Przesilenie. Kręgi kryzysów kontekstów edukacji – wyzwania dla pedagogiki, 2024
[w:] Przesilenie. Kręgi kryzysów kontekstów edukacji – wyzwania dla pedagogiki, red. Z. Kwiecińsk... more [w:] Przesilenie. Kręgi kryzysów kontekstów edukacji – wyzwania dla pedagogiki, red. Z. Kwieciński, A. Odrowąż-Coates, M. J. Szymański, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2024, ss. 121-135. Mimo zbieżności w brzmieniu terminów, koncepcje kontredukacji Ilana Gur-Ze’eva i kontrdemokracji Pierre’a Rosanvallona pozostają względem siebie niezależne, posiadają jednak wspólny mianownik, który pozwala moim zdaniem spojrzeć z pedagogicznego punktu widzenia na złożoność relacji między edukacją a populizmem i dostrzec jej niejednoznaczność. Jeśli chodzi o sam populizm, jego medialne i polityczne rozumienie najczęściej konfrontuje go współcześnie z demokracją, widząc w populizmie rodzaj jej zagrożenia. W takim kontekście łatwo jest przedstawić edukację w różnych jej odsłonach jako jednoznaczne antidotum na tak rozumiane niebezpieczeństwo. Jednak niektórzy badacze populizmów, tacy jak Margaret Canovan, Paul Taggart, Roger Eatwell, Matthew Goodwin, czy Pierre-André Taguieff, dostrzegają złożoność związku populizmu z demokracją, jego dwuznaczność, co może pomóc również w rewizji poglądu na rolę edukacji w przygotowaniu obywateli do mierzenia się z populistycznym wyzwaniem. W konsekwencji można przyjąć, że ustalenia Rosanvallona, Gur-Ze’eva i Canovan pozwalają na postawienie na nowo pytania o populizm w teorii i praktyce edukacji. Innymi słowy, na pytanie: czy można widzieć w edukacji antidotum na populizm? – odpowiedź brzmiałaby ‘zasadniczo tak, ale’ i właśnie to ‘ale’ prowadzi mnie do inaczej postawionego pytania: Dlaczego w edukacji w różnych jej odsłonach nie powinno się upatrywać jednoznacznego antidotum na populizm rozumiany jako zagrożenie demokracji liberalnej? Przyjęta przeze mnie perspektywa teoretyczna umożliwi mi, jak sądzę, rozwinięcie dwóch twierdzeń: po pierwsze, że populizm stanowi w pewnej mierze rozwinięcie, spotęgowanie niezbywalnej właściwości demokracji, które w efekcie obraca się przeciwko niej samej; po drugie, że ta właściwość cechuje również edukację. Jest to związane z tym, co nam obiecują demokracja oraz edukacja albo co naszym zdaniem obiecują nam demokracja oraz edukacja, a czego pozbawione nie budzą naszego entuzjazmu czy zainteresowania niezbędnego do ich obrony czy rozwijania
Podejmowany problem badawczy, przyjmujący postać pytania o kształt i przebieg kolonizacji pedagog... more Podejmowany problem badawczy, przyjmujący postać pytania o kształt i przebieg kolonizacji pedagogiki ogólnej przez pedagogikę krytyczną w okresie transformacji ustrojowej w Polsce, ma swoje źródło w potrzebie rozpoznania obecnej dynamiki naszej wyobraźni pedagogicznej i zrozumienia fenomenu zróżnicowania pedagogiki krytycznej rozwijanej w poszczególnych rodzimych ośrodkach akademickich. Przygotowany w latach 2017-2019 materiał został podzielony na dwa artykuły. W części pierwszej rekonstrukcje poszczególnych tematów i wątków z zakresu problematyki teorii krytycznej szkoły frankfurckiej czy postmodernizmu stanowiły wprowadzenie do prezentacji wstępnego obrazu kolonizacji polskiej pedagogiki ogólnej przez pedagogikę krytyczną, który to proces zakorzeniania na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku stanowi zasadnicze zagadnienie części drugiej. Autor koncentruje uwagę na recepcji, reakcji, przebiegu i sposobach zakorzeniania się krytycznej teorii edukacji na gruncie polskiej pedagogiki w początkowej fazie jej osiedlania. Poczyniony wysiłek badawczy ma dostarczyć wiedzy przydatnej do kolejnych badań podjętej problematyki, rozpoznania dalszych losów poszczególnych kolonii pedagogiki krytycznej, ale również kilku wstępnych ustaleń, które Autor przedstawi w zakończeniu tego artykułu.
W naszym kręgu kulturowym prawo do azylu wywodzi swoje tradycje zarówno z prawodawstwa, jak i rel... more W naszym kręgu kulturowym prawo do azylu wywodzi swoje tradycje zarówno z prawodawstwa, jak i religii, prowadzi naszą uwagę ku czasom starożytnym i instytucjom Egipcjan, Hebrajczyków i Greków, łączy w sobie zagadnienia inności, różnicy i inkluzji, prześladowania, cierpienia i kruchości, obowiązku, odpowiedzialności za Innego i sprawiedliwość, miejsca bezpiecznego pobytu, gościnności, dialogu i spotkania, udzielania schronienia i świętości. Znaczenie azylu, którego wzrost w XX wieku związany był z europejskimi zbrodniami kolonializmu, terrorem totalitaryzmów, zagładą, czystkami etnicznymi, losami uchodźców i bezpaństwowców, nie maleje w obliczu wojen i katastrof XXI wieku. W tym kontekście pytanie, w jaki sposób zagadnienie azylu możemy łączyć z edukacją, wydaje się uzasadnione. W związku z tym pytaniem esej koncentruje uwagę na koncepcjach Emmanuela Lévinasa, Jacques'a Derridy oraz Patricka Declercka, nawiązujących do różnych tradycji azylowych oraz myślenia o gościnności, które miały swój udział w ukształtowaniu podstaw europejskich instytucji edukacyjnych i pomocowych. Korzystając z dorobku tych doniosłych dla zachodniej humanistyki tradycji oraz koncepcji wymienionych filozofów, chciałbym wskazać na potrzebę myślenia o przestrzeniach edukacyjnych w perspektywie pedagogiki azylu. Słowa kluczowe: azyl, prawo do azylu, gościnność, Inny, edukacja, pedagogika azylu
STUDIA Z TEORII WYCHOWANIA TOM XIV: 2023 NR 2(43), 2023
Despite the convergence in the wording, the concepts of Ilan Gur-Ze' ev's counter-education and P... more Despite the convergence in the wording, the concepts of Ilan Gur-Ze' ev's counter-education and Pierre Rosanvallon's counter-democracy remain independent of each other, but they have a common denominator, which, in my opinion, allows us to look at the complexity of the relationship between education and populism from a pedagogical point of view and perceive its ambiguity. As for populism itself, its media and political understanding most oft en confronts it with democracy, seeing populism as a kind of threat. In such a context, it is easy to present education in its various form as an unequivocal antidote to the threat so understood. However, some researchers of populism, such as Margaret Canovan, Roger Eatwell, Matthew Goodwin, or Pierre-André Taguieff , recognise the complexity of the relationship between populism and democracy, its ambiguity, which may also help to revise the view on the role of education in preparing citizens to face the populist challenge. Consequently, it can be assumed that the fi ndings of P. Rosanvallon, I. Gur-Ze' ev and M. Canovan allow the question of populism in educational theory and practice to be raised anew. Th e theoretical perspective I have adopted will allow me, I believe, to develop two propositions: fi rst, that populism is to some extent a development, an increase in the inalienable property of democracy, which in eff ect turns against itself;
Pedagogika kultury – wehikuł przebudzeń. O edukacji nie-obojętnej, 2021
Esej jest zaproszeniem, zachętą, a przy tym swego rodzaju jednym z możliwych wprowadzeń do lektur... more Esej jest zaproszeniem, zachętą, a przy tym swego rodzaju jednym z możliwych wprowadzeń do lektury Janusza Korczaka Prawa dziecka do szacunku (1928). Autor koncentruje się na trzech tematach: metodzie poznawania dziecka, fenomenie jego cudzoziemskości oraz utopizmie pedagogicznym, dla których punktami wyjścia są miejsca Prawa dziecka do szacunku dające w zamyśle ich komentatora szanse na zaszczepienie myśli i mobilizację do uwalniania się od iluzji przygotowujące do powtórnego wczytania się w ten nadal wiele wnoszący m.in. w nasze rozumienie relacji dzieci i dorosłych oraz zachowujący swą oryginalność tekst.
