Куба

Куба Республикаси
Байроқ Герб
Шиор: патриа о муэрте венcеремо (Испанча: фатҳерланд ор деатҳ, wе wилл wин!)
Мадҳия: Ла Баямеса (Тҳе Баямо Сонг)
Пойтахт	Гавана
Расмий тил(лар)	Испан тили
Ҳукумат	Битта-партиялик давлат
• Давлат ва Вазирлар Кенгаши Президенти	Раул Кастро
Мустақиллик
• Испаниядан	10-декабр 1898
• АҚШ ма'муриятидан	20-май 1902
Майдон
• Бутун	110,860 км2 (105-ўрин)
Аҳоли
• 2002-йилги рўйхат	11,346,670 (70-ўрин)
• Зичлик	102/км2
ЙИМ (ХҚТ)	2005-йил рўйхати
• Бутун	АҚШ$37,240 мил. (89-ўрин)
• Жон бошига	АҚШ$3,282
Пул бирлиги	Cубан Песо (CУП)
Қисқартма	CУ
Телефон префикси	53
Интернет домени	.cу

Куба (Cуба), Куба Республикаси (Репúблиcа де Cуба) — Вест-Индиядаги давлат. Куба орол ва Катта Антил ороллари гуруҳига кирувчи 1600 дан ортиқ майда оролда жойлашган. Майдони 110,86 минг км². Аҳолиси 11,2 млн. киши (2001). Пойтахти — Ганава шаҳри Маъмурий жиҳатдан 14 вилоят (провинcиа)ра, вилоятлар муниципияларга бўлинган.

Давлат тузуми

Куба — социалистик давлат. Амалдаги конституцияси 1976-йил умумхалқ референдумида маъқулланган, унга 1992-йилда тузатишлар киритилган. Давлат ҳокимиятининг олий органи ва қонун чиқарувчи орган — Халқ ҳокимияти миллий ассамблеяси; унинг депутатлари орасидан Давлат кенгаши раиси, унинг биринчи ўринбосари ва 5 ўринбосари, котиби ва 23 аъзоси сайланади. Давлат кенгашининг раиси (Раул Кастро) давлат ва ҳукумат бошлиғи ҳисобланади, миллий мудофаа кенгашига бошчилик қилади. Олий ижроия органи — Вазирлар кенгаши (ҳукумат). Унинг аъзолари Халқ ҳокимияти миллий ассамблеяси томонидан тасдиқланади.

Табиати

Куба ҳудуди, асосан, текислиКуба Қир ва тоғлар Кубанинг 1/3 қисмини эгаллаган. Куба о.нинг марказий қисмида Гуамуая тоғи бор (баландлиги 1156 м). Энг баланд тоғлар мамлакатнинг жануби-шарқида. Жанубий соҳили бўйлаб Серра-Маэстра тоғлари чўзилган (баландлиги 1974 м ли Туркино чўққиси Кубанинг энг юқори нуқтаси). Мис, марганец, асбест, тош туз, фосфорит, нефт, газ, хромит конлари ва бошқа, Хувентуд (Пинос) о.да никел, кобалт, темир, марганец, волфрам рудалари, қурилиш материаллари, жумладан, мармар ва каолин конлари бор.

Иқлими — тропик, йил давомида ҳаво ҳарорати ва нисбий намлик юқори даражада бўлади, ёмғирли мавсум — май — октабр Январнинг ўртача температураси 22,5°, августники 27,8°. Минимал температура 5° дан юқори, максимал температура 40°га етади. Йиллик ёғин текисликларда 1000– 1200 мм, тоғларда 2200 мм гача. Қурғоқчилик мавсуми ноябрдан апрелгача, асосан, Кубанинг жанубидаги текисликларида рўй беради, даҳшатли довул ва тропик сиклонлар бўлиб туради. Дарёларининг кўпи қисқа, серостова ва кам сув. Энг катта дарёси — Кауто (ўз. 370 км) Серра-Маэстра тоғларидан бошланади. Дарёлари, асосан, ёмғир сувидан тўйинади.

