve erken Hristiyanlık gibi tarih öncesi dönemlerden din ve tıp arasındaki bölünmenin kesinleşip tamamlandığı Orta Çağlar, Rönesans ve Aydınlanma Çağı'na kadar olan dönemin tarihsel açıdan incelenmesi ile başlamaktadır. Ayrışmanın kesintisiz bir biçimde devam etmesinin nedenleri arasında dinin tek kelimeyle sağlık ile ilgisiz olması ya da daha da kötüsü, sağlık üzerinde bazı olumsuz etkilere sahip olabileceği gösterilebilir. Bu çalışmada, söz konusu iddiayı destekleyecek araştırmalar ve görüşler ele alınmıştır.
Anahtar Kelimeler: Din, Maneviyat, Tarih, Tıp, Psikoloji, Sağlık.
Abstract: Religion and medicine have a long, intertwined, tumultuous history, going back thousands of years. Only within the past 200-300 years (less than 5 percent of recorded history) have these twin healing traditions been clearly separate. This series on religion and medicine begins with a historical review, proceeding from prehistoric times through ancient Egypt, Greece, and early Christianity through the middle Ages, the Renaissance, and the Age of Enlightenment, when the split between religion and medicine became final and complete. Among the many reasons for the continued separation is that religion may either be simply irrelevant to health or, worse, that it may have a number of negative health effects. I review here both opinion and Research supporting this claim.

Dinin tıp, sağlık ve hastalıkla ilişkisini sosyolojik perspektiften ele alan bir alt-disiplin olarak tanımlayabileceğimiz Medikal Din Sosyolojisi’nin en temel konularından biri din-tıp ilişkisidir. Ancak din sosyolojisi alanyazınında bu konuya yeterli ilginin gösterilmediği anlaşılmaktadır. Tarihsel sürece bakıldığında, tıp alanında yaşanan gelişmelerin sekülerleşme süreciyle doğrudan bağlantılı olduğu görülecektir. Özellikle 19. yüzyılın sonundan itibaren tıpta yaşanan gelişmeler, toplumsal yaşamda tıbbın giderek baskın bir unsur hâline gelmesine neden olmuştur. ‘Medikalleşme’ olarak adlandırılan bu süreç sayesinde tıp, zaman içinde yaşamın her alanına nüfuz eden bir konuma ulaşmıştır. Öyle ki, bir zamanlar yalnızca din adamlarının tekelinde bulunan ‘sorgulamaya ve eleştiriye kapalı olma’ durumu günümüzde hekimler aracılığıyla tıbba hasredilmiş görünmektedir. Bu güç tıbba kutsal bir dokunulmazlık zırhı sağlamış, rasyonel bilimden aldığı yetkiyle hareket eden hekimler ise uyguladıkları tedavilerin itiraza mahal vermeyecek ölçüde tek geçerli yöntem olduğu fikrini vazetmişlerdir. Böylesi bir tablo, ortaya çıkışı itibariyle seküler bir girişim olan modern tıbbın, medikalleşme sürecinin doğal sonucu olarak kutsal bir kimliğe büründüğünün kanıtı olarak görülebilir.

Din ve beden arasındaki ilişkiye yönelik çalışmalar, yakın geçmişe kadar ihmal edilmiş-tir. Tarihsel süreçte dinlerin bedene yönelik teolojik argümanları ve kontrol çabaları, bedenin gizemli ve kutsal bir bütünlük olarak dokunulmaz addedilmesini beraberinde getirmiştir. Bu kutsal beden imgesi, anatomik çalışmaların yapılmasını engelleyerek tıbbın gelişimini sekteye uğratmıştır. Ancak 14. yüzyılda Batı' da sistematik olarak yapılmaya başlanan ve Röne-sans'la birlikte yaygınlaşan otopsi ve diseksiyonlar sayesinde bu tabu yıkılmıştır. Bu durum, bir yandan bedenin yapısı ile ilgili anlatılagelen dinî söylemlerin bilimsel açıdan yanlışlığını ortaya koyarken diğer yandan seküler bir beden algısının yayılmasına zemin hazırlamıştır. Kutsallığından koparılan beden, tıbbın müdahale alanına intikal ederken zihniyet kalıpları-nın da sekülerleşmesini hızlandırmıştır. İlk olarak Batı' da yaşanan bu dönüşüm, zamanla tıb-bın yakaladığı başarıların göz ardı edilemeyecek boyutlara ulaşmasıyla birlikte, geç de olsa, diğer toplumlara da sirayet etmiştir.