Za podstawę przygotowania tekstu posłużył zapis panelu dyskusyjnego, który stanowił część zdaln... more Za podstawę przygotowania tekstu posłużył zapis panelu dyskusyjnego, który stanowił część zdalnych obrad IV Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „Utopia a edukacja. O wychowaniu obywatelskim w demokracjach i autorytaryzmach” prowadzonych online w dniach od 22 do 24 września 2021 roku i zorganizowanych przez Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Oddział Wrocławski Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego.
W wydanej ponad 60 lat temu klasycznej pracy Wyobraźnia socjologiczna Charles Wright Mills wprowa... more W wydanej ponad 60 lat temu klasycznej pracy Wyobraźnia socjologiczna Charles Wright Mills wprowadził na trwałe do nauk społecznych i humanistycznych inspirującą kategorię, która pozwala widzieć wyobrażenia i idee tworzone przez badaczy społecznych w konfrontacji z dominującymi wyobrażeniami danego społeczeństwa. Te dwa, dające się analitycznie rozróżnić wymiary wyobraźni – socjologicznej i społecznej, pozostające w różnego rodzaju związkach i zależnościach, dają się odczytać w kontekstach pedagogicznych. Uznając, że uczenie się pedagogicznego myślenia wymaga ćwiczenia wyobraźni, można pytać o to, jak możliwa jest wyobraźnia pedagogiczna, a także jak ją eksplorować?
Wzmożona dyskusja nad słabnącą kondycją szkoły wyższej pozwala postawić pytanie: jaką rolę do spe... more Wzmożona dyskusja nad słabnącą kondycją szkoły wyższej pozwala postawić pytanie: jaką rolę do spełnienia w kulturze ma obecnie humanistyka w związku z kryzysem kształcenia akademickiego? Poszukując odpowiedzi na to pytanie, Autorzy artykułu w jego pierwszej części problematyzują związek kultury, humanistyki i edukacji. W części drugiej rozważają kwestię tego, jak rola humanistyki zmienia się w zależności od sposobu rozumienia kultury i omawiają trzy główne i wyróżniające się współcześnie jej rozumienia. Następnie skupiają uwagę na kwestii zdiagnozowanej we współczesności utraty przez kulturę dominującego statusu, której to zmianie towarzyszyło odkrycie w nowoczesności życia codziennego. Wskazują w części trzeciej, że mamy obecnie do czynienia ze swego rodzaju odwróceniem: to życie codzienne, a w zasadzie wyobrażenia społeczne o życiu codziennym i jego praktykach stają się kryterium waloryzacji kultury, humanistyki i edukacji. Jednak samo owo życie codzienne ani w ujęciu teoretycznym, ani badawczej obserwacji jego przebiegu nie traci na złożoności. Między innymi niesie ze sobą liczne zamaskowane swoją oczywistością i wzmacniane socjalizacją zagrożenia i niepokoje. Autorzy dochodzą do wniosku, że życie codzienne w demokratycznych społeczeństwach z uwagi na swoją złożoność potrzebuje pracy rozumienia, wsparcia, afirmacji i krytyki, wobec której humanistyka mogłaby zachować swój nadrzędny status
Family, Religion, Pedagogy and Everyday Educational Practice, 2022
The study contains an overview of selected research positions that make up the theory of religiou... more The study contains an overview of selected research positions that make up the theory of religious fundamentalism: religious studies researchers, sociologists, political scientists and philosophers, representatives of Western and Polish academic centres. The author sees as assets the differences and divergences between their positions. This gives us a multifold, deepened and advanced understanding of the phenomenon, as well as an insight into which dimensions of this phenomenon is discussed and negotiated in the theory of fundamentalism. Such understanding of fundamentalism can be useful for the pedagogy of religion and general pedagogy, as referred to in the study’s conclusions.
Family, Religion, Pedagogy and Everyday Educational Practice, 2022
The aim of this paper is to analyse the phenomenon of cruelty according to pedagogical deontology... more The aim of this paper is to analyse the phenomenon of cruelty according to pedagogical deontology. Cruelty is a significant threat to the educational relationship for two reasons: it is a form of aggression and occurs mostly in a veiled or camouflaged form. The author refers to concepts of cruelty by Michel de Montaigne and Judith N. Shklar and indicates the difference between cruelty and violence and highlights the measures to prevent the emergence of atrocities in education and everyday life.
Levinas. W stronę pedagogiki azylu, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009, ss. 35... more Levinas. W stronę pedagogiki azylu, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009, ss. 359. Kolejna, piąta już książka w serii "Filozofia kultury i edukacja", wypełnia długoletnie dotkliwe braki w istotnym dla pedagogiki, kulturoznawstwa oraz myśli polityczno-etycznej obszarze badawczym, doskonale wpisuje się w profil serii – w kontekście autorskiej interpretacji myśli jednego z najważniejszych współczesnych myślicieli. Autor łączy wątki tradycji i kultury żydowskiej, z której czerpie swe inspiracje Levinas, z wątkami obecnymi w etyczno-politycznej tradycji filozofii zachodniej, w obrębie której zwyczajowo przyjęło się rozpatrywać dzieła Levinasa, i na tym tle formułuje podstawy oryginalnej koncepcji, określonej w pracy jako pedagogika azylu. Praca, starannie i ciekawie napisana, jest znakomitym wykładem Levinasowskiej filozofii, rysującym szerokie tło dla "pedagogiki, która ma nadejść". Jest to znaczący tekst dla teoretycznych debat w obszarze polskiej filozofii wychowania i – jeszcze pośrednio, czy raczej potencjalnie – pedagogiki międzykulturowej.
Utopia i edukacja to oryginalny głos filozofii i teorii edukacji, który wkracza również na pola i... more Utopia i edukacja to oryginalny głos filozofii i teorii edukacji, który wkracza również na pola innych niż pedagogika dyscyplin i korzysta z ich ujęć oraz dorobku. Praca lokuje się w nurcie utopian studies i uzupełnia ich dyskurs o słabiej w nim zaznaczony trop filozofii i teorii edukacji, ponadto podejmuje w kontekście pedagogiki i edukacji szereg zagadnień, których znaczenie wykracza poza umowne ramy jednej dyscypliny: utopii, ideologii, krytyki społecznej, fundamentalizmu, demokracji, populizmu, przekładu, transdyscyplinarności i transferu wiedzy, socjalizacji, szkoły jako jednej z instytucji społecznych itd. Praca nie tylko rekonstruuje wiedzę o określonych zjawiskach, mających znaczenie dla edukacji i pedagogiki, proponuje również, co dobrze oddaje podział książki na dwie części, oryginalne rozwiązanie problematyki edukacyjnej w postaci koncepcji pedagogiki azylu. W książce obok badaczy kojarzonych z utopian studies wyróżniają się odniesienia do takich postaci humanistyki i nau...
This paper aims at the presentation of ethical and political grounds of the pedagogy of asylum, w... more This paper aims at the presentation of ethical and political grounds of the pedagogy of asylum, which, in its assumptions, refers to concepts of such thinkers as Emmanuel Levinas, Erich Fromm, George Steiner, Hannah Arendt, Michael Walzer, Avishai Margalit, Jacques Derrida and Janusz Korczak. Utopia of hospitality, presented in its basic assumptions, constitutes a look at the social life, life of individuals and communities, as concentrated in asylums, while its author thinks that it forms an answer to modern challenges to Western democracies, education and politics in the “Age of Migration”.
Podejmowany problem badawczy, przyjmujący postać pytania o kształt i przebieg kolonizacji pedagog... more Podejmowany problem badawczy, przyjmujący postać pytania o kształt i przebieg kolonizacji pedagogiki ogólnej przez pedagogikę krytyczną w okresie transformacji ustrojowej w Polsce, ma swoje źródło w potrzebie rozpoznania obecnej dynamiki naszej wyobraźni pedagogicznej i zrozumienia fenomenu zróżnicowania pedagogiki krytycznej rozwijanej w poszczególnych rodzimych ośrodkach akademickich. Przygotowany w latach 2017-2019 materiał został podzielony na dwa artykuły. W pierwszym po krótkiej charakterystyce tytułowego zjawiska autor rozwija problematykę teorii krytycznej szkoły frankfurckiej ze względu na wagę tego zagadnienia dla formowania się pedagogiki krytycznej zarówno w wariancie amerykańskim, jak i polskim. Równie ważnym punktem odniesienia dla formacji rodzimej pedagogiki krytycznej jest problematyka postmodernizmu, złożona z szeregu zagadnień, takich jak późna nowoczesność, poststrukturalizm, dekonstrukcja czy zwrot etyczny. Rekonstrukcje poszczególnych tematów i wątków z zakresu problematyki teorii krytycznej szkoły frankfurckiej czy postmodernizmu stanowią zdaniem autora dobre wprowadzenie do prezentacji wstępnego obrazu kolonizacji polskiej pedagogiki ogólnej przez pedagogikę krytyczną, który to proces zostanie omówiony w drugim z artykułów. Poczyniony wysiłek badawczy ma dostarczyć wiedzy przydatnej do kolejnych badań podjętej problematyki, rozpoznania dalszych losów poszczególnych kolonii pedagogiki krytycznej, ale również kilku wstępnych ustaleń, które autor przedstawi w zakończeniu drugiego artykułu.
