Rodoslu Eudemos
| Rodoslu Eudemos | |
|---|---|
 Atina okulundan detay: Aristoteles'e doğru giden bir erkek karakterin tasviri. Çoğu zaman, güvenilir kaynaklar olmasa da, Aristoteles'in en önemli öğrencilerinden biri olan Rodoslu Eudemus'a atfedilir, öğretmeninin çalışmalarını düzenler ve daha kolay erişilebilir hale getirir. | |
| Doğumu | y. MÖ 350 Rodos, Yunanistan |
| Ölümü | y. MÖ 290 Rodos, Yunanistan |
| Çağı | Helenistik Dönem |
| Bölgesi | Antik Yunan |
| Okulu | Peripatetik Okul |
| İlgi alanları | Matematik, astronomi, matematik tarihi, felsefe, bilim tarihi, tarih |
Etkilendikleri | |
Rodoslu Eudemus (Grekçe: Ευδημος), MÖ. 350, Rodos - 290 yılları arasında yaşamış, ilk bilim tarihçisi olduğu iddia edilen Yunan filozofudur. Aristoteles'in en önemli öğrencilerinden biriydi, öğretmeninin çalışmalarını düzenledi ve daha kolay erişilebilir hale getirdi.[1] Eudemus'un yeğeni Pasicles de Aristoteles'in eserlerini düzenlemekten sorumluydu.[2]
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Eudemus, Rodos adasında doğdu, ancak hayatının büyük bir bölümünü Aristoteles'in Peripatetik Okulu'nda, felsefe okuduğu Atina'da geçirdi. Eudemus'un Aristoteles ile işbirliği uzun ömürlü ve oldukça yakındı. Genellikle Aristoteles'in en parlak öğrencilerinden biri olarak kabul edildi: O ve Midillili Theophrastus'a devamlı Aristoteles'in "öğrencileri" değil, "arkadaşları" deniyordu.[3]
Görünüşe göre, Aristoteles'in çalışmalarını sürdüren bu iki filozof arasında Theophrastus daha büyük dehaydı.[4] Eudemus özgün araştırmalar yapsa da, onun "gücü" Aristoteles'in felsefi mirasını sistematikleştirmede ve öğretmeninin fikirlerinin akıllıca didaktik olarak sunmasında yatıyordu.[5] Aristoteles üzerine yorumlar yazan daha sonraki yazarlar, genellikle Eudemus'un ön çalışmasını iyi kullandılar. Bu nedenle, Eudemus'un yazılarının kendisi mevcut olmasa da, eseriyle ilgili birçok alıntı ve tanıklık sayesinde onun ve çalışmasının bir resmi oluşturulabilir.
Aristoteles, ölümünden (MÖ 322) kısa bir süre önce, Theophrastus'u Peripatetik Okulu'nun başı ve kendi halefi olarak atadı. Eudemus daha sonra kendi felsefi okulunu kurduğu Rodos'a döndü, kendi felsefi araştırmalarına devam etti ve Aristoteles'in çalışmalarını düzenlemeye devam etti.[6][7]
Bilim tarihçisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Aristoteles'in ısrarı üzerine, Yunan matematik ve astronomi tarihlerini yazdı. Daha sonraki yazarların eserlerine dahil edilen bu parçaların sadece bir kısmı hayatta kalmış olsa da, değerleri çok büyüktür. Sadece daha sonraki yazarların Eudemus'un yazılarını kullanması nedeniyle Yunan biliminin erken tarihi ve gelişimi hakkında hala bilgi sahibiyiz. Tarihsel yazılarında Eudemus, Mısırlılar ve Babilliler gibi daha önceki halkların bildiği, tamamen pratik odaklı bilgi ve becerilerin Yunanlar tarafından teorik bir temel verildiğini ve tutarlı ve kapsamlı bir felsefi yapıyla nasıl inşa edildiğini gösterdi.
- "Aritmetiğin Tarihi (Grekçe: Άριθμητικὴ ἱστορία, İngilizce: History of Arithmetics)"[8] adlı eseri Porphyry'nin yazımında ona yapılan tek bir referanstan bilinir. Bu referans ise bize, ilk kitabın Pisagor'un sayı fikrini ve bunun müzikle olan ilişkilerini ele aldığını söyler.