Abstract
Studies regarding relations between religion and body have been neglected until recently. In the historical process, theological arguments and control efforts of religions towards the body have accompanied it to be regarded as untouchable in a mysterious and sacred unity. This sacred body image has interrupted the development of medicine by preventing anatomical studies; however this taboo has been destroyed by means of autopsies and the dissections begun to be done systematically in the West in 14th century and spread with the Renaissance. As this situation, on one hand propounded scientifically fallacy of the religious discourses about the structure of the body, on the other hand, it provided spreading of a secular body perception. The body cut off from its sacred ties became an object of the field of medical intervention, thus has accelerated the secularization of patterns of mentality. Even if it is late, this transformation, which first experienced in the West, has spread to other societies with the achievement of medical successes that cannot be ignored over time

İslam ve sekülerleşme arasındaki ilişki, İslam’ın modern dünyaya adap-tasyon sürecinin kendine has özelliklerini anlama noktasında büyük merak uyandıran bir problemdir. Her şeyden önce, sekülerleşmenin İslam dünyasına girişi, onun yalnızca Müslüman toplumların tedrici olarak evrimleşmelerinin bir sonucu olmadığı, aynı zamanda sekülerist ideolojiyi savunan Batı tarzı politik rejimleri beraberinde getirdiği ve bunu topluma yukarıdan dayattığı için çağ-daş İslami hareketlerin sekülerleşme konusuna son derece olumsuz bakmala-rı rastlantı değildir. Ancak İslam toplumlarının kendine has özelliklerini anla-mak için, daha evvel yapılan çalışmalarda görülen klasik “medeniyetler ça-tışması” çerçevesinden daha derinlere inmek gerekecektir. Başka bir deyişle, bilim adamlarının ilgi odağını İslam ve sekülerizm arasındaki mücadeleden ziyade, İslam ve sekülerleşme arasındaki ilişkiyi incelemeye yöneltmek ge-rekmektedir. Dolayısıyla bu çalışmada, İslam toplumlarının sekülerleşmeye doğru giden doğal evrimini tespit etmek ve İslam ile sekülerleşmenin temel dinamiklerinin birbirleriyle ne tür bir ilişki içerisinde olduğunu ortaya koymak için, Dünya Değerler Araştırmasının verilerine dayanarak kapsamlı ve teorik temelli bir bakış açısının üzerinde durulacaktır.