The current heated debate on the deteriorating status of the university raises a range of pertine... more The current heated debate on the deteriorating status of the university raises a range of pertinent questions, including: What role can the humanities play in culture today in the face of the crisis of higher education? To answer this question, the authors begin by problematizing the relationship between culture, the humanities, and education. In the second part of the paper, they examine the changing role of the humanities in conjunction with the understandings of culture, and outline three salient ways in which culture is conceived of today. Subsequently, they focus on the loss of the dominant status that culture suffered when everyday life was discovered in modernity. In the third part, they argue that everyday life, or rather social representations of everyday life and its practices, are currently becoming the chief criterion for assessing culture, the humanities, and education. However, everyday life remains complex both in theoretical conceptualizations and in research observations. For example, everyday life harbors a range of risks and anxieties which are veiled by its own obviousness and reinforced by socialization. The authors conclude that, given this, everyday life in democratic societies calls for the work of understanding, support, affirmation, and criticism, in which the humanities can retain their superior status. In the fourth part, the authors discuss non-consensual democracy, critical community, and the pedagogy of asylum as the forms of organization and action that promote an auspicious interconnection of culture, the humanities, and education.
In reference to the article by Hanan Alexander ‘Education in nonviolence’, the text takes up the ... more In reference to the article by Hanan Alexander ‘Education in nonviolence’, the text takes up the issue of reading Emmanuel Levinas’s Talmudic texts for the philosophy of education. It intends to positively answer the question about the value and potential of such inspiration, focusing on concepts from two of Levinas’s Talmudic readings. The first part of the text is devoted to the characteristics of the intellectual output of the thinker. The second part analyses and discusses Alexander’s commentary on one of Levinas’s Talmudic readings, ‘Toward the Other’. Alexander aims to show the specificity of the idea of education in nonviolence, heavily indebted to the Jewish tradition and thought. The third part of the text is an extension of Alexander’s comment, focuses on another Talmudic reading by Levinas, ‘Cities of Refuge’, and aims to outline the philosophical underpinnings of the idea of the pedagogy of asylum.
It can be assumed that two biblical myths-about Adam and Eve leaving the Garden of Eden and about... more It can be assumed that two biblical myths-about Adam and Eve leaving the Garden of Eden and about the builders from Babel-are interesting expressions of the utopian imagination, because these myths narrate about two places where projects of sufficiently perfect social order were implemented in two different ways. At present, the school is one of the places that could be understood as the ambiguous effect of an implemented utopia of the industrial revolution era; the school is an education space designed as an important part of the project of a sufficiently perfect social order. Two original readings of the mentioned biblical myths-by Erich Fromm and George Steiner-shall contribute some new themes and outlooks to the discussion of the condition of the modern school and the discourses of critical pedagogy or the pedagogy of resistance and hermeneutic pedagogy.
R. Włodarczyk, Rozumienie jako przekład. Wokół koncepcji hermeneutyki George Steinera, [w:] Pedag... more R. Włodarczyk, Rozumienie jako przekład. Wokół koncepcji hermeneutyki George Steinera, [w:] Pedagogika i edukacja wobec kryzysu zaufania, wspólnotowości i autonomii, red. J. Madalińska-Michalak, A. Wiłkomirska, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2020, s. 474-490. Abstract: The recently deceased George Steiner was one of the leading contemporary comparativists and philosophers of literature. One of the most important themes of his book from the 1970s, After Babel: Aspects of Language and Translation, is the claim about the identity of understanding and translation. The concept of the hermeneutic act as a translation, spokesmen for which are modern humanists and researchers, such as Steiner and also Hans-Georg Gadamer, Paul Ricoeur, Zygmunt Bauman or Jacques Derrida, in their various variants seems to have significant potential for general pedagogy and philosophy of education and generate interesting impulses for educational practice and education research. In the article, referring to the translational turn, the thought and tradition of Judaism and Steiner's original approach to understanding, I analyse and discuss the premises of his basic claim and study the consequences and draw conclusions from Steiner's concept for the theory and practice of education.
Przesilenie. Kręgi kryzysów kontekstów edukacji – wyzwania dla pedagogiki, 2024
[w:] Przesilenie. Kręgi kryzysów kontekstów edukacji – wyzwania dla pedagogiki, red. Z. Kwiecińsk... more [w:] Przesilenie. Kręgi kryzysów kontekstów edukacji – wyzwania dla pedagogiki, red. Z. Kwieciński, A. Odrowąż-Coates, M. J. Szymański, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2024, ss. 121-135. Mimo zbieżności w brzmieniu terminów, koncepcje kontredukacji Ilana Gur-Ze’eva i kontrdemokracji Pierre’a Rosanvallona pozostają względem siebie niezależne, posiadają jednak wspólny mianownik, który pozwala moim zdaniem spojrzeć z pedagogicznego punktu widzenia na złożoność relacji między edukacją a populizmem i dostrzec jej niejednoznaczność. Jeśli chodzi o sam populizm, jego medialne i polityczne rozumienie najczęściej konfrontuje go współcześnie z demokracją, widząc w populizmie rodzaj jej zagrożenia. W takim kontekście łatwo jest przedstawić edukację w różnych jej odsłonach jako jednoznaczne antidotum na tak rozumiane niebezpieczeństwo. Jednak niektórzy badacze populizmów, tacy jak Margaret Canovan, Paul Taggart, Roger Eatwell, Matthew Goodwin, czy Pierre-André Taguieff, dostrzegają złożoność związku populizmu z demokracją, jego dwuznaczność, co może pomóc również w rewizji poglądu na rolę edukacji w przygotowaniu obywateli do mierzenia się z populistycznym wyzwaniem. W konsekwencji można przyjąć, że ustalenia Rosanvallona, Gur-Ze’eva i Canovan pozwalają na postawienie na nowo pytania o populizm w teorii i praktyce edukacji. Innymi słowy, na pytanie: czy można widzieć w edukacji antidotum na populizm? – odpowiedź brzmiałaby ‘zasadniczo tak, ale’ i właśnie to ‘ale’ prowadzi mnie do inaczej postawionego pytania: Dlaczego w edukacji w różnych jej odsłonach nie powinno się upatrywać jednoznacznego antidotum na populizm rozumiany jako zagrożenie demokracji liberalnej? Przyjęta przeze mnie perspektywa teoretyczna umożliwi mi, jak sądzę, rozwinięcie dwóch twierdzeń: po pierwsze, że populizm stanowi w pewnej mierze rozwinięcie, spotęgowanie niezbywalnej właściwości demokracji, które w efekcie obraca się przeciwko niej samej; po drugie, że ta właściwość cechuje również edukację. Jest to związane z tym, co nam obiecują demokracja oraz edukacja albo co naszym zdaniem obiecują nam demokracja oraz edukacja, a czego pozbawione nie budzą naszego entuzjazmu czy zainteresowania niezbędnego do ich obrony czy rozwijania
Podejmowany problem badawczy, przyjmujący postać pytania o kształt i przebieg kolonizacji pedagog... more Podejmowany problem badawczy, przyjmujący postać pytania o kształt i przebieg kolonizacji pedagogiki ogólnej przez pedagogikę krytyczną w okresie transformacji ustrojowej w Polsce, ma swoje źródło w potrzebie rozpoznania obecnej dynamiki naszej wyobraźni pedagogicznej i zrozumienia fenomenu zróżnicowania pedagogiki krytycznej rozwijanej w poszczególnych rodzimych ośrodkach akademickich. Przygotowany w latach 2017-2019 materiał został podzielony na dwa artykuły. W części pierwszej rekonstrukcje poszczególnych tematów i wątków z zakresu problematyki teorii krytycznej szkoły frankfurckiej czy postmodernizmu stanowiły wprowadzenie do prezentacji wstępnego obrazu kolonizacji polskiej pedagogiki ogólnej przez pedagogikę krytyczną, który to proces zakorzeniania na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku stanowi zasadnicze zagadnienie części drugiej. Autor koncentruje uwagę na recepcji, reakcji, przebiegu i sposobach zakorzeniania się krytycznej teorii edukacji na gruncie polskiej pedagogiki w początkowej fazie jej osiedlania. Poczyniony wysiłek badawczy ma dostarczyć wiedzy przydatnej do kolejnych badań podjętej problematyki, rozpoznania dalszych losów poszczególnych kolonii pedagogiki krytycznej, ale również kilku wstępnych ustaleń, które Autor przedstawi w zakończeniu tego artykułu.
