นักบินอวกาศ

บรูซ แมคแคนด์เลส 2 นักบินอวกาศชาวอเมริกัน ขณะทำงานอยู่นอกกระสวยอวกาศชาเลนเจอร์ เมื่อ พ.ศ. 2527 (ภาพจากองค์การนาซา)

นักบินอวกาศ คือ บุคคลที่เดินทางไปกับยานอวกาศ ไม่ว่าจะไปในฐานะใด และไม่ว่าจะไปด้วยยานอวกาศแบบไหน ทั้งที่โคจรรอบโลก (ในระยะสูงจากพื้นราว 80-100 กิโลเมตรขึ้นไป) หรือที่เดินทางออกไปยังตำแหน่งอื่นใดนอกวงโคจรของโลก

คำว่า นักบินอวกาศ ในภาษาไทย นั้น ตรงกับคำศัพท์ในภาษาอังกฤษ ว่าแอสโตรนอต (astronaut) ซึ่งมีความหมายอย่างที่กล่าวมา เป็นที่น่าสังเกตว่า คำว่า นักบินอวกาศ ไม่ได้มีความหมายเฉพาะผู้ที่เป็นนักบิน (pilot) เท่านั้น แต่มีความหมายอย่างที่อาจเข้าใจได้ง่ายๆ ว่า ลูกเรืออวกาศ นั่นเอง อย่างไรก็ตาม ในภาษาไทยยังมีคำศัพท์อีกคำ ที่มีความหมายเช่นนี้ นั่นคือ มนุษย์อวกาศ

คำว่า แอสโตรนอต ในภาษาอังกฤษนั้น มีที่มาจากคำศัพท์ในภาษากรีก สองคำ คือ astro หมายถึงดวงดาว และ nautes ซึ่งหมายถึง กะลาสี

ปัจจุบันมีนักบินอวกาศหลายชาติ จึงมีการสร้างคำสำหรับเรียกนักบินอวกาศของแต่ละชาติต่างๆ กัน เช่น นักบินในโครงการอวกาศของรัสเซีย เรียกว่า คอสโมนอต (cosmonaut) อันเป็นการสร้างคำจากคำศัพท์จากภาษากรีกเช่นกัน โดยใช้คำว่า kosmo ที่หมายถึง อวกาศ และคำว่า nautes ที่หมายถึง กะลาสี

ส่วนในยุโรป มีการสร้างศัพท์ขึ้นใหม่ ว่า สเปชันนอต (spationaut) เป็นคำประสม ระหว่าง space ในภาษาละติน (อวกาศ) และ nautes ในภาษากรีก (กะลาสี) โดยมีความหมายว่านักบินอวกาศ หรือมนุษย์อวกาศ นั่นเอง

ส่วนในจีน เรียกว่า ไทโคนอต (taikonaut) ซึ่งเป็นคำศัพท์ที่คิดขึ้นใหม่ เมื่อ เดือนพฤษภาคม ปี ค.ศ. 1998 โดยสื่อมวลชนชาวมาเลเซีย ชื่อ Chiew Lee Yih ซึ่งมาจากคำว่า ไท่คง (太空) ในภาษาจีน หมายถึง อวกาศ แต่ในภาษาจีนนั้น มีคำว่า อยู่หาง หยวน (宇航員, ต้นหนอวกาศ) ซึ่งใช้กันมานานในความหมายว่า นักบินอวอากาศและมนุษย์อวกาศ ในภาษาพูดทั่วไปจะใช้ว่า ไท่คงเหริน (太空人) มีความหมายว่ามนุษย์อวกาศนั่นเอง แต่ข้อความภาษาอังกฤษที่ทางการจีนใช้เรียกนักบินอวกาศของตน ยังคงใช้ว่า astronaut ตามปกติ

การบินในอวกาศโดยมนุษย์

  Currently have human spaceflight programs.

  Confirmed and dated plans for human spaceflight programs.

  Plans for human spaceflight on the simplest form (suborbital spaceflight, etc.).

  Plans for human spaceflight on the extreme form (space stations, etc.).

  Once had official plans for human spaceflight programs, but have since been abandoned.

ประเทศ/องค์กร	องค์การอวกาศ	ท่าอวกาศยาน	นักบินอวกาศคนแรก	วันที่เริ่ม
สหภาพโซเวียต	โครงการอวกาศโซเวียต	ท่าอวกาศยานบัยโกเงอร์, คาซัคสถาน	ยูรี กาการิน	12 เมษายน 1961
สหรัฐ	นาซา	ฐานทัพอากาศแหลมคานาเวอรัล และศูนย์อวกาศเคนเนดี	อลัน เชพเพิร์ด	5 พฤษภาคม 1961
รัสเซีย	รัฐวิสาหกิจรอสคอสมอส	ท่าอวกาศยานบัยโกเงอร์, คาซัคสถาน	อเล็กซานเดอร์ คาเรรี อเล็กซานเดอร์ วิกตอเรนโก้	17 มีนาคม 1992
จีน	องค์การบริหารอวกาศแห่งชาติจีน	ศูนย์ส่งดาวเทียมจิ่วเฉฺวียน	หยาง ลีเหว่ย	15 ตุลาคม 2003
องค์การอวกาศยุโรป	องค์การอวกาศยุโรป	ท่าอวกาศยานยุโรปเฟรนช์เกียนา, เฟรนช์เกียนา, ฝรั่งเศส	...	2020
อินเดีย	องค์การวิจัยอวกาศอินเดีย	ศูนย์อวกาศซาทิช ดาวน	...	2022
ญี่ปุ่น	องค์การสำรวจอวกาศญี่ปุ่น	ศูนย์อวกาศทะเนะงะชิมะ	...	...

