107 TÜBA-AR 31/2022 BOĞAZKALE ARŞİVİNDEN BİR TABLET FRAGMANI (Bo 7929) VE HİTİT YAZIŞMALARINDA BİR İYİ DİLEK: DINGIRMEŠ TI-an harkandu ‘TANRILAR HAYATTA TUTSUN’ NEW TABLET FRAGMENT IN BOĞAZKALE ARCHIVE (Bo 7929) AND A GOOD WISH IN HITIT LETTERS: DINGIRMEŠ TI-an harkandu ‘MAY THE GODS KEEP ALIVE’ Makale Bilgisi Başvuru: 14 Eylül 2022 Hakem Değerlendirmesi: 24 Eylül 2022 Kabul: 12 Ocak 2023 Article Info Received: September 14, 2022 Peer Review: September 20, 2022 Accepted: January 12, 2022 DOI : 10.22520/tubaar2022.31.008 Gülgüney MASALCI ŞAHİN*1 ÖZET Eski Yakın Doğu’da özellikle yazışmalarda kullanılan bir iyi dilek kalıbı DINGIRMEŠ TI-an harkandu “tanrılar (seni) hayatta tutsun” ifadesi Hitit metinlerinde de görülmektedir. Bu iyi dilek birbirine rütbece denk olan memurlar ya da krallar arasındaki yazışmalarda sıkça kullanılmıştır. Bo 7929 numaralı tanıtılacak tablet fragmanında da de benzer kalıbın geçtiği düşünülmektedir. Bu bakımdan bir mektup fragmanı olması muhtemeldir. Tablet Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesinde olup 1987 yılında Berlin’den gelen tabletlerdendir. Çalışmada tablet fragmanının transliterasyonu yapılarak tercüme önerisi sunulacak; sözcükler üzerinde durulacak ve filolojik yorum yapılacaktır. Anahtar Kelimeler: Hititler, Boğazkale, çivi yazılı tablet, mektup, iyi dilekler. *1 Dr. Öğretim Üyesi, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi, Tarih Bölümü. e-posta: gulguney.masalci[at]bilecik.edu.tr ORCID: 0000-0003-2692-874X The contents of this system and all articles published in Journal of TÜBA-AR are licenced under the "Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0". 108 DOI: 10.22520/tubaar.2022.31.008 Gülgüney MASALCI ŞAHİN ABSTRACT The phrase DINGIRMEŠ TI-an harkandu "the gods keep (you) alive", a well-wisher phrase used especially in correspondence in the Ancient Near East, is also seen in Hittite texts. This good wish was frequently used in correspondence between officials or kings who were equal in rank. It is thought that a similar expression was used in the tablet fragment to be introduced. For this reason, it is likely to be a fragment of a letter. The tablet is in Ankara Anatolian Civilizations Museum and is one of the tablets that came from Berlin in 1987. The present study offers a transliteration of the tablet and philological commentary on the vocabulary. Keywords: Hittites, Boğazkale, Cuneiform tablet, letter, good wishes. 