Filippinad

Filippinoiden Tazovaldkund
Republika ng Pilipinas (tagal.)
Republic of the Philippines (angl.)
Flag;	Valdkundznam;
Pälidn	Manil
Eläjiden lugu (2018)	105,893,381 ristitud
Pind	299,764 km²
Kel'	filippinoiden, anglijan
Valdkundan pämez'	Bongbong Markos
Päministr	Sara Duterte
Religii	hristanuskond
Valüt	filippinoiden peso (PHP) (₱)
Internet-domen	.ph
Telefonkod	+63
Aigvö	UTC+8

Filippinad (tagal.: Pilipinas [ˌpɪlɪˈpinɐs] vai Filipinas [ˌfɪlɪˈpinɐs], angl.: Philippines [ˈfɪlɪpiːnz]), oficialine valdkundan nimi om Filippinoiden Tazovaldkund (tagal.: Republika ng Pilipinas [reˈpublika ŋ ˌpɪlɪˈpinɐs], angl.: Republic of the Philippines [rɪˈpʌblɪk ɒv ðiː ˈfɪlɪpiːnz]) om sar'hine valdkund Suvipäivnouzmpol'žes Azijas. Sen pälidn om Manil.

Istorii

Vn 1946 4. päiväl heinkud Filippinad saiba ripmatomut AÜV:oišpäi.

Valdkundan ezmäine Konstitucii oli olmas vspäi 1899. Nügüdläine seičemenz' lugul Konstitucii^[2] (tagal.: Saligang Batas vai Konstitusyon, angl.: Constitution) tuli väghe vn 1987 2. päiväl uhokud, se om väges vajehtusita.

Geografijan andmused

Filippinad ottas Filippinoiden sarid, niid om enamba 7100, läz kaht tuhad sarid oma elänzoittud. Sared sijadasoiš päivnouzmpolehe Vjetnamaspäi. Tünen valdmeren Kitain suvimeri lainištab sariden päivlaskmaižid randoid, pohjoižed randad — Baši-sal'm (sen kal't om Kitain Taivan'-sar'), päivnouzmaižed randad — Filippinoiden meri, suvirandad — Sulavesin meri, suvipäivlaskmaižed randad — Sulumeri. Randanpird om 36,3 tuhad kilometrid.

Kaikiš korktemb čokkoim om Apo-vulkan Mindanao-sarel, 2954 m kortte valdmeren pindan päl.

Londuseližed pävarad oma kivivoi, metallad (kuld, hobed, vas'k, nikel', kobal't), toižed varad — mec, keitandsol.

Politine sistem

Filippinad oma unitarine konstitucine prezidentine tazovaldkund. Valdkundan pämez' om prezident (filipp.: Pangulo ng Pilipinas, angl.: President of the Philippines). Varaprezident om kahtenz' surtte person valdkundas. Kaik rahvaz änestab heid da valičeb kudeks vodeks. Vspäi 1986 ei ole päministran radnikust valdkundas.

Parlament om kaks'kodine Kongress (filipp.: Kongreso, angl.: Congress). Üläkodi om Filippinoiden Senat (filipp.: Senado vai Mataas na Kapulungan, angl.: Senate) 24 ühtnijanke kudeks vodeks, heiden pol' valičese kaikuččes koumes vodes, enamba kaht strokud ei sa. Alakodi om Filippinoiden Ezitajiden Kodi (filipp.: Kapulungan ng mga Kinatawan, angl.: House of Representatives) 316 deputatanke, heiden valdatusiden strok om koume vot, enamba koumed strokud ei sa.

Valdkundan järgenduseližed pävaličendad oliba vn 2022 9. päiväl semendkud. Bongbong Markos kändihe prezidentaks (Pohjoine Ilokos-agjan enzne pämez', sai 58,77 %), Sara Duterte — varaprezidentaks (61,53 % änid oli naižen poles). Molembad tuliba radho vn 2022 kezakun 30. päiväspäi. Mugažo valitihe möst Senatan pol't i kaik Ezitajiden Kodin ühtnijoid (19. kucund). Edeline prezident om Rodrigo Roa Duterte (Davao-lidnan enzne pämez', sai 39 %), varaprezident — Leni Robredo (35,1 % änid oli sen naižen poles), molembiden radon strok oli kuz'voččen (30. kezaku 2016 — 30. kezaku 2022).