ประเทศที่ส่งนักบินอวกาศในปัจจุบัน

• สหรัฐ
• รัสเซีย
• จีน

ประเทศที่มีแผนที่จะส่งนักบินอวกาศ

• อินเดีย
• ญี่ปุ่น
• อิหร่าน
• องค์การอวกาศยุโรป

นักบินอวกาศคนแรกของประเทศ

แผนที่นักบินอวกาศแบ่งตามประเทศ

อันดับ	ประเทศ	ชื่อ	เที่ยวบิน	วัน/เดือน/ปี
1960s
1	สหภาพโซเวียต	ยูรี กาการิน	วอสตอค 1	12 เมษายน 1961
2	สหรัฐ	อลัน เชพเพิร์ด	MR-3	5 พฤษภาคม 1961
1970s
3	เชโกสโลวาเกีย	Vladimir Remek	Soyuz 28	2 มีนาคม 1978
4	โปแลนด์	มีรอสวัฟ แคร์มัตแชฟสกี	Soyuz 30	27 มิถุนายน 1978
5	เยอรมนีตะวันออก	ซีคมุนท์ เยน	Soyuz 31	26 สิงหาคม 1978
6	บัลแกเรีย	Georgi Ivanov	Soyuz 33	10 เมษายน 1979
1980s
7	ฮังการี	แบร์ตอล็อน ฟอร์ก็อช	Soyuz 36	26 พฤษภาคม 1980
8	เวียดนาม	แฟม ตวน	Soyuz 37	23 กรกฎาคม 1980
9	คิวบา	Arnaldo Tamayo Méndez	Soyuz 38	18 กันยายน 1980
10	มองโกเลีย	Jügderdemidiin Gürragchaa	Soyuz 39	22 มีนาคม 1981
11	โรมาเนีย	Dumitru Prunariu	Soyuz 40	14 พฤษภาคม 1981
12	ฝรั่งเศส	ฌ็อง-ลัว เครเตียง	Soyuz T-6	24 มิถุนายน 1982
13	เยอรมนีตะวันตก	อัลฟ์ เมอร์โบลด์	STS-9	28 พฤศจิกายน 1983
14	อินเดีย	ราเกซ เชอร์มา	Soyuz T-11	3 เมษายน 1984
15	แคนาดา	Marc Garneau	STS-41-G	5 ตุลาคม 1984
16	ซาอุดีอาระเบีย	Sultan al-Saud	STS-51-G	17 มิถุนายน 1985
17	เนเธอร์แลนด์	Wubbo Ockels	STS-61-A	30 ตุลาคม 1985
18	เม็กซิโก	Rodolfo Neri Vela	STS-61-B	26 พฤศจิกายน 1985
19	ซีเรีย	Muhammed Faris	Soyuz TM-3	22 กรกฎาคม 1987
20	อัฟกานิสถาน	Abdul Ahad Mohmand	Soyuz TM-6	29 สิงหาคม 1988
1990s
21	ญี่ปุ่น	โทโยฮิโกะ อาคิยาม่า	Soyuz TM-11	2 December 1990
22	สหราชอาณาจักร	เฮเลน ชาร์แมน	Soyuz TM-12	18 พฤษภาคม 1991
23	ออสเตรีย	Franz Viehböck	Soyuz TM-13	2 ตุลาคม 1991
24	รัสเซีย	อเล็กซานเดอร์ คาเรรี อเล็กซานเดอร์ วิกตอเรนโก้	Soyuz TM-14	17 มีนาคม 1992
25	เบลเยียม	Dirk Frimout	STS-45	24 มีนาคม 1992
26	อิตาลี	ฟรังโก มาเลอร์บา	STS-46	31 กรกฎาคม 1992
27	สวิตเซอร์แลนด์	Claude Nicollier
28	ยูเครน	Leonid Kadenyuk	STS-87	19 พฤศจิกายน 1997
29	สเปน	Pedro Duque	STS-95	29 ตุลาคม 1998
30	สโลวาเกีย	Ivan Bella	Soyuz TM-29	20 กุมภาพันธ์ 1999
2000s
31	แอฟริกาใต้	มาร์ก ชัทเทิลเวิร์ธ	Soyuz TM-34	25 เมษายน 2002
32	อิสราเอล	Ilan Ramon	STS-107	16 มกราคม 2003
33	จีน	หยาง ลีเหว่ย	Shenzhou 5	15 ตุลาคม 2003
34	บราซิล	มาร์โก พอนเทส	Soyuz TMA-8	30 มีนาคม 2006
35	อิหร่าน	Anousheh Ansari	Soyuz TMA-9	18 กันยายน 2006
36	สวีเดน	Christer Fuglesang	STS-116	10 ธันวาคม 2006
37	มาเลเซีย	ชีค มุสซาฟาร์ ชูโกร์	Soyuz TMA-11	10 ตุลาคม 2007
38	เกาหลีใต้	อี โซ-ย็อน	Soyuz TMA-12	8 เมษายน 2008
2010s
39	เดนมาร์ก	Andreas Mogensen	Soyuz TMA-18M	2 กันยายน 2015
40	คาซัคสถาน	Aidyn Aimbetov
41	สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์	Hazza Al Mansouri	Soyuz MS-15	25 กันยายน 2019
2020s
42	ออสเตรเลีย	Chris Boshuizen	Blue Origin NS-18	13 ตุลาคม 2021
43	โปรตุเกส	Mário Ferreira	Blue Origin NS-22	4 สิงหาคม 2022
44	อียิปต์	Sara Sabry	Blue Origin NS-22	4 สิงหาคม 2022
45	แอนทีกาและบาร์บิวดา	Keisha Schahaff Anastatia Mayers	Galactic 02	10 สิงหาคม 2023
46	ปากีสถาน	Namira Salim	Galactic 04	6 ตุลาคม 2023
47	ตุรกี	Alper Gezeravcı	Axiom Mission 3	18 มกราคม 2024
48	เบลารุส	Marina Vasilevskaya	Soyuz MS-25	23 มีนาคม 2024