W naszym kręgu kulturowym prawo do azylu wywodzi swoje tradycje zarówno z prawodawstwa, jak i rel... more W naszym kręgu kulturowym prawo do azylu wywodzi swoje tradycje zarówno z prawodawstwa, jak i religii, prowadzi naszą uwagę ku czasom starożytnym i instytucjom Egipcjan, Hebrajczyków i Greków, łączy w sobie zagadnienia inności, różnicy i inkluzji, prześladowania, cierpienia i kruchości, obowiązku, odpowiedzialności za Innego i sprawiedliwość, miejsca bezpiecznego pobytu, gościnności, dialogu i spotkania, udzielania schronienia i świętości. Znaczenie azylu, którego wzrost w XX wieku związany był z europejskimi zbrodniami kolonializmu, terrorem totalitaryzmów, zagładą, czystkami etnicznymi, losami uchodźców i bezpaństwowców, nie maleje w obliczu wojen i katastrof XXI wieku. W tym kontekście pytanie, w jaki sposób zagadnienie azylu możemy łączyć z edukacją, wydaje się uzasadnione. W związku z tym pytaniem esej koncentruje uwagę na koncepcjach Emmanuela Lévinasa, Jacques'a Derridy oraz Patricka Declercka, nawiązujących do różnych tradycji azylowych oraz myślenia o gościnności, które miały swój udział w ukształtowaniu podstaw europejskich instytucji edukacyjnych i pomocowych. Korzystając z dorobku tych doniosłych dla zachodniej humanistyki tradycji oraz koncepcji wymienionych filozofów, chciałbym wskazać na potrzebę myślenia o przestrzeniach edukacyjnych w perspektywie pedagogiki azylu. Słowa kluczowe: azyl, prawo do azylu, gościnność, Inny, edukacja, pedagogika azylu
STUDIA Z TEORII WYCHOWANIA TOM XIV: 2023 NR 2(43), 2023
Despite the convergence in the wording, the concepts of Ilan Gur-Ze' ev's counter-education and P... more Despite the convergence in the wording, the concepts of Ilan Gur-Ze' ev's counter-education and Pierre Rosanvallon's counter-democracy remain independent of each other, but they have a common denominator, which, in my opinion, allows us to look at the complexity of the relationship between education and populism from a pedagogical point of view and perceive its ambiguity. As for populism itself, its media and political understanding most oft en confronts it with democracy, seeing populism as a kind of threat. In such a context, it is easy to present education in its various form as an unequivocal antidote to the threat so understood. However, some researchers of populism, such as Margaret Canovan, Roger Eatwell, Matthew Goodwin, or Pierre-André Taguieff , recognise the complexity of the relationship between populism and democracy, its ambiguity, which may also help to revise the view on the role of education in preparing citizens to face the populist challenge. Consequently, it can be assumed that the fi ndings of P. Rosanvallon, I. Gur-Ze' ev and M. Canovan allow the question of populism in educational theory and practice to be raised anew. Th e theoretical perspective I have adopted will allow me, I believe, to develop two propositions: fi rst, that populism is to some extent a development, an increase in the inalienable property of democracy, which in eff ect turns against itself;
Pedagogika kultury – wehikuł przebudzeń. O edukacji nie-obojętnej, 2021
Esej jest zaproszeniem, zachętą, a przy tym swego rodzaju jednym z możliwych wprowadzeń do lektur... more Esej jest zaproszeniem, zachętą, a przy tym swego rodzaju jednym z możliwych wprowadzeń do lektury Janusza Korczaka Prawa dziecka do szacunku (1928). Autor koncentruje się na trzech tematach: metodzie poznawania dziecka, fenomenie jego cudzoziemskości oraz utopizmie pedagogicznym, dla których punktami wyjścia są miejsca Prawa dziecka do szacunku dające w zamyśle ich komentatora szanse na zaszczepienie myśli i mobilizację do uwalniania się od iluzji przygotowujące do powtórnego wczytania się w ten nadal wiele wnoszący m.in. w nasze rozumienie relacji dzieci i dorosłych oraz zachowujący swą oryginalność tekst.
Za podstawę przygotowania tekstu posłużył zapis panelu dyskusyjnego, który stanowił część zdaln... more Za podstawę przygotowania tekstu posłużył zapis panelu dyskusyjnego, który stanowił część zdalnych obrad IV Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „Utopia a edukacja. O wychowaniu obywatelskim w demokracjach i autorytaryzmach” prowadzonych online w dniach od 22 do 24 września 2021 roku i zorganizowanych przez Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Oddział Wrocławski Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego.
W wydanej ponad 60 lat temu klasycznej pracy Wyobraźnia socjologiczna Charles Wright Mills wprowa... more W wydanej ponad 60 lat temu klasycznej pracy Wyobraźnia socjologiczna Charles Wright Mills wprowadził na trwałe do nauk społecznych i humanistycznych inspirującą kategorię, która pozwala widzieć wyobrażenia i idee tworzone przez badaczy społecznych w konfrontacji z dominującymi wyobrażeniami danego społeczeństwa. Te dwa, dające się analitycznie rozróżnić wymiary wyobraźni – socjologicznej i społecznej, pozostające w różnego rodzaju związkach i zależnościach, dają się odczytać w kontekstach pedagogicznych. Uznając, że uczenie się pedagogicznego myślenia wymaga ćwiczenia wyobraźni, można pytać o to, jak możliwa jest wyobraźnia pedagogiczna, a także jak ją eksplorować?
Wzmożona dyskusja nad słabnącą kondycją szkoły wyższej pozwala postawić pytanie: jaką rolę do spe... more Wzmożona dyskusja nad słabnącą kondycją szkoły wyższej pozwala postawić pytanie: jaką rolę do spełnienia w kulturze ma obecnie humanistyka w związku z kryzysem kształcenia akademickiego? Poszukując odpowiedzi na to pytanie, Autorzy artykułu w jego pierwszej części problematyzują związek kultury, humanistyki i edukacji. W części drugiej rozważają kwestię tego, jak rola humanistyki zmienia się w zależności od sposobu rozumienia kultury i omawiają trzy główne i wyróżniające się współcześnie jej rozumienia. Następnie skupiają uwagę na kwestii zdiagnozowanej we współczesności utraty przez kulturę dominującego statusu, której to zmianie towarzyszyło odkrycie w nowoczesności życia codziennego. Wskazują w części trzeciej, że mamy obecnie do czynienia ze swego rodzaju odwróceniem: to życie codzienne, a w zasadzie wyobrażenia społeczne o życiu codziennym i jego praktykach stają się kryterium waloryzacji kultury, humanistyki i edukacji. Jednak samo owo życie codzienne ani w ujęciu teoretycznym, ani badawczej obserwacji jego przebiegu nie traci na złożoności. Między innymi niesie ze sobą liczne zamaskowane swoją oczywistością i wzmacniane socjalizacją zagrożenia i niepokoje. Autorzy dochodzą do wniosku, że życie codzienne w demokratycznych społeczeństwach z uwagi na swoją złożoność potrzebuje pracy rozumienia, wsparcia, afirmacji i krytyki, wobec której humanistyka mogłaby zachować swój nadrzędny status
Family, Religion, Pedagogy and Everyday Educational Practice, 2022
The study contains an overview of selected research positions that make up the theory of religiou... more The study contains an overview of selected research positions that make up the theory of religious fundamentalism: religious studies researchers, sociologists, political scientists and philosophers, representatives of Western and Polish academic centres. The author sees as assets the differences and divergences between their positions. This gives us a multifold, deepened and advanced understanding of the phenomenon, as well as an insight into which dimensions of this phenomenon is discussed and negotiated in the theory of fundamentalism. Such understanding of fundamentalism can be useful for the pedagogy of religion and general pedagogy, as referred to in the study’s conclusions.
Family, Religion, Pedagogy and Everyday Educational Practice, 2022
The aim of this paper is to analyse the phenomenon of cruelty according to pedagogical deontology... more The aim of this paper is to analyse the phenomenon of cruelty according to pedagogical deontology. Cruelty is a significant threat to the educational relationship for two reasons: it is a form of aggression and occurs mostly in a veiled or camouflaged form. The author refers to concepts of cruelty by Michel de Montaigne and Judith N. Shklar and indicates the difference between cruelty and violence and highlights the measures to prevent the emergence of atrocities in education and everyday life.
