ESÁYA ii Esáya (Une traduction du livre d’Esaïe en Ya̧g dii) Par Jean Koulagna Al Mowafaqa Rabat, 2024 iii Ɗeewa ́ tóó káń vud kan ya̧g dii máa vʉ yɔ  2011, 2018. Moo tú" ́ wawaa Lutɛ́r woo nɔ, DTA/EELC, Ŋgáúnd ́ɨ Lulu Press, Raleigh    2019. Hȩn ha" ́ɨ : Levitíkus kan ya̧g diii, Lulu Press, Raleigh 2019. Debtere yéé vʉyʉ, Lulu Press, Raleigh 2020. 1-2 Samuɛ́l, Lulu, Raleigh ; Bookelis, Ex-en-Provence  2020. 1-2 Gbanii, Bookelis, Ex-en-Provence  2020. Yeremíya & Ká̧ń Yeremíya woo, Rabat, Éditions africaines   2021. Ezekiɛ́l & Daniɛ́l, Rabat, Editions africaines 2022. Zób, Gɛŋ vʉ, Kohelɛ́t, Yéé to̧o̧, Rabat, Al Mowafaqa – par Lulu)  2022. Yosúa, ́ moo sə̧"ȩ́ vʉ, Rúud (Josué, Juges, Ruth), Rabat, Al Mowafaqa (par Lulu).  2024 Jean Koulagna (Édition préliminaire) Institut Oecuménique de Théologie Al Mowafaqa 24 avenue du Chellah, Rabat, Maroc pastojean@gmail.com HK Afrique, Rabat, Maroc ISBN : 30 Rue Moulay Ahmed Loukili, Rabat 10000 All rigths reserved. iv Ví mbɔ́g gaa Tayɨɨ ba moo ya̧g diii máa a̧a ́ ̧? v vi Moo dənée1 (20.01.24) Debtere anábi Esáya woo mba ́ anábi ́ tóó voo vʉ pád. Vʉ ha̧a̧ Esáya veꞌ 765 t.YK. Sey baꞌad voo kan Amós dágá, a̧máa vʉ sʉ́g baꞌad kɔ́n ya dágá né. Esáya kɔ́ baꞌad woo Yerúsalɛmmé, hág Yúúdal ́. Amós woo nán Tékoaɨ, ya̧g húúm gbaŋ waal ́ Yúúda voo kan Israɛ́ll ́. Amós kɔ́ baꞌad ́ woo hág Israɛ́ll ,́ kaꞌ wázammé. Esáya kɔ́ baꞌad diga dəné gbaŋ Akáz wool ́, veꞌ 736l ́, daa ya̧ la ya veꞌ 700m ́. Kóó debtere Esáya woo ka dɨ dágá yȩnɔ si ̧, nán kʉʉ kúgúwʉ máa vʉ gaa Esáya ba wʉ bíńda debtere yȩ wʉ dágá né. Anábi kə́kə́d ta̧an ̧ ɔ́ vʉʉ bíńda. Anábi sʉ́ʉ yȩ vʉ kɔ́n baꞌad voo sey dágá yȩlȩ́ né, vʉ vún ya dágá yȩlȩ́ né a̧ḿ ́ . Debtere ya̧g tal ́ seel ́ máa, hȩn ́ yo̧go̧ baa kɔ́yyʉ́. Sey tóó tée vʉ faa hȩn tóó vʉ bíńda, vʉ haꞌ hȩn tóó vʉ a̧ḿ ́ . Sey ́ tóó tée, nán tóó bíńda ɗeewa woo, a̧máa vʉ o̧ nán tóó kə́d ba wʉ bíńda, moo ka nán gbo̧o̧ȩ mánɔ. Hȩn woo wʉ kɔ́ ma kaa o̧ ví Múúsa ba wʉ bíńda Dooká (Tóra) yȩnɔ. Pə́gəné debtere anábi Esáya woo nɔ Debtere Esáya pə́gə́n dɨ ya ta̧an ̧ ɔ́: – Esáya 1-39 máa debtere ́ anábi Esáya woo dáń wʉ yȩnɔ. Vʉ beewʉ Esáya Dágá woo nɔ (Esáya I). A̧ máa 36-39 mbaa móo baa Esáya ba wʉ bíńda né. – Esáya 40-55 máa, ba gaan ví nán ka bíńda né. A̧ máa nán yȩ waa duulí ɗiilí Esáya woo tóó nɔ. Nán woo dɨ hág Babilɔ́nné kan nán 1 J. Koulagna (2021), L’Ancien Testament, pour commencer, p. 125-129. vii Yúúda kʉʉ lan vʉ gbaꞌa máa vʉyʉ. Anábi sʉ́ʉ yȩ bi túꞌud nán Yúúda hág gáál ́ yȩ vʉ hȩn zó̧ó̧ ꞌyɛ́l ́ɨ. Vʉ beewʉ Esáya idú woo nɔ (Esáya II). – Esáya 56-66 máa, nán ́ tóó pig nán Yúúda kʉʉ lúú Babilɔ́n, kʉʉ fíí la s ́ hág Yúúdal ́ ʉ́ máa wʉ bíńda. Sey woo nán vʉ dɨ hȩn vʉ faal ́ mbɔ́gg ́ɨ. Vʉ beewʉ Esáya ta̧an ̧ ɔ́ woo nɔ (Esáya III). Esáya I: 1-39 Anábi Esáya kɔ́ baꞌad kan nán gbo̧o̧ vʉ, kan nán politík kɔ́l ́ vʉ, kan gbanii vʉyʉ. Kóó ka anábii si ̧ꞌ, moo pal ́ woo laa nán kʉʉ dɨ kan nii kan gbaŋ máa vool ́ a̧ḿ ́ . A̧ máa moo woo ka pa yȩ mbaa moo Tayɨɨ woo nɔ. H ̧́ ̧́ bi o̧d nán ʉʉ nda doo só̧ó̧ze vool ́ kan hȩn sɨɨ voo vʉl ́ sá, a̧máa ʉʉ nda doo Tayɨɨ wool ́, ʉʉ ꞌyɛ́ zó̧ó̧ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wool .́ Sey zó̧ó̧ ka tó̧ꞌ nán vʉ, kʉʉ mbaa kan dʉ́ʉ́ tée, o̧d vʉ Tayɨɨ ban dɨd vʉ yaal ́ hȩn dʉʉ kɔ́l ́ɨ. Hȩn Esáya ka o̧ máa, Tayɨɨ ba wʉ hȩn gbo̧o̧ nán Israɛ́l voo. Sɛ́n yúú na"ȩ́ né, sɛ́n nán ʉʉ ꞌyɛ́n zó̧ó̧ hȩn sɨɨ voo vʉl ́ ma a tiin vʉ kɔ́ ́ tayɨɨ tóó wɔgɔ né. Tayɨɨ ka mba hȩn ꞌwaapád yȩ wʉ tíd hág, kóó aa kin ví hȩn kɔ́l ́ woo né siꞌ̧ . Wʉ pʉ́ hȩn a kɔ́ ma nán ʉʉ ꞌyɛ́ zó̧ó̧ wool ́ máa. Hȩn sʉ́ʉ tóó wʉ gbaŋ hág Yúúdal ́ɨ. Láan Davíd woo túꞌ Tayɨɨ ba dɨ kan nán woo vʉ, ba dɨ vool ́ sa̧am ̧ é. Moo woo nɔ ma moo pal ́ Esáya woo túꞌ kaa Yerúsalɛm ba hȩn ka túꞌ Tayɨɨ ba dɨd zig woo Israɛ́l vʉ hȩn dʉʉ kɔ́l ́ɨ. viii Esáya 40-55 Sey kʉʉ bínda ɗeewa yɛ máa, gbaŋ nán Babilɔ́n voo dɨ s ́ ꞌwáané o̧,́ nán Parás2 vʉʉ fȩȩ s ́ gbaŋ. Anábi ka bíńda hȩn yȩ dɨ sa̧am ̧ nán Yúúda yúkaal ́ yȩ vool ́ a̧ḿ ́ , ho̧ hȩn ka dɨ ya̧aļ ȩ́ yȩ, gaa Tayɨɨ ba wʉ dɨ baꞌad woo kɔ́l ́ moo nán bii ʉʉ vúd lig gbaꞌal .