109 BOĞAZKALE ARŞİVİNDEN BİR TABLET FRAGMANI (BO 7929) VE HİTİT YAZIŞMALARINDA BİR İYİ DİLEK GİRİŞ Eski Yakın Doğu’nun pek çok kültüründe olduğu gibi Hititler, iyiliğin, kötülüğün, hastalıkların ve şifanın tanrılardan geldiğini düşünürlerdi. Bu anlayışa göre, tanrılar isterse bir kimseyi hasta dahi olsa uzun yıllar yaşatabilirdi. “Onun için yıllar kısadır” denilen III. Hattušili’nin Tanrıça Ištar sayesinde ayakta kaldığı kralın bizzat kendisi tarafından kaydedilmiştir (CTH 81 st.14 vd: Otten, 1981, s.4 vd.; van den Hout, 2003, s. 199).. Tanrılar savaşlarda kralın önünden koşar, elinden tutar, ya da arkasında dururlardı. İyilik, sağlık, uzun ömür, kötülüklerden korunma dilekleri günümüzde dahi tüm kültürlerde insanların birbirine ilettikleri ifadelerdir. Eski Yakın Doğu’da “benim için her şey iyi, senin için de her şey iyi olsun” şeklinde başlayan selamlaşma ve iyi dilekler bölümü, devletler arası yazışmalarda görülmektedir. Bu iyi dilekler bölümü gönderici ve alıcının aynı statüde olduğu ya da alıcının üst bir konumda olduğu durumlarda kaydedilirken asta yazılan durumlarda kaydedilmediği bilinmektedir (Moran, 1992, s. xxiii; Mynářová, 2007, s. 57 vd.). Hitit devlet arşivlerinde mektuplarda ve bazı antlaşma metinlerinde kayıt altına alınan bu ifadelerin belirli kalıp cümleleri bulunmaktadır. Yakın Doğu’da spesifik olarak tanrıların adları bu iyi dileklerde anılırken (Hoffner, 2009, ss. 28-29) Hitit belgelerinde büyük çoğunlukla özel olarak bir tanrının adı geçmemiştir ve “tanrılar” ifadesi kullanılarak kaydedilmiştir. 1 DINGIRMEŠ TI-an harkandu, Tanrılar (seni) hayatta tutsunlar, sözünün ardından DINGIR MEŠ aššuli pahšandaru “iyilikle korusunlar” şeklinde devam ettiği görülmüştür. Özellikle Maşat höyük mektuplarında sıkça geçmektedir: HKM 71 (Mşt 75/111; Alp, 1991, s. 254 vd.) ay. 32 UM-MA m DU-mi-ya 33 A-NA mUz-zu-u ŠEŠ.[DÙ]G.G[A-Y]A 34 QÍ-BÍ-MA ____________________________ Üst k. Hitit belgelerinde de Eski Yakın Doğu’da olduğu gibi bir iyi dilekler bölümü bulunmaktadır. Bu yazışma kalıbını Mezopotamya’dan almış olmaları muhtemeldir (Oppenheim, 1967; Karauğuz, 2019, s. 15). Birbirine eşit unvanda kişiler ya da düşük rütbeli kişinin yüksek rütbeli kişiye yazdığı iyi dilekler söz konusu olmuştur. Eş rütbeli kimseler bu şekilde birbirini selamlarken rütbesi yüksek biri kendinden düşük rütbedeki birine yazarken bu iyi dilek ve selamlama kısmını atlamıştır. Kimi zaman belgeyi yazdıran taraf, kendisi için her şeyin yolunda olduğunu ifade ettikten sonra human SIG5-in ešdu “(senin için) her şey iyi olsun” diyerek giriş yapılmıştır. 35 DINGIRMEŠ TI-an har-kán-du HKM 21 (Mşt 75/20; Alp, 1991, s. 154) ________________________ ay. 16 UM-MA mŠa-an-d[a] A-NA mUz-zu-u 17 ŠEŠ DÙG.GA-YA QÍ-[B]Í-MA kat-ti-mi SIG5-in 18 Ù MA-HAR ŠEŠ DÙG.GA-[Y]A hu-u-ma-an SIG5-in e-eš-du 16-17 Šanda şöyle (der). Sevgili kardeşim Uzzu’ya söyle! Benim yanımda (her şey) iyi. 19 ve sevgili kardeşimin huzurunda her şey iyi olsun. 