Куба ҳудудининг 10% часи ўрмон. Тоғ этақларида ва текисликлардаги қизил, қизил-жигарранг нам тупроқли ердарда кенг баргли ва доим яшил ўсимликлар, жумладан, палма ҳамда кан дарахтлари, қуруқ ва тошлоқ ердарда қарағай ўрмонлари, сананвалар, майда баргли тиканли буталар, кактус ва ага-валар ўсади. Ер ўзлаштириш даврида кўпроқ текисликлардаги дарахтлар кесилган. Бунда баъзи дарахтлар, жумладан, палмалар қолдирилган. Шунинг учун Кубанинг ҳозирги текислик ландшафти ташқи кўринишдан палмазорларга ўхшаб кетади. Ҳайвонот дунёсида умуртқалилар кам, кўпчилик ҳайвонлар эндемиклардир. Кўршапалакнинг 23 тури бор. Қушларнинг 300 дан ортиқ тури маълум. Уларнинг кўпи фақат қишлаш учун учиб келади. Маҳаллий турлари — колибри, тўтилар ва майда таскаралар. Калтакесақлар, тошбақа, тимсоҳ, бўғма илонлар яшайди. Ҳашаротлардан термит ва кокуёлар учрайди. Қуруқликда яшовчи краб ва қисқичбақалар бор. Қўриқхоналар: Эл-Кабо, Кўпелл ва бошқа; резерватлар: Севага-де-Сапата, Севагаде-Ланер.

Аҳолисининг 98% дан кўпроғи кубалиқлар; хитой, япон ва гаитиликлар ҳам яшайди. Маҳаллий ақоли — индейсларнинг авлоди ҳам учрайди. Диндорлари христиан динининг католик ва протестант мазҳабига эътиқод қиладилар. Расмий тили — испан тили. Аҳолининг 72% шаҳарларда яшайди. Йирик шаҳарлари: Ганава, Сантяго-де-Куба, Камагуэй, Гуантанамо, Олгин, Матансас, Съенфуэгос, Пивар-дел-Рио, Баямо, Санта- Клара ва бошқа

Тарихи

Милоддан аввалги 4-минг йилликдан илгарироқ ҳам Кубада индейс қабилалари яшаган. 7—9-асрларда Кубага Жанубий Америкадан маярлар, субтаино ва тайно қабилалари кўчиб келган. Бу қабилалар овчилик, балиқ овлаш ва деҳқончилик билан шуғулланган. 15-аср охирларида оролда 200 мингдан ортиқ киши яшаган. Оролга 1492-йил октабрда Х. Колумб экспедицияси етиб келган. Ўша вақтда Кубада аранак индейс қабилалари яшарди. 1510-йил уни испанлар босиб олиб, аҳолини қириб ташлай бошлади. Индейслар ўз сардорлари — Атуэй ва Гуам раҳбарлигида босқинчиларга қарши қаттиқ курашди. Оғир меҳнат, очлик ва касаллик оқибатида 5 минг индейс тирик қолди, холос. Шунинг учун мустамлакачилар конлар ва шакарқамиш плантацияларида ишлатиш учун Африкадан негр-қуллар келтирдилар.

Иқтисодий ва маданий муносабатлар ривожланиши натижасида (18-аср охирларида) Куба халқи шакллана бошлади. Испания мустамлакаларининг 1810—26 йиллардаги мустақиллик учун олиб борган уруши вақтида Куба ер эгаларининг илғор қисми Ф. Аранго-и-Паррено раҳбарлигида иқтисодий ва сиёсий ўзгаришлар қилиш учун курашди. Ватижада Испания бир оз ён беришга (тамаки монополиясини бекор қилиш, эркин савдога рухсат бериш ва бошқалар) мажбур бўлди ва бу нарса Кубанинг иқтисодий юксалишига олиб келди. 19-асрнинг 20-йилларидан К, да газ.лар чиқа бошлади, яширин жамиятлар пайдо бўлди. Улар ўз олдига мустақиллик учун курашни мақсад қилиб қўйди. 1844-йил негр-қулларни озод қилиш учун ҳаракат қатнашчилари қаттиқ жазоландилар.

19-асрнинг 30-йилларида Кубада дастлабки тамаки ва сигара фабрикалари пайдо бўлди. 60-й, лардан капиталистик муносабатлар ривожлана бошлади.

