Pyrus communis
| Pyrus communis | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||
 Asgari endişe altında (IUCN 3.1) | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Pyrus communis L., Sp. Pl.: 479 (1753). | |||||||||||||||
| Alt türler | |||||||||||||||
Pyrus communis, Rosaceae (gülgiller) familyasından bir ağaç türü.
Pyrus communis sıklıkla yetiştirilir ve bazen yaygın ve hatta baskın olduğu bitişik habitatlara kaçar. Çoğu meyve (pomolojik) çeşitler olmak üzere binden fazla çeşidi içerir. Alacalı yapraklı süs formları, disseke yapraklar ve olağandışı büyüme alışkanlıkları da ortaya çıkar. Takson hibrit kökenlidir ve soyunun Pyrus austriaca, Pyrus nivalis, Pyrus pyraster ve Pyrus syriaca dahil olmak üzere birden fazla türü kapsadığı düşünülmektedir. Meyve, kendi kendine yetişen elmalardan (Malus domestica) genellikle daha küçük, ekşi meyvelere sahip olması gibi, bu tanıma uyan yabani armutların da P. communis'e atıfta bulunulan dikili anaçlardan kaynaklanmış olması muhtemel görünmektedir.[1]
Tanımlama
[değiştir | kaynağı değiştir]
5–15 m (–30) yüksekliğinde ağaçlardır. Dallar grimsi kahverengi veya koyu kırmızımsı kahverengi, tüysüz; genç bitkilerin kısa sürgünleri genellikle dikenlidir. Yaprak sapı 1.5–5 cm, gençken hafif havlı; yaprak ayası yumurtamsı veya yarı dairesel ila eliptik, 2–5(–7) × 1,5–2,5 cm, taban geniş kama şeklinden neredeyse yuvarlağa kadar, kenarlar küt testere dişli, testere dişli veya kütdişçikli, bazen dümdüz ˂Gençken yoğun kirpikli˃, ucu sivri veya kısa sipsivri, yüzeyler gençken havlı, tüysüzcedir. Çiçek sapı 2-3,5 cm, havlı veya tüysüzdür. Çiçekler 25–35 mm çapındadır; çanak yapraklar üçgen-mızrak şeklinde, 5–9 × 3–4 mm, ucu sipsivri; taç yapraklar beyaz, ters yumurtamsı, (12–)13–15 × 10–13 mm; yumurtalıklar 5-gözlü; boyuncuklar (3–)5'dir. Elmamsı meyveler yeşil, sarımsı veya kırmızımsı yeşil, küresel, yarı küresel, yumurtamsı veya ampül şeklinde, 30–160 × 15–120 mm; çanak yapraklar kalıcıdır. Kromozom sayısı 2n=34'tür.[1]
Ayrım
[değiştir | kaynağı değiştir]Yaprak kenarları gençken yoğun bir şekilde kirpikli; çanak yapraklar kalıcı; taç yaprakları (12–)13–15 mm; yaprak ayası yumurtamsı veya yarı dairesel ila eliptik, taban geniş kama şeklinde ila neredeyse yuvarlaktır. Bu özellikleriyle Pyrus cinsinin diğer taksonlarından ayırt edilir.[1]
IUCN kırmızı listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Sınırlı popülasyon bilgisi mevcuttur, ancak vahşi alt popülasyonların nispeten geniş dağılımı nedeniyle, genel popülasyonun da büyük olduğu varsayılmaktadır. Ana tehdit, dikili armut ile genetik kirlilik ve erozyonla sonuçlanabilecek melezleşmedir. Ancak, bu tehdidin vahşi alt popülasyonları ne ölçüde etkilediği bilinmemektedir. Pyrus communis küresel olarak En Az Endişe olarak değerlendirilmektedir, ancak özellikle Asya'daki alt popülasyonlar için nüfus büyüklüğü ve tehditler hakkında bilgi toplanması önerilir.[2]
Coğrafi dağılım bilgileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Pyrus communis, Avrupa ve Ilıman Asya'nın çoğunda bulunur.[3] Avrupa'da tür güneybatı Avrupa'dan (Fransa, Portekiz ve İspanya), Balkanlar, doğu ve orta Avrupa üzerinden Baltık Devletlerine ve Asya'da Kafkasya, Kırgızistan, Tacikistan, Özbekistan ve Türkiye ile Kıbrıs'ta bulunur.[3] Tür, yerli ve yerli olmayan dağılımında yaygın olarak yetiştirilmektedir ve bazı durumlarda, örneğin Kuzey Amerika'da kaçarak doğallaşmıştır.[4] Türün oluşum kapsamı, Kriter B kapsamında tehdit altındaki bir kategori eşiğini aşar.[2]
Nüfus bilgileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu tür için sınırlı popülasyon bilgisi vardır. Genel olarak, nispeten geniş doğal dağılımı nedeniyle yabani popülasyonun büyük ve istikrarlı olduğu varsayılabilir.[2]
Habitat ve ekoloji bilgileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Pyrus communis, çoğunlukla 12 m yüksekliğe kadar büyüyen ancak bazen 20 m'ye ulaşan küçük bir ağaç türüdür.[5] Karışık ormanlarda, orta-kuru, ılık yerlerde, kuru yamaçlarda, kayalık yamaçlarda ve makilerde yetişir. Kireçli, killi-tınlı ve kumlu toprakları tercih eder. Pyrus communis yaban hayatı için önemlidir, çünkü meyveler kuşlar tarafından yenebilir ve çiçekler arılar için önemli nektar kaynaklarıdır. Diğer omurgasızlar da ağaca bağlıdır.[5]