́ Moo pal ́ woo dɨ idú: dágá woo máa, nii nán Babilɔ́n voo ka dɨ ꞌwáané ma Tayɨɨ ka dɨ nán woo vʉ sənné yȩnɔ. Idú woo máa nán Yúúda kʉʉ duu dɨ vúnní kɔ́ ́ nán Ebərə́ə kʉʉ vúd hág Mísiral ́ pee wɔgɔ, kan sə́nné Tayɨɨ a səd zig hágá vʉ pád mánɔ. Esáya 56-66 Ɗeewa ́ yɛ sʉg hȩn vʉ kə́kə́d ɓʉʉ ʉ́. A̧ máa nán ka bíńda hȩn hȩn yȩ pa moo woo dɨ ya veꞌ 520 t.YK yȩlȩ́. Vʉ dúń kan Esáya II ʉ́. Pád nán kə́kə́d vʉʉ moo: ́ kʉʉ fíí ya hág Babilɔ́nné kan ́ kʉʉ laan voo wʉl ́ né kəd, ́ kʉʉ tii mbaa la Babilɔ́nné, kʉʉ fíina Yúúdal ́ né kan gáá vʉ. H ̧́ ̧́ nán máa kə́kə́d yȩ ʉʉ sʉ́g tii zig dágá ɗéŋ́, ʉʉ mbaa zig Tayɨɨ woo nɔ. A̧ máa hȩn kȩ́mné vʉ ɓʉʉ ʉ́: nán vʉ ꞌyɛ́n s ́ zó̧ó̧ Tayɨɨ wool ́ né, nag ka̧ꞌ tóó vʉ; ́ za̧a̧ vʉ mbii ́ gíḿ vʉ, nán vʉ to̧n né. Moo woo nɔ ma anábi máa yȩ h ̧́ ̧́ bi mbɔ́gɔ́n vʉ, bi túꞌud vʉ Tayɨɨ Israɛ́l ba mbaa káákáá, ́ manné woo tóó ba pɛ́l ́ (57.15; 64.3). Tayɨɨ ka yɨb hȩn ꞌwaapád yȩ Tayɨɨ nán pád woo nɔ a̧ḿ ́ , nán Yúúda vʉ, nán hȩn dʉʉ kɔ́l ́ vʉ kan ́ kʉʉ gaanɔ né vʉ a̧ḿ ́ . Zó̧ó̧ nán woo kan sə́nné woo nán pád woo nɔ (56.7; 66.16-24). Maa nán pád a duuwʉ ʉ́. 2 Pɛ́rsə. ix Esáya kan ya̧g diii Debtere ya̧g tal ́ see tiiní kan ya̧g dii máa baꞌad gbo̧o̧ȩ, hȩn təəl ́ tóó nɔ a̧ḿ ́ . Hȩn tóó vʉ ɓʉʉl ́ naˈa vʉ kan daga manné voo ya̧g diilí pɛ́l ,́ moo hȩn woo ba ví kan vʉ pɛ́l ,́ ba gaan vʉ ví ní a̧ḿ ́ . Nán ka tii moo kan hȩn dȩȩné ya̧g gáál ́ tée, mbaa kɔ́ ́ ka pa̧ŋ ya̧g gáá yȩ dɔd ya dɨ ya̧g dáń wool ́ wɔgɔ. Hȩn tóó ba kʉʉ ya̧g dáń wool ́ pɛ́l ́ máa vʉ dɔ́ ya wʉl ́. Ká ba gaan ví baa maleeka vʉ, kan anábi vʉ, kan akaw vʉ, kan hȩn tóó ́ yo̧go̧ vʉ kan ya̧g dii ní. Hȩn yȩ vʉ pád vʉ dɔ́ ya, tóó vʉ yaa ya̧g ebərə́əl ́, tóó vʉ duu vúd kan ya̧g zo̧máy, tóó vʉ duu ya ya̧g faránsa, tóó tée íŋ́gilís. ˈYa̧ˈa̧ yɛ vʉ dɔ́ ya s ́ ya̧g diilí, vʉ mbaa kɔ́ ́ ba kʉʉ dɨ s ́ wʉl ́ ɗiilí naꞌa wɔgɔ. Moo tiiní kan ya̧g tóó máa mbaa kɔ́ ́ kaa duu yɨb ya̧g dáń baa ꞌma̧ŋŋe zu wɔgɔ. Sey tóól ́ tée ya̧g baa, kan hȩn dikab baa ví vʉ dɨ kan néélȩ́ dɔ́ debtere kaa dɨ tiiní yȩlȩ́ a̧ḿ ́ . Nán baˈad ya̧g dii vʉ baa ndɔg hȩn woo kɔ́l ́, moo vʉ taa kɔ́ ba bíń ya̧a̧n hȩn dikab