1868-йил 10-октабрда Оренте вилоятида Куба М. де Сеспедес раҳбарлигида Куба ватанпарварларининг қўзғолони бошланди. Улар эълон қилган манифест Куба халқининг испан мустамлакачиларига қарши 10 йил лик миллий озодлик курашини бошлаб берди. Қўзғолоннинг мақсадига тўла-тўкис эришилмаган бўлсада, аммо 1886-йил қулдорлик бекор қилинди. Испан ҳукмронлигига қатъий зарба беришга тайёргарлик ишлари олиб борилди. Бу ишга Х. Марти раҳбарлик қилди. 1892-йил Х. Марти АҚСҲ да Куба инқилобий партияси (КИП)ни тузди. 1895-йил 24-февралда Оренте вилоятида Куба мустақиллиги учун қуролли қўзғолон кўтарилди. 1895-йил сентабрда Куба Республикасининг инқилобий ҳукумати тузилди. Янги конституция ишлаб чиқилди. 1897-йил ноябрда Испания Кубага мухторият берди, аммо кураш давом эттирилиб, йилнинг охирида Кубанинг кўп қисми испанлардан озод қилинди. 1898-йилапрелда АҚСҲ Испанияга қарши урушга қўшилиб, Испанияни тор-мор келтирди ва ўша йили Париж тинчлик битими тузилди. Битимга кўра, Куба расман мустақил деб эълон қилинган бўлса ҳам, ҳақиқатда 1898-йилдан 1902-йилгача АҚСҲ тасарруфида бўлди.

1903-йилги адолациз шартномага биноан, АҚСҲ Гуантанамо ҳарбий-денгиз базасини номаълум муддатгача ижарага олди.

1925-йил майда давлат тепасига келган Х. Мачадо террорчи диктатура ўрнатди. 1934-йил январда ҳукумат Ф. Батиста кулига ўтди, у ҳарбий-полиция режимини ўрватди. 1935-йил мартда умумий иш ташлаш бошланди, бунда Батиста режимини бекор қилиш, янги демократик конституция тузиш талаб этилди. 1944— 48 йилларда Р. Грау Сан-Мартина ҳукуматга бошчилик қилди. Мавжуд сиёсатга қарши норозилик митинглари, иш ташлаш ва ҳоказо ҳукуматни демократик ташқилотларга ён беришга мажбур этди.

1952-йил 10-мартдаги давлат тўнтариши натижасида ҳокимиятни ява Ф. Батиста эгаллади. Шу шароитда Ф. Кастро Рус бошлиқ инқилобчи ёшлар гуруҳи Батиста ҳокимиятига қарши қуролли кураш бошлади. 1953-йил 26-июлда гуруҳ Сантягоде-Кубадаги Монкада казармасига ҳужум қилди. Пекин бу қужум муваффақияциз якунланди. Ф. Кастро ва унинг сафдошлари ҳибсга олиниб, 15 йиллик қамоқ жазосига ҳукм қилинди. 1955-йил кенг жамоатчилик тазйиқи натижасида ҳукумат маҳбусларга афв эълон қилди. Ф. Кастро АҚСҲ га, сўнг Мексикага кетди ва у ерда Ф. Батиста ҳокимиятига қарши қуролли кураш режасини ишлаб чикди. 1956-йил 2-декабрда Ф. Кастро бошчилигидаги гуруҳ "Гранма" яхтасида Кубага келиб тушди. Шу пайтдан мамлакатни Ф. Батиста режимидан озод этиш учун кураш бошланди.

1957-йил 13-мартда талабаларнинг "Инқилобий директорат" деган сиёсий ташкилоти Батиста ҳукуматини юқотиш мақсадида президент саройига бостириб кирди. 1959-йил 1-январ кечаси Батистаҳокимияти ағдарилди. 1959-йил февралда Ф. Кастро бошлиқ ҳукумат тузилди. О. Дортикос Торрадо президент бўлди. __ Куба — 1945-йилдан БМТаъзоси. 1992-йилда Ўзбекистон Республикаси мустақиллигини тан олган. Миллий байрамлари: 1-январ — Озодлик куни (1959), 26-июл — Миллий қўзғолон куни (1953).

Сиёсий партиялари, касаба уюшмалари

Куба коммунисток партияси, 1961-йилда 3 ташқилот: Куба халқ социалистах партияси, "26-июл ҳаракати" ва "13-март инқилобий директорати"нинг бирлашуви натижасида вужудга келган. Куба меҳнаткашлари касаба уюшма маркази 1939 и. да тузилган, 19 та тармоқ касаба уюшмасини бирлаштиради.

