Paus

De Paus is 't oofd van de Katholieke kerke en 't stoatsoofd van Vaticoanstad. Ols èèste paus wordt Petrus beschouwd omda Jezus teegn em gezeid eet dat y de sleuters van ze kerke an em toevertrouwdige en dat y de rotse was wo dat y z'n kerke ip bouwdige (Matt. 16:18). Den uudign paus is Franciscus.

't Conclaaf

Os de paus dôod goat ton moet er een nieuwe paus verkoozn wordn deur de kardinoaln. Die verkiezinge noemn ze 't conclaaf. Binst 't conclaaf, dat oltyd in Rome deuregot, moen de kardinoals regelmoatig kiezn. On ze der nie uut gegrogd zyn verbrandn ze de brieftjes en doen ze der een stofoasie by dat de rook zwart is. En on ze wel een nieuwe paus en kleurn ze de rook wit. De nieuwen paus komt ton zo rap meugelik ip 't balkon van de Sint-Pietersbasilieke en den kardinoal die de verkiezinge een bitje in goeie boan geleid eet zegt ton an de gelovigen die ip 't pling stoan "Habemus Papam" (M'en een paus) en z'n nieuwe name der by.

Lange tradisie

Angezien dat er in principe ol sedert 't joar 33 pausen zyn eet 't systêem ol veel ups en downs ged. Der zyn ol dikkels een ki teegnpausn gewist, der zyn der die deur omkopery paus gewordn zyn, der zyn der die kienders ged en, enz. Oender druk van de Fransche keuningn en ze zels een tyd in Avignon verbleevn in platse van in Rome.

Lyste van de pausn

33 toet 384

Paus	Eigentlikke name	Pontificoat	Ipmerkinge
1. Petrus (H)	Simon Bar-Jonas	33(?)–67(?)	Apostel/Concilie van Zeruzalem
2. Linus (H)		67(?)–79(?)	Stelde êeste 15 bisschoppn in 't westelikke Romeinse Ryk an
3. Anacletus I (H)		79(?)–88(?)	Ook Cletus genoemd, mo meugeliks was dat een andre persoon/wydinge van d'êeste bisschoppn
4. Clemens I (H)		88(?)–97(?)	Vaststellinge ritus van 't vormsel
5. Evaristus (H)		97(?)–105(?)	Groundleggr College van kardinoaln
6. Alexander I (H)		105(?)–115(?)
7. Sixtus I (H)		115(?)–125(?)
8. Telesforus (H)		125(?)–136(?)	Richtlynn vo de messe/invoeringe van de Vastntyd
9. Hyginus (H)		136(?)–140(?)	Kerkn nor illigen vernoemn/instellinge van peetouders
10. Pius I (H)		140(?)–155(?)
11. Anicetus (H)		155(?)–166(?)	Poasvieringe/vervolginge gnostici
12. Soter (H)		166(?)–175(?)	Poasvieringe/zegeninge van uwelikkn
13. Eleuterus (H)		175(?)–189	Vervolginge gnostici
14. Victor I (H)		189–199	Verkiezinge bisschop van Rome toet machtigste man/Latyn wordt kerktoale
15. Zefyrinus (H)		199–217	Vervolginge gnostici/invoeringe van de ostieschoaln
Hippolytus (H)		217–235	Teegnpaus
16. Calixtus I (H)		217–222	Absolusie van olle zoenden wordt meugelik
17. Urbanus I (H)		222–230
18. Pontianus (H)		230–235	Ende schisma van Hippolytus/ordeninge psalmn
19. Anterus (H)		235–236
20. Fabianus (H)		236–250	Zendinge no Frankryk
Sedisvacatie (15 moandn)		250–251	Gin paus
Novatianus		251-258(?)	Teegnpaus
21. Cornelius (H)		251–253	Christnvervolginge deur Decius
22. Lucius I (H)		253–254	Christnvervolginge deur Valerianus I
23. Stefanus I (H)		254–257	Schisma van Cyprianus over ketterdoop
24. Sixtus II (H)		257–258	Verzoeningspoginge m.b.t. ketterdoop
Sedisvacatie (9 maanden)		258–259	Gin paus
25. Dionysius (H)		259–268	Verzoeninge ruze oovr ketterdoop
26. Felix I (H)		269–274
27. Eutychianus (H)		275–283
28. Cajus (H)		283–296	Leekn kunn gin bisschop wordn
29. Marcellinus (H)		296–304	Oogtepunt christnvervolginge
Sedisvacatie (4 jaar)		304–308	Gin paus
30. Marcellus I (H)		308–309	Verplichtinge celiboat
31. Eusebius (H)		309–310
32. Miltiades (H)		311–314	Edict van Milaan/Concilie van Arles
33. Silvester I (H)		314–335	Concilie van Nicea I/gebruuk geloofsbelydenisse/Concilie van Antiochië
34. Marcus (H)		336	Eeste religieuze kalender
35. Julius I (H)		337–352	Concilie van Sardica
36. Liberius		352–366	Concilie van Arles II/Concilie van Milaan/Concilie van Sirmium/Concilie van Alexandrië
Felix II		355–365	Teegnpaus, toch dikkels in de tellinge meegereeknd
37. Damasus I (H)		366–384	Concilie van Constantinopel I/Concilie van Laodicea
Ursinus		366–367	Teegnpaus