36 nu-ut-ta aš-šu-li 37 pa-ah-ša-an-da-ru 32 Tarhunmiya şöyle (der) 33 Sevgili kardeşim Uzzu’ya 34 söyle! 35 Tanrılar (seni) hayatta tutsunlar 36 ve seni iyilikle 37 korusunlar! Kimi zaman bu söz, LI-IM DINGIRMEŠ “Bin tanrı” şeklinde de görülmüştür: 1 Tanrı Ea’nın anıldığı özel bir selamlama HKM 2 satır 19-22’de ve VBoT 2 = EA 32, 15–18’de ek mektupta kaydedilmiştir. Bilgeliğin Kralı Ea olarak ifade edilmiştir. Hoffner, her iki mektupta da iki kâtibin yazışması sebebiyle katiplerin koruyucu tanrısı Ea’nın dahil edilmiş olabileceğini ifade eder (2009: 60). 110 Gülgüney MASALCI ŞAHİN DOI: 10.22520/tubaar.2022.31.008 KBo 18.77 (Hagenbuchner, 1989, s. 156) ay. 18’ LI-IM DINGIR M[EŠ aš-šu-li PAP-an-da-ru… 18’ Bin tanrı iyilikle korusun. Tüm bu iyi dileklerin geniş bir versiyonu ismi kaydedilmemiş bir kraliçeden krala iletilen mektupta kayıt altına alınmıştır. aššuli pahsandaru kalıbının ise biraz daha farklı biçimde kaydedildiği görülmektedir: GÜTERBOCK 1979 (Güterbock, 1979, ss. 142–44; Hoffner, 2009, s. 329) 1 [A-N]A DUTUŠI BE-LÍ-YA 2 [Q]Í-BÍ-MA 3 UM-MA MUNUS.LUGAL GÉME-KA-MA 4 MA-HAR DUTUŠI BE-LÍ-YA 5 hu-u-ma-an SIG5-in 6 e-eš-du 7 BE-LÍ-YA DINGIRMEŠ TI-an 8 har-kán-du nu ANA DUTUŠI 9 BE-LÍ-YA ŠU.HI. A-uš 10 a-ra-ah-za-an-da aš-šu-li 11 har-kán-du nu DUTUŠI 12 BE-LÍ-YA pa-ah-ša-an-ta-ru 13 ka-a-ya kat-ti-mi 14 hu-u-ma-an SIG5-in 1-2 Beyim Majesteme söyle! 9-12 beyimin etrafında ellerini iyilikle/sevgiyle tutsunlar ve majestem beyimi korusunlar! 13-14 Burada benim yanımda her şey iyi. Tüm bu iyi dileklerin daha geniş versiyonunda ise, bir büyük krala ya da kraliçeye yazılan mektupta ülkesinin, saraylarının eş ve çocuklarının, yaya ve arabalı savaşçılarının iyi olması için dilekte bulunulduğu bilinmektedir. II. Ramses’in Puduhepa’ya yazdığı KBo 23.33 numaralı mektup örnek olarak gösterilebilir: “Sen [kız kardeşim] de gayet iyi [olasın! Hattušili], Büyük [Kral], Hatti Ülkesi‟nin kralı, kardeşim de iyi olsun! Onun [sarayları], erkek evlatları, piyade askerleri, atları, [savaş arabaları] ve [topraklarında her şey ço]k iyi olsun! Sen [kız kardeşim de] çok iyi olasın! Kardeşim Hatti kralı büyük [kral] Hattušili] de çok iyi olsun. [Evleri, oğulları, askerleri, atları, arabaları] (ve) ülke toprakları da iyi olsun! (Edel, 1994, s.106 vd; Ünal, 2014, s. 498)” Hitit belgeleri devlet arşivine ait belgeler olduğundan halk arasında bu sözün kullanılıp kullanılmadığı bilinmemektedir. Ancak Maşat mektuplarında memurların şahsi yazışmalarında dahi bu iyi dilekleri birbirlerine iletmeleri bunu kanıtlar niteliktedir. Günümüzde dahi kullanılmaya devam etmesi de bu sözlerin bir kalıp