Хўжалиги

Куба — аграр-индустриал мамлакат. Давлат сектори саноат ишлаб чиқаришнинг ҳаммасини, қурилиш ва савдони, транспортнинг 98% ни, қишлоқ хўжалигига яроқли ердарнинг 80% ни ўз ичига олади. Ялпи миллий даромадни ҳосил қилишда саноатнинг улуши 46%, қишлоқ, ўрмон хўжалиги ва балиқ овлаш улуши 15,9%..

Қишлоқ хўжалигининг асоси — шакарқамиш етиштириш. Экинзорларнинг ярмига (1,5 млн. га ерга) шакарқамиш экилади. Тамаки, кофе, манго, дон ва дуккақлилар, шоли, илдизмевалилар, мева, ситрус, мойли экинлар, пахта ва бошқа, йил бўйи сабзавот ва полиз маҳсулотлари етиштирилади. Ананас, банан, қовун дарахти, кокос палмаси, каноп анчагива майдонни эгаллайди. Чорвачилиги, асосан, гўшт-сут йўналишида. Қорамолчилик, чўчқачилик, паррандачилик ривожланган. Денгиздан балиқ ва денгиз жониворлари овланади.

Саноати

Қанд-шакар ишлаб чиқариш — Куба саноатининг етакчи тармоғи. Энг катта ва техник жиҳатдан яхши ускуваланган заводлар Сантяго-де-Куба ва Камагуэй вилоятларида. Озиқ-овқат саноати (қанддан ташқари) ун тортиш ва нон ёпиш корхоналаридан, гўшт комбинатлари, сут-сариёғ, мой заводлари ва бошқа дан иборат. Соя мойи ва аралаш ем, ер ёнғоқ, палма мойлари ва бошқа ишлаб чиқариладиган заводлар бор. Тамаки маҳсулотлари ишлаб чиқариладиган фабрикалар мавжуд. Кимё саноати, асосан, четдан олинадиган хом ашё ва ярим фабрикат асосида ишлайди. 1 йилда ўртача 15,8 млрд. кВт-соат электр энергияси ҳосил қилинади.

Газлама ва тўқимачилик буюмларига бўлган эҳтиёж 50—60% таъминланади. Тўқимачилик комбинати ва фабрикалари бор. Кўн поябзал саноати мамлакат эҳтиёжини асосан таъмин этади. Кубада йирик семент заводи, темир-бетон конструксиялар, ғишт ва бошқа заводлар, уйсозлик комбинати, ойна-шиша комбинати бор.

Кончилик саноати ва рангли металлургия никелли, мисли ва бошқа руда қазиб олиш ва уларни бойитиш корхоналаридан иборат. Никел қазиб чиқаришда Куба дунёда 3-ўринда туради. Қишлоқ хўжалиги машиналари, дизел моторлари заводй, электродлар фабрикаси, кема қуриш ва таъмирлаш корхоналари мавжуд. Сўнгги вақтларда халқаро сайёҳлик ривожланиб, валюта тушумлари манбалари орасида биринчи ўринга чиқди.

Транспорти

Ички алоқаларучун автомобил транспорти муҳим аҳамиятга эга. Кубанинг ўз. — 4,8 минг км. Автомобил йўллари ўз. — 14,5 минг км. Энг йирик портлари — Ганава ва Сантяго-де-Куба.

Куба четга шакарқанд, руда ва руда консентратлари, никел, ситрус мевалар, ичимлик, тамаки ва тамаки маҳсулотлари чиқаради. Четдан асбоб-ускуна, транспорт воситалари, нефт ва нефт маҳсулотлари, ғалла, озиқ-овқат, ёғоч ва ҳоказо олинади. Ташқи савдода Россия Федерацияси, Лотин Америкаси ва Европадаги баъзи мамлакатлар билан ҳамкорлик қилади. Пул бирлиги — Куба песоси.

Тиббий хизмати

Врачлар университетларнинг тиббиёт факултетларида, ҳамширалар билим юртларида тайёрланади. Кубада СанВисенте, Сан-Диего-делос-Банъос, Санта-Фе ва бошқа машҳур курортлар бор.

