Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
İçeriğe atla

Tosya

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Tosya
İlçe
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlKastamonu
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
İdare
 • KaymakamUğur Ünsal[1]
 • Belediye başkanıVolkan Kavaklıgil (MHP)
Yüzölçümü
 • Toplam1185 km²
Rakım880 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam40.245
 • Kır
11,041
 • Şehir
28.596
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu37300[2]
İl alan kodu366[2]
İl plaka kodu37

Tosya, Türkiye Cumhuriyeti'nin Karadeniz Bölgesi'nde yer alan Kastamonu ilinin bir ilçesidir. TUİK 2023 Nüfus Sayımı Sonuçlarına göre ilçenin nüfusu 39.949 olarak tespit edilmiştir. Hititler döneminde Tosya ile Çorum'a bağlı İskilip ilçesinin bulunduğu bölgeye Tarittara veya Turmitta denmekteydi.[5]

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tosya Kaşka, Hitit, Firigya, Kimmer, Lidya, İran, Roma, Bizans, Danişment, Çobanlar, Candarogulları Beyliği, Osmanlı, Moğol ve Selçuklu medeniyetleri sınırları içinde kalmış “Paflogonya” (Kastamonu) bölgesinin eski bir kazasıdır. Tosya halkının tarih içerisinde zaman zaman Orta Asya'dan Anadolu'nun diğer bölgelerine göç edip yerleşmiş Türkler olduğu belirlenmiştir.[6]

Tosya, tarihi süreç içerisinde “Kuzeybatı Anadolu”’da önemli bir kültür ve ticaret merkezi olarak bilinmektedir. Tosya adı ilk defa Prehistorik dönemlerde “Zoaka”, Bizans İmparatorluğu döneminde “Doccia” olarak kullanılmış, Türk fethinden sonra da “Tukıya” adıyla kullanılagelmiştir. Tosya adını, Bizans döneminde kullanılan adı “Doceia”dan almıştır.

Tosya'nın kuruluş tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte arkeolojik kazılardan elde edilen bulgulara göre yaklaşık dört bin senelik bir geçmişe sahiptir. Bulunduğu bölgeye (doğuda Kızılırmak, batıda Bartın Çayı, güneyde Aydost Dağları'nın Kızılırmak ile birleştiği saha) MÖ 7. yüzyılda tarihçi Homeros tarafından “Paflagonya” denildiği bilinmektedir. Tosya adını Bizans İmparatorluğu döneminde kullanılan adı “Doceia”dan almıştır.[7]

1830 (Rumî 1250) tarihli nüfus kayıtlarına göre bugünkü Tosya Kazası hudutları dahilinde Tosya ve Saz olmak üzere iki kazaya rastlanmaktadır. “Tosya”, Kastamonu vilayetine bağlı 30 mahalle 41 köy, “Saz” kazası ise Çorum'a bağlı 9 köyden ibaret olup, ilçenin yeri “Kuşçular” ve “Çakal köyü” arasında kaydedilmiştir.

1880 (Rumî 1300) tarihine ait kayıtlarda yalnız Tosya kazası görülmekte, Saz kazasından bahsedilmemektedir. Saz kazasına bağlı köylerin de Tosya kazasına bağlı olduğu görülmektedir. Bundan da Saz kazasının 1830 ile 1880 yılları arasında Tosya kazasına bağlandığı anlaşılmaktadır. Bu kayıtlarda, Tosya 16 mahalle ve 41 köyden oluşmaktadır.

1904 (Rumî 1320) yılından sonra “Yerkuyu köyü” Ilgaz kazasına, “Arak”, “Beygircioglu” ve “Ügüz” köyleri “Kargı kaza”sına bağlanmış; “Musa”, “Keçeli” köyleri “Taşköprü kaza”sından, “Gövdecik” ve “Bürük” köyleri Kastamonu vilayetinden Tosya kazasına geçmiş; bazı köy parçaları da müstakil köy haline gelmiştir.

“Ortalıca” ve “Karaköy” köyleri 1935 yıllarında “Kargı” kazasına, 1948 yılında da Kargı kazasından tekrar Tosya kazasına bağlanmıştır. Bugünkü durumda Tosya ilçesi 23 Mahalle, 52 köy ve 1 beldeden ibarettir.[8]

Milli Mücadele yıllarında eli silah tutan Tosya’lılar cephede savaşırken geriye kalanlar cepheye silah ve mühimmat sevkiyatında bulunmuşlardır. Tosya, işgale uğramamış olmasına rağmen, Kuva-i Milliye’ye her türlü desteği sağlamış; Sakarya ve Başkomutanlık Meydan Muharebesi savaşlarında resmi kayıtlara göre 310 şehit vermiştir.[9]

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kilkuyu mahallesi

Tosya, Batı Karadeniz bölümünde bulunur. Tosya Ovasının kuzey kenarında kuruludur. Kaynağını Ilgazlar'ın devamı olan Gevur Dağları'ndan alan, sonra Devrez Çayı'na katılan Kurudere'nin ovasına kuruludur. Güneyde en yüksek zirve 2065 m ile Köstepe, kuzeyde 2578 m ile Büyükhacettepe'dir.[10]

Tosya Ovasını kuzeyden Ilgaz Dağları, güneyden Kös Dağları ve Geçmiş Dağları çevreler. Tosya Ovası Kuzey Anadolu Fayının Ilgaz ve Kös Dağları kenarında oluşturduğu çöküntü alanında bulunur.

