Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
İçeriğe atla

Akşehir

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Başlığın diğer anlamları için Akşehir (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Akşehir
İlçe
Akşehir arması
Türkiye'de bulunduğu yer
Türkiye'de bulunduğu yer
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlKonya
Coğrafi bölgeİç Anadolu Bölgesi
İdare
 • KaymakamAhmet Sait Kurnaz[1]
 • Belediye başkanıAhmet Nuri Köksal (CHP)
Rakım1050 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam93.233
 • Kır
-
 • Şehir
93.998
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu42550
İl alan kodu0332
İl plaka kodu42

Akşehir, Konya ilinin bir ilçesidir.

İlçenin yüz ölçümü 1442 km²'dir. Denizden yüksekliği 1.050 metredir. Konya - Afyon kara yolu üzerinde olup Konya iline 135 km, Afyonkarahisar iline 90 kilometre mesafededir. Akşehir ilçesinde 55 mahalle bulunmaktadır.[3]

Kültür

[değiştir | kaynağı değiştir]

Nasreddin Hoca gençliğinden itibaren burada yaşamıştır. Nasreddin Hoca Türbesi Akşehir'de bulunmaktadır. 2007 yılında Nasreddin Hoca Derneği, Türk Patent ve Marka Kurumu'ndan Markaların Korunması Hakkında 556 Sayılı Kanun Hükmündeki Kararname'ye göre, "Dünyanın Ortası Akşehir" şeklindeki tescil belgesini almıştır.

Nasreddin Hoca Türbesi
Nasreddin Hoca Heykeli
Nasreddin Hoca Türbesi İç Görünüm

24 Ağustos her yıl Akşehir Onur Günü olarak kutlanır. Türkiye'de Lady Diana'nın yediği söylentileriyle bilinen ve Akşehir-Eber Gölleri arasında oluşan mikroklima etkisiyle aromasını kazanan Napolyon Kirazı meşhurdur. Bu kiraz 2004 yılında Akşehir Kirazı adıyla tescil ettirilmiştir.

İlçede bulunan Nasreddin Hoca'nın maya çaldığı Akşehir Gölü harita üzerinde yüz ölçümü olarak Türkiye'nin en büyük 5. gölüdür (353 km²). Akşehir Gölü, bilinçsiz sulama ve küresel ısınmanın etkisiyle her yıl yok olmaya bir adım daha yaklaşmaktadır. Toplam 350 km² sulak alan, 2004 yılında 95, 2005'te ise 35 km²'ye 2009'da ise 5 km²'ye daha gerileyerek 30 km²'ye ulaşmıştır. Gün geçtikçe iyice düşen su seviyesi, gölde yaşayan canlı türlerini de olumsuz etkilemektedir. Uzmanlar tarafından 1970'li yıllarda 30 çeşit olduğu belirtilen balık türünün sayısı 3'e kadar düşmüştür. İlçede yerel televizyon bulunmamakta, 1953 yılında kurulan Pervasız Gazetesi en eski yerel gazete olarak yayın hayatına devam etmektedir. Bunun yanı sıra İstasyon Gazetesi 2002'den, Akşehir Postası Gazetesi ise 2011 yılından beri yayımlanmaktadır.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarih boyunca hep önemli bir yerleşim, ticaret, kültür merkezi olan Akşehir'e ait ilk arkeolojik bulgular Neolitik Dönem'e kadar uzanır. Hititler zamanında Akşehir'in adı Thymbrion'dur. Zamanla Frigya devletine daha sonra Anadolu'da egemenlik kuran Lidyalılar'ın yönetiminde kalan Akşehir'in önemi daha da artmıştır. "Krallar Yolu" Akşehir'den geçmektedir. Akşehir, milattan önce 3. yüzyılda, "Bal Sevenler" adıyla anılmaya başlanmıştır. Pers ve Hellenistik dönemlerden sonra kent, Roma daha sonra da Bizans egemenliğine geçmiştir.