olarak kullanılsa dahi sadece resmi yazışmalarda kullanılmadığını düşündürmektedir. Aşağıda tanıtılacak tablette DINGIRMEŠ TI-an ifadesi kaydedildiği görülecektir. Tabletin devamı kırıktır ancak benzer bir söz gurubunun başına ait ifade bulunması belgenin mektup olabileceğini düşündürmektedir. Aşağıda tanıtılacak tablette DINGIRMEŠ TI-an ifadesi kaydedildiği görülecektir. Tabletin devamı kırıktır ancak benzer bir söz gurubunun başına ait ifade bulunması belgenin mektup olabileceğini düşündürmektedir. Bo 7929 (CTH 209 Mektup Fragmanları, https:// www.hethport.uni-wuerzburg.de/hetkonk/hetkonk_ abfrage.php?c=209) Açık kahverengi olan tablet parçasının uzunluğu 3.5 cm, genişliği 3.3 cm ve kalınlığı 1 cm’dir. 4-6 Beyim majestemin huzurunda her şey iyi olsun! Metnin kırık olması sebebiyle net bir tercüme yapabilmek mümkün olmamakla birlikte fragmanın arka yüzünün bir tercüme denemesi aşağıda verilmiş ve kelimelerin filolojik yorumu yapılmıştır. 7 Beyimi tanrılar hayatta Transliterasyon 8 tutsunlar. Majestem öy. 3 Kölen kraliçe şöyle (der): 111 BOĞAZKALE ARŞİVİNDEN BİR TABLET FRAGMANI (BO 7929) VE HİTİT YAZIŞMALARINDA BİR İYİ DİLEK x+1 ] x[ 2’ ] ri? ŠE[Š 5’ -] fakat ona bu heykeller[ 6’ ] …dan isteği ol[sun? ___________________________________ 7’ ]Eğer erkek çocuğu gönderirse[ 3’ ]DINGIRMEŠ TI-an [har-kán-du? 8’ Tanrı](nın) bu [hey]ke[li __________________________________ 9’ ]… ve nasıl[ 4’ ŠE]Š- YA ku-i-e-eš[ 10’ ]Kardeşim söyl[er 5’ ]ru x FİLOLOJİK YORUM [ 6’ ]ŠEŠ –Y[A öy. 7’ n]a-aš GIŠ? [ ___________________________________ 8’ ] ku?- [ ay. 2’ ŠEŠ : Hititçesi negna-/nekna-; Akadcası AHU: Erkek kardeş anlamına gelen sözcük belgede ŠEŠ-YA “kardeşim” olarak da geçmektedir (Rüster-Neu, 1989, s. 131; Weeden, 2011, s.612 ; Ünal, 2016, s. 371). Mektup metinlerinde kardeşim hitabı, gerçek bir akrabalığın yanı sıra birbirine eş rütbede görevliler ya da krali kişiler arasında kullanılmaktadır. 3’ ] xHI.A -wa-aš-ši a-ni-y[a Mektup fragmanında geçen ŠEŠ sözcüğü, mektubun iki denk rütbeli kişi - iki büyük kral/kraliçe ya da denk rütbede iki memur - arasında yazılmış olabileceğine işaret etmektedir. “Kardeşim” hitabı kullanılan yazışmalarda, iyi dileklerin alıcı ve göndericinin anılmasının ardından gerçekleştiği bilinmektedir. 4’ ]KUR? DUMU.NITA me-mi-iš-t[a 3’ DINGIR MEŠ TI-an x+1] x x x [ 2’ x-]un nu-mu me-mi-i[š 5’ - ]ma-wa-aš-ši ALAMHI.A[ 6’ ]e -da-az ZI-za e-e[š 7’ ]x ma-a-an DUMU.NITA up-pa-i[ 8’ DINGIR?]LIM? ki-e-ya [AL]A[M 9’ -]hi? nu GIM-an [ 10’] ŠEŠ-YA te-i[z-zi TI hueš-, huiš-, huš-: yaşamak, hayat (Tischler, 1983, s. 264 vd; Puhvel, 1991, s. 332 vd.; Ünal, 2016, s. 192). TI-an hark- “hayatta tutmak” (Beckman, 1983, s. 39). Bu söz grubu, iyi dilek olarak yalnızca mektuplarda geçmez. Yukarıda değinildiği gibi nadiren tanrı isimleri ile anılmıştır. Kraliyet rüyalarına ait kayıtlardan biri olan KUB 15.1’de Uda kentinin Šarruma’sına edilen bir dua olarak görülmüştür: Tercüme I 20-21 … EN-YA DUTUŠI TI-nu-an har-ti “Beyim, majestemi hayatta tut!” (de Roos, 2007, ss. 89, 98). ay. ay. 2’ ]… Bana söyledi(ğin?)