Max van der Schriek

From a wider disciplinary perspective, modern conflict archaeology is now a thoroughly established and mature sub-discipline and need no longer seek to explain itself. However, a main problem faced by conflict archaeologists in the Netherlands is that modern eras, including both World Wars, have not received serious attention. Although both World Wars appeal strongly to the popular imagination, modern conflict had not been approached from an archaeological perspective to any great extent in Dutch academia until recently. Since laws and legislation on the topic are problematic in the Netherlands, I will argue that Dutch archaeologists need a different methodological toolkit to be able to conduct conflict archaeology. When applied and interpreted appropriately, archaeology can play an important role in the preservation, the contemporary experience and the historical reconstruction of recent conflicts. However, research methods other than excavations will be needed.

All social structures, ranging from world-wide cultural communities to local networks of individuals, develop more or less specific memory cultures to connect places, buildings and land to memories and notions of ancestry and origin. One can focus on several histories in the landscape or bring one moment in time to the exclusive attention. This paper will discuss two examples of landscapes of commemoration using a landscape-biographical approach. This approach is used to demonstrate a multi-vocal past with its complex overlapping layers of social, economic and political history. Wars are etched on the memories of nations, communities and individuals. What people remember, and how, changes with time, especially now that historic events are disappearing in living memory. This paper analyses how nations, local communities and individuals reshaped their violent past through time.

In the Netherlands, archaeological research concerning World War II (WWII) is not very well explored compared with the neighboring countries. Its key methodologies were developed already in the 1980s in the United States, where both specialized field techniques (such as advanced metal detectors) and methods for analysis like Geographical Information Systems (GIS) were administered to locate specific artefacts and to map and reconstruct military strategies and other war events. Dutch (conflict) archaeologists still need to develop, practice and reflect international developments in the subject area to learn from the experiences of colleagues abroad. Individual archaeologists participated in the research out of personal interest and/or a particular personal commitment to the features and artefacts they came across during excavations. However, there are still large differences in the approach to the archaeology of WWII between the various commercial excavation companies, provincial administration and municipalities. Even when recording has been systematically undertaken, there have sometimes been administrative, conservation, and legal difficulties in dealing with WWII conflict sites in the Netherlands. Modern Conflict Archaeology plays a vital role with regard to the preservation of these sites and relics. There are several non-invasive approaches and techniques which we can use without any juridical problems, for example KOCOA (Key terrain, Obstacles, Cover and concealment, Observation and fields of fire, Avenues of approach), an established approach to military analysis, and the application of LiDAR (Light Detection And Ranging), a remote sensing technology which can provide a detailed digital elevation model of a landscape. Both can be useful tools for landscape studies and to map and better understand conflict sites. This paper will show the benefits and drawbacks of such research conducted in the Netherlands.

De schrijver Hermann Löns geniet nog altijd een redelijke bekendheid
in Duitsland. Niet in de mate als tijdens zijn leven maar hij is niet vergeten zoals Walter Flex (*06.07.1887-†16.10.1917). Al voor zijn
roemruchte dood was Löns als jager, schrijver, dichter en natuurbeschermer tot een mythe verworden. Die mythe werd na zijn dood aan het westfront alleen maar versterkt. Met circa 140 gedenkplaatsen is de schrijver één van de meest herdachte personen in Duitsland.

De Australiërs waren vroeg bij de Eerste Wereldoorlog betrokken. Ze werden al snel ingezet in het Midden-Oosten en al tijdens de oorlog waren ze beroemd geworden door hun acties tijdens de Gallipoli-veldtocht. Nadat ze in december 1915 van het Turkse schiereiland waren geëvacueerd duurde het tot de zomer van 1916 voor de Australiërs voor het eerst in actie kwamen aan het westfront. Bij Fromelles kwam het tot een ware slachting onder hun gelederen.

In 1909 vatte de toen 22-jarige Alain-Fournier het plan op om een boek te
schrijven over een ongelukkige liefde. Vier jaar eerder zag hij in Parijs een prachtig meisje die hij volgde, zo wist hij zelfs haar adres te achterhalen maar de jongedame aanspreken durfde hij niet. Vergeten kon Alain-Fournier haar evenmin. In 1913 verscheen zijn roman, Le Grand Meaulnes, in boekvorm. Nog geen jaar later werd hij opgeroepen voor dienst en verdween kort daarop tijdens een gevecht spoorloos in de bossen nabij Les Éparges, nog geen 28 jaar oud.

In de zomer van 1944 was Narva de meest oostelijk gelegen stad die Hitler-Duitsland nog in handen had. De Nederlandse soldaten van het SS-Freiwilligen Panzergrenadierregiment 48 ‘General Seyffardt’ ondergingen hier hun grootste nederlaag. Wie vandaag de dag het oude
slagveld bezoekt zal een totaal andere herdenkingssfeer aantreffen dan
in de West-Europese landen: Rusland wordt nog altijd beschouwd als de
grootste vijand van de Baltische staten.

Elk leger, elke oorlog, kent zijn jongste en oudste gesneuvelde soldaat. Het meest bekend is de 14-jarige John Condon (†24.05.1915). Hij was echter niet het enige kind dat sneuvelde als soldaat in de Eerste Wereldoorlog. Alleen al op de begraafplaatsen van het Gemenebest in België liggen er tientallen: Robert Barnett (†19.12.1914) AGE 15, Valentine Joe Strudwick (†14.01.1916) AGE 15, Albert Edward French (†15.06.1916) AGE 16, Anthony O’Neill (†01.10.1918) AGE 16 om er slechts enkele op te noemen. Minder bekend zijn de oudste gesneuvelde oorlogsvrijwilligers. Het verhaal van Prof. Dr. Caspar René Gregory kan uniek genoemd worden.