Administrativiž-territorialine jagand

Kacu kirjutuz: Filippinoiden administrativiž-territorialine jagand.

Filippinad jagase 80 agjaks (provincijaks, tadž.: lalawigan / probinsya). Agjad alajagasoiš municipaližikš ühtnikoikš da ühtnetud lidnoikš.

Ühtištadas agjoid 17 statistižeks regionaks, regionid — koumeks sariden joukuks: Luson, Visajad, Mindanao.

Eläjad

Filippinoil elädas filippinalaižed, heiden etnine augotižlibund om erazvuitte. Vn 2015 Filippinoiden rahvahanlugemižen mödhe eläjiden lugu oli 100,981,437 ristitud. Kaikiš suremb valdkundan ristitišt om nügüd'.

Rahvahad (2010): tagalog — 24,4 %, bisaja — 11,4 %, sebuano — 9,9 %, ilokano — 8,8 %, hiligainon (ilonggo) — 8,4 %, bikol — 6,8 %, varai — 4,0 %, toižed igähižed rahvahad — 26,2 %, verazmalaižed — 0,1 %.

Uskondan mödhe (2010): riman katolikad — 80,6 %, protestantad — 8,2 %, toižed hristanuskojad — 3,4 %, islamanuskojad — 5,6 %, rahvahaližed veroližed uskondad — 0,2 %, toižed uskojad — 1,9 %, religijatomad — 0,1 %.

Filippinoiden lidnad-millionerad (2007^[3]): Keson Siti, Manil, Kalookan, Davao. Vl 2009 kaik oli 138 lidnad valdkundas. Lidnalaižiden pala om 47,4 % (2020).

Ižanduz

Valdkundan ižanduz om agrarine i nor' industrialine. Kaik 21,1 % ratas maižandusen sarakos, 20,2 % radnikoid om otnus tegimištho, 58,7 % — holitišiden sferas (2024). Päsarakod: elektronikan komponentoiden tehmine i ühthekeradamine, avto- i aviapaloiden tehmine da ühthekeradamine, tekstiline sarak, sömtegimišt, infotehnologijoiden i biznesan processoiden otand radho polespäi, zelliden pästand, kivivoin i metalloiden samine da ümbriradmine, laivansauvomine, turizm. Filippinoiden nominaline kogosüdäiprodukt otab 32. sijan mail'mas, sen endustuz vodele 2024 om US$471,5 mlrd ekvivalentas (ostmižmahtusen paritetan mödhe US$1,392 trln. vl 2024, 28. sija).

Vl 2012 päeksport valdkundaspäi oli digitaližed mikroshemad (40 %), elektromašiništ da elektropalad (läz 20 %), kompjuterad (7 %); toine eksport — bananad, kuld, nikel', sobad.

Homaičendad

Irdkosketused

Filippinad Vikiaitas

	Azijan valdkundad
	Azijan valdkundad Afganistan \| Araban Ühtenzoittud Emiratad (AÜE) \| Armenii \| Azerbaidžan¹ \| Bahrein \| Bangladeš \| Brunei \| Butan \| Egipt² \| Filippinad \| Gruzii¹ \| Indii \| Indonezii³ \| Irak \| Iran \| Izrail' \| Japonii \| Jemen² \| Jordanii \| Kambodž \| Kazahstan¹ \| Katar \| Kipr¹ \| Kirgizstan \| Kitai \| Korejan Rahvahaliž-Demokratine Tazovaldkund \| Korejan Tazovaldkund \| Kuveit \| Laos \| Livan \| Malaizii \| Mal'divan Sared \| Mjanmar \| Mongolii \| Nepal \| Oman \| Pakistan \| Päivnouzmaine Timor \| Saudan Arabii \| Singapur \| Sirii \| Šrilank \| Tadžikistan \| Tailand \| Turkanma¹ \| Turkmenistan \| Uzbekistan \| Venäma¹ \| Vjetnam
	¹ Om Evropas mugažo. ² Om Afrikas mugažo. ³ Om Valdmerimaiš mugažo.

[1] Filippinoiden ristitišton lugun endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)

[2] Filippinoiden Konstitucijan tekst constituteproject.org-saital. (angl.)

[3] Population and Annual Growth Rates by Region, Province, and City/Municipality: 1995, 2000, 2007. — National Statistics Office (census.gov.ph). (angl.)

[1]

[2]

[3]