384 toet 1054

Paus	Eigentlikke name	Pontificoat	Ipmerkinge
38. Siricius (H)		384–399	Invoering decreet/Synode van Carthago
39. Anastasius I (H)		399–401	Voadr van Innocentius I
40. Innocentius I (H)		401–417	Zeune van Anastasius I
41. Zosimus (H)		417–418	Verwerping van het pelagianisme
42. Bonifatius I (H)		418–422
Eulalius		418–419	Teegnpaus
43. Celestinus I (H)		422–432	Concilie van Efeze
44. Sixtus III (H)		432–440
45. Leo I de Grote (H)		440–461	Concilie van Chalcedon
46. Hilarius (H)		461–468
47. Simplicius (H)		468–483	Vol West-Romiense Keizerryk
48. Felix II (III) (H)		483–492	Schisma van Acacius
49. Gelasius I (H)		492–496	Canon van den Bybel
50. Anastasius II		496–498
51. Symmachus (H)		498–514
Laurentius		498–506	Teegnpaus
52. Hormisdas (H)		514–523	Voadr van Silverius
53. Johannes I (H)		523–526
54. Felix III (IV) (H)		526–530
Dioscurus		530	Teegnpaus
55. Bonifatius II		530–532
56. Johannes II	Mercurius	533–535
57. Agapitus I (H)		535–536
58. Silverius (H)		536–537	Zeune van Hormisdas
59. Vigilius		537–555	Vyand van Silverius/Concilie van Constantinopel II
60. Pelagius I		556–561
61. Johannes III		561–574
62. Benedictus I		575–579
63. Pelagius II		579–590
64. Gregorius I de Grote, O.S.B. (H)		590–604
65. Sabinianus		604–606
66. Bonifatius III		607
67. Bonifatius IV, O.S.B. (H)		608–615
68. Adeodatus I (H)		615–618	Ook Deusdedit genoemd
69. Bonifatius V		619–625
70. Honorius I		625–638
71. Severinus		640
72. Johannes IV		640–642
73. Theodorus I		642–649
74. Martinus I (H)		649–655
Eugenius I		654	Teegnpaus
75. Eugenius I (H)		655–657
76. Vitalianus (H)		657–672
77. Adeodatus II, O.S.B.		672–676	Ook geweune Adeodatus genoemd (os Adeodatus I Deusdedit wordt genoemd)
78. Donus		676–678
79. Agatho (H)		678–681	Concilie van Constantinopel III
80. Leo II (H)		682–683
81. Benedictus II (H)		684–685
82. Johannes V		685–686
83. Conon		686–687
84. Sergius I (H)		687–701
Theodorus II		687	Teegnpaus
Paschalis I		687–692	Teegnpaus
85. Johannes VI		701–705
86. Johannes VII		705–707
87. Sisinnius		708
88. Constantinus I		708–715
89. Gregorius II (H)		715–731
90. Gregorius III (H)		731–741
91. Zacharias (H)		741–752
Stefanus (II)		752	Stierf vo zyn inzegeninge, doarom in 1961 geschrapt ols paus
92. Stefanus II (III)		752–757
93. Paulus I (H)		757–767
Constantinus II		767–768	Teegnpaus
Filippus		768	Teegnpaus
94. Stefanus III (IV)		768–772
95. Adrianus I		772–795	Concilie van Nicea II