Маорифи, илмий ва мадаиий-маърифий муассасалари. 1961-йил ги қонунга биноан, маориф давлат ихтиёрига олинди ва ўқиш бепул қилинди, 9 йил лик (6 йил лик бошланғич ва 3 йил лик асосий ўрта) мажбурий таълим жорий этилди. Ҳамма ўқув юртларида стипендия бериладиган бўлди. Олий ўқув юртлари: Ганава университети, Сантяго-де-Куба, Санта-Клара, Камагуэй университетлари, Ганава яқинида Олий педагогика институти, Миллий санъат мактаби, чет тиллар олий институти ва бошқа Энг йирик кутубхоналари: Хосе Марти номидаги Миллий кутубхона, Ганава университети кутубхонаси. Ганавада Миллий музей, Халқ санъати музейи, Инқилоб музейи, Антропология музейи ва бошқа бор.

Матбуоти, радиоэшиттириши ва телекўрсатуви. Асосий газ. ва журналлари: "Гранма" (кундалик газ., 1965-йилдан), "Трабахадорес" ("Меҳнаткаш", ҳафталик газ., 1970-йилдан), "Трибува де ла Ганава" ("Ганава минбари", ҳафтанома, 1980-йилдан), "Аделанте" ("Олға", газ., 1959-йилдан), "Вангуардиа" ("Илғор", газ., 1962-йилдан), "Венсеремос" ("Биз енгамиз", газ., 1972-йилдан), "Викториа" ("Ғалаба", газ., 1967-йилдан), "Мухерес" ("Аёллар", ойлик журнал, 1961-йилдан), "Хирон" (газ., 1960-йилдан), "Эскамбрай" (газ., 1979-йилдан) ва бошқа Миллий ахборот агентлиги — ҳукуматнинг расмий агентлиги, 1974-йилда тузилган; Пренса Латива, Лотин Америкаси ахборот агентлиги, 1959-йилда асос солинган, Ганавада жойлашган. Куба радиоэшиттириш ва телекўрсатув институти давлат муассасаси бўлиб, у 1962-йилда тузилган, мамлакатдаги радиоэшиттириш (1922-йилдан бошланган) ва телекўрсатувларни (1950-йилдан бошланган) назорат қилади. 1997 и. мамлакатда 5 миллий, 1 халқаро, 14 вилоят ва 31 муниципал радиостансия ишлади. Куба телевидениеси Ганавада жойлашган.

Адабиёти

С. Билбаонинг "Сабр кўзгуси" достони (1608) К. адабиётининг биринчи машҳур асарларидан саналади, унда маҳаллий аҳолининг турмуши акс эттирилган. 18-аср бошларидан китоб нашр этила бошлаши, Ганава университети очилиши, даврий нашрлар пайдо бўлиши К. адабиётининг ривожланишига ёрдам берди. 18-аср охирларида Франсиядаги буржуа инқилоби ва Шимолий Америкадаги мустақиллик учун урушлар таъсирида К. ёзувчилари (М. де Секейра-и-Аранго, М. Х. де Рувалкана, Б. П. Феррер ва бошқалар) Ганава ватанпарвар жамияти (1793) атрофига тўпланиб, маърифатпарварлик ғояларини тарғиб қилдилар. 17—18-асрларда креол ва негр халқи шеърияти ривожланди. 19-асрда романтизм йўналишида, мустамлакачиликни қоралаш руҳида асарлар яратилди. Х. Марти "Уруш шоирлари" китобида шоирларнинг ватанпарварлик руҳидаги шеърларини тўплади. Романтик прозага Х. А. Эчеверриа асос солди. С. Виляверде, Р. Меса, Н. Эредиа романларида реалистик тамойиллар акс этди.

Завонавий илғор адабиётга асос солган Х. Марти ижоди инқилобийдемократик романтизмдан реализмга ривожланиб борди. Унинг "Эркин шеърлар", "Оддий шеърлар" туркумларига киритилган шеърлари мустамлакачиликка вафрат, эрксеварлик руҳи билан суғорилган эди. Испанияга қарши уруш (1895—98) таъсирида ижтимоий шеърият вужудга келди. Р. Э. Боти, А. Акоста ишқий лирикага мурожаат қилишди. Р. Педросо, М. Ванарро Лува ва бошқа шоирлар ўткир ижтимоий мавзуларни қаламга олдилар. 1920-йиллар охирида Х. С. Талет ва Р. Гирао Африка-Куба поэзияси (негр фолклори ва рақслари заминида асар яратиш)га асос солдилар. Лотин Америкаси адабиёти тарихида А. Карпентер ижоди катта ўринни эгаллайди. Унинг "Арозий салтанат", "Йўқолган излар", "Маърифат асри" романлари машҳур. Истеъдодли шоир Н. Гиленнинг адабий фаолияти 30-йиллар аввалида бошланди. К.нинг завонавий адабиётида шоирлардан А. Аухер, Ф. Ҳамис, Р. Ретамар, прозачилардан Х. Пўнг, С. Манте, М. Кофино ва бошқа баракали ижод қилмокдалар.