Levinas. W stronę pedagogiki azylu, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009, ss. 35... more Levinas. W stronę pedagogiki azylu, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009, ss. 359. Kolejna, piąta już książka w serii "Filozofia kultury i edukacja", wypełnia długoletnie dotkliwe braki w istotnym dla pedagogiki, kulturoznawstwa oraz myśli polityczno-etycznej obszarze badawczym, doskonale wpisuje się w profil serii – w kontekście autorskiej interpretacji myśli jednego z najważniejszych współczesnych myślicieli. Autor łączy wątki tradycji i kultury żydowskiej, z której czerpie swe inspiracje Levinas, z wątkami obecnymi w etyczno-politycznej tradycji filozofii zachodniej, w obrębie której zwyczajowo przyjęło się rozpatrywać dzieła Levinasa, i na tym tle formułuje podstawy oryginalnej koncepcji, określonej w pracy jako pedagogika azylu. Praca, starannie i ciekawie napisana, jest znakomitym wykładem Levinasowskiej filozofii, rysującym szerokie tło dla "pedagogiki, która ma nadejść". Jest to znaczący tekst dla teoretycznych debat w obszarze polskiej filozofii wychowania i – jeszcze pośrednio, czy raczej potencjalnie – pedagogiki międzykulturowej.
Utopia i edukacja to oryginalny głos filozofii i teorii edukacji, który wkracza również na pola i... more Utopia i edukacja to oryginalny głos filozofii i teorii edukacji, który wkracza również na pola innych niż pedagogika dyscyplin i korzysta z ich ujęć oraz dorobku. Praca lokuje się w nurcie utopian studies i uzupełnia ich dyskurs o słabiej w nim zaznaczony trop filozofii i teorii edukacji, ponadto podejmuje w kontekście pedagogiki i edukacji szereg zagadnień, których znaczenie wykracza poza umowne ramy jednej dyscypliny: utopii, ideologii, krytyki społecznej, fundamentalizmu, demokracji, populizmu, przekładu, transdyscyplinarności i transferu wiedzy, socjalizacji, szkoły jako jednej z instytucji społecznych itd. Praca nie tylko rekonstruuje wiedzę o określonych zjawiskach, mających znaczenie dla edukacji i pedagogiki, proponuje również, co dobrze oddaje podział książki na dwie części, oryginalne rozwiązanie problematyki edukacyjnej w postaci koncepcji pedagogiki azylu. W książce obok badaczy kojarzonych z utopian studies wyróżniają się odniesienia do takich postaci humanistyki i nau...
This paper aims at the presentation of ethical and political grounds of the pedagogy of asylum, w... more This paper aims at the presentation of ethical and political grounds of the pedagogy of asylum, which, in its assumptions, refers to concepts of such thinkers as Emmanuel Levinas, Erich Fromm, George Steiner, Hannah Arendt, Michael Walzer, Avishai Margalit, Jacques Derrida and Janusz Korczak. Utopia of hospitality, presented in its basic assumptions, constitutes a look at the social life, life of individuals and communities, as concentrated in asylums, while its author thinks that it forms an answer to modern challenges to Western democracies, education and politics in the “Age of Migration”.
Podejmowany problem badawczy, przyjmujący postać pytania o kształt i przebieg kolonizacji pedagog... more Podejmowany problem badawczy, przyjmujący postać pytania o kształt i przebieg kolonizacji pedagogiki ogólnej przez pedagogikę krytyczną w okresie transformacji ustrojowej w Polsce, ma swoje źródło w potrzebie rozpoznania obecnej dynamiki naszej wyobraźni pedagogicznej i zrozumienia fenomenu zróżnicowania pedagogiki krytycznej rozwijanej w poszczególnych rodzimych ośrodkach akademickich. Przygotowany w latach 2017-2019 materiał został podzielony na dwa artykuły. W pierwszym po krótkiej charakterystyce tytułowego zjawiska autor rozwija problematykę teorii krytycznej szkoły frankfurckiej ze względu na wagę tego zagadnienia dla formowania się pedagogiki krytycznej zarówno w wariancie amerykańskim, jak i polskim. Równie ważnym punktem odniesienia dla formacji rodzimej pedagogiki krytycznej jest problematyka postmodernizmu, złożona z szeregu zagadnień, takich jak późna nowoczesność, poststrukturalizm, dekonstrukcja czy zwrot etyczny. Rekonstrukcje poszczególnych tematów i wątków z zakresu problematyki teorii krytycznej szkoły frankfurckiej czy postmodernizmu stanowią zdaniem autora dobre wprowadzenie do prezentacji wstępnego obrazu kolonizacji polskiej pedagogiki ogólnej przez pedagogikę krytyczną, który to proces zostanie omówiony w drugim z artykułów. Poczyniony wysiłek badawczy ma dostarczyć wiedzy przydatnej do kolejnych badań podjętej problematyki, rozpoznania dalszych losów poszczególnych kolonii pedagogiki krytycznej, ale również kilku wstępnych ustaleń, które autor przedstawi w zakończeniu drugiego artykułu.
The current heated debate on the deteriorating status of the university raises a range of pertine... more The current heated debate on the deteriorating status of the university raises a range of pertinent questions, including: What role can the humanities play in culture today in the face of the crisis of higher education? To answer this question, the authors begin by problematizing the relationship between culture, the humanities, and education. In the second part of the paper, they examine the changing role of the humanities in conjunction with the understandings of culture, and outline three salient ways in which culture is conceived of today. Subsequently, they focus on the loss of the dominant status that culture suffered when everyday life was discovered in modernity. In the third part, they argue that everyday life, or rather social representations of everyday life and its practices, are currently becoming the chief criterion for assessing culture, the humanities, and education. However, everyday life remains complex both in theoretical conceptualizations and in research observations. For example, everyday life harbors a range of risks and anxieties which are veiled by its own obviousness and reinforced by socialization. The authors conclude that, given this, everyday life in democratic societies calls for the work of understanding, support, affirmation, and criticism, in which the humanities can retain their superior status. In the fourth part, the authors discuss non-consensual democracy, critical community, and the pedagogy of asylum as the forms of organization and action that promote an auspicious interconnection of culture, the humanities, and education.
In reference to the article by Hanan Alexander ‘Education in nonviolence’, the text takes up the ... more In reference to the article by Hanan Alexander ‘Education in nonviolence’, the text takes up the issue of reading Emmanuel Levinas’s Talmudic texts for the philosophy of education. It intends to positively answer the question about the value and potential of such inspiration, focusing on concepts from two of Levinas’s Talmudic readings. The first part of the text is devoted to the characteristics of the intellectual output of the thinker. The second part analyses and discusses Alexander’s commentary on one of Levinas’s Talmudic readings, ‘Toward the Other’. Alexander aims to show the specificity of the idea of education in nonviolence, heavily indebted to the Jewish tradition and thought. The third part of the text is an extension of Alexander’s comment, focuses on another Talmudic reading by Levinas, ‘Cities of Refuge’, and aims to outline the philosophical underpinnings of the idea of the pedagogy of asylum.
It can be assumed that two biblical myths-about Adam and Eve leaving the Garden of Eden and about... more It can be assumed that two biblical myths-about Adam and Eve leaving the Garden of Eden and about the builders from Babel-are interesting expressions of the utopian imagination, because these myths narrate about two places where projects of sufficiently perfect social order were implemented in two different ways. At present, the school is one of the places that could be understood as the ambiguous effect of an implemented utopia of the industrial revolution era; the school is an education space designed as an important part of the project of a sufficiently perfect social order. Two original readings of the mentioned biblical myths-by Erich Fromm and George Steiner-shall contribute some new themes and outlooks to the discussion of the condition of the modern school and the discourses of critical pedagogy or the pedagogy of resistance and hermeneutic pedagogy.
R. Włodarczyk, Rozumienie jako przekład. Wokół koncepcji hermeneutyki George Steinera, [w:] Pedag... more R. Włodarczyk, Rozumienie jako przekład. Wokół koncepcji hermeneutyki George Steinera, [w:] Pedagogika i edukacja wobec kryzysu zaufania, wspólnotowości i autonomii, red. J. Madalińska-Michalak, A. Wiłkomirska, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2020, s. 474-490. Abstract: The recently deceased George Steiner was one of the leading contemporary comparativists and philosophers of literature. One of the most important themes of his book from the 1970s, After Babel: Aspects of Language and Translation, is the claim about the identity of understanding and translation. The concept of the hermeneutic act as a translation, spokesmen for which are modern humanists and researchers, such as Steiner and also Hans-Georg Gadamer, Paul Ricoeur, Zygmunt Bauman or Jacques Derrida, in their various variants seems to have significant potential for general pedagogy and philosophy of education and generate interesting impulses for educational practice and education research. In the article, referring to the translational turn, the thought and tradition of Judaism and Steiner's original approach to understanding, I analyse and discuss the premises of his basic claim and study the consequences and draw conclusions from Steiner's concept for the theory and practice of education.