vʉ moo Tayɨɨ wool ́ (fr. syncrétisme). A̧ máa sey tóó tée ba ndɔg ví téꞌ. Debtere ꞌwaapád, diga ya̧g tal ́ seel ́ kan ́ ꞌma̧ŋŋé a̧ḿ ́ , dɨ ́ yo̧go̧ diga dəné wool ́, hȩn ꞌma̧ŋ tóó nɔ pɛ́l ́. Moo woo nɔ ma mí ndɔgɔn hȩn ha" ́ (= fr. sacri ce) tiiní « hȩn pʉ́" ́ » né ; mí ndɔgɔn ya hȩn ha" ́ (fr. autel) tiiní « gbaa », tóó tée « ya gbaa mɛ́nné » né. Túꞌun ba mín fíí la kɔ́n hȩn dikabbɨ né, a̧máa túꞌ ba mín fȩȩ moo Tayɨɨ woo kan ya̧g dáń míí, kan moo taal ́ mííl ,̧́ kan hȩn kán gaa, kán naꞌ kannɔ mánɔ. Aa tiin ví moo Tayɨɨ woo ya̧g baa vílí né, aa ɓɛ hȩn dáń baa ví o̧n moo woo kannɔ né, aa taa ví zó̧ó̧ ꞌyɛ́l ́ baa ví Tayɨɨ wool ́ kan ya̧g gááɨ téé, moo Tayɨɨ woo kan zó̧ó̧ ꞌyɛ́l ́ baa ví sʉ́ʉ ꞌwaapád wʉ́ń mbaa woo hȩn gáá sʉ́nɔ. Ɨ ́ nii baa ví vʉ o̧ ban gaŋ dɛn gáá g ́gɨn hȩnnaa náa ? x Debtere yéé kan moo taal ́ vʉyʉ Abɛrviyasɔ́ŋ vʉyʉ Zób (Zób) Ya̧g tal ́ seeɨ Yéé (Yéé) Gεŋ vʉ (Gε) Debtere Múúsa woo vʉyʉ Kohelέd (Koh) Dəné (Dən) Yéé h nníi ̧́ (Yhi) Vúnní (Vún) Hȩn ha" ́ (Hha) Debtere anábi voo vʉyʉ Moo pal ́ (MP Yeremíya (Yer) Esáya (Esa) Hȩn wá" ́ (HW) Ká̧ń Yeremíya woo nɔ (Kan) Moo paꞌan ́ ́ tóó vʉyʉ Ezekiɛ́l (Eze) Yosúa (Yos) Daniέl (Dan) ́ Ɨ ́ Moo sə̧"ȩ́ vʉ (ƗMS) Hoséya (Hos) Rúud (Rd) Yoέl (Yoε) 1 Samuέl (1 Sam) Amós (Am) 2 Samuέl (2 Sam) Obadíya (Oba) 1 Gbanii vʉ (1 Gba) Yóna (Yon) 2 Gbanii vʉ (2 Gba) Míka (Mik) 1 Moo pa"an ́ vʉ (1 MPv) Nahúm (Nah) 2 Moo pa"an ́ vʉ (1 MPv) Abakúug (Aba) Ezra (Ezr) Sofoníya (Sof) Nehemíya (Neh) Agáy (Aga) Estέr (Est) Zakaríya (Zak) Malakíya (Mal) xi Ya̧g tal ́ ꞌmaŋŋɨ 1 Tesaloníi (1 Tes) Evaŋzíl kan moo paꞌané tóó 1 Timotée (1 Tim) Matío (Mat) Tíd (Tiàd) Lúg (Lúg) Ebərə́ə (Eeb) Waa ba"ad vʉyʉ (WB) 1 Piέr (1 Piɛ) Róma (Rom) 1 Yoohá̧na (1 Yhn) 2 Koríńti (2 Kor) 3 Yoohá̧na (3 Yhn) Efέεz (Ef) Debtere anábii 2 Tesaloníi (2 Tes) vʉyʉ 2 Timotée (2 Tim) Márkus (Mrk) Filemɔ́ŋ (Flm) Yoohá̧na (Yhn) Yaakúbu (Ykb) Ɗeewa vʉyʉ 2 Piέr (2 Piɛ) 1 Koríńti (1 Kor) 2 Yoohá̧na (2 Yhn) Galád (Gal) Yúúda (Yud) Filíp (Fil) Hȩn ho̧lȩ́ȩ (HH) Kolosíi (Kol) xii ESÁYA 18.01.22 Esáya I 1 v. 1-9 – cf. MP 32. 