Veda
Veda (Sanskrit, m., वेद, veda, woudelk.: „Wieten“) is ne toueerst mündelk uurlääwerde, leeter skriftelk fäästlaide Samlenge fon religiöse Texte uur dän Hinduismus. Dät rakt deerfon fjauer Geskrifte (do Veden), do dän Gruundsleek bildje fon do Upanishade, ju indiske Philosophie un hiere Religion. Do änthoolde religiöse Hymnen uur God(de), spirituelle Philosophie, ju Natuur un ju gjuchte Lieuwenswiese. Do Geskrifte sunt äntsteen twiske 1500 un 500 foar Kr.
Uursproang
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]Woarskienelk is die ooldste Veda, die Rig-Veda, äntsteen bie do Arier, n indo-europäisk Foulk, dät siet dät 15. Jierhunnert foar Kr. in Indien ounlook. Do leetere Veden wäide betrachted as Eepenbeerengen fon sonaamde Rishy’s of wiese Stamhaude, do der hiere Kunde kreegen truch direkte Woarniemenge in süüwer Bewustweesen. Deermäd heere do tou do allereerste religiöse Texte fon de Waareld.
Do Veden sunt eerste täämelk leet ätter ju Uutfiendenge fon de Skrift apskrieuwen wuuden. Dät hied tou dwoon mäd ju uuroolde Tradition uum Kunde uutweendich tou leeren. Dät Anleeren fon disse Kunde geböärde truch spezielle Persone (Pandits), do der äiwed wieren do Hymne uutweendich tou leeren. Bie ju religiöse Kaste fon do Brahmane wuud disse Kunde oafte in do Familien fääre roat. Besunnere Versstruktuure un Rhytmen suurgeden deerfoar, dät do Texte goud bewoard bleeuwen, wan uk fuul Texte in n Loop fon do Jiere ferlädden gungen dieden.
Inhoold
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]Do fjauer wichtichste Veden sunt:
- die Rig Veda: Gruundveda mäd Hymne do der uk in do uur Paate ferwoand wäide.
- die Sama Veda: Songfoarm
- die Yajur Veda: swotte un wiete
- die Atharva Veda: Rituale
Fääre rakt dät uk noch wäkke Unner-Veden, as die Ayurvede die der uur [[Heelkunde] honnelt, die Gandharva Veda uur Musik un die Sthapatya Veda uur dän Baukunst. Aal disse Skrifte hääbe naan religiösen Inhoold. Bekoander as do Veden sunt do Upanishade, wieroun ju Philosophie bääte do Veden ärkläärd wäd.
Do Veden sunt skrieuwen wuuden in n gjucht oolde Foarm fon dät Sanskrit, dät Vediske. Fuul Woude do der bruukt wäide, hääbe deertruch ferskeedene Betjuudengenj, wiertruch ferskeedene Interpretatione fon een Text muugelk sunt.
Middeloalerelke Kommentoare ap do Veden sunt skrieuwen wuuden fon u.U. Sayana un Mahidhara. Rezente Kommentoare sunt apstoald wuuden fon ju Arya Samaj, ju sik foarallen gruundede ap gjucht oolde Kommentoare un fon Sri Aurobindo, die der Ferdäägener is fon ne moor spirituelle Interpretation. Dät rakt uk moderne Uursättengen fon äiwendloundske Indologe as Max Müller, Wilson un Griffith do der sik man toun Deel gruundje ap middeloalerelke Kommentoare. Der hääbe fuul Hindus Kritik ap disse Uursättengen.
Ferbiendengen
[Beoarbaidje | beoarbaidje Wältext]- UNESCO-Siede
- Die Rig-Veda Düütske Uursättenge
- Ferskeedene Veden (ängelsk)
- Literatuur tou dän Veda, Freiburg 2009.