Araplar Akşehir'i, beyaz çiçek açmış elma ve erik ağaçlarının görüntüsünden dolayı "Belde-i Beyza" (Beyaz Şehir) olarak anmışlardır. Ancak sonra Anadolu'ya yayılan Türkler, Kutalmışoğlu Süleyman Şah komutasında kenti almışlardır. Haçlı Seferleri, Selçuklu taht kavgaları, Moğol istilası sıralarında sürekli savaşlar yaşayan Akşehir (Akşar) büyük yıkımlar yaşamıştır. 1381 yılında Padişah [I. Murad]'a (Hüdavendigâr) satılarak Osmanlı egemenliğine girse de (Yıldırım) [[I. Bayezid']]in Timur'a yenilmesi ile Moğollar'ın, Fetret Dönemi'nden sonra Karamanoğulları'nın eline geçer. Yıldırım Bayezid 8 Mart 1403 tarihinde Akşehir'de ölmüştür. Bu olaydan sonra Akşehir'de [[Oğuzların Avşar]] boyuna ait Türklerin oranı artmıştır. Fatih Sultan Mehmet 1467 yılında Akşehir'i fethederek Osmanlı topraklarına katar. 19. yüzyıl sonlarında Akşehir'de kaymakamlık yapan Bereketzade İsmail Hakkı'nın hatıralarında verdiği bilgilere göre; Akşehir'in çevre kasabalarıyla birlikte 100.000'den fazla nüfusu vardır. Akşehir sosyal ve ekonomik bakımdan canlı bir merkezî yerleşim birimidir.

Türk Kurtuluş Savaşı'nın dönüm noktası Sakarya Meydan Muharebesi'nden sonra, 18 Kasım 1921 tarihinden itibaren Garp (Batı) Cephesi Karargâhı Akşehir'e yerleşir. Kumandan İsmet (İnönü) Paşa TBMM'den ve Başkomutan Mustafa Kemal Paşa'dan aldığı emirlerle "Büyük Taarruz"un hazırlıklarını 9 ay boyunca Akşehir'de yapar. Akşehir, bir anlamda sinesinde Büyük Taarruz'u doğuma hazırlar. Mustafa Kemal Paşa'nın da katılımıyla son hazırlıklar tamamlanır ve 24 Ağustos 1922 tarihinde, Batı Cephesi Karargahı ve bağlı kuvvetlerimiz Büyük Taarruz için Akşehir'den Afyon'a doğru hareket ederler. Ünlü yazar, Tarık Buğra, ''[[Küçük Ağa]]'' romanında işte o günlerin Akşehir'ini anlatmıştır.

Atatürk'ün kaldığı karargah müze yapılmıştır.

20. yüzyılın ilk çeyreğinde 1. Dünya Savaşı'nın başlaması sonucunda Anadolu'daki diğer bir çok yerleşim yeri gibi Akşehir'de savaştan etkilenmiştir. Savaş sırasında bir çok Ermeni, Tehcir Kanunu uyarınca şehri terk etmiştir. Kurtuluş Savaşı'ndan sonra başta Bermende (Savaş köyü) olmak üzere Akşehir ve çevresinde yaşayan Rum nüfustan 799 kişi, mübadele ile Yunanistan'a gönderilmiştir.[4] 2. Abdülhamit döneminde Çarlık Rusyası'ndan gelip Akşehir Gölü çevresine yerleşen ve balıkçılıkla uğraşan Ortodoks Don Kazakları 1960'ların sonlarına kadar ABD'ye göç etmiştir. Akşehir'in gayrimüslim nüfusu bu göçler sonucunda yok olmuş, şehrin multikültürel yapısı baltalanmış ve homojenleşmiştir.

Akşehir tarihi boyunca nüfusu gittikçe artan bir ilçe olmuştur.