1-29 ; 2 MPv 28 1 Hȩn Esáya Amós waa ka ho̧ yúú hág Yúúda kan Yerúsalɛmmé, sey gbanii Ozíya, kan Yotám, kan Akáz, kan Ezekíya vool ́ mánɔ. 2 Beꞌ, a̧m ki ʉ́ ! Hág, a̧m bí tɔ́ggɨ ! ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ dɨ moo o̧lȩ́. Mí yaa waa míí vʉ naꞌ, a̧máa vʉ tii pig san. 3 Ndaa ho̧ ́ buulí woo gaa, wamnde gaa ɗag laꞌ ́ buulí woo a̧ḿ ́ ; A̧ máa Israɛ́l gaan woo hȩn tóó né, nán míí vʉ taan moo né. 4 L ́n s ́ nán hȩn ɓ ́d kɔ́l ́ vʉ ʉ́, nán kʉʉ hiꞌ̧ kan hȩn kə̧əg ̧ yȩ vʉyʉ. L ́n nán ɓ ́d vʉ kan waa ɓ ́d vʉ sʉ́ꞌʉ́, moo kʉʉ ɓéé Hȩn sȩŋ Israyɛ́l wooa, kʉʉ fíí pigim yȩnɔ... 5 Yee míń duu si ̧ꞌi ̧d ví s ́ tóó kan ȩná, kíí laa tíŋ́ kan ki tɔ́g sá yȩnɔ ? Dag víí mbaa la ho̧o̧ ná, zó̧ó̧ víí mbaa kan hȩn ndɔ́gɔné. 6 Fo̧o ́ ̧́ víí maa h ꞌ̧́ kan ndɔ́g mɛ́ń, ɓɛ dɔl ́ daa ya̧ dɔg yúlí, hȩn tóó mbaan dʉʉ naꞌa né; Ndɔ́g víí ho̧n gam kɔ́l ́ né, ho̧n go̧oļ ȩ́ né a̧ḿ ́ , nán tóó bo̧on ̧ kúḿ wʉl ́ né. a = Tayɨɨ nán Israɛ́l voo (Yéé 71. 22; 78. 41; 89. 18, etc.). Vʉ baa bee Tayɨɨ dɨ ́ yo̧go̧ a̧ḿ ́ debtere ya̧g tal ́ seel ́. 1 7 Hág víí tú ꞌwaa, kaa ví vʉ a̧ŋ vɛl ́, gáá vʉ ya tud hȩn bab víí vʉ víílí nɔ́lȩ́; Vʉ l ́d hȩn, vʉ tud hȩn móo nán ho̧g ́ vʉyʉ. 8 Wakȩ́é ̧ waa Siyɔ́ŋ mbaa s ́ móo waa babbɨ, Mbaa kɔ́ ́ waa kʉʉ to̧ꞌo̧ ꞌyɛ́ǵ múú wʉl ́ mánɔ. Dɨ kɔ́ ́ kaa tóó kʉʉ pɨgɨwʉ máa wɔ́gɔ. 9 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ kan pɨgɨ nán fó̧ó̧ waa náꞌ ꞌyɛ́n né tée, Ka ban dɨ ví kɔ́ ́ Sodɔ́m wɔgɔ, ka ban man ví kan Gomɔ́ɔrɨ. v. 10-15 – cf. Yéé 50. 7 ; Am 5. 21 ; Rom 14. 17 10 Gbanaa Sodɔ́m vʉ, i ki moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo nɔ ; Nán Gomɔ́r vʉ, i ꞌyɛ́ tɔ́g dooká Tayɨɨ vóó wool ́. 11 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ : “Mí kɔ́n ȩn kan hȩn pʉ́" ́ víí vʉ lá ? Mí ha̧ꞌ s ́ kan hȩn ha" ́ víí vʉ ʉ́ ; Mí duu sɛ́n s ́ mɛm ndaa voo kan mbee vʉ kan ɓee vʉ né. 12 13 Nóo o̧d ví i yaa tíŋ́ mííl ̧́ i ya vi ̧i ̧ ya mbaal ́ míí lá ? I duu pa̧n ya hȩn ha" ́ lee víí yȩ vʉ sá, hȩn uulí víí vʉ ya̧an ̧ mbaa náꞌ, Kan sȩȩ ꞌmaŋ víí vʉ kan sábat víí vʉ kan sʉ́gg ́ víí vʉ a̧ḿ ́ . Mí sɛ́n s ́ hȩn ɓ ́d víí kíí sʉg kan hȩn kuní víí vʉ yȩ ho̧lȩ́ né. 14 Sȩȩ ꞌmaŋ víí kan zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́ víí vʉ ya̧a̧ na fu̧u̧d, vʉ zi ̧iņ mba kɛb, mí ta̧a̧ sʉ́ꞌʉ́. 