Utopia a edukacja tom VI: Kulturowe i pedagogiczne konteksty późnonowoczesnych wyobrażeń świata m... more Utopia a edukacja tom VI: Kulturowe i pedagogiczne konteksty późnonowoczesnych wyobrażeń świata możliwego, red. Rafał Węgrzyn, Rafał Włodarczyk, Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2023.
Szósty tom cyklu publikacji „Utopia a edukacja” powstawał w okolicznościach zdominowanych przez pandemię Covid-19. Być może przywołane okoliczności przyczyniły się do tego, że niniejszy tom w większym stopniu niż pozostałe charakteryzuje dystopijne zabarwienie. Nie sposób jednak pominąć całego szeregu kryzysów i wyzwań w skali planety czy tylko jej poszczególnych regionów, które raz po raz ujawniając się, w różnym stopniu i postaci docierają do świadomości części społeczeństwa i rzutują na pole jej wyobrażeń o (nie)możliwych scenariuszach biegu wypadków oraz przeciwdziałań. Tym razem w centrum naszych zainteresowań znalazły się zagadnienia związane z tworzeniem obrazów świata możliwego w dobie kulturowych, społecznych i politycznych kryzysów oraz edukacyjnych wyzwań późnej nowoczesności. Przy czym należy od razu zaznaczyć, że w naszej publikacji wychodzimy poza sposób rozumienia utopii, zgodnie z którym można, czy należy sprowadzać ją do fantazji, mrzonki, estetycznego projektu czy intelektualnej zabawy. Przeświadczenie, że myślenie utopijne to narzędzie demagogów i słabość nieuczonych nie oddaje złożoności i roli, jaką może i odgrywa w życiu społecznym, w tym edukacji. Utopizm odnosi się bowiem do trwałej, wyrażanej w dziejach na wiele sposobów ludzkiej potrzeby i dyspozycji do tworzenia wyobrażeń wystarczająco doskonałych światów możliwych, jak najpełniej wolnych od doświadczanych w danej zbiorowości najbardziej dojmujących trosk, będących przestrzenią realizacji optimum społecznego i jednostkowego spełnienia.
Utopia a edukacja, tom 5 Wyobrażenia o wychowaniu obywatelskim oraz (nie)możliwych demokracjach i... more Utopia a edukacja, tom 5 Wyobrażenia o wychowaniu obywatelskim oraz (nie)możliwych demokracjach i autorytaryzmach, red. H. Achremowicz, R. Włodarczyk, Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2022
Myślenie utopijne to swego rodzaju „wyjście” poza ustalone pole przywiązania do tego, co uznane, przyjęte za (nie)możliwe, obowiązujące, w stronę tego, co nie musi być elementem jedynie porządku tęsknoty – może być bowiem projektem wcielanym w życie. Edukacja jest zarówno narzędziem, które pozwala rozwijać wyobrażenia i zdolności jednostki służące owemu „wychodzeniu”, jak i kształtuje możliwości docierania do wyobrażonego celu. Jest łącznikiem pomiędzy teraźniejszością i przyszłością, laboratorium, w którym możemy projektować, a nawet testować to, co jest jeszcze nieobecne w dostępnej nam codzienności. Nieodzownym elementem ćwiczenia wyobraźni społecznej w myśleniu utopijnym są bowiem projekty wychowania nowych obywateli(-lek). Można je znaleźć i odnajdujemy je w filozofii, ideologiach, literaturze, tekstach różnych tradycji kulturowych, teoriach i praktykach edukacyjnych. Piąty tom cyklu publikacji „Utopia a edukacja” podzielony został na dwie części, które naświetlają relację między utopią a edukacją i wychowaniem obywatelskim. Część pierwsza obejmuje prace, które ukazują utopijne oblicza wychowania obywatelskiego i edukacji do demokracji w perspektywie historycznej i kulturowej. Część druga kontynuuje podjętą w części pierwszej problematykę, z tym że Autorki i Autorów poszczególnych rozdziałów podejmujących zagadnienia związane z utopijnymi wymiarami edukacji do demokracji i wychowania obywatelskiego charakteryzuje i łączy ujmowanie ich z perspektywy antropologii i filozofii edukacji oraz w kontekście obecnych wyzwań zachodnich społeczeństw, w tym ryzyka autorytaryzmu, a także inspiracje wybranymi dziełami współczesnych myślicieli, literatury, sztuki.
Family, Religion, Pedagogy and Everyday Educational Practice, eds. Beata Pietkiewicz-Pareek, Rafa... more Family, Religion, Pedagogy and Everyday Educational Practice, eds. Beata Pietkiewicz-Pareek, Rafał Włodarczyk, Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2022. This collection of texts by researchers of the University of Wrocław Department of General Pedagogy may be seen as a modest contribution to studies on the family, religion and everyday educational practice. The principal common denominator of these texts is the need for pedagogical reflection on late modernity, which in this work underpins consideration of issues on the borderline between educational theory and practice. Another characteristic they share is their focus on those selected aspects of family, religion and everyday educational practice that can be considered peripheral to these vital phenomena of social life. These selected aspects are, of course, cognitively interesting in themselves, as we hope the readers of the following chapters will discover. On the other hand, when put side by side and considered together, they provide insight into the fragments of the periphery understood as that part of the area of pedagogical research which is usually characterized by increased: ambiguity, differentiation, complexity, dynamics and incoherence.
(open access) Utopia and Education is an original contribution of the philosophy and theory of ed... more (open access) Utopia and Education is an original contribution of the philosophy and theory of education, which also enters the fields of disciplines other than pedagogy and uses their approaches and achievements. The work is part of utopian studies and complements its discourse with a less marked path of philosophy and theory of education. Moreover, in the context of pedagogy and education, it takes up a number of issues whose significance goes beyond the conventional framework of a single discipline: utopia, ideology, social criticism, fundamentalism, democracy, populism, translation, transdisciplinarity and knowledge transfer, socialisation, school as one of the social institutions, etc. The work not only reconstructs knowledge about specific phenomena relevant to education and pedagogy but also proposes an original solution to educational problems in the form of the concept of asylum pedagogy. The approach to these phenomena is well reflected in the division of the book into two parts. The book, apart from references to researchers associated with utopian studies, addresses ideas of such figures of the humanities and social sciences as Emmanuel Levinas and Erich Fromm; their concepts were earlier used by the Author in two monographs. Besides, there are references to Bronisław Baczko, George Steiner, Jacques Derrida, Michael Walzer, Hannah Arendt, Janusz Korczak, and Ilan Gur- Ze'ev. Throughout the work, the Author attempts to combine the perspectives of critical pedagogy and dialogue, finds inspiration in the achievements of the Warsaw School of the History of Ideas and draws on Jewish thought and tradition.
Utopia i edukacja (open access) to oryginalny głos filozofii i teorii edukacji, który wkracza rów... more Utopia i edukacja (open access) to oryginalny głos filozofii i teorii edukacji, który wkracza również na pola innych niż pedagogika dyscyplin i korzysta z ich ujęć oraz dorobku. Praca lokuje się w nurcie utopian studies i uzupełnia ich dyskurs o słabiej w nim zaznaczony trop filozofii i teorii edukacji, ponadto podejmuje w kontekście pedagogiki i edukacji szereg zagadnień, których znaczenie wykracza poza umowne ramy jednej dyscypliny: utopii, ideologii, krytyki społecznej, fundamentalizmu, demokracji, populizmu, przekładu, transdyscyplinarności i transferu wiedzy, socjalizacji, szkoły jako jednej z instytucji społecznych itd. Praca nie tylko rekonstruuje wiedzę o określonych zjawiskach, mających znaczenie dla edukacji i pedagogiki, proponuje również, co dobrze oddaje podział książki na dwie części, oryginalne rozwiązanie problematyki edukacyjnej w postaci koncepcji pedagogiki azylu. W książce obok badaczy kojarzonych z utopian studies wyróżniają się odniesienia do takich postaci humanistyki i nauk społecznych, jak Emmanuel Levinas i Erich Fromm, których koncepcjom Autor poświęcił dwie wcześniejsze swoje monografie, a także Bronisław Baczko, George Steiner, Jacques Derrida, Michael Walzer, Hannah Arendt, Janusz Korczak, Ilan Gur- Ze’ev. Autor w całości pracy próbuje łączyć perspektywy pedagogiki krytycznej i dialogu, wykorzystuje inspiracje osiągnięciami Warszawskiej szkoły historyków idei, sięga do myśli i tradycji żydowskiej. Biblioteka Cyfrowa UWr: https://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/142113/edition/132257#description
Utopia a edukacja, tom 4, red. R. Włodarczyk, Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego, Wro... more Utopia a edukacja, tom 4, red. R. Włodarczyk, Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2020. Zebrane w niniejszym wydawnictwie artykuły kontynuują zadanie badania i ukazywania tego, w jak różny, często nieoczywisty sposób, edukacyjne przestrzenie teorii i praktyki są przenikane przez utopię, jej pochodne i składowe. Przy czym należy zaznaczyć, że Autorkomi Autorom patronują różne pojęcia i teorie utopii oraz edukacji, co czyni dyskusję i ustalenia poczynione w jej toku bardziej wnikliwymi. Artykułu zgromadzone w tym tomie, tak jak i w poprzednich, tworzą, zgodnie z przekonaniem ich Autorek i Autorów, wielowymiarowyobraz tego, w jakich ujęciach związki utopii i edukacji mogą ujawnić swój potencjał i są interesujące do odczytania. Obraz wart poznania i rozwinięcia.