96. Leo III		795–816	Kroant Karel de Grote toet Keizer
97. Stefanus IV (V)		816–817
98. Paschalis I (H)		817–824
99. Eugenius II		824–827
100. Valentinus		827
101. Gregorius IV		827–844
102. Sergius II		844–847
Johannes VIII		844	Teegnpaus
103. Leo IV, O.S.B. (H)		847–855
Anastasius III		855	Teegnpaus
104. Benedictus III		855–858
105. Nicolaas I (H)		858–867
106. Adrianus II		867–872	Concilie van Constantinopel IV
107. Johannes VIII		872–882
108. Marinus I		882–884	Ten oenrechte ook wel Martinus II genoemd
109. Adrianus III (H)		884–885
110. Stefanus V (VI)		885–891
111. Formosus		891–896
112. Bonifatius VI		896
113. Stefanus VI (VII)		896–897
114. Romanus		897
115. Theodorus II		897
116. Johannes IX, O.S.B.		898–900
Sergius III		898	Teegnpaus
117. Benedictus IV		900–903
118. Leo V		903
Christoforus		903–904	Legitimiteit ondudelik
119. Sergius III		904–911
120. Anastasius III		911–913
121. Lando		913–914
122. Johannes X		914–928
123. Leo VI		928
124. Stefanus VII (VIII)		928–931
125. Johannes XI		931–935
126. Leo VII, O.S.B.		936–939
127. Stefanus VIII (IX)		939–942
128. Marinus II		942–946	Ten onrechte ook wel Martinus III genoemd
129. Agapitus II		946–955
130. Johannes XII	Octavianus	955–964
131. Leo VIII		963–965
132. Benedictus V		964
133. Johannes XIII		965–972
134. Benedictus VI		973–974
Bonifatius VII	Franco	974	Teegnpaus
135. Benedictus VII		974–983
136. Johannes XIV	Petrus Canepanova	983–984
Bonifatius VII	Franco	984–985	Teegnpaus
137. Johannes XV		985–996	Begost met et formele illigverkloaringsproces
138. Gregorius V	Bruno van Karinthië	996–999
Johannes XVI	Johannes Philagathos	997–998	Teegnpaus
139. Silvester II	Gerbert van Aurillac	999–1003
140. Johannes XVII	Sicco	1003
141. Johannes XVIII	Johannes Fasanus	1004–1009
142. Sergius IV	Pietro da Albano	1009–1012
143. Benedictus VIII	Theofylactus II van Tusculum	1012–1024
Gregorius VI		1012	Teegnpaus
144. Johannes XIX	Romanus van Tusculum	1024–1032
145. Benedictus IX	Theofylactus III van Tusculum	1032–1044
146. Silvester III	Giovani di Sabina	1045	Legitimiteit ondudelik
147. Benedictus IX	Theofylactus III van Tusculum	1045
148. Gregorius VI	Johannes Gratianus Pierleoni	1045–1046
149. Clemens II	Suitger van Morsleben en Hornburg	1046–1047
150. Benedictus IX	Theofylactus III van Tusculum	1047–1048	Legitimiteit ondudelik
151. Damasus II	Poppo van Brixen	1048
152. Leo IX (H)	Bruno van Egisheim-Dagsburg	1049–1054