Battlefield Archaeology moet zich als discipline nog bewijzen’ kopte het NRC Handelsblad in december 2000. Dat bewijs is inmiddels in landen als Engeland, Frankrijk, België en Duitsland ruimschoots bewezen maar
Nederland heeft nog een grote inhaalslag te maken. Archeologen en historici in ons land hebben nog steeds maar weinig belangstelling voor
slagveldarcheologie. De algemene opvatting luidt dat het een (te) dure manier is om wat voor de hand ligt te vertellen, zeker als het gaat om de Tweede Wereldoorlog.
Echter, in landen als Engeland,
Frankrijk, België en Duitsland
wordt slagveldveldarcheologie wél
toegepast en heeft het zijn meerwaarde
herhaaldelijk bewezen.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog vochten er zeer veel verschillende nationaliteiten mee in de legers van alle deelnemende landen. Het bekendste zullen waarschijnlijk de Franse koloniale troepen zijn en de Indiase soldaten in het Britse leger. Minder bekend is dat ook in het Duitse Keizerlijke leger een rijk palet aan etniciteiten aanwezig was. Hierbij valt onder meer te denken aan Polen, Russen en Fransen (Elzassers) maar ook aan Denen, Noren, Finnen en zelfs enkele Zweden. De Denen vormden één van de grootste minderheden in het Duitse leger. Velen van hen die de oorlog hadden overleefd bleken opeens een ander vaderland te hebben.

De historicus Malcolm Brown noemde het kerstbestand het beste en meest aangrijpende kerstverhaal van onze tijd. Toch was hij in 1984 pas de eerste die uitvoerig over dit wonder aan het westfront heeft geschreven. Terwijl er vrijwel elk jaar weer opnieuw een boek over de Eerste Wereldoorlog verschijnt, zijn de boeken over het kerstbestand op één hand te tellen.

Eens was zijn werk net zo beroemd als Im Westen nichts Neues en In Stahlgewittern. Met de opkomst van het nationaalsocialisme belandde het boek van Remarque op de brandstapel, probeerde Goebbels de schrijver Ernst Jünger tevergeefs in het rechtse kamp te trekken maar werd ‘Der Wanderer zwischen beiden Welten’ een symbool van de opofferingsgezindheid van de Duitse jeugd. Vandaag de dag kent vrijwel niemand meer de novelle van Walter Flex. Een zoektocht naar een vergeten schrijver.

Men kan stellen dat de interesse voor het oorlogserfgoed in de Nederlandse academische archeologie, de uitvoeringspraktijk en het cultuurhistorische beleid tot op heden zeer beperkt is geweest. Deze situatie heeft ertoe geleid dat de Nederlandse archeologie een grote achterstand heeft opgelopen op het terrein van het academisch onderzoek, de instandhouding en het beheer van het oorlogserfgoed, niet alleen in empirisch, maar ook in methodisch en theoretisch opzicht. Dat wordt duidelijk als we de stand van de kennis en het onderzoek in Nederland vergelijken met de omringende landen.

Texel. Vandaag de dag wordt dit Waddeneiland met name bezocht voor de serene rust, de ruimte en de natuur. Het eiland heeft er niet altijd zo vredig bijgelegen, de Tweede Wereldoorlog ging ook niet aan de Wadden voorbij. In de nacht van 5 op 6 april 1945 sloegen de aldaar gelegen Georgische troepen aan het muiten. De gevechten die op deze opstand volgden duurden tot 20 mei, meer dan twee weken ná de algehele capitulatie.

Iedereen kent de Führer Adolf Hitler. Minder bekend is het verhaal van de korporaal Adolf Hitler, niet in de laatste plaats omdat hij zelf niet wilde dat alle details naar buiten traden. Dankzij historici en het bezoek van de Führer aan Vlaanderen in 1940 is het toch mogelijk om een reconstructie te maken van Hitler’s eerste Wereldoorlog.

The border region of present-day Denmark and Germany has had a turbulent history. This paper will discuss the different influences of both countries on the landscape and upon the local community, using a landscape biographical approach. The landscape is filled with monuments commemorating various violent events in the region. The paper analyses how the Danish minority of Germany and the small German population of Denmark reacted to these changes. It considers how these changes are marked in the landscape, looking at Schleswig-Holstein from both perspectives.

From a wider disciplinary perspective, modern conflict archaeology is now a thoroughly established and mature subdiscipline. However, a significant problem conflict archaeologists in the Netherlands face is that modern eras, including both world wars, have so far not received serious attention. Although both world wars appeal strongly to the popular imagination, until recently, Dutch researchers had not approached modern conflict from an academic archaeological perspective to any great extent. This is partly the result of problematic legislation on archaeological activity in the Netherlands. When applied and interpreted appropriately, archaeology can play an important role in the preservation, contemporary experience and historical reconstruction of recent conflicts. However, as Archaeological Approaches to and Heritage Perspectives on Modern Conflict: Beyond the Battlefields argues, research methods other than excavations will be needed to conduct conflict archaeology in the Netherlands effectively. This study aims to develop a Dutch approach to conflict archaeology, integrating archaeology, heritage research and history at a landscape scale.