Protaktiniy

Protaktiniy (yun. protos — birinchi va aktiniy; lotincha, Protactinium), Pa — radioaktiv kimyoviy element. Tar-tib raqami 91, atom massasi 231,0359, aktino-idlarga kiradi. Turgʻun izotopi yoʻq. 12 ta radioaktiv izotopi maʼlum, eng uzok, mavjud boʻluvchi izotopi 23|Ra (T’/2=32400-yil) 1917-yilda shved mineralogi va kimyogari Yu. Gan bilan avstraliyalik fizik va radiokimyogar Protaktiniy Meytner, ularga bogʻliq boʻlmagan holda ingliz radiokimyogarlari Protaktiniy Soddi va Kranstonlar tomonidan uran rudasi chiqindisidan topilgan. 23|Ra a — zarracha chiqarib aktiniyga aylana-di: 23|Ra -> 227As+Ne+.

Yer poʻstining massa jihatidan 110"10% initashkil etadi. Sof Protaktiniy kumush rang-oq, yaltiroq, bolgʻalanuvchan metall, havoda oksidlanib qorayadi. Zichligi 15,4 g/sm³. Birikmalarda 3 va 5 valentli. Kimyoviy xossalariga koʻra, Ta, Nb, Ti va Zr ga oʻxshaydi.