Tehdit bilgileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Pyrus communis, yetiştirildiği popülasyonlarla serbestçe melezleşebilir, bu nedenle türler genetik introgresyon tehdidi altındadır. Ayrıca, çeşitler doğallaştırılırsa, vahşi türü geride bırakabilirler. Türlere yönelik başka bir tehdit bilinmemektedir.[2]
Kullanım ve ticaret bilgileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Pyrus communis subsp. caucasica, P. communis birincil yabani akraba ve potansiyel gen donörlerinin yanı sıra mahsul için potansiyel aşı anacıdır.[3] Pyrus communis subsp. communis meyvesi için yetiştirilir. Ham veya reçel, meyve suları, Hint turşusu ve diğer konserveler gibi çeşitli şekillerde hazırlanabilirler. Alt türler ayrıca çekici çiçekleri için bahçelere ekilir.[5] Pyrus communis kerestesi için kullanılır. Bu, kaplama, dolap, tornacılık, oymacılık ve müzik aletleri için kullanılabilir.[6] Türün ayrıca yeniden bitkilendirme ve yakacak odun olarak kullanıldığı bildirilmektedir.[7]
Koruma işlemleri bilgileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Pyrus communis en az 117 ex situ koleksiyonda bulunur.[8] Genesys Küresel Bitki Genetik Kaynakları Portalı (2017), türlerin doğal dağılımından yabani Pyrus communis'in 91 germplazm erişimini bildirmektedir. Tür, Avrupa[9] İsviçre[10] ve Lüksemburg[11] içinde En Az Endişe Veren olarak değerlendirilmiştir.[12] Tarlada kültürlü ve yabani armut arasında daha iyi bir ayrım yapılması gerektiğini belirlemiştir. Asya dağılımındaki türler için popülasyon büyüklüğü ve potansiyel tehditler hakkında araştırma yapılmalıdır.[2]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c "Pyrus communis in Flora of North America @ efloras.org". www.efloras.org. 24 Mayıs 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2022.
- ^ a b c d e Barstow, M. 2017. Pyrus communis. The IUCN Red List of Threatened Species 2017: e.T173010A61580281. https://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2017-3.RLTS.T173010A61580281.en.
- ^ a b c USDA, ARS, GRIN. 2017. Germplasm Resources Information Network [Internet]. Beltsville (MD): United States Department of Agriculture, Agricultural Research Service. Available at: http://www.ars-grin.gov/ 14 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. (Accessed: February 2017).
- ^ MBG (Missouri Botanical Gardens). 2017. Pyrus communis. Available at: http://www.missouribotanicalgarden.org/PlantFinder/PlantFinderDetails.aspx?kempercode=a897 29 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. (Accessed: February 2017).
- ^ a b c Woodland Trust. 2017. Pear (Pyrus communis). Available at: https://www.woodlandtrust.org.uk/visiting-woods/trees-woods-and-wildlife/british-trees/common-non-native-trees/pear/ 18 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. (Accessed: February 2017).
- ^ Meier, E. 2015. Wood! Identifying and Using Hundred of Woods WorldWide. The Wood Database.
- ^ CABI. 2017. Pyrus communis (European pear). (Accessed: February 2017).
- ^ BGCI. 2017. PlantSearch. Botanic Gardens Conservation International, London. Available at: https://www.bgci.org/plant_search.php 31 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ Kell, S.P. 2011. Pyrus communis. (Accessed: April 2017).
- ^ Moser, D., Gygax, A., Bäumler, B., Wyler, N. and Palese, R. 2002. Red List of the Threatened Ferns and Flowering Plants of Switzerland (Rote Liste der gefährdeten Farn- und Blütenpflanzen der Schweiz). Bundesamt für Umwelt, Wald und Landschaft, Bern; Zentrum des Datenverbundnetzes der Schweizer Flora, Chambésy; Conservatoire et Jardin botaniques de la Ville de Genève, Chambésy.
- ^ Colling, G. 2005. Red List of the Vascular Plants of Luxembourg. Ferrantia 42.
- ^ Preston, C.D., Pearman, D.A. and Dines, T.D. 2002. New Atlas of the British and Irish Flora. Oxford University Press, Oxford.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikitür'de Pyrus communis ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
Wikimedia Commons'ta Pyrus communis ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