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıl Toplam Şehir Kır
1927[5] 45.988 9.293 36.695
1935[6] 59.779 10.335 49.444
1940[7] 68.181 12.502 55.679
1945[8] 72.116 12.605 59.511
1950[9] 80.582 13.370 67.212
1955[10][a] 70.891 15.362 55.529
1960[11][b] 66.503 20.566 45.937
1965[12] 74.433 25.269 49.164
1970[13] 82.062 32.591 49.471
1975[14] 85.742 35.544 50.198
1980[15] 91.160 40.312 50.848
1985[16] 96.522 45.320 51.202
1990[17][c] 94.611 51.746 42.865
2000[18] 114.918 60.226 54.692
2007[19] 99.831 63.472 36.359
2008[20] 96.180 60.765 35.415
2009[21] 95.889 61.196 34.693
2010[22] 95.791 61.638 34.153
2011[23] 94.886 61.557 33.329
2012[24] 94.575 62.054 32.521
2013[25] 93.883 93.883 veri yok
2014[26] 94.133 94.133 veri yok
2015[27] 94.159 94.159 veri yok
2016[27] 94.232 94.232 veri yok
2017[27] 94.255 94.255 veri yok
2018[27] 93.233 93.233 veri yok
2019[27] 93.885 93.885 veri yok
2020[27] 93.998 93.998 veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Akşehir'in mahalleleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Uluslararası Akşehir Nasreddin Hoca Şenliği

[değiştir | kaynağı değiştir]

5-10 Temmuz tarihleri arasında her yıl düzenli olarak gerçekleştirilen etkinliklere dünyadan, farklı alanlarda çalışmaları olan sanatçılar, yazarlar, bilim adamları ve basın mensupları katılmaktadır. 4 Temmuz günü temsili Nasreddin Hoca'nın türbeden şenliğe davet edilmesiyle şenlik başlar, ardından Akşehir Gölü'ne maya çalmaya gidilir. Şenlik 10 Temmuz gecesine kadar sürer.

Her yıl sevilen, mizahi karakteri bulunan bir sanatçı temsili Nasreddin Hoca olur. Şehrin ve Nasreddin Hoca'nın tanıtımı için yapılan bir uygulamadır.

Şimdiye kadar temsili Nasreddin Hoca olan sanatçılardan bazıları Lütfi Ökeşli, Osman Ongun, Zafer Özbakır, Levent Kırca, Abdullah Şahin, Erol Günaydın, Sevim Güvendik, Behzat Uygur, Şoray Uzun, Ahmet Yenilmez, Hüseyin Goncagül, Hasan Kaçan ve Kadir Çöpdemir'dir.

Sağlık

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Akşehir Devlet Hastanesi

Akşehir'de 1953 yılından bu yana eski binasında hizmet veren Akşehir Devlet Hastanesi, yeni hizmet binasına 200 yataklı tescil edilerek taşınan Akşehir Devlet Hastanesi, kısa sürede büyüdü ve 276 yatağa ulaşarak Konya'nın en büyük ilçe hastanesi haline geldi. Bölgenin hastanesidir.

  • Özel Akşehir PARKHAYAT Hastanesi

Özel Akşehir PARKHAYAT Hastanesi, 11.500m² kapalı alana ve 34'ü yoğun bakım yatağı olmak üzere toplam 103 yatak kapasitesine sahiptir. Hastanede 4 ameliyathane, ağız ve diş sağlığı merkezi, güzellik merkezi ve 120 kişilik konferans salonu bulunmaktadır. Bölgenin tek özel hastanesi olan Özel Akşehir PARKHAYAT hastanesinde 21 branşta 28 hekim ve toplam 300 personel ile sağlık hizmeti sunulmaktadır.

  • Özel FMC Konya Akşehir Diyaliz Merkezi

Özel FMC Konya Akşehir Diyaliz Merkezi 43 yataklı olarak Akşehir'de hizmet vermektedir.

Eğitim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Akşehir'de Selçuk Üniversitesine bağlı 2 fakülte 1 yüksek okul ve 1 meslek yüksek okulu vardır.

  • Selçuk Üniversitesi Akşehir İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi
  • Selçuk Üniversitesi Akşehir Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi
  • Selçuk Üniversitesi Akşehir Kadir Yallagöz Sağlık Yüksek Okulu
  • Selçuk Üniversitesi Akşehir Meslek Yüksek Okulu

Ayrıca Akşehir'de üniversite açılması gündeme gelmiştir. Anadolu Selçukluları döneminde Hortu ile Akşehir ve çevresinde yaşayan efsanevi kişi olan Nasreddin Hoca adında bir üniversite 2010'lu yıllarda yapılacağı söylenmiştir fakat herhangi bir gelişme yaşanmamıştır.

Spor

[değiştir | kaynağı değiştir]

Akşehir'de futbol, basketbol, voleybol, halter, boks, masa tenisi, binicilik, atıcılık, hentbol vb. spor faaliyetleriyle ilgilenen spor kulüpleri vardır. Akşehirspor, AK-Nasreddin SK. Akşehir Selçukluspor, Akşehir Belediyespor, Akşehir Gençlik Spor, Akşehir Endüstri Spor; spor kulüpleri amatör küme olarak mücadele etmektedir.[kaynak belirtilmeli]

Tarihi ve turistik mekanları

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Nasreddin Hoca Türbesi
  • Batı Cephesi Karargahı Müzesi (18 Kasım 1921)
  • Hıdırlık
  • Akşehir Evi
  • Nasreddin Hoca Etnoğrafya Müzesi (1914-Rüştü Bey)
  • Ulu Camii (1213)
  • Hasan Paşa İmaret Camii (1510-11)
  • Taş Medrese (1250-Fahreddin Ali Sahip Ata)
  • Gülmece Anıtı
  • Seydi Mahmut Hayrani Türbesi (1224)
  • Eski Kilise (19.Y.Y.)
  • Gavur Hamamı (?)
  • Meydan (Şifa) Hamamı (1329-30)
  • Kızılca Mescidi (1476-77)
  • Kileci Mescidi (13. yy.)
  • Ferruhşah Mescidi (1224)
  • Güdük Minare Mescidi (1227)
  • İplikçi Camii (1337)
  • Hacı İbrahim Veli Türbesi (1370)
  • Nimetullah Nahçivani Türbesi - Akşehir Kent Ormanı

Türküleri[28]

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Karadır Kaşların
  • Entarisi Aktandır
  • Karanfilsin Bibersin
  • Emmiler Emmiler
  • Kıcılar Kavak Kıcılar
  • Durnam Gelir Yata Kalka
  • Bir Sabahtan Yolum Düştü Gedil'e
  • Yasiyan'a Varamadım Yalınız
  • Karşıdan Gel Göreyim
  • Gadifem Gara Gatlı
  • Garip Çoban
  • Üç Türkoğlu
  • Yüz Dirhemdir
  • Kartal Kuşun Kanadında Al Olur
  • Ay Oğlan
  • Tahiroğlu
  • Bermende Zeybeği
  • Gedil Zeybeği

Yemekleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Zülbiye (Soğan Aşı)
  • Herse
  • Nasreddin Hoca Peynir Baklavası
  • Kaymak Baklavası
  • Ergörmez Aşi
  • Toğga çorbası
  • Sakala sarkan
  • Etli Ekmek

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Yunak ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
  2. ^ Doğanhisar ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
  3. ^ Tuzlukçu ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2014. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2012. 
  3. ^ "AKŞEHİR MAHALLELERİ VE KÖYLERİ KONYA". www.nufusune.com. 27 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2024. 
  4. ^ "AKŞEHİR'E 1924 MUHACİRLERİNİN YERLEŞTİRİLMESİ". www.pervasiz.com.tr. 30 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2020. 
  5. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  6. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  7. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  8. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  9. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  10. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  11. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  12. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  25. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  26. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  27. ^ a b c d e f
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Akşehir Nüfusu - Konya". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Konya Akşehir Nüfusu". nufusune.com. 
  28. ^ "AKŞEHİR". www.aksehir.web.tr. 15 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2020. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Akşehir&oldid=34131764" sayfasından alınmıştır