Phaistos Diski
| Phaistos Diski | |
|---|---|
 Phaistos Diski, A tarafı (yukarıda) ve B tarafı (aşağıda) | |
 | |
| Hammadde | Kil |
| Oluşturulma | MÖ 2. binyıl |
| Keşfedilme | 3 Temmuz 1908 Phaistos, Girit |
| Günümüzdeki konumu | Heraklion Arkeoloji Müzesi, Girit |
Phaistos Diski, Girit adasındaki Minos sarayı Phaistos'tan, muhtemelen orta veya geç Minos Bronz Çağı (MÖ ikinci binyıl) dönemine tarihlenen, pişirilmiş kil bir disktir. Disk yaklaşık 15 cm (5,9 in) çapındadır ve her iki tarafı da damgalı sembollerden oluşan bir spiral ile kaplıdır. Amacı ve orijinal üretim yeri hâlâ tartışmalıdır. Şu anda Heraklion'daki arkeoloji müzesi'nde sergilenmektedir.
Disk, 1908 yılında İtalyan arkeolog Luigi Pernier tarafından Phaistos'un Minos saray alanında keşfedilmiştir ve 45 farklı işaretten oluşan 241 simgeye sahiptir; bu simgeler görünüşe göre hiyeroglif "mühürlerin" yumuşak kilden bir diske saat yönünde diskin merkezine doğru spiral çizerek bastırılmasıyla oluşturulmuştur.
Phaistos Diski amatör ve profesyonel arkeologların hayal gücünü yakalamış ve diskin işaretlerinin ardındaki kodu çözmek için birçok Phaistos Diski deşifre iddiaları girişimde bulunulmuştur. Bunun bir yazı olduğu açık olmasa da, çoğu deşifre girişimi öyle olduğunu varsaymaktadır; çoğu ek olarak bir hece, diğerleri ise bir alfabe veya logografi varsaymaktadır. Deşifre girişimlerinin, işaretlerin daha fazla örneği bulunmadıkça başarılı olma ihtimalinin düşük olduğu düşünülmektedir, çünkü genellikle anlamlı bir analiz için yeterli bağlamın mevcut olmadığı kabul edilmektedir.
Phaistos Diski arkeologlar tarafından genellikle otantik olarak kabul edilse de, birkaç akademisyen diskin sahte ya da aldatmaca olduğuna inanmaktadır.
Keşif
[değiştir | kaynağı değiştir]
Phaistos Diski, Girit'in güney kıyısında, Hagia Triada yakınlarındaki Phaistos saray bölgesinde keşfedilmiştir;[1]
Özellikle disk, ana sarayın kuzeydoğusundaki bir grup binanın 101 numaralı binasındaki 8 numaralı odanın bodrumunda bulunmuştur. Dört odadan oluşan bu gruplama aynı zamanda saray kompleksine resmi bir giriş görevi de görüyordu. İtalyan arkeolog Luigi Pernier, 3 Temmuz 1908'de ilk Minos sarayında yaptığı kazı sırasında yaklaşık 15 cm (5,9 in) çapında ve 1 santimetre (0,39 inç) kalınlığından biraz daha fazla olan sağlam "çanağı" bulmuştur.
Disk, bir yeraltı "tapınak deposunun" ana hücresinde bulunmuştur. Sadece yukarıdan erişilebilen bu bodrum hücreleri ince bir sıva tabakasıyla düzgünce kaplanmıştı. İçeriği değerli eserler bakımından fakir, ancak yanmış sığır kemikleriyle karışık kara toprak ve kül bakımından zengindi. Ana hücrenin kuzey kısmında, aynı siyah tabakada, diskin birkaç santimetre güneydoğusunda ve zeminden yaklaşık 50 cm (20 in) yukarıda, Linear A tablet 'PH-1' de bulunmuştur. Alan, muhtemelen M.Ö. 2. binyılın ortalarında Akdeniz bölgesi'nin büyük bölümünü etkileyen Santorini yanardağının püskürmesi ile bağlantılı bir deprem sonucunda çökmüş gibi görünmektedir.