L. Koczanowicz, R. Włodarczyk, Współczesna filozofia społeczna. Rozmowy i eseje o społeczeństwie ... more L. Koczanowicz, R. Włodarczyk, Współczesna filozofia społeczna. Rozmowy i eseje o społeczeństwie obywatelskim i etyce demokracji, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2011, s. 254.
Hermeneutics, Social Criticism and Everyday Education Practice, ed. R. Włodarczyk, Wrocław 2020, ... more Hermeneutics, Social Criticism and Everyday Education Practice, ed. R. Włodarczyk, Wrocław 2020, p. 267 The individual chapters written by scholars of the Department of General Pedagogy at the University of Wrocław included in the volume offered to the Readers, showcase selected variants and problems of the hermeneutical and critical approaches to educational practice and research. The general pedagogy we practice in this way reveals its interdisciplinary character, drawing on the resources and achievements of philosophy, sociology, psychology, cultural anthropology, religious studies, and political sciences.
R. Włodarczyk, Ideologia, teoria, edukacja. Myśl Ericha Fromma jako inspiracja dla pedagogiki wsp... more R. Włodarczyk, Ideologia, teoria, edukacja. Myśl Ericha Fromma jako inspiracja dla pedagogiki współczesnej, Wydawnictwo Impuls, Kraków 2016, ss. 329.
R. Włodarczyk, Levinas. W stronę pedagogiki azylu, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warsza... more R. Włodarczyk, Levinas. W stronę pedagogiki azylu, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009, ss. 359.
Kolejna, piąta już książka w serii "Filozofia kultury i edukacja", wypełnia długoletnie dotkliwe braki w istotnym dla pedagogiki, kulturoznawstwa oraz myśli polityczno-etycznej obszarze badawczym, doskonale wpisuje się w profil serii – w kontekście autorskiej interpretacji myśli jednego z najważniejszych współczesnych myślicieli. Autor łączy wątki tradycji i kultury żydowskiej, z której czerpie swe inspiracje Levinas, z wątkami obecnymi w etyczno-politycznej tradycji filozofii zachodniej, w obrębie której zwyczajowo przyjęło się rozpatrywać dzieła Levinasa, i na tym tle formułuje podstawy oryginalnej koncepcji, określonej w pracy jako pedagogika azylu. Praca, starannie i ciekawie napisana, jest znakomitym wykładem Levinasowskiej filozofii, rysującym szerokie tło dla "pedagogiki, która ma nadejść". Jest to znaczący tekst dla teoretycznych debat w obszarze polskiej filozofii wychowania i – jeszcze pośrednio, czy raczej potencjalnie – pedagogiki międzykulturowej.
Pdf książki również do pobrania bezpłatnie (otwarty dostęp) ze strony Wydawnictw Uniwersytetu Warszawskiego:
https://www.wuw.pl/product-pol-8776-Levinas-W-strone-pedagogiki-azylu-PDF.html
Pdf książki do pobrania bezpłatnie (otwarty dostęp) ze strony Wydawnictwa Impuls:
http://www.impu... more Pdf książki do pobrania bezpłatnie (otwarty dostęp) ze strony Wydawnictwa Impuls: http://www.impulsoficyna.com.pl/wyszukaj/ideologia-teoria-edukacja,1836,pdf.html R. Włodarczyk, Ideologia, teoria, edukacja. Myśl Ericha Fromma jako inspiracja dla pedagogiki współczesnej, Wydawnictwo Impuls, Kraków 2016, s. 329.
Utopia a edukacja, tom 3, red. K. Rejman, R. Włodarczyk, Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocław... more Utopia a edukacja, tom 3, red. K. Rejman, R. Włodarczyk, Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2017.
Utopia a edukacja, tom 2, red. R. Włodarczyk, Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego, Wro... more Utopia a edukacja, tom 2, red. R. Włodarczyk, Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2017; Abstrakt: Niniejsza praca stanowi kontynuację i rozwinięcie badań wskazanej problematyki zawartych w tomie pierwszym, który także należy polecić uwadze i namysłowi. Stąd przedstawione tu artykuły ukazują, podobnie jak w poprzednim wydawnictwie, w jak różny, często nieoczywisty sposób edukacyjne przestrzenie są przeniknięte przez zjawisko utopii, jej pochodne i składowe. Artykuły stanowią zbiór głosów, zarówno na poziomie wywodów teoretycznych, jak i prezentacji punktu widzenia praktyków, w dyskusji o edukacji i jej powiązaniach z utopizmem i utopijnymi koncepcjami. Choć autorami są tu głównie pedagodzy, to książka stanowi efekt interdyscyplinarnego podejścia do badanego zagadnienia.
Przekłady: 1. Erich Fromm, Koncepcja człowieka w tradycji żydowskiej 2. Martin Jay, Integracja ps... more Przekłady: 1. Erich Fromm, Koncepcja człowieka w tradycji żydowskiej 2. Martin Jay, Integracja psychoanalizy i marksizmu – przypadek Fromma 3. Alan Grey, Społeczeństwo jako przeznaczenie. Frommowska koncepcja charakteru społecznego 4. Johannes Neumann, Pytanie o analityczną przydatność pojęcia „charakteru społecznego” u Ericha Fromma
Przekłady: Raymond Williams Uwagi o marksizmie w Wielkiej Brytanii od 1945 roku Cornelius Castori... more Przekłady: Raymond Williams Uwagi o marksizmie w Wielkiej Brytanii od 1945 roku Cornelius Castoriadis; Marks dzisiaj Jon Elster Żywe i martwe elementy filozofii Marksa; Jacques Derrida Zaklinanie – marksizm; Norman Geras Socjalistyczna nadzieja w cieniu katastrofy // Aktualność Marksa, red. M.Pancewicz-Puchalska, R.Włodarczyk, Chiazm, Wrocław 2010
Kultura demokracji, red. K.Liszka, R.Włodarczyk, Chiazm, Wrocław 2009 // Przekłady: Cornelius Cas... more Kultura demokracji, red. K.Liszka, R.Włodarczyk, Chiazm, Wrocław 2009 // Przekłady: Cornelius Castoriadis Grecka polis a tworzenie demokracji; Pierre Rosanvallon Transformacja demokracji i przyszłość Europy; Peter Sloterdijk, Alain Finkielkraut Stadion i arena; Claude Lefort Sprawa demokracji
Lektury poststrukturalistyczne, red. K.Liszka, R.Włodarczyk, Chiazm, Wrocław 2007 // Przekłady: S... more Lektury poststrukturalistyczne, red. K.Liszka, R.Włodarczyk, Chiazm, Wrocław 2007 // Przekłady: Stuart Sim Postmodernizm i filozofia; François Dosse 1967-1968: redakcyjne wrzenie; Alette Armel, Jacques Derrida, Hélene Cixous Słowo w życiu: dialog pomiędzy Jacquesem Derridą a Hélene Cixous; Jean-Luc Nancy Imię Boga u Blanchota
Do Bachtina i dalej, red. B.Małczyński, R.Włodarczyk, Chiazm, Wrocław 2006 // Przekłady: W. N. Wo... more Do Bachtina i dalej, red. B.Małczyński, R.Włodarczyk, Chiazm, Wrocław 2006 // Przekłady: W. N. Wołoszynow [M. M. Bachtin] Freudyzm. Szkic krytyczny; Paul de Man Dialog i dialogizm; Pierre V. Zima Ambiwalencja dialektyczna: między Benjaminem a Bachtinem
Czytanie Derridy, red. B.Małczyński, R.Włodarczyk, Chiazm, Wrocław 2005 // Przekłady: Jacques Der... more Czytanie Derridy, red. B.Małczyński, R.Włodarczyk, Chiazm, Wrocław 2005 // Przekłady: Jacques Derrida Darować śmierć. Komu darować (Wiedzieć, by Nie Wiedzieć) Jacques Derrida, Ulrich Raulff Nikt nie jest bez winy. Rozmowa z Jacquesem Derridą o filozofii w obliczu terroryzmu Mark Wigley U-domowianie domu: dekonstrukcja po architekturze
Uploads
Słowa kluczowe: azyl, prawo do azylu, gościnność, Inny, edukacja, pedagogika azylu
Abstract: The recently deceased George Steiner was one of the leading contemporary comparativists and philosophers of literature. One of the most important themes of his book from the 1970s, After Babel: Aspects of Language and Translation, is the claim about the identity of understanding and translation. The concept of the hermeneutic act as a translation, spokesmen for which are modern humanists and researchers, such as Steiner and also Hans-Georg Gadamer, Paul Ricoeur, Zygmunt Bauman or Jacques Derrida, in their various variants seems to have significant potential for general pedagogy and philosophy of education and generate interesting impulses for educational practice and education research. In the article, referring to the translational turn, the thought and tradition of Judaism and Steiner's original approach to understanding, I analyse and discuss the premises of his basic claim and study the consequences and draw conclusions from Steiner's concept for the theory and practice of education.