[ 3’ 3’ ]…lar (meselesi) yerine getir[ an(n)iya- çalışmak, (bayram, merasim) icra etmek, yerine getirmek (Tischler, 1983, s.30; Puhvel, 1984, s. 66vd.; Ünal, 2016, ss. 64-65). Kelimenin tamamı olmadığı için yerine 4’ ]ülke(de?) erkek çocuk devamlı söyled[i 112 Gülgüney MASALCI ŞAHİN DOI: 10.22520/tubaar.2022.31.008 aniyatt- iş, icraat, görev, ritüel malzemesi, kralın kıyafet ve takıları (Tischler, 1983, s. 30; Puhvel ,1984: 69; Ünal, 2007, s. 31) sözcüğü yer alabilir. 4’ DUMU.NITA: Erkek çocuk. (Rüster - Neu 1989, s. 312; Weeden 2011: 203 vd; Ünal, 2016, s. 108). Hitit kraliçesi Puduhepa’nın Mısır Kralı II. Ramses’e yazdığı mektupta kraliçe, kız ve erkek evlatlar yetiştirdiğini aktarmıştır: KUB 21.38 (ÄHK 101) (Edel, 1994, s. 216 vd.; Hoffner, 2009, s. 281 vd.) öy. 57’ na-at i-ya-at-ta ku-iš DINGIRLUM ŠA SAG.DU-YA nu<-mu> MUNUS.LUGAL GIM-an DUTU URUTÚL-na DU DHé-bat DIŠTAR-ya i-ya-a[t] 58′ nu-mu IT-TI ŠEŠ-KA ha-an-da-it nu-za DUMU. NITAMEŠ DUMU.MUNUSMEŠ DÙ-nu-un … 57’ Onu yapan benim kişisel tanrımdır. Ve Arinna’nın Güneş Tanrıçası, Fırtına Tanrısı, Hepat (ve) Šaušga beni kraliçe yaptıklarında 58’ Ve beni kardeşinle bir araya getirdiğinde ben erkek çocuklar ve kız çocuklar yaptım. Hitit kralı III. Hattušili’nin kızının Mısır kralı II. Ramses ile evliliği ile ilişkili yazışmalarda çocuk meselesi konu edilmiştir. KBo 8.12 (ÄHK 66) ve KUB 3.83 (ÄHK 67) numaralı Akadca yazılmış mektupların Hattuša’dan yazılmak üzere kaydedilen taslak ya da gönderilmemiş mektuplar olduğu anlaşılmıştır Hattušili, kızının hamile olmasından ötürü Ramses’i tebrik etmekte ve bebek erkek olursa bir Hatti kasabasını vereceğini müjdelemektedir (Cordani, 2017, ss. 100-101)..KUB 23.105 (ÄHK 110) ise konu ile ilgili bir başka yazışmadır. Erkek evlat meselesi Hattušili’den Ramses’e hitaben şöyle anılmaktadır: KUB 23.105 (ÄHK 110) (Edel, 1994, ss. 230-231) 4’ [ma-a-an KU]R URUHA-AT-TI A-NA DUMU-ŠU [píih-hu-un ma-an-za ma-a-an DUMU.NITA ha-aš-ta] NITA i-ya-u-wa-an-zi ki-ša-ri] 4’ Eğer çocuk [verseydin ve eğer erkek çocuk doğsaydı] Hatti [ülk]esi (topraklarını) verecektim. 