Özgünlük
[değiştir | kaynağı değiştir]Phaistos Diski arkeologlar tarafından genellikle otantik olarak kabul edilmektedir.[2] Otantiklik varsayımı Luigi Pernier tarafından yapılan kazı kayıtlarına dayanmaktadır. Bu varsayım, aynı olmasa da benzer gliflere sahip Arkalochori Baltası'nın daha sonra keşfedilmesiyle desteklenmiştir.[3] Diskin 1908 sahte veya aldatmaca olma olasılığı iki akademisyen tarafından gündeme getirilmiştir.[4][5][6] The Times da çıkan bir habere göre, üretim tarihi termolüminesans tarihleme tarafından hiçbir zaman tespit edilememiştir.[7]
Knossos'ta 1926 yılında bulunan altın bir mühür yüzüğü (Mavro Spilio yüzüğü), Phaistos Diskine benzer bir spiral tarafından tanımlanan bir alanda geliştirilmiş bir Lineer A yazıtı içerir.[8] 1955 yılında bulunan bir mühür, Phaistos diskinin 21. işaretine (𐇤, "tarak") bilinen tek paraleli gösterir.[9] Bu, Phaistos Diskinin gerçek bir Minos eseri olduğunun kanıtı olarak kabul edilir.[10]
Tarihleme
[değiştir | kaynağı değiştir]Yves Duhoux (1977), Luigi Pernier'in raporuna dayanarak diski M.Ö. 1850 ile M.Ö. 1600 arasına tarihlemiştir (MMIII, Minos kronolojisi) ve bu raporda diskin Orta Minos dönemine ait bozulmamış bir bağlamda olduğu belirtilmiştir. Jeppesen (1963) bunu 1400'den sonraya tarihlemektedir (Minos kronolojisinde LMII-LMIII). Pernier'in raporunun geçerliliğinden şüphe duyan Louis Godart (1990), arkeolojik olarak diskin Orta veya Geç Minos dönemlerinde (MMI-LMIII, M.Ö. ikinci binyılın çoğunu kapsayan bir dönem) herhangi bir yere tarihlenebileceğini kabul etmekle yetinir. J. Best, PH-1 tabletinin tarihlendirmesine dayanarak M.Ö. 14. yüzyılın ilk yarısında (LMIIIA) bir tarih önermektedir.[11]
Yazıt
[değiştir | kaynağı değiştir]Phaistos Diski, 45 farklı işarete bölünmüş 242 sembol içeren gizemli bir eserdir. Bu işaretlerin çoğu bitkiler gibi tanınabilir nesneleri temsil etmektedir. Diskin çeşitli yerlerinde yaratıcısı tarafından yapılan düzeltmelerin izleri de görülmektedir. 45 sembol Arthur Evans tarafından 01'den 45'e kadar numaralandırılmıştır ve bu numaralandırma araştırmacılar tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır.
Bazı araştırmacılar bu sembolleri Lineer A, Anadolu hiyeroglifleri ve Mısır hiyeroglifleri gibi diğer antik yazıtlardaki karakterlerle karşılaştırmıştır. Diskin yönü tartışma konusu olmuştur, ancak genellikle dıştan içe, kenardan başlayıp merkeze doğru spiral çizerek okunması gerektiği kabul edilmektedir.
Sembollerin anlamı hala bilinmemektedir ve metni deşifre etmek için çeşitli teori ve hipotezlerle sonuçlanan çok sayıda girişimde bulunulmuştur. Bununla birlikte, ek bağlam veya sembollerin başka yerlerde bulunan örnekleri olmadan, Phaistos Diski'nin gizemi muhtemelen çözülmeden kalacaktır. Yazının kökeni de tartışma konusudur; bazı araştırmacılar Girit kökenli olduğunu savunurken diğerleri Ege bölgesinin başka bir yerinden gelmiş olabileceğini öne sürmektedir. Yazının özgün bir icadı olabileceği gibi Lineer A, Anadolu hiyeroglifleri ya da Mısır hiyeroglifleri gibi bilinen diğer yazılardan türetilmiş olması da muhtemeldir.[12][13]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "C.Michael Hogan, Phaistos fieldnotes, The Modern Antiquarian, 2007". 16 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2023.
- ^ Campbell-Dunn, Graham (2006). Who Were the Minoans?. AuthorHouse. s. 207. ISBN 978-1-4259-2007-4.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Timm2004isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Robinson:2008
- ^ Eisenberg, Jerome M. (2008). "The Phaistos Disk: one hundred year old hoax?". Minerva, July/August. ss. 9-24.
- ^ Eisenberg, Jerome M. (2008). "Phaistos Disk: 100 Yıllık Bir Aldatmaca mı? Addenda, Corrigenda, and Comments" (PDF). Minerva, September/October. ss. 15-16. 19 Ekim 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "Dalya Alberge, "Phaistos Disc declared as fake by scholar", The Times, 12 Temmuz 2008". 9 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2023.(abonelik gereklidir)
- ^ "Siegel CMS II,3 038". 30 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2023.
- ^ "Notes on the Authenticity of the Phaistos disc". 19 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2023.
- ^ Seal of the month – 2013 22 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Heidelberg University
- ^ Winfried Achterberg; Dutch Archaeological and Historical Society (2004). The Phaistos disc: a Luwian letter to Nestor. Dutch Archaeological and Historical Society. ISBN 978-90-72067-11-1.
- ^ Nahm, Werner (1975). "Vergleich von Zeichen des Diskos von Phaistos mit Linear A". Kadmos. 14 (2). ss. 97-101. doi:10.1515/kadmos-1975-0202.
- ^ Timm, Torsten (2004). "Der Diskos von Phaistos – Anmerkungen zur Deutung und Textstruktur". Indogermanische Forschungen, 109. ss. 204-231. doi:10.1515/16130405.204.
- Torsten Timm. "The inscription on the Arkalochori axe". Kereti (Almanca ve İngilizce). 8 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2023.