1055 toet 1417

Paus	Eigentlikke name	Pontificoat	Ipmerkinge
153. Victor II	Gebhard van Dollnstein-Hirschberg	1055–1057
154. Stefanus IX (X), O.S.B.	Frederik van Lotharingen	1057–1058
155. Nicolaas II	Gerard van Bourgondië	1058–1061
Benedictus X	Giovanni Mincio van Tusculum	1058–1059	Teegnpaus
156. Alexander II	Anselmo da Baggio	1061–1073
Honorius II	Pietro Cadalus van Parma	1061–1064	Teegnpaus
157. Gregorius VII, O.S.B. (H)	Hildebrand van Sovana	1073–1085	Investituurstryd
Clemens III	Wibert van Ravenna	1084–1100	Teegnpaus
158. Victor III, O.S.B. (Z)	Dauferius	1085–1087
159. Urbanus II, O.S.B. (Z)	Odo de Chatillon	1088–1099	Eeste kruustocht (1095–1099)
160. Paschalis II, O.Cist.	Raniero di Bieda	1099–1118
Theodoricus	Theoderik	1100	Teegnpaus
Albertus	Albert van Sabina	1102	Teegnpaus
Silvester IV	Maginulf	1105–1111	Teegnpaus
161. Gelasius II, O.S.B.	Johannes van Gaeta	1118–1119
Gregorius VIII	Mauritius Burdinus	1118–1121	Teegnpaus
162. Calixtus II	Guido van Bourgondië	1119–1124	Concilie van Lateranen I
163. Honorius II	Lamberto Scannabecchi	1124–1130
Celestinus II	Tebaldo Buccapecus	1124	Teegnpaus
164. Innocentius II	Gregorio Papareschi di Guidoni	1130–1143	Concilie van Lateranen II
Anacletus II	Pietro Pierleoni	1130–1138	Teegnpaus
Victor IV	Gregorio Conti van Ceccano	1138	Teegnpaus
165. Celestinus II	Guido de Castello	1143–1144
166. Lucius II	Gerardo Caccianemici dal Orso	1144–1145
167. Eugenius III, O.Cist. (Z)	Bernhard Paganelli di Montemagno	1145–1153	Twêede kruustocht (1147–1149)
168. Anastasius IV	Corrado della Suburra	1153–1154
169. Adrianus IV, O.S.A.	Nicolas Breakspear	1154–1159
170. Alexander III	Orlando Bandinelli	1159–1181	Concilie van Lateranen III
Victor IV	Octaviano de Montecello	1159–1164	Teegnpaus
Paschalis III	Guido van Crema	1164–1168	Teegnpaus
Calixtus III	Johannes van Struma	1168–1178	Teegnpaus
Innocentius III	Lando van Sezze	1179–1180	Teegnpaus
171. Lucius III	Ubaldo Allucingoli	1181–1185
172. Urbanus III	Humbert Crivelli	1185–1187
173. Gregorius VIII	Albertus de Morra	1187
174. Clemens III	Paolo Scolari	1187–1191	Begin Derde kruustocht (1189)
175. Celestinus III	Giacinto Bobone	1191–1198	Ende Derde kruustocht (1192)
176. Innocentius III	Lotharius van Segni	1198–1216	Vierde kruustocht (1202–1204)/Kienderkruustocht (1212)/Concilie van Lateranen IV