Kültürün kitleselleşerek popüler hale gelmesi, içinde yaşadığımız çağın en temel özelliklerinden biri-dir. Zira hemen hemen her şeyin, çeşitli iletişim kanalları aracılığıyla bir şekilde yaygınlaşıp popüler kültü-rün bünyesine dâhil olmaya başladığı gözlenmektedir. Bu süreç zarfında geleneksel yapılar hızlı bir şekilde aşınarak yeni formlara bürünmektedir. Böylesi bir değişimin toplumun bütün kişi ve kurumlarını doğrudan ya da dolaylı olarak etkileyeceği muhakkaktır. Öyle ki son zamanlarda, geleneksel imajından hızlı bir şekilde sıyrılarak yeni formlarla " görünür " hale gelmeye başlayan din ya da dindarlık olgusunun bilim insanlarının ilgisini çektiği ve konuyla ilgili birçok araştırmanın yapıldığı görülmektedir. Nitekim toplumun en temel kurumlarından biri olan dinin, popüler kültürün genişleyen etkisinden nasibini alarak birtakım dönüşüm-lere maruz kaldığı ve bu olguyu betimlemek adına 'popüler din' ya da 'popüler dindarlık' kavramlarının kul-lanılmaya başlandığı anlaşılmaktadır. Dolayısıyla bu çalışmada popüler kültür-din ilişkisi, postmodernite perspektifinden ele alınacak ve bu etkileşim sürecinde ortaya çıkan yeni dindarlık formlarının mahiyeti tartışılacaktır. Anahtar kelimeler: Popüler kültür, postmodernite, yeni dindarlık formları, popüler din, kitle iletişim araçları. Abstract It is one of the most basic characteristics of the age we live in is the culture is becoming massively popular. Because, it is observed that almost everything began to become widespread through various communication channels and to be included in popular cultures. During this process, traditional constructions are rapidly eroded into new forms. It is certain that such a change will directly or indirectly affect all persons and institutions of the society. It seems that in recent times there have been many researches related to the subject in which scientists have taken interest in the phenomenon of religion or religiosity that has been rapidly emerging from traditional images and becoming " visible " with new forms. As a matter of fact, it is understood that one of the most basic institutions of the society, the religion, has been exposed to some transformations by taking the effect of the expanding influence of popular culture and the concept of 'popular religion' or 'popular religiosity' has begun to be used to describe this phenomenon. Therefore, in this study, the popular culture-religion relation will be dealt from the perspective of postmodernity and the nature of the new forms of religiosity emerging in this interaction process will be discussed.

Yakın zamanlarda, Gary Becker'in çalışmasından esinlenerek, ekonomik bakış açısını dini davranış ve inançlara uygulamak isteyen bazı girişimler or-taya çıkmıştır. Bu yazı, dini davranışın akla yatkın ve makul olma anlamında genel olarak rasyonel olabileceğini, ancak bu durumun ekonomik rasyonali-tenin ya da rasyonel seçim modellerinin beklentileri çerçevesinde gerçekleşen uygulamalar tarafından aydınlatılamayacağını savunmaktadır. Aslında, bu tür bir yaklaşım olsa olsa bütünüyle seküler olan bir toplumda anlamlı ola-bilirdi. Din sosyolojisinde iki soru, her zaman gündemde olmuştur. Biz, insanların inandıkları şeylere neden inandıklarını ve ayrıca inançtaki değişimlerden kay-naklanan makro sosyal kalıpları açıklamak istiyoruz: Dinlerin