5’ [Seni ise] kızıma bir oğul verme[din… 6’ Kardeşimin [oğlu olması herhangi bir şekilde] mümkün değil mi? DUMU sözcüğü hem oğul hem çocuk anlamlarını karşılarken, NITA ile birlikte geçmesinin nedenini araştıran Weeden, Sumerce ve Hititçe’de gramatik olarak cinsiyet ayrımı olmadığına dikkat çekerek, Akadca’da çocuğun cinsiyetini (erkek olduğunu) belirten fonetik tamamlayıcı DUMURU/RI’yi örnek göstermiştir. DUMU. NITA’nın kullanımını da Sumerce’de bir Akadca ayrımı yapma girişimi olabileceği şeklinde değerlendirmiştir (Weeden, 2011, s. 203). Logogram olarak S. R. Bin-Nun, IBILA (Akk. aplu) “varis” olarak ifade ettiği DUMU.NITA ile “prens” DUMU.LUGAL arasında ayrım yapmıştır. DUMU .NITA logogramının işlevinin erkek çocukların birinci derece bir kraliyet karısının oğulları olduğunu belirtmek için kullanılmış olabileceğini belirtmiştir (Bin-Nun, 1975, s. 264). Pringle ise DUMU.US(NITA)’nın lBILA olarak okunmasına karşıdır ve varis olarak değerlendirilmesi için yeterince kanıt olmadığının üzerinde durmuştur (Pringle, 1993, s. 28). Ancak Weeden’ın belirttiği üzere KUB 14.3 numaralı Tawagalawa-Mektubu olarak adlandırılan belgenin bir satırında (öy. ii 30) sözcüğü, metinde tuhkanti (“Veliaht, prens”:Ünal, 2007, s. 730)’ye atıfta bulunduğundan, bu anlamda değerlendirmek mümkün olabilmektedir: 30 [ D]UTUŠI-wa ŠU-an A-NA DUMU.NITA pa-a-i [… 30 “Majestem elini oğluna ver… uppa-/uppiya- göndermek (Friedrich, 1952, s. 234; Ünal, 2007, ss. 760-761). uppai Prs. 3. Tekil şahıs: “gönderir” 5’ ALAM: Hititçesi: esri, sīna-. Akadcası ṢALMU, heykel, figür (Friedrich, 1952, s. 264; Rüster-Neu, 1989, s. 205; Weeden, 2011, s. 436). Heykel gönderiminden söz eden bir mektup olan EA 41, Hitit Kralı Šuppiluliuma’dan Mısır kralına hitaben yazılmıştır: EA 41 (Moran, 1992, s. 114; Hoffner, 2009, ss. 278-279). 5’ [zi-ik-ma A-N]A DUMU.MUNUS-YA DUMU.NITA Ú-UL i-ya[-aš … 23 [mi-im-m]a ša a-na a-bi-ka e-ri-iš-ta 6’ [ku-it-]ki Ú-UL-at-kán A-NA ŠEŠ-YA -pát [DUMU. 24 [at-ta ŠE]Š-ya la-a ta-kà-al-la-a-šu 113 BOĞAZKALE ARŞİVİNDEN BİR TABLET FRAGMANI (BO 7929) VE HİTİT YAZIŞMALARINDA BİR İYİ DİLEK 25 [x x x 2 ṣ]a- al- ma-a-ni ša KÙ.SIG17 1-en 26 [li-zi-iz] 1-en li-ši-ib ù 2 ALAN.MEŠ ša MUNUS. MEŠ 27 [ša KÙ.BAB]BAR-ma ù a-na NA4 ZA.GÌN ra-bi-ta «ù» 28 [… k]à-an-na-šu-nu ra-bu-ú ŠEŠ-ya [li-še-bi-la] 23-28 “Kardeşim, babandan [istediğim] hiçbir şeyi geri tutma [İki altın hey]kele gelince biri ayakta durur (diğeri) oturur (vaziyette olsun). Ve kardeşim, bana iki gümüş kadın heykeli gönder. Ve büyük bir lapis lazuli ve büyük stant…” 6’ ZI-za Hititçesi ištanza(n)-, Akadcası NAPİŠTU “nefes, öz, ruh, niyet, istek” (Friedrich, 1952, s. 301; Puhvel 1984: 468 vd.; Weeden, 2011, s. 649; Ünal, 2016, s. 606). Kraliçe Puduhepa’dan Mısır kralı II. Ramses’e yazılmış KUB 21.38 numaralı mektupta (Edel, 1994, ss. 220-221) kraliçe Ramses’e (65) … ma-a-an-ma-at A-NA ŠEŠ-YA UL ZI-za nu