177. Honorius III	Cencio Savelli	1216–1227	Vuufde kruustocht (1218–1221)
178. Gregorius IX	Ugolino van Segni	1227–1241	Zesde kruustocht (1228–1229)
179. Celestinus IV, O.S.B.	Goffredo Castiglione	1241	Stierf vo z'n inzegeninge
Sedisvacatie (2 jaar)		1241–1243
180. Innocentius IV	Sinibald Fieschi	1243–1254	Zevenste kruustocht (1248–1254)/Concilie van Lyon I
181. Alexander IV	Rainald Segni	1254–1261
182. Urbanus IV	Jacques Pantaléon	1261–1264
183. Clemens IV	Guido Fulcodi	1265–1268
Sedisvacatie (3 jaar)		1268–1271	Geen paus/Achtste kruustocht (1270)
184. Gregorius X, O.Cist. (Z)	Tebaldo Visconti	1271–1276	Gebruuk conclaaf/Negenste kruustocht (1271–1272)/Concilie van Lyon II
185. Innocentius V (Z)	Pierre de Tarantaise	1276
186. Adrianus V	Ottobono Fieschi	1276	Stierf vo z'n inzegeninge
187. Johannes XXI	Petrus Juliani	1276–1277
188. Nicolaas III, O.S.B.	Giovanni Gaetano Orsini	1277–1280
189. Martinus IV	Simon de Brion	1281–1285
190. Honorius IV	Giacomo Savelli	1285–1287
191. Nicolaas IV, O.F.M.	Girolamo Masci	1288–1292
Sedisvacatie (2 jaar)		1292–1294
192. Celestinus V, O.S.B. (H)	Pietro del Murrone	1294	Afgetreedn
193. Bonifatius VIII	Benedetto Caetani	1294–1303	Aartsvijand van de liberoalen tak van de Welfen
194. Benedictus XI	Nicolaas Boccasini	1303–1304
195. Clemens V	Bertrand de Got	1305–1314	Sinsn 1309 in Avignon/Concilie van Vienne
Sedisvacatie (2,5 Jaar)		1314–1316
196. Johannes XXII	Jacques Duèse	1316–1334	In Avignon
Nicolaas V	Pietro Rainalducci	1328–1330	Teegnpaus in Avignon
197. Benedictus XII, O.Cist.	Jacques Fournier	1334–1342	In Avignon
198. Clemens VI	Pierre Roger	1342–1352	In Avignon
199. Innocentius VI	Étienne Aubert	1352–1362	In Avignon
200. Urbanus V, O.S.B. (Z)	Guillaume de Grimoald	1362–1370	In Avignon
201. Gregorius XI	Pierre Roger de Beaufort	1370–1378	In Avignon
202. Urbanus VI	Bartolomeo Prignano	1378–1389
Clemens VII	Robert van Genève	1378–1394	Teegnpaus in Avignon
203. Bonifatius IX	Pietro Tomacelli	1389–1404
Benedictus XIII	Pedro de Luna	1394–1409 en 1417	Teegnpaus in Avignon
204. Innocentius VII	Cosimo dei Migliorati	1404–1406
205. Gregorius XII	Angelo Correr	1406–1415	Afgetreedn/Concilie van Konstanz
Alexander V	Pietro Philargi	1409–1410	Teegnpaus in Pisa
Johannes XXIII	Baldassare Cossa	1410–1415	Teegnpaus in Pisa