К. адибларидан Барагоно Хосенинг "Пентагонда", Гилен Николаснинг "Баллада", Костелянос Хесуснинг "Байроқ", Ванарро Лува Мануэлнинг "Биз енгамиз", Ҳамис Файятнинг "Озодлик учун" каби асарлари ўзбек тили га таржима қилинган.

Меъморлиги

Қишлоқ жойларда индейслар синчли кулбалар ("боё"), қозиқоёқлар устига омборлар қуриши 20-асргача давом этди. 16-асрда Ганава, Сантяго-де-Куба, Тринидад ва бошқа шаҳарлар қурилди. Уларда салобатли бинолар, тўғри кўчалар, марказий майдонида черков ва ратўшалар барпо этилди. 18-асрда бинолар испанча ва ме-сикача барокко ҳамда классицизм услубида колонналар, равоклар, рангдор нақшлар билан безатилди. 18-аср охири — 19-аср бошларида Ганава ва Тринидаднинг бош майдонларида меъморлик мажмуалари пайдо бўлди. 20-аср бошларида Гаванада эклектика руҳида ва модерн услубида, 1920—30 йилларда Европа ва Америка замонавий меъморлиги услубида кўп қанатли бинолар қурила бошлади (Телефон компаниясининг биноси, Миллий Капитолий, Нафис санъат саройи ва бошқалар). 1960-йиллардан бир хил кўринишдаги оммавий турар жойлар қуриш авж олди. Янги уй-жой даҳалари қурилди. Сўнгги йилларда кенг хиёбонлар ва темир-бетондан кўп қанатли завонавий уйлар барпо этилди. Бундай уйларнинг ён-атрофида мактаблар, болалар боғчалари, савдо ва маданий марказлар, спорт майдончалари, сув ҳавзалари ва гулзорлар пайдо бўлди. Саноат ва транспорт ин-шоотлари, ўқув бинолари, касалхоналар, тиббиёт марказлари, поликлиникалар, спорт мажмуалари ва дам олиш зоналари қурилди. К. меъморлари орасида машҳурлари: Р. М. Франко, Ф. Салинас, Р. Порро ва бошқа

Тасвирий санъати

Индейсларнинг кад. санъати намуналаридан ғорлардаги суратлар, сопол идишлар, ёғоч ва тошдан ишланган санамлар сақланган. 18-аср охири — 19-аср бошларида диний мавзудаги расмлар ва тарихий воқеа манзаралари, машҳур арбобларнинг портретлари, халқ турмушини ифодаловчи суратлар дунёга келди. Х. Н. дела Эскалера, В. Эскобар, Х. Б. Вермай, В. П. де Ландалусе, Ф. Миале каби рассомлар халқ турмушига хос манзараларни тавсирладилар. Мамлакат Испания зулмидан қутулгандан кейин тарихий воқеалар, жангу жадаллар тасвирланган ватанпарварлик руҳидаги суратлар кўпайди. Ҳайкалтарошликда ҳам реализм, миллат турмушига эъти-бор намоён бўлди (Х. Сикре, Т. Рамос Бланко, Э. Бетанкур). Новатор рассомлар В. Гарсиа, А. Гатторно, Х. Арче, Э. Авела, К. Энрикес ва бошқа халқ турмушини зўр эҳтирос билан тасвирладилар. Кейинги йилларда умумлашма рамзий образлар яратишга интилувчи К. Гонсалес, А. Поссе, С. Морено, А. Бенитес каби рассомлар тарихий ва замонавий мавзуларда асарлар яратди.