A-NA ŠEŠ-YA ZI-ni lu-pa-aš-tin DÙ-mi “ Eğer onu kardeşim istemezse (kardeşim için kabul edilebilir değilse) kardeşime canını sıkacak bir şey yapar mıyım?” (Hoffner, 2009, s. 287) demektedir. Kızının Mısır kralıyla evlenmesini isteyen III. Hattušili’nin bu isteği gerçekleşmiştir ve Hattušili’den Ramses’e giden bir mektupta, Hattušili’nin Ramses’in kendisine yazdıklarını aktardığı satır şöyledir: KUB 23.105 (ÄHK 110) (Edel, 1994, s. 230) 3’ [am-mu-uk ZI-aš a]r-nu-ut ki-i-wa É [-ir A-NA É ŠEŠYA tak-šu-ul DUMU.MUNUS-KA-ma MUNUS.LUGAL KUR URUMI-IZ-RI e-eš-zi] 3’[Benim isteğimi yerine getirdi. Bu e[v kardeşimin eviyle dost(tur) Kızın ise Mısır şehri ülkesinin kraliçesidir] TARTIŞMA VE SONUÇ Bo 7929 numaralı Hititçe çivi yazılı tablet fragmanı, kırık olması dolayısıyla net bir tercüme sunmaya olanak sağlayamamıştır. Ancak, metin içinde geçen DINGIRMEŠ TI-an ifadesi hark- fiiliyle tamamlandığında özellikle mektuplarda kullanılan bir iyi dilek olarak tanımlamak mümkün olabilir. Eski Yakın Doğu’da devletler arası yazışmalarda da sıkça geçen bu ifade, Hitit metinlerine de Mezopotamya kanalıyla geçmiş olmalıdır. Yazışmalar dışında da belgelerde yer aldığı bilinmekle birlikte öncelik olarak mektuplarda geçtiğini söylemek mümkündür. Mektuplarda alıcı ve göndericinin belirtilmesinin ardından esas konuya geçmeden önce kullanılan bu kalıp, farklı söz gruplarıyla birlikte de kullanılmıştır. Bu belgede ne yazık ki bahsi geçen kısımlara rastlanmamıştır. Tablet fragmanında aynı zamanda ŠEŠ-YA “erkek kardeşim” ifadesinin bulunması, mektup tabletlerinde tarafların birbirine yazdığı akrabalık bağından öte birbirine denk olmayı ifade eden kardeşlik sözünü çağrıştırmaktadır. Metindeki ZI sözcüğü, taraflardan birinin isteğ(ler)i ile ilgili olabileceğini düşündürmektedir. Bunlar arasında ALAMHI.A “heykeller” bulunuyor olmalıdır. Bunların yanı sıra bir DUMU.NITA “erkek çocuğun” gönderilmesi söz konusu olmuştur. Metnin kırık olması sebebiyle net bir şey söylemek uygun değilse de sözü geçenin kraliyet ailesinden bir çocuk olma olasılığı bulunmaktadır. TEŞEKKÜR Bu çalışma Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi 202102.BŞEÜ.04-05 numaralı Bilimsel Araştırma Projesi kapsamında gerçekleştirilmiştir. Tablet fragmanı aynı zamanda Ankara Üniversitesi bünyesinde yürütülen 21B0649002 Proje ID’li BAP projesi kapsamında dijital ortama aktarılan tabletler arasındadır. Yayın izni için Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürü Yusuf Kıraç’a, tablet seksiyonu çalışanlarına, proje ekibinden Semra Dalkılıç’a, tabletin yayın izni kendisinde iken, yayın için izin veren Doç. Dr. Özlem Sir Gavaz’a teşekkürlerimi sunarım. 