İklim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Coğrafi olarak Karadeniz Bölgesi'nde bulunan Tosya'da Karadeniz'in ılımanlaştırıcı etkisi çok görülmez. Ilgaz Dağları ve Küre Dağları deniz etkisini kesmektedir. Tosya'nın yıllık ortalama sıcaklığı 11,2°C, en sıcak ay temmuz 21,6°C, en soğuk ay -0,2°C'dir. En fazla yağış 61,6 mm ile mayıs ayında düşer, en az yağış ise 17,8 mm ile ağustos ayında düşer. Toplam yıllık ortalama yağış 467 mm'dir. İklim Türkiye'de Karadeniz iklimi ile İç Anadolu Karasal iklim arasında geçiş tipidir.[10]

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tosya'nın en büyük ekonomik gelir kaynağı olan Tosya Pirinci üretimi ilk sırada gelmektedir.

İlçede üretilen ahşap kapı pencere ve mobilyalar Türkiye’nin her yerine pazarlanmakta, ayrıca ihraç edilmektedir. İhraç ediliyor olması gelişmişliğinin belgesi durumundaki ağaç sanayinde 1500 işyeri ve 14 fabrika faaliyet göstermektedir. Ağaç sanayi, klasik ahşap kapı ve pencere yapımı yanında son yıllarda modern “Amerikan kapı” ve özellikle mutfak mobilyası alanında çok büyük gelişmeler sağlamıştır.

Bunların yanında yine Tosyaya özgü Tosya Kesesi, Tosya Kuşağı, Tosya Bıçkısı ve Tosya Telası ilçenin önemli geçim kaynaklarındandır. Ayrıca Türkiye tela üretiminin %70'ini karşılamaktadır.

Spor

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tosya Belediyespor 2010-2011 sezonunda Kastamonu Amatör Ligini birincilikle bitirerek şampiyon olmuş, 2011-2012 sezonunda Bölgesel Amatör Lig'inde oynamaya hak kazanmıştır. Ardından ilin profesyonel takımı Kastamonuspor'un 1.Amatör kümeye düşmesinin ardından isim hakları GMG Kastamonuspor'a devredilmiş olup, tekrar Tosyaspor olarak yeni bir takım kurulmuş olup şu anda takım U11,U12,U13,U17,U19 ve 1.Amatör Ligde Tosya'yı temsil etmektedir.

Kültür

[değiştir | kaynağı değiştir]
Hasanarkı, Tosya

Bağ kültürü ve gümele Tosya halkı hayat tarzında önemli bir yer tutmaktadır. İlkbaharda bağlara göç eden Tosya halkı bütün yazı burada geçirmekte bu arada ürettiği taze sebze ve meyveleri de pazara getirip satmaktadır. Aynı zamanda turşu, reçel, pekmez, pelverde (marmelat) gibi kış yiyeceğini de hazırlamaktadır. Büyük şehirlere göç etmiş bulunan insanlarda yazları gelerek bağ evlerinde tatil yaparak dinlenmektedirler. Şehirleşmenin getirdiği problemlerden dolayı bağ turizmi giderek daha büyük önem kazanmaktadır. Tahir Musa Ceylan'ın Yarım Adamın Aşkları romanının küçük bir bölümü bu ilçede geçmektedir.

Uluslararası Tosya Kültür ve Pirinç Festivali; her yıl Ağustos aylarında gerçekleşmekte olan ve sanatçıların katılımıyla 4 gün süren Uluslararası Tosya Kültür ve Pirinç festivalinin 23.sü 2022 yılında düzenlenmiştir.[kaynak belirtilmeli]

Eğitim

[değiştir | kaynağı değiştir]

2020 Mayıs ayı verilerine göre ilçede 10 ilkokul, 9 ortaokul, 9 lise, bir anaokulu, çeşitli özel yurt ve dershaneler yer almaktadır. İlçedeki toplam 33 öğretim kurumundaki 360 derslikte 525 öğretmen 6362 öğrenciye eğitim vermektedir. Ayrıca Kastamonu Üniversitesi Tosya Meslek Yüksekokulu'nda 2019-2020 Mayıs ayı itibarıyla 8 bölümde 993 öğrenci eğitim-öğretim görmektedirler.[11][12]