- Eudemus'un "Geometri Tarihi (Grekçe: Γεωμετρικὴ ἱστορία, İngilizce: History of Geometry)"[9] adlı eserinden Proclus, Simplicius ve İskenderiyeli Pappus gibi daha birçok yazar tarafından bahsedilir. Onlardan, kitabın diğerlerinin yanı sıra Miletli Thales, Pisagorcular, Sakız Adalı Oenopides ve Sakız Adalı Hipokrat tarafından ele alındığını biliyoruz. Eudemus'un tartıştığı konular arasında geometrik teoremlerin ve yapıların keşfi (Eudemus'un günlerinde Euclid tarafından "Elementler (İngilizce: Elements)" adlı eserinde sistematize edilmiştir) ve dairenin alanına eş bir kare çizilmesi ve küpün hacminin iki katına çıkarılması gibi Yunan geometrisinin klasik problemleri vardı.
- Eudemus'un "Astronomi Tarihi (Grekçe: Άστρολογικὴ ἱστορία, İngilizce: History of Astronomy)"[8] hakkındaki eseri ile ilgili, Smyrnalı Theon, Simplicius, Diogenes Laërtius, İskenderiyeli Clement ve diğerleri gibi kaynaklardan oldukça fazla şey biliyoruz. Bu verilerden yola çıkarak, MÖ 600-350 yılları arasında Yunanistan'da yapılan astronomik keşifleri ve o dönemde dünya, güneş ve ay tutulmaları, gök cisimlerinin hareketleri ile ilgili olarak geliştirilen teorileri bir miktar doğrulukla yeniden inşa edebiliriz. Eudemus tarafından işlenen filozoflar ve astronomlar arasında Thales, Anaximander, Anaximenes, Oenopides, Eudoxus ve diğerleri bulunur.
Diğer iki tarihî eser de Eudemus'a atfedilir, ancak buradaki yazarlığı kesin değildir. İlk olarak, evrenin kökenleri ile ilgili Babil, Mısır ve Yunan fikirlerini tartışan bir "İlahiyat Tarihi (İngilizce: History of Theology)"[10] yazdığı söylenir. İkinci olarak, bir "Lindos Tarihi (İngilizce: History of Lindos)"[10] nin yazarı olduğu söylenir (Lindos, Rodos'ta bir limandır).
Eudemus'a ayrıca hayvanlar ve onların (cesaret, etik duyarlılık ve benzeri) insani özellikleri hakkında mucizevi hikâyeler içeren bir kitap atfedilmiştir.[11] Ancak, bu eserin karakteri Eudemus'un diğer eserlerinde görülen ciddi bilimsel yaklaşıma hiç uymadığından, genellikle Rodoslu Eudemus'un bu kitabın yazarı olamayacağı kabul edilir (Eudemus, eski Yunanistan'da oldukça yaygın bir ad olduğundan başka bir Eudemus olabilir).
Aristo'nun eserlerinin editörü
[değiştir | kaynağı değiştir]Eudemus, Theophrastus ve Aristoteles'in diğer öğrencileri, efendilerinin ölümünden sonra entelektüel mirasını uzun bir yayın dizisine kaydederek güvenilir bir biçimde erişilebilir kalmasına özen gösterdiler. Bunlar Aristoteles'in yazılarına, kendi ders notlarına, kişisel hatıralarına vb. dayanıyordu.
Bu nedenle, Aristoteles'in yazılarından biri hala "Eudemian Etiği" olarak adlandırılıyor,[12] çünkü muhtemelen bu metni aslını bozmadan çok hafif bir şekilde düzenleyen Eudemus'du. Daha da önemlisi, Eudemus, Aristoteles'in çalışmalarını açıklığa kavuşturan bir dizi etkili kitap da yazdı:
- Eudemus'un "Fizik (İngilizce: Physics, Grekçe: Φυσικά)" adlı eseri, Aristoteles'in eşsesli çalışmasının kompakt ve daha didaktik bir versiyonuydu.