önemi niçin artar ya da azalır? Bu çalışmada, bu iki soruya yaratıcı ve oldukça iddialı, ama bana göre esasında yanlış olan bir yaklaşımı eleştireceğim. Son zamanlarda çok sayıda Amerikan bilim adamı, Amerika'nın " serbest dini pazarındaki " kiliselerin göreceli gücünden etkilenerek, bu gizemlerden her ikisini ya da birini çözmeye çalışmak için ekonominin kavramlarını kullanmaya başladı. Genel olarak ele alındığında, ekonomiden ilham alan sosyolojilerde yeni olan hiçbir şey yoktur. Örneğin Sim-mel, her iki tarafla da ilgiliydi. Homans, fikirlerinin " alışveriş teorisi " adıyla anıl-masından hoşnut olmasa da, bu kavramları en uygun şekilde kullandı. Hatta bir eleştirmen alışveriş kuramının, insan motivasyonu hakkında ekonomistler tara-fından ortaya atılmış birçok varsayımının, insan eyleminin bütün açıklamaların-da tamamen ortak bir geçerliliğe sahip olduğunu bile savunmuştur (Bredemeier, 1978: 418-30). Din sosyolojisinde Stark ve Bainbridge (1987), ana unsur olarak maliyet ve ödülü esas aldıkları genel bir teori ortaya koydular ve manidar bir bi

20. yüzyılın sonu ve 21. yüzyılın başında; din sosyolojisi hem teorik hem de empirik araştırmalarda dikkat çekici bir ivme kazandı. Ortak bilimsel görüş, mo-dernleşme teorisiyle ilişkilendirilen klasik sekülerleşme tezinin yanıltıcı ve basit olduğunu, ya da esasen Kuzey Avrupa'yla ilgili olduğunu savunmaktadır. Avrupa sınırlarının ötesinde dinin politikada, kültürde ve toplumda büyük bir rol oyna-maya devam ettiğine dair çok sayıda kanıt vardır. Gelişen dünyadaki şehirleşmeyle birlikte dini canlanma ve dindarlıkta bir artış meydana gelmiştir. Din, bu yüzyılda küresel ölçekte politik ve ideolojik mücadelelerde etkili bir faktör olacaktır. Bu-nunla birlikte bu politik çatışmaya odaklanmanın tek olumsuz tarafı radikal İslam ve dini şiddetin diğer tezahürleri üzerinde aşırı bir yoğunlaşmanın söz konusu olmasıdır. Anahtar Sözcükler: Tüketicilik, küreselleşme, maddecilik, post sekülerleşme, halk dinleri, ruhanilik Sekülerleşme tezi üzerindeki genel şüphecilik ve dinin öneminin artması önemli teorik gelişmeleri beraberinde getirmiştir. En önemli gelişmelerden biri, dinin talep yönünden ziyade arz yönünü vurgulayan dinin ekonomik ya da pa-zar modeli olmuştur ve dini katılımı, çıkarlara dair rasyonel tercihlerin sonuçları olarak görmektedir. Ancak bu, dine yönelik talebin zaman ve mekân içerisinde sabit ve değişmez olduğu anlamına gelmemektedir. Bu model, şayet herhangi bir geçerliliği varsa, dini pazarın içindeki dini hizmetler hususunda kayda değer bir rekabetin yaşandığı Amerika toplumundaki dinin canlılığını açıklamaya uygun-muş gibi görünmektedir. Diğer gelişmeler arasında, Jürgen Habermas'ın, seküler ve dindar vatandaşların liberal bir uzlaşıyı sağlamak için kamusal alanda diyalog kurmak şeklinde yükümlülüklerinin olduğunu iddia ettiği post sekülerleşme tezi sayılabilir. Geleneksel sekülerleşme tezinin eleştirisi; örtülü din, ruhanilik ve popüler din üzerine odaklanan araştırmaların artışıyla kendini göstermektedir. Bu post-kurumsal tinselliği vurgulayan araştırmaların ortaya çıkışı Amerika' da ve son za-* Bu makale, Religion and contemporary sociological theories adıyla Current Sociology Review, 2014, vol: 62(6) ss. 771-788 arasında yayımlanmıştır. Ayrıca makale online olarak 23 Mayıs 2014'te yayımlanmıştır. Erişim linki için bkz.