114 Gülgüney MASALCI ŞAHİN DOI: 10.22520/tubaar.2022.31.008 KAYNAKÇA Alp S. (1991). Hethitische Briefe aus Maşat- Höyük. Ankara: Türk Tarih Kurumu. Beckman, G. (1983) Hittite Birth Rituals (StBoT 29), Wiesbaden: Otto Harrasowitz. Edel, E. (1994). Die ägyptisch-hethitische Korrespondenz aus Boghazköi in babylonischer und hethitischer Sprache (ÄHK), Opladen. Friedrich, J. (1952). Hethitisches Heidelberg: Carl Winter. Worterbuch, Güterbock, H. G. (1979). “Some Stray Bogazköy Tablets.”, Florilegium Anatolicum: Mélanges offerts à Emmanuel Laroche., Ed. E. Masson. Paris: Éditions E. De Boccard: 137–144. Hagenbuchner, A. (1989). Die Korrespondenz Hethiter Teil 1 (Theth 15), Heidelberg: Carl Winter. Hagenbuchner, A. (1989). Die Korrespondenz Hethiter Teil 2 (Theth 16) Heidelberg: Carl Winter. Hoffner, JR, H. A.(2009). Letters from the Hittite Kingdom, Atlanta: Society of Biblical Literature Van Den Hout, TH. P. J. (2003). “Apology of Hattušili III”, The Contexts of Scrulpture, Ed. W.W. Hallo, Leiden, Boston: 199- 204. Karauğuz, G. (2019). Hititlerde Haberleşme Diplomatik Muhaberat ve Diğer Kil Mektuplar, Konya: Çizgi Kitabevi. Moran, W.L. (1992). The Amarna Letters, Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press. Mynářová, J. (2007). Language of Amarna - Language of Diplomacy: Perspectives on the Amarna Letters, Prague: Czech Institute of Egyptology Faculty of Arts, Charles University in Prague. Otten, H. (1981). Die Apologie Hattusilis III (StBoT 24), Wiesbaden: Otto Harrasowitz. Puhvel, J. (1984). Hittite Etymological Dictionary,Vol. 1 , Words beginning with A, Berlin-New YorkAmsterdam. Puhvel, J. (1991). Hethitische Etymological Dictionary Vol.3: Words beginning with H, Berlin-New York. Rüster, C.- NEU, E. (1989). Hethitische Zeichenlexikon. Inventar und Interpretation der Keilschriftzeichen aus den Bogazköy-Texten, StBoT Beiheft 2, Wiesbaden: Otto Harrasowitz. Tischler, J. (1983). Hethitisches Etymologisches Glossar Teil I, A-K, Innsbruck. Ünal, A. (2007). Multilinguales Handwörterbuch des Hethitischen / A Concise Multilingual Hittite Dictionary/ Hititçe Çok Dilli El Sözlüğü, Hamburg: Kovač. Ünal, A. (2014). Eskiçağ Anadolu Toplumlarında Puduhepa ve Zamanı Kadın Anayanlı Bir Hitit Kraliçesi, Çorum :Hitit Üniversitesi Yayınları. Ünal, A. (2016). Hititçe-Türkçe, Türkçe-Hititçe Büyük Sözlük, Hattice, Hurrice, Hiyeroglif Luvicesi, Çivi Yazısı Luvicesi ve Palaca Sözcük Listeleriyle Birlikte, Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları. Weeden, M. (2011). Hittite Logograms and Hittite Scholarship (StBoT 54) Wiesbaden: Harrassowitz. 115 BOĞAZKALE ARŞİVİNDEN BİR TABLET FRAGMANI (BO 7929) VE HİTİT YAZIŞMALARINDA BİR İYİ DİLEK