Sinsn 1417

Paus	Eigentlikke name	Pontificoat	Ipmerkinge
206. Martinus V	Oddone Colonna	1417–1431	Oprichting K.U. Leuven in 1425
Clemens VIII	Sanchez Munoz	1423–1429	Teegnpaus in Avignon
Benedictus XIV	Bernard Garnier	1425–1430	Teegnpaus in Avignon
207. Eugenius IV, O.S.A.	Gabriele Condulmaro	1431–1447
Felix V	Amadeus VIII van Savoye	1439–1449	Teegnpaus
208. Nicolaas V, O.P.	Tommaso Parentucelli	1447–1455
209. Calixtus III	Alfonso Borgia	1455–1458
210. Pius II	Enea Silvio Piccolomini	1458–1464
211. Paulus II	Pietro Barbo	1464–1471
212. Sixtus IV, O.F.M.	Francesco della Rovere	1471–1484	Bouw Sixtynse Kapelle
213. Innocentius VIII	Giovanni Battista Cibo	1484–1492
214. Alexander VI	Rodrigo Borgia	1492–1503
215. Pius III	Francesco Todeschini Piccolomini	1503
216. Julius II, O.F.M.	Giuliano della Rovere	1503–1513	Bouw Sint-Pietersbasiliek/Concilies van Lateranen V/versieringe Sixtynse Kapelle
217. Leo X	Giovanni de' Medici	1513–1521	Excommunicatie van Luther
218. Adrianus VI	Adriaan Floriszoon Boeyens	1522–1523	Enigste paus uut de Nederlandn en latste niet-Italioansen toet 1978
219. Clemens VII	Giulio de' Medici	1523–1534
220. Paulus III	Alessandro Farnese	1534–1549	Concilie van Trente
221. Julius III	Giovanni Maria Ciocchi del Monte	1550–1555
222. Marcellus II	Marcello Cervini	1555
223. Paulus IV	Gianus Pietro Carafa	1555–1559
224. Pius IV	Giovanni Angelo Medici	1559–1565	Ratificeringe en besluut, plus uutgave van de catechismus van et Concilie van Trente
225. Pius V, O.P. (H)	Antonio Michele Ghislieri	1565–1572	Codificoatie Tridentynse liturgie
226. Gregorius XIII	Ugo Buoncompagni	1572–1585	Invoeringe Gregorioanse kalendr 4 oktober 1582 gienk over ip 15 oktober 1582. Der vieln 10 dagen uut.
227. Sixtus V, O.F.M.	Felice Peretti di Montalto	1585–1590
228. Urbanus VII	Giovanni Battista Castagna	1590	Kortste pontificoat uut de geschiedenisse (mo 12 daagn)
229. Gregorius XIV	Niccolò Sfondrati	1590–1591
230. Innocentius IX	Giovanni Antonio Facchinetti	1591
231. Clemens VIII	Ippolito Aldobrandini	1592–1605
232. Leo XI	Alessandro Ottaviano de' Medici	1605
233. Paulus V	Camillo Borghese	1605–1621
234. Gregorius XV	Alessandro Ludovisi	1621–1623
235. Urbanus VIII	Maffeo Barberini	1623–1644	Voltooiinge Sint-Pietersbasiliek, veroordelinge van Galileo Galilei
236. Innocentius X	Giovanni Battista Pamfili	1644–1655
237. Alexander VII	Fabio Chigi	1655–1667
238. Clemens IX	Giulio Rospigliosi	1667–1669
239. Clemens X	Emilio Altieri	1670–1676
240. Innocentius XI (Z)	Benedetto Odescalchi	1676–1689
241. Alexander VIII	Pietro Ottoboni	1689–1691
242. Innocentius XII	Antonio Pignatelli	1691–1700
243. Clemens XI	Giovanni Francesco Albani	1700–1721
244. Innocentius XIII	Michelangelo dei Contiaus	1721–1724
245. Benedictus XIII, O.P.	Pietro Francesco Orsini	1724–1730
246. Clemens XII	Lorenzo Corsini	1730–1740
247. Benedictus XIV	Prosper Lambertini	1740–1758	Ervormde den illigenkalender en sloot verschillende concordoatn
248. Clemens XIII	Carlo della Torre Rezzonico	1758–1769
249. Clemens XIV, O.F.M. Conv.	Lorenzo Ganganelli	1769–1774
250. Pius VI	Giovanni Angelo Conte Braschi	1775–1799
251. Pius VII, O.S.B.	Barnabà Chiaramonti	1800–1823	Concordoat van 15 juli 1801 me Napoleon
252. Leo XII	Annibale Sermattei della Genga	1823–1829
253. Pius VIII	Francesco Saverio Castiglioni	1829–1830
254. Gregorius XVI	Bartolomeo Alberto Cappellari	1831–1846
255. Pius IX, O.P. (Z)	Giovanni Maria Mastai-Ferretti	1846–1878	Eeste Vaticoans Concilie
256. Leo XIII	Vincenzo Gioacchino Pecci	1878–1903	Stryd teegn liberalisme: encycliek Rerum Novarum
257. Pius X (H)	Giuseppe Sarto	1903–1914	Bestreed et Modernisme, invoeringe Communie vanaf leeftyd van 7 joar
258. Benedictus XV	Giacomo della Chiesa	1914–1922	Paus binst den Êeste Weireldoorloge
259. Pius XI	Achille Ambrogio Damiano Ratti	1922–1939	Têeknde 't Verdrag van Lateranen (1929)
260. Pius XII	Eugenio Maria Giuseppe Giovanni Pacelli	1939–1958	Maria Tenhemelopneming ols dogma (1950)
261. Johannes XXIII (H)	Angelo Giuseppe Roncalli	1958–1963	Begin Twêede Vaticoans Concilie (1962)
262. Paulus VI	Giovanni Battista Enrico Antonio Maria Montini	1963–1978	Einde Twêede Vaticoans Concilie (1965)
263. Johannes Paulus I	Albino Luciani	1978	Styf kort pontificoat (moa 33 daagn)
264. Johannes Paulus II (H)	Karol Józef Wojtyła	1978–2005	Eêste Poolse paus
265. Benedictus XVI	Joseph Alois Ratzinger	2005–2013	Ofkomstig van Duutsland en ofgetreedn den 28ste februoari 2013
266. Franciscus	Jorge Mario Bergoglio	2013 – nu	Ofkomstig van Argentinië. Eêste Latyns-Amerikoansche paus en jezuïet

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Popes van Wikimedia Commons.