Türkiye'de İlahiyat Fakültelerinin, özellikle son on yılda, gerek öğrenci sayısı gerekse akademisyen sayısı bakımından oldukça hızlı bir şekilde büyüyerek neredeyse her üniversitede faaliyet gösterdiği gözlenmektedir. Böylesine yaygınlaşan ve bir bakıma yıldızı parlayan bu kurumların akademik yayın performansını ortaya koymak ve bilimsel yayın açısından gelinen noktayı tespit etmek son derece önemlidir. Bu nedenle bu çalışmamızda Türkiye'deki devlet üniversiteleri bünyesinde faaliyet gösteren İlahiyat Fakültelerinin akademik yayın profili, İlahiyat Fakültesi dergileri ve Akademik Teşvik Ödeneği temelinde analiz edilmeye çalışılacaktır. anahtar kelimeler İlahiyat Fakültesi, bilimsel yayın, akademik teşvik ödeneği, akademik yayın performansı. abstract Akademic Publication Performance of the Divinity Faculties It has been observed that Faculties of Theology in Turkey, especially in the last decade, have virtually operated in every university by growing larger and larger in terms of either the number of students or academics. It is extremely © Toplum Bilimleri • Ocak-Haziran • 10 (19) : 379.-396

Modernleşme, genel anlamda 17.yüzyılda Avrupa’da başlayan daha sonra da tüm dünyaya yayılan bir dizi kökten değişim ve dönüşümü ifade etmek için kullanılan bir kavramdır. Bu değişim sürecinin en etkili lokomotifleri sanayileşme, rasyonelleşme, bilimsel bilgi ve teknolojinin gelişmesi süreçleridir. Ancak modern hayat, sunduğu olanakların yanında birçok olumsuzluğu da beraberinde getirmiştir. Modernleşmeye yönelik eleştirilerin daha ziyade postmodern söyleme referansla dile getirildiği söylenebilir. Modernitenin temel dayanaklarını ‘anlatı’ olarak nitelendiren postmodern söylemde, modernitenin dışladığı her türlü insan aktivitesine yer açılmıştır. Modern dönemde geleneksel toplumlardaki etkinliğini ve değerini gittikçe kaybeden din de postmodern olarak adlandırılan bu dönemde “yeni bir karaktere” bürünmüştür. Ancak bu yeni durum, postmodern toplumlarda dinin yeniden yükselişe geçtiği ya da toplumsal hayatta merkezi bir konuma geldiği anlamına gelmemektedir. Daha ziyade dinin bireysel bir aktivite haline gelip “seçeneklerden biri” olarak görüldüğü söylenebilir. Dahası bu dönemde gündeme gelen dinin klasik anlamda anlaşılan din kavramı ile aynı şeye tekabül edip etmediği tartışmalı bir konudur. Buradan hareketle araştırmamızda, postmodernite-din ilişkisine sosyolojik açıdan yaklaşılarak postmodern toplumlarda dinin yeri ve önemi belirlenmeye çalışılacaktır.

Transhümanizm, yaklaşık 50 yıllık bir mazisi olsa da özellikle 2000’li yıllardan itibaren etkisini artırmış ve felsefi açıdan sistematik bir dünya görüşü haline getirilmiştir. Kendi içinde farklı boyutları ve türleri olmakla birlikte transhümanizm “yaşlanmayı ortadan kaldırmak ve insanın entelektüel, fiziksel ve psikolojik kapasitesini büyük ölçüde artırmak için yaygın olarak kullanılabilir teknolojiler geliştirerek ve bu teknolojileri kullanarak pratik akıl yoluyla insanlık durumunu temelde iyileştirme
olasılığını ve arzusunu olumlayan entelektüel ve kültürel bir hareket” olarak tanımlanmaktadır. Başka bir ifadeyle transhümanizm insanın bedensel ve zihinsel sınırlarını ortadan kaldırmak ve daha mutlu,
acısız, konforlu ve olabildiğince uzun yaşamak için her türlü teknolojiyi (tıp, genetik, biyoteknoloji, yapay zekâ ve robotik bilimi) kullanmayı gerekli ve zorunlu gören seküler bir yaşam felsefesidir. Bu bağlamda söz konusu hareket dinlerin en temel işlevlerini, tanımlamalarını, kabullerini, insana ve yaşama dair ürettikleri anlamları tehdit eden ciddi bir girişimdir. Bugün dünyada, özellikle Batı’da, bu türden teknolojiler hızlı bir şekilde gelişmekte ve yaygınlaşmaya başlamaktadır. Şu an için yalnızca
gelişmiş ülkelerde artan bir ilgiye mazhar olsa da çok uzun olmayan bir gelecekte diğer ülkeleri de etkilemesi kaçınılmaz görünmektedir. Zira ülkeler arasındaki kültürel sınırların ortadan kalktığı dijital bir dünyada etkileşimden ari olmak mümkün değildir. Dolayısıyla İslam özelinde düşündüğümüzde, transhümanizmin savunduğu ve yaydığı felsefi argümanların Kelamcılar tarafından tartışılarak rasyonel ve makul cevaplar üretilmesi gerekmektedir. Buna ek olarak insan hayatını kökten değiştirecek olan teknolojilerin pratik hayattaki somut yansımalarına dair İslam Hukukçularının da konuyu enine boyuna tartışması ve içinde bulunduğumuz çağın gerçeklerine hitap eden söylemler geliştirmesi gerekmektedir. Elbette bunu yaparken reaksiyoner ve topyekûn reddedici bir tutum yerine sürecin olumlu ve olumsuz yanlarını ortaya koyan analitik bir yaklaşım benimsenmelidir. İslam’ın bireysel ve toplumsal hayattaki etkinliğinin azalmaması adına söz konusu ilimlerin atacağı adımlar tarihi açıdan hayati derecede önem arz etmektedir.