Мусиқаси Европа, биринчи навбатда, Испания ва Африка мусиқаси асосида таркиб топди. Афро-Куба мусиқасида испанча оҳанглар негрча рақс билан уйғунлашган. 16—18-асрларда черков хонишчилар мактаблари мусиқа маданиятининг ривожланиш маркази бўлган. 1776-йил Ганавада "Колисео" театри қурилди. 1816-йил "Санта Сесилия" мусиқа академиясига асос солинди. 19-аср бошларида К. халқ мусиқаси жанрлари ва миллий мавзулар билан боғлиқ опера-буффа шаклланди. 19-аср ўрталарида миллий композиторлик мактаби вужудга келди. 1898-йил Э. Санчес де Фуэнтеснинг миллий мавзудаги биринчи операси —"Юмури" саҳвалаштирилди. 19-аср охири — 20-аср бошларида классик ва халқ мусиқаси жамиятлари, Гавана консерваторияси ва симфоник оркестрлар пайдо бўлиб, композиторлик ижодиёти раввак, топди. К. инқилоби (1959) дан сўнг ижодий жамоалар қайта тузилиб, янгилари ташкил этилди, оммавий ашула жанри ривожланди. А. Д. Картая "26-июл марши"нинг матнини ва мусиқасини яратди. Композиторлардан Н. Родригес, К. Пуэбла, К. Фариняс, Т. Кастелянослар машхур бўлди. Ўзбекистонда ўтказилаётган Халқаро симфоник мусиқа ва "Илҳом-ХХ" камер мусиқа фестивалларида К. композиторларининг асарлари ҳам ижро этилмокда.

Театри

К.да қадимдан индейсларнинг ареито деб аталадиган театр томошалари кўрсатиб келинган. 16-асрда театр санъати испан диний театри таъсирида ривожланди. 17-асрда дастлабки дунёвий театр труппалари вужудга келди. 18-асрнинг 1-ярмида кубалик муаллифнинг (С. Пите деб тахмин қилинади) "Шаҳзодабоғбон ёки сохта Клоридано" деган дастлабки асари пайдо бўлди. 1838-йил Ганавада 3 минг ўринли "Такон" театри очилди. Унда драма, опера ва балет спектакллари қўйилди. 1910-йилда театр жамияти тузилди, журналлар нашр этилди, янги труппалар, жумладан, "Куэва" театри (1936) ташқил топди. 1941-йил Ганавада актёрлар ва режиссорлар тайёрлаш учун Драматик санъат академияси ва Гавана университети қошида театр мактаби очилди. 40—50 йилларда П. Алфонсо, К. Фелипе ва бошқа драматурглар турли мавзуларда асарлар яратди. Театрларнинг репертуарларидан жаҳон мумтоз драматургиясининг намуналари ўрин олди. Гаванада К. миллий театри (1959), Экспериментал театр (1961), Миллий қўғирчоқ театри (1963), Театр уйи (1964), Болалар ва ўсмирлар бирлашган миллий театри (1966) бор. Улар миллий драматурглардан В. Пинера, Х. Триана, А. Эсторино, Р. Феррер, Э. Кинтеро песаларини, жаҳон классикаси асарларини саҳналаштирган.

Киноси

К.да кинохроника ва ҳужжатли филмлар 1897-йилдан суратга олива бошлаган. 1910—20 йилларда режиссорлардан Э. Д. Кесела ва Р. Пеон мунтазам кино ишлаб чиқаришга асос солдилар. 30—40-йилларда айрим кинофилмлардагива К. ҳаёти кўрсатилди. Экранларда, асосан, АҚСҲ кинофилмлари намойиш этилди. 1959-йил Ганавада К. кино санъати ва кино саноати институти барпо этилгандан кейинги ва чинакам миллий кино санъати вужудга келди. Кўпгива ҳужжатли филмларнинг режиссорлари С. Алварес, Х. Эспиноса, Т. Алеа, А. Ролдан бадиий кинематографиянинг етакчи арбоблари бўлиб қолишди. Мултипликаци-он филмлар ишлаб чиқариш ривожланди. К. да 450 дан ортиқ кинотеатр бор. 1961-йилдан "Сине Кубано" ("Куба киноси") журнал нашр этилди. Кейинги йилларда "Хуан Кинкин саргузаштлари" (режиссор Х. Г. Эспиноса), "Люсия" (режиссор У. Солас), "Меля" (режиссор Э. П. Барнет), "Ранчеадор" (режиссор С. Хирал) ва бошқа картивалар томошабинларга манзур бўлди. Ганавада Лотин Америкаси киноси халқаро фестивали ўтказиб турилади.