exhowe

Walon (Rifondou)

Etimolodjeye

Tayon-bodje latén « exire » (rexhe foû), Svierba do viebe « exhe » (Å dijh-setinme sieke, exhe egzistéve co come dins li fråze : " Nos èstans bons, francs èt loyåls, èheûs del fine fowaye de Lîdje. " Sourdance : Quatre dialogues de paysans (1631-1636), ramexhnés pa Jean Haust) avou li cawete -owe

Prononçaedje

AFE :
- diferins prononçaedjes : /ɛ.hɔw/ /ɛ.huw/ /ɛ.haw/ /ɛ.hu/
- (pa rfrancijhaedje) /ɛ.ɔw/
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ɛ.hɔw/
Ricepeures : nén rcepåve

Sustantif

exhowe femrin

(vî vî mot) fén d' ene sacwè.
Ene fråze d’ egzimpe est co a radjouter.
foice del esprit po fé ene sacwè.
- Nos ni dvans nén dizesperer si ns avans afeye del exhowe, afeye del froedeur. — Jean Bosly, L’ îmitåcion d’ Jèzus-Cris (ratourné di J. Bosly) (fråze rifondowe).
- Ni serè dj’ djamåy ritche et, mågré mi exhowe,
  Divrè dju, tote mi veye, co saetchî d' diåle pal cawe ? — Édouard Remouchamps (fråze rifondowe et rarindjeye).
- Mins s’ tot nos qwite, moûrt ou s’èdwèm,
  l’ome èst la qui n’ pièd′ nin corèdje.
  Li tére lî d’meûre. Ås-aîres dè djoû,
  plin d’èhowe i s’ mèt′ a l’ovrèdje
  — Henri Simon, Li pan dè Bon Diu, Li tchèrwèdje.
- Ossu, nosse mwaisse, dji m' endè vou,
  K' i m' sorvegne ene sifwaite herike,
  Fåte d' on tot ptit boket d' muzike,
  D' èn air come dji l' åreu volou,
  Po tchanter plin d' djoye, plin d' exhowe,
  To çou ki m' cour rissint por vos— Joseph Vrindts, "Racontules et råtchåds" (1920), p.152; "Sins musique" (fråze rifondowe).
- Motoit va t ele cweri ôte på l' exhowe k' ele n' a nén cial ! Hihaha ! — Paul-Henri Thomsin, ratournant e walon Walon’rèye, tére di lédjindes, 1998, p. 50 (fråze rifondowe).
(pus stroetmint) coraedje.
- Nos prindans kécfeye po del exhowe çou k' nos eterprindans al rouf-tot-djus. — Jean Bosly, L’ îmitåcion d’ Jèzus-Cris (ratourné di J. Bosly) (fråze rifondowe).
(fizike) foice ki pout fé bodjî ou tchåfer ene sacwè
- Dispu Einstein, on sait kel matire et l' exhowe (enerdjeye), c' est deus sacwès aloyeyes — Lucyin Mahin.