Torugart Geçiti
| Torugart Pass | |
|---|---|
 | |
| Rakım | 3.752 m (12.310 ft) |
| Konum | Çin–Kırgızistan sınırı |
| Sıradağlar | Tanrı Dağları |
| Koordinatlar | 40°35′33″K 75°25′38″D / 40.59250°K 75.42722°D |
  Torugart Pass Kırgızistan'daki konumu | |
Çince adGeleneksel Çince吐爾尕特山口Basitleştirilmiş Çince吐尔尕特山口
| Transkripsiyon | |
|---|---|
| Pinyin | Tǔ'ěrgǎtè shānkǒu |
Çince adGeleneksel Çince圖嚕噶爾特山口Basitleştirilmiş Çince图噜噶尔特山口
| Transkripsiyon | |
|---|---|
| Pinyin | Túlūgá'ĕrtè shānkŏu |
Kırgızca ismi nameKırgızca ismiТоругартRusça nameRusçaПеревал Торугарт
Torugart Geçiti, (Kırgızca: Торуг-арт, Torug-art; Çince: 图噜噶尔特山口, Túlūgáĕrtè shānkŏu) ortalama deniz seviyesinden 3.752 metre yükseklikte konumlanan Orta Asya'nın Tanrı Dağlarında bir dağ geçitidir. Kırgızistan Narin İli'ni, Çin Sincan eyaletine bağlar.
Torugart yakınında Kırgızistan tarafında Aksay Vadisinde Son Göl (Sidinğ köl) konumlanır.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Kâşgarlı Mahmud, Divân-ı Lügati't-Türk'te;
"ترغ ارت تيز Turığ art tiz" "Kaşgar yaylasının adı."[1] şeklinde tanımlar. Günümüz Türkçesinde "art ":[2] Sırt, dağ beli ve sırtı; sarp yer, yokuş, boyun, tepe ve "tiz ":[3] yüksek yer anlamındadır. Ortaçağ'da bu Turığ yaylası kervanlarca kullanılmıştır.
1881 yılında ilk defa Rusya ve Çin tarafından bir Hudut kapısı olarak açılmıştır. İngilizlerin Kaşgar konsolosu George Macartney, 1905 yılında Rusların Kırgızistan tarafında 27 ayak genişliğinde ve buradan yarım mil ileride Çin tarafında da yol açtıklarını fark etmiş. 1906 yılında Rusların baskısı sonucunda Çinliler, tekrar Çin bölgesinde yol yapımına izin vermişlerdir.[4] Çin-Rus ortak Transport bankası yol yapımı için 20 milyon Ruble harcamıştır. 1952 yılında Torugart Geçiti 165 km güneybatısında konumlanan o dönemde Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ile Sincan arasındaki önemli karayolu bağlantısı üzerindeki İrkeştam dağ geçitine (Sınır kapısı) yerini bırakmıştır.
1960'lı yıllarda Çin ile Rusya arasında oluşan çatışmada Torugart kapatılmış, 1983 yılında tekrar açılmıştır. Ünlü Kırgız edebiyatçı Cengiz Aytmatov, bu yol yapımında çekilen sorunları ve izlenimlerini Selvi Boylum Al Yazmalım romanında yer vermiştir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 374.
- ^ TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı[ölü/kırık bağlantı]
- ^ TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Torugart Pass Travel Guide Information 5 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)