Frakiyalik otliq

Frakiyalik otliq ― Frakiyada keng tarqalgan ibodat ob’ektidir. Miloddan avvalgi IV asrdan boshlab, miloddiy IV asr davriga oid haykallar va yozuvlar bilan mashhur

Yunon va Rim yozuvlarida u „qahramon“ (koʻpincha hērōs yoki heros, kamroq hērōn, heron, eron) deb atalagan. Frakiya chavandozining nomi, ehtimol, frakiyalik „qahramon“ — *ierus yoki *iarus soʻzidan kelib chiqqan boʻlib, bu Frakiya xudosi va yunon qahramonlari oʻrtasidagi oʻxshashlikni tasdiqlovchi kelt parallellariga ega. Frakiyalik chavandozning eng qadimgi yodgorliklari miloddan avvalgi IV asrga toʻgʻri keladi, lekin uning kulti II-III asrlarda Frakya va  pastki Meziada keng tarqalgan. Oʻsha davrdagi Rim ikonografiyasi Asklepiy, Apollon, Dionisus, Silvanus va boshqa xudolarga oʻxshashligini koʻrsatadi. UUning tavsifida sōtēr („Najotkor“) va iatros („shifokor“) kabi epitetlar ishlatilgan. Zamonaviy Varna hududida Frakya chavandozi Darzalas (Darzalas) nomi bilan mashhur boʻlib, u μέγας θεός („buyuk Xudo“) deb taʼriflangan.

Frakiya chavandozi tasvirlangan relyef. Bolgariya milliy tarix muzeyi.

Saqlanib qolgan relyeflar va haykallar dafn marosimiga yoki vaʼda berish marosimlariga tegishli edi. Chavandoz odatda ilon bilan oʻralgan daraxtga chapdan oʻngga sakrashda tasvirlangan.

Ibodat ishtirokchilarining nomlari qasamyod qilingan yozuvlardan maʼlum.  61% nomlar  Pastki Mezia va Dakiada yozilgan boʻlib, yunon yoki yunon-rimlik, 34% — Rim va faqat 5% — Frakya yoki frako-Rimlik, yaʼni, pastki Mezia ibodat tarafdorlari yunonlar edi.

Ehtimol, yunon va frakya eʼtiqodlarining kombinatsiyasi boʻlgan kultning oʻzi haqida juda oz maʼlumot mavjud. Uning eng yuksak choʻqqisida u oʻlimdan keyingi hayot va shifo gʻoyasi bilan bogʻliq edi. Ibodat Frakya va pastki Meziyada keng tarqalgan va uning tarafdorlari turli xil ijtimoiy maqom va kelib chiqishi etnik boʻlgan odamlardir. Frakiyalik chavondoning  hech qachon sirli jamiyatlar va qatʼiy iyerarxiya bilan mistik xarakterga ega boʻlganligi haqida hech qanda maʼlumot yoʻq.

IV asrning birinchi yarmida frakiyalik chavandoz  Avliyo Jorjning hurmatiga aylandi va uning xarakterli ikonografiyasi av. Jorj iloni oʻldiriyotgani(ajdarga) tasvirlangan tasvirdan foydalanishni davom ettirgan.

Yana qarang

• Dacian otliqlari (Dunay otliqlari)

Adabiyotlar

• Toporov V. N. Yana bir bor Bolqon va Hind-Yevropa nuqtai nazaridan Frakiya chavandozlari haqida // Soʻz va marosimdagi dunyo tasviri. Bolqon oʻqishlari — I. M., 1992. S. 3-32.
• Gawrill I. Kazarow.. Die Denkmäler des thrakischen Reitergottes in Bulgarien, Budapest, 1938. 
• Ioan Petru Culianu, Cicerone Poghirc.. Thracian Rider, 1987. 
• Dimitrova, Nora. Inscriptions and Iconography in the Monuments of the Thracian Rider. — 2002.
• Goceva, Zlatozara. Les traits caractéristiques de l'iconographie du cavalier thrace. — Paris, 1986.
• Hoddinott, Ralf F. The Thracian Hero at Rogozen. — Warsaw, 1992.