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıl Toplam Şehir Kır
1927[17] 38.757 9.676 29.081
1935[18] 40.176 10.048 30.128
1940[19][a] 30.070 9.882 20.188
1945[20] 32.389 10.784 21.605
1950[21] 37.257 11.676 25.581
1955[22] 38.902 11.978 26.924
1960[23] 43.884 13.699 30.185
1965[24] 45.469 14.119 31.350
1970[25] 48.105 16.698 31.407
1975[26] 49.065 17.515 31.550
1980[27] 49.160 19.116 30.044
1985[28] 50.125 21.172 28.953
1990[29] 48.055 22.810 25.245
2000[30] 41.995 23.257 18.738
2007[31] 41.046 26.841 14.205
2008[32] 40.930 26.956 13.974
2009[33] 40.894 27.624 13.270
2010[34] 40.884 27.777 13.107
2011[35] 40.795 27.991 12.804
2012[36] 40.547 28.097 12.450
2013[37] 40.528 28.138 12.390
2014[38] 40.599 28.370 12.229
2015[39] 40.530 28.561 11.969
2016[39] 40.721 29.075 11.646
2017[39] 40.280 28.908 11.372
2018[39] 40.245 28.891 11.354
2019[39] 39.916 28.677 11.239
2020[39] 39.637 28.596 11.041

Mesire yerleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Üçoluklar

İlçe merkezinin üst tarafında yaklaşık 2 km dışında, 2024 yılında gerçekleşen büyük çapta yenileme işlemi ve çevre düzenlemesi ile faaliyet gösteren bir mesire yeridir.

Dipsizgöl

Tosya Merkeze 18 km, E23 karayoluna 8 km uzaklıktaki orman içinde doğal piknik alanıdır. Konaklama için 32 yataklı bir otel ve 2 adet ağaç ev bulunmaktadır.

Yeşilgöl

Sekiler Köyü'ne 3 km, Tosya merkeze 25 km uzaklıkta bulunan bu şirin gölcük bir doğa harikasıdır. Göl çevresi çam ormanları ve piknik alanları ile kaplıdır. Gölün çok yakınında ayrıca bir gölet bulunmaktadır.

Çukurhan

Tosya merkeze 25 km. uzaklıkta bulunan Çukurhan doğal piknik alanlarına ve ağaç evlere sahiptir. Orman İşletme Müdürlüğü 'ne bağlı yapıların çevresinde doğal sular, yeşil alanlar ve spor alanları bulunmaktadır.

Üçgürgen Yaylası

Tosya merkeze 40 km. uzaklıkta olup, Ahmetoğlu Köyü sakinleri tarafından yakın zamana kadar yayla olarak kullanılmakta idi.

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Kargı ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Kaymakam Uğur ÜNSAL". www.tosya.gov.tr. 21 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2023. 
  2. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 1 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2011. 
  3. ^ "6/11" (PDF). 5 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2012. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2012. 
  5. ^ Matthews, Roger; Glatz, Claudia (2009). "The historical geography of north-central Anatolia in the Hittite period: texts and archaeology in concert". Anatolian Studies. 59: 51-72. ISSN 0066-1546. 29 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2022. 
  6. ^ [1] 14 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. MEB tarihçe
  7. ^ Ali Sevim, Yaşar Yücel: [2] 7 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. — Türkiye Tarihi ,Fetihten Osmanlılara kadar: 1018-1300 , Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1990,
  8. ^ [3] 16 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Tosya.bel Tarihçesi 15.03.12 erişim
  9. ^ [4] 16 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Tosya Kay. Tarihçe 15 Mart 2012 erişim
  10. ^ a b İBRET, Yrd.Doç. B. Ünal. "Tarihi İpekyolu Üzerindeki Bir Anadolu Şehri:Tosya" (PDF). MARMARA COĞRAFYA DERGİSİ, 8. sayı. marmaracografya.com. 5 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2015. 
  11. ^ [5] 16 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Tosya Meb Yurtlar
  12. ^ [6] 16 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Tosya MEB İstatistikler 15 Mart 2012 erişim
  13. ^ [7] 15 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Tosya MEB İ.Ö.O.
  14. ^ [8] 15 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Tosya MEB İ.Ö.O.
  15. ^ [9] 16 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Tosya Meb Liseler
  16. ^ [10] 16 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Tosya Meb Anaokulları
  17. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  18. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  19. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  20. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  21. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  22. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  23. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  24. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  27. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  28. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  29. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  30. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  31. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  32. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  33. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  34. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  35. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  36. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  37. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  38. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  39. ^ a b c d e f
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Tosya Nüfusu - Kastamonu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Kastamonu Tosya Nüfusu". nufusune.com. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Tosya&oldid=34198168" sayfasından alınmıştır