สมุดภาพ

• 
  ยูรี กาการิน เป็นนักบินอวกาศคนแรกของโลกและสหภาพโซเวียต (ยุโรป)
• 
  อลัน เชพเพิร์ด เป็นนักบินอวกาศคนแรกของสหรัฐ (อเมริกาเหนือ)
• 
  อเล็กซานเดอร์ คาเรรี เป็นนักบินอวกาศหนึ่งในสองคนแรกของรัสเซีย
• 
  หยาง ลีเหว่ย เป็นนักบินอวกาศคนแรกของจีน
• 
  นีล อาร์มสตรอง เป็นมนุษย์ที่เหยียบพื้นผิวดวงจันทร์คนแรกของโลกและสหรัฐ
• 
  ซิกมันด์ จาห์น จากเยอรมนีตะวันออก เป็นชาวเยอรมันคนแรกในอวกาศ
• 
  เฮเลน ชาร์แมน เป็นชาวสหราชอาณาจักรคนแรกในอวกาศ
• 
  อัลฟ์ เมอร์โบลด์ จากเยอรมนีตะวันตก เป็นนักบินอวกาศคนแรกของเยอรมนี
• 
  ฟรังโก มาเลอร์บา เป็นชาวอิตาลีคนแรกในอวกาศ
• 
  ฌ็อง-ลัว เครเตียง เป็นชาวฝรั่งเศสคนแรกในอวกาศ
• 
  แฟม ตวน เป็นชาวเวียดนาม (เอเชีย) คนแรกในอวกาศ
• 
  มาร์โก พอนเทส เป็นชาวบราซิล (อเมริกาใต้) คนแรกในอวกาศ
• 
  มาร์ก ชัทเทิลเวิร์ธ เป็นชาวแอฟริกาใต้ (แอฟริกา) คนแรกในอวกาศ
• 
  อี โซ-ย็อน จากเกาหลีใต้ เป็นชาวเกาหลีคนแรกในอวกาศ
• 
  ราเกซ เชอร์มา เป็นชาวอินเดียคนแรกในอวกาศ
• 
  วาเลนตีนา เตเรชโควา เป็นนักบินอวกาศหญิงคนแรกของโลกและสหภาพโซเวียต
• 
  แซลลี ไรด์ เป็นนักบินอวกาศหญิงคนแรกของสหรัฐ
• 
  เยเลน่า คอนดาโคว่า เป็นนักบินอวกาศหญิงคนแรกของรัสเซีย
• 
  หลิว หยัง เป็นนักบินอวกาศหญิงคนแรกของจีน
• 
  จิอากิ มุไค เป็นผู้หญิงญี่ปุ่นคนแรกในอวกาศ
• 
  คลอเดีย ไฮเนเรอ เป็นผู้หญิงฝรั่งเศสคนแรกในอวกาศ
• 
  ซามานธา คริสโตเฟอเรตติ เป็นผู้หญิงอิตาลีคนแรกในอวกาศ

แหล่งข้อมูลอื่น

• Encyclopedia Astronautica