Lies Busselen

This report is structured around four chapters. Each chapter focuses on a principal aspect of colonial collections of human remains. The first chapter centers on the principle of a reassembled or an updated inventory. To this end, the different colonial collections of human remains related or still present at the RMCA were historically contextualized. The second chapter challenges and questions the definition of provenance research on colonial collections of human remains. Open-ended and collaborative ways of researching were suggested. Provenance research is therefore imagined as an accompanying process. In chapter three a number of case studies that are peculiar to these collections were developed. We looked into the known case of Lusinga N’Gombe (1840-1884), which gave rise to a public debate on repatriation. We also researched and addressed new cases, such as that of Ferdinand Van de Ginste (1912-1947). In the last chapter a first light is shed upon challenging collaborations in a fast-changing museumscape in Belgium and the DRC. Awareness of the necessity of equal collaborations grew even more throughout the HOME-project. Due to late programming of a visit of the Congolese partners to Belgium in October and November 2022 the different collaborations and consultations were not fully processed in this chapter. However, the various collaborations are extensively described and a first reflection on challenging collaborations is developed in the conclusions of this report.

The aim of this chapter is to critically examine the context in which Congolese bodies were disinterred under the orders of Belgian colonial agent Ferdinand Van de Ginste (1912-1947) after the Second World War between 1945 and 1946 in today’s provinces of Kwango and Kwilu. Provenance studies of this text were carried out as part of the ‘HOME’ (Human Remains Origin(s) Multidisciplinary Evaluation) project. Based on research using archives and oral histories, we attempt to trace the process in which targeted communities became scientific objects. Oral testimonies show how the past and present are inextricably linked through memory. Taking this social (memorial) dimension into account is essential to truly understand the ‘dehumanising’ nature of (human remains in) museum collections.

Over het vernieuwde Africamuseum in België Na een renovatieproces van vijf jaar heropende het Africamuseum in België op 9 december 2018. Diaspora, activisten en academici hielden de ontwikkelingen nauwlettend en met argwaan in de gaten. Voor de verbouwing riep het gebouw het idee van een 'museum van het museum' op. De bezoeker bezocht toen een goed bewaard artefact. Voor bewonderaars was het een nostalgische plek van nationale glorie over 'exotische successen' in Afrika. Voor critici was het een ongeoorloofde viering van misdaden tegen de mensheid. De weerstand tegen de stilte over het koloniale verleden groeide het afgelopen decennium onder activisten, museumprofessionals en opiniemakers. De langdurige réorganisation van het museum baande de weg vrij om een dekolonisatieproces te starten. Het Africamuseum moest aan hooggespannen verwachtingen voldoen en dit keer een grotere inspanning leveren dan voorbije pogingen om het koloniaal verleden te verwerken. De reorganisatie zorgde onder andere voor de bouw van een nieuwe ondergrondse galerij en de nieuwe multimediale ruimtes Afropea en Africatube, met getuigenissen van diaspora en Afrikaanse influencers. De vernieuwde permanente tentoonstelling neemt je mee in vijf ruimtelijke thema's: 'rituelen en ceremonies', 'talen en muziek', 'landschappen en biodiversiteit', 'rijkdommen: een paradox' en tenslotte een zaal gewijd aan de 'koloniale geschiedenis en onafhankelijkheid'. Naast deze vernieuwingen , worden ook drie lieux de mémoire van het oorspronkelijke museum behouden.

"Ons onderzoek naar het gebruik van tijd in antropologisch discours heeft ons ertoe gebracht de gelijktijdigheid van de interpretatiekaders van de culturen, die we bestuderen, te ontkennen. De meest interessante bevinding (…) was de ontdekking van een twijfelachtige splitsing tussen de erkenning van gelijktijdigheid in etnografisch onderzoek en (…) een duistere, uiteindelijk politieke praktijk". 1 Het huidige restitutiedebat biedt een lens op de postkoloniale relaties tussen staten, musea en het middenveld. De rol van de postkoloniale 'ander' wordt prominenter in het publiek debat en de museumpolitiek. 2 Het huidig restitutiedebat onthult nieuwe tendensen, zoals een hernieuwde politieke belangstelling voor relaties met Afrikaanse staten en een prominente rol van de diaspora in de maatschappelijke ruimte en de museumpolitiek. Wijst de afwezigheid van het discours van Afrikaanse beleidsmakers, activisten en academici vóór restitutie in deze nieuwe tendensen op een verdere 'ontkenning van gelijktijdigheid'? Dit concept, in het Engels 'denial of coevalness', is ont-leend aan de Duitse culturele antropoloog Johannes Fabian. Aanvankelijk werd het geschreven om de oorspronkelijk negentiende-eeuwse blik van het Westen, waarbij 'de ander' in tijd en ruimte werd bevroren, binnen de antropologie als discipline in een historisch perspectief te plaatsen. 3 Het principe gaat uit van het miskennen van gelijkwaardigheid in tijd en ruimte, vertrekkende vanuit een veronderstelde westerse superioriteit. De miskende gelijke tijd met het 'antropologisch subject' wordt gecreëerd door wat Fabian het "allachronic