Modernleşme süreciyle birlikte dinin ve dinî kurumların hem toplumsal yaşamda hem de bireylerin bilincinde oynadığı etkin rolün hissedilir bir şekilde azalmaya başladığı ifade edilmiştir. ‘Sekülerleşme’ olarak adlandırılan bu süreç, kabaca, ‘dinin insan zihninden ve sosyal hayattan yavaş yavaş uzaklaşıp yerini rasyonel bilime bırakması’ olarak tanımlanmıştır. Bu ‘yer değiştirmenin’ sonucu olarak insanoğlunun zihniyet yapısı değişmiş ve hem kendisine hem de içinde yaşadığı gerçekliğe atfettiği anlam köklü bir dönüşüme uğramıştır. Kuşkusuz, böylesi bir sürecin ortaya çıkmasında birçok faktör etkili olmuştur. Ancak genel olarak bilimsel alanda yaşanan gelişmeler, özelde ise tıp alanında kaydedilen ilerlemeler diğer etkenlere oranla daha belirleyici olmuştur. Zira tıp alanında yaşanan gelişmeler neticesinde birçok hastalık ölümcül olmaktan çıkmış ve ortalama insan ömrü hızlı bir şekilde uzamıştır. Bu tür gelişmelerle birlikte insanların Tanrı’ya, dinî kurumlara ve söylemlere yönelik bakış açısı köklü bir biçimde değişmiştir.
Yakın zamana kadar dinin ruh ya da beden sağlığını etkileyebileceği iddiası büyük bir şüpheyle karşılanıyor iken günümüzde birçok hekim konuyla ilgili makaleler yayımlamakta, bununla ilgili görsel ve yazılı medyada çok sayıda haber göze çarpmaktadır. Ancak konuyu din sosyolojisi açısından ele alan çalışmaların oldukça sınırlı düzeyde kaldığı, dinin tıp ve sağlıkla olan ilişkisinin çoğu zaman ihmal edildiği gözlenmektedir. Yazarın ‘Medikal Din Sosyolojisi’ olarak adlandırdığı bu alan, “dinin tıp, sağlık ve hastalıkla ilişkisini sosyolojik perspektiften ele alan bir alt-disiplin” olarak tanımlanmıştır. Başka bir deyişle bu alt-disiplinin temel ilgi alanı, sağlık sosyolojisi ile din sosyolojisinin kesişim noktasında yer almaktadır. Dinin tıp ve sağlıkla olan ilişkisini analiz edebilmenin en etkili yollarından biri de konuyu sekülerleşme bağlamında ele almaktır. Elinizdeki kitap, tarihsel süreçte tıp alanında yaşanan gelişmelerin genelde din kurumu, özelde ise sekülerleşme süreci üzerinde oynadığı etkin rolü gözler önüne sermektedir.