- Eudemus, muhtemelen Aristoteles'in fikirlerini açıklayan mantıkla ilgili iki veya üç kitap yazdı; "Analizler (İngilizce: Analytics)", "Kategoriler (İngilizce: Categories)" [muhtemelen aynı kitap] ve "Söylem üzerine (İngilizce: On discourse, Grekçe: Περι λεξεως)".[13]
- Son olarak, "Açı üzerine (İngilizce: On the angle, Grekçe: Περὶ γωνίας)" adlı geometrik bir çalışma.[14]
Aristoteles'in eserlerinde Eudemus parçaları ile bunlara karşılık gelen kısımlar arasında yapılan bir karşılaştırma, Eudemus'un yetenekli bir öğretmen olduğunu göstermektedir: Konuyu sistematize eder, ana temadan uzaklaşan aralar bırakır, soyut ifadeleri göstermek için özel örnekler ekler, yakalama cümlelerinde formüle eder ve ara sıra okuyucuyu dikkatli tutmak için bir şaka ekler.
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Otfried Höffe (ed.), 2010, Aristotle’s “Nicomachean Ethics”, s. 65, Brill, 978-90-04-17762-8
- ^ William Keith Chambers Guthrie, (1962), A History of Greek Philosophy: Aristotle, an encounter, s. 50, Vol:6, Cambridge University Press, 978-05-21-38760-6
- ^ Chroust, A. (1966). Eudemus or on the Soul: A Lost Dialogue of Aristotle on the Immortality of the Soul. Mnemosyne, 19(1), fourth series, 17-30, Makale
- ^ Charles Edwin Bennett & William Alexander Hammond, (1902), The Characters of Theophrastus, s. xxiv, E-kitap 21 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Theophrastus". Stanford Encyclopedia of Philosophy. 21 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2020.
- ^ William Fortenbaugh, (2002), Eudemus of Rhodes, 978-07-65-80134-0
- ^ Sharples, R. (2016). Eudemus. In Oxford Research Encyclopedia of Classics
- ^ a b Sinkevich G. I. (2019), History of Mathematics, Early Development Stage (PDF), 3 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 19 Eylül 2020
- ^ Allman, G. J. (1877). Greek Geometry from Thales to Euclid. Hermathena, 3(5), ss. 160-207.
- ^ a b Cernekova, K. (2008). Mathematical Analysis in Ancient Greece. WDS’08 Proceedings of Contributed Papers, ss. 27-31.
- ^ Bertolacci, A. (2003). Eudemus of Rhodes. Classical Bulletin, 79(2), 305
- ^ Inwood, B., & Woolf, R. (2012). Aristotle: Eudemian Ethics. Cambridge University Press.
- ^ Corazzon, R. Peripatetic Logic: Eudemus of Rhodes and Theophrastus of Eresus.
- ^ Zhmud, L. (2002). Eudemus’ History of Mathematics. Eudemus of Rhodes, ss. 263-306.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Istvan Bodnar & William W. Fortenbaugh (eds.), Eudemus of Rhodes, New Brunswick, Transactions Publishers, 2002
- Ivor Bulmer-Thomas, 'Eudemus of Rhodes', Dictionary of Scientific Biography, Charles Coulston Gillispie, ed. (18 Volumes, New York 1970-1990) Volume IV (1971) ss. 460–465.
- Fritz Wehrli (ed.) Die Schule des Aristoteles. Eudemus von Rhodos. Texte und Kommentar Basel, Schwabe & Co., 1969 (mevcut parçaların Almanca yorumlarla eleştirel baskısı)
- Fritz Wehrli, 'Eudemos von Rhodos', Paulys Realencyclopädie der Classischen Altertumswissenschaft, G. Wissowa, ed. (51 Volumes; 1894-1980) Vol. Suppl. XI (1968) col. 652-658.
- Leonid Zhmud, The Origin of the History of Science in Classical Antiquity. Berlin, Walter de Gruyter, 2006 (A. Chernoglazov tarafından Rusçadan çevrilmiştir.)
- Leonid Zhmud, 'Eudemus’ History of Mathematics', In the Rutgers University Series in the Classical Humanities. V. 11. Ed. by I. Bodnar, W. W. Fortenbaugh. New Brunswick 2002, ss. 263–306