Słowa kluczowe: azyl, prawo do azylu, gościnność, Inny, edukacja, pedagogika azylu
Abstract: The recently deceased George Steiner was one of the leading contemporary comparativists and philosophers of literature. One of the most important themes of his book from the 1970s, After Babel: Aspects of Language and Translation, is the claim about the identity of understanding and translation. The concept of the hermeneutic act as a translation, spokesmen for which are modern humanists and researchers, such as Steiner and also Hans-Georg Gadamer, Paul Ricoeur, Zygmunt Bauman or Jacques Derrida, in their various variants seems to have significant potential for general pedagogy and philosophy of education and generate interesting impulses for educational practice and education research. In the article, referring to the translational turn, the thought and tradition of Judaism and Steiner's original approach to understanding, I analyse and discuss the premises of his basic claim and study the consequences and draw conclusions from Steiner's concept for the theory and practice of education.
Szósty tom cyklu publikacji „Utopia a edukacja” powstawał w okolicznościach zdominowanych przez pandemię Covid-19. Być może przywołane okoliczności przyczyniły się do tego, że niniejszy tom w większym stopniu niż pozostałe charakteryzuje dystopijne zabarwienie. Nie sposób jednak pominąć całego szeregu kryzysów i wyzwań w skali planety czy tylko jej poszczególnych regionów, które raz po raz ujawniając się, w różnym stopniu i postaci docierają do świadomości części społeczeństwa i rzutują na pole jej wyobrażeń o (nie)możliwych scenariuszach biegu wypadków oraz przeciwdziałań. Tym razem w centrum naszych zainteresowań znalazły się zagadnienia związane z tworzeniem obrazów świata możliwego w dobie kulturowych, społecznych i politycznych kryzysów oraz edukacyjnych wyzwań późnej nowoczesności. Przy czym należy od razu zaznaczyć, że w naszej publikacji wychodzimy poza sposób rozumienia utopii, zgodnie z którym można, czy należy sprowadzać ją do fantazji, mrzonki, estetycznego projektu czy intelektualnej zabawy. Przeświadczenie, że myślenie utopijne to narzędzie demagogów i słabość nieuczonych nie oddaje złożoności i roli, jaką może i odgrywa w życiu społecznym, w tym edukacji. Utopizm odnosi się bowiem do trwałej, wyrażanej w dziejach na wiele sposobów ludzkiej potrzeby i dyspozycji do tworzenia wyobrażeń wystarczająco doskonałych światów możliwych, jak najpełniej wolnych od doświadczanych w danej zbiorowości najbardziej dojmujących trosk, będących przestrzenią realizacji optimum społecznego i jednostkowego spełnienia.
Myślenie utopijne to swego rodzaju „wyjście” poza ustalone pole przywiązania do tego, co uznane, przyjęte za (nie)możliwe, obowiązujące, w stronę tego, co nie musi być elementem jedynie porządku tęsknoty – może być bowiem projektem wcielanym w życie. Edukacja jest zarówno narzędziem, które pozwala rozwijać wyobrażenia i zdolności jednostki służące owemu „wychodzeniu”, jak i kształtuje możliwości docierania do wyobrażonego celu. Jest łącznikiem pomiędzy teraźniejszością i przyszłością, laboratorium, w którym możemy projektować, a nawet testować to, co jest jeszcze nieobecne w dostępnej nam codzienności. Nieodzownym elementem ćwiczenia wyobraźni społecznej w myśleniu utopijnym są bowiem projekty wychowania nowych obywateli(-lek). Można je znaleźć i odnajdujemy je w filozofii, ideologiach, literaturze, tekstach różnych tradycji kulturowych, teoriach i praktykach edukacyjnych. Piąty tom cyklu publikacji „Utopia a edukacja” podzielony został na dwie części, które naświetlają relację między utopią a edukacją i wychowaniem obywatelskim. Część pierwsza obejmuje prace, które ukazują utopijne oblicza wychowania obywatelskiego i edukacji do demokracji w perspektywie historycznej i kulturowej. Część druga kontynuuje podjętą w części pierwszej problematykę, z tym że Autorki i Autorów poszczególnych rozdziałów podejmujących zagadnienia związane z utopijnymi wymiarami edukacji do demokracji i wychowania obywatelskiego charakteryzuje i łączy ujmowanie ich z perspektywy antropologii i filozofii edukacji oraz w kontekście obecnych wyzwań zachodnich społeczeństw, w tym ryzyka autorytaryzmu, a także inspiracje wybranymi dziełami współczesnych myślicieli, literatury, sztuki.
Zebrane w niniejszym wydawnictwie artykuły kontynuują zadanie badania i ukazywania tego, w jak różny, często nieoczywisty sposób, edukacyjne przestrzenie teorii i praktyki są przenikane przez utopię, jej pochodne i składowe. Przy czym należy zaznaczyć, że Autorkomi Autorom patronują różne pojęcia i teorie utopii oraz edukacji, co czyni dyskusję i ustalenia poczynione w jej toku bardziej wnikliwymi. Artykułu zgromadzone w tym tomie, tak jak i w poprzednich, tworzą, zgodnie z przekonaniem ich Autorek i Autorów, wielowymiarowyobraz tego, w jakich ujęciach związki utopii i edukacji mogą ujawnić swój potencjał i są interesujące do odczytania. Obraz wart poznania i rozwinięcia.
The individual chapters written by scholars of the Department of General Pedagogy at the University of Wrocław included in the volume offered to the Readers, showcase selected variants and problems of the hermeneutical and critical approaches to educational practice and research. The general pedagogy we practice in this way reveals its interdisciplinary character, drawing on the resources and achievements of philosophy, sociology, psychology, cultural anthropology, religious studies, and political sciences.
Kolejna, piąta już książka w serii "Filozofia kultury i edukacja", wypełnia długoletnie dotkliwe braki w istotnym dla pedagogiki, kulturoznawstwa oraz myśli polityczno-etycznej obszarze badawczym, doskonale wpisuje się w profil serii – w kontekście autorskiej interpretacji myśli jednego z najważniejszych współczesnych myślicieli. Autor łączy wątki tradycji i kultury żydowskiej, z której czerpie swe inspiracje Levinas, z wątkami obecnymi w etyczno-politycznej tradycji filozofii zachodniej, w obrębie której zwyczajowo przyjęło się rozpatrywać dzieła Levinasa, i na tym tle formułuje podstawy oryginalnej koncepcji, określonej w pracy jako pedagogika azylu. Praca, starannie i ciekawie napisana, jest znakomitym wykładem Levinasowskiej filozofii, rysującym szerokie tło dla "pedagogiki, która ma nadejść". Jest to znaczący tekst dla teoretycznych debat w obszarze polskiej filozofii wychowania i – jeszcze pośrednio, czy raczej potencjalnie – pedagogiki międzykulturowej.
Pdf książki również do pobrania bezpłatnie (otwarty dostęp) ze strony Wydawnictw Uniwersytetu Warszawskiego:
https://www.wuw.pl/product-pol-8776-Levinas-W-strone-pedagogiki-azylu-PDF.html
http://www.impulsoficyna.com.pl/wyszukaj/ideologia-teoria-edukacja,1836,pdf.html
R. Włodarczyk, Ideologia, teoria, edukacja. Myśl Ericha Fromma jako inspiracja dla pedagogiki współczesnej, Wydawnictwo Impuls, Kraków 2016, s. 329.