15 Kíí tɨꞌ nag tée mí tii nɔ́ɔ ́ gbɔ la ka" ́ ; kíí ɓáꞌ Tayɨɨ tée, mí kin ní ; nag víí vʉ maa mɛm mɛ́ń. v. 16-20 – cf. Esa 55. 7 ; Yer 7. 1-7 ; Eze 18. 27-32 16 I woo mam, ví mbɔ́g fó̧ó̧ víí, ví luu zo̧o ́ ̧́ v í̧ ̧g gbɔ la, ví gbɔ hȩn ɓ ́d kɔ́l ́ɨ. 2 17 I kúgú hȩn dʉʉ kɔ́l ́, ví kɔ́ hȩn dʉʉ ; I sɨɨ ́ gíḿ, ví kɔ́d waa sɛ́ɛg vʉ hȩn dʉʉ, ví sɨɨ wakȩ́é ̧ yɛd vʉ. 18 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ i ya ɓáꞌ Tayɨɨɨ. Hȩn ɓ ́d víí a yȩȩ mbaa sóy siꞌ̧ , wʉ́ń dȩꞌ móo taꞌabɨ ; A yȩȩ mbaa móo keꞌedɨ si ̧ꞌ, wʉ́ń bú mbaa móo sugudi. 19 I h ̧́ ̧́ hȩn dʉʉ kɔ́l ́, i kɔ́ hȩn káń o̧d ví tée, víń lá hȩn ka to̧o̧ mba hág yɛl ́. 20 A̧ máa i néé yúú, i kin tɔ́g né tée, ví dɨ nɔm kan paggɨ. Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ o̧ moo yȩ. v. 21-31 – Cf. Eze 22. 1-22 ; Esa 10. 20-23 21 Ví ho̧ kaa hȩn dʉʉ kɔ́l ́ pee ka tii wakȩ́é ̧ ka̧w yȩ a̧á ̧ ? Ká pee mbaa də́ń kan hȩn dʉʉ kɔ́l ́, hȩn dʉʉ kɔ́l ́ ká hiꞌ̧ dɨ wool ́ ; ꞌYa̧ꞌa̧ yɛ máa nán yúú nɔɔné vʉʉ hi ̧ꞌ wʉl ́. 22 23 Sɨɨde móó tii laꞌ yȩ́ń, doo móó tii wálaŋ sʉ́ꞌʉ́. Gbanaa móó vʉ néé yúú, vʉ tii líw, vʉ soo nán ʉʉ pʉ́ bi hȩnne, Vʉ sɨɨn waa sɛ́ɛg vʉ né, vʉ kin moo wakȩ́é ̧ yɛd voo né. 24 Moo woo nɔ ma Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ, ́ ka mba hȩn ꞌwaapád néélȩ́ Israɛ́ll ́ o̧ : “Míń kɔ́ hȩn káń h ̧́ ̧́ kan ́ maag míí vʉ ʉ́, míń sʉ́ʉ́ vʉ hȩ kɔ́l ́ voo ʉ́. 25 Míń so̧om ̧ , míń a̧n laꞌ yȩ́ń móó vʉ kɔ́ ́ ta̧m zʉ́g wɔgɔ, Míń vbid hág káḿ a̧a̧ hɨɨ vud wʉl ́ yȩ ó̧. 26 Míń fii ́ moo sə̧"ȩ́ móó vʉ ꞌyɛ́ kɔ́ ́ see pee wɔgɔ, Míń ꞌyɛ́m ́ moo tú"í vʉ kɔ́ ́ tíŋ́ pee wɔgɔ. Sey woo tée vʉ́ń beem kaa to̧o,̧ kaa hȩn dʉʉ kɔ́l ́. Siyɔ́ŋ wʉ́ń sə́d moo ka kɔ́ hȩn dʉʉ mánɔ ; nán ʉʉ fíí kɔ́ hȩn dʉʉ 27 tée, vʉ́ń sə́d moo woo. 3 28 A̧ máa nán ́ ʉʉ néé yúú, ʉʉ kɔ́ hȩn ɓ ́d, ʉʉ kéé Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbɔ tée, vʉ dɨ túlíi. Nán vʉ́ń ki sȩ́ḿ yúú gum kʉʉ ka̧a̧ ví naꞌa yȩlȩ́ ; sȩ́ḿ wʉ́ń kɔ́ ví kan 29 bab víí kʉʉ ka̧a̧ ví yȩlȩ́. Víń mbaa móo gum ka yo̧ŋ ꞌwaa mánɔ, víń man kan bab ka nugun 30 mam né mánɔ. 31 Nán yée kɔ́l ́ wʉ́ń tii móo ho̧d ́ dɨ ; nag baꞌad woo wʉ́ ń tii mbaa móo gbaa veeɨ ; Vʉ́ń sʉ́g a̧ŋ a̧ḿ ́ , nán tóó a nim vee yȩ s ́ń pɛ́l .́ ” 2 v. 1-5 – cf. Mik 4. 1-5 ; Esa 11. 4-10 1 Moo Esáya Amós waa ka pa yúú hág Yúúda kan Yerúsalɛmmé mánɔ. 2 Sey tóó a yaa tée, gʉʉ lig Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo wʉ́ ń ho̧ ndagg ́ yúú gʉʉ vʉl ́, wʉ́ń lʉ́g mba gʉʉ waa vʉ, zig hág ꞌwaapád vʉ́ ń kád laa wʉl ́. 3 Nán vʉ́ń kád laa wʉl ́ ɓʉʉl ́ naꞌa, vʉ́ń o̧ : “I yaa ba dɔg ví gʉʉ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wool ́, lig Tayɨɨ Yaakúbu wool ́, Moo a túꞌud ba ví hi ̧naa, ba ꞌyȩm duu ví hi ̧naa wool .́ ” Sey woo tée dooká wʉ́ ń vúd Siyɔ́ŋŋ ́, moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo s ́ń vúd ya Yerúsalɛmmé. 4 Wʉ́ńnɔ sə̧ꞌ moo yúú zig hág vool ,́ wʉ́ń kɔ́d nán gáá vʉ kiita ; Vʉ́ń ɓɛ pag voo tuun to̧ŋ ndaa, vʉ́ń ɓɛ táa voo tuun goom. Zig tóó s ́ń duu woon daga tóó pag né, nán tóó wʉ́ń duu kin daa moo sɨɨ né. 5 Kíi Yaakúbu woo vʉ, i yaa ba ꞌyȩm duu ví ya túú Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo nɔ. v. 6-8 – cf. 2 Gba 17. 7-20 4 6 Mɔ́ kéé nán móó kíi Yaakúbu woo vʉ gbɔ moo kʉʉ paŋ hȩn mam naꞌa vʉ dɔ́n ya, kʉʉ kɔ́ hȩn dim móo nán Filistíi vʉ wɔgɔ, kʉʉ la ka dag gboo kan waa gáá voo vʉ mánɔ. 7 Hág hi ̧ꞌ kan sɨɨde kan do̧ꞌ, hȩn naa mba kɛbbɨ ; goꞌoy vʉ hi ̧ꞌ hág, móóta vʉ wá" ́ pɛ́l ́. 8 Hág hi ̧ꞌ kan tayɨɨ lee vʉ, vʉ la naꞌ hȩn kʉʉ mbɔ́g kan nag voo máa vʉ, vʉ nəꞌəy pʉ́ hȩn kʉʉ kɔ́ kan nag vbaŋŋaa voo vʉ. v. 9-22 – cf. Esa 5. 15-16 ; 13. 11 ; Yéé 76. 8-13 ; Lúg 16. 15 ; HH 6. 15-17 9 Nánán vʉ́ń kún, vʉ́ń nəꞌəy zʉʉ hágá, tée a̧m ka luu vʉ sá. 10 A̧ m laa isȩꞌȩm vʉl ́, mɔ́ la yʉ́g zo̧o ́ ̧́ yȩ́é ̧ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo kan na"ȩ́ woo hág tíŋ́. 11 Vʉ́ń sid zʉʉ nán yúú na"ȩ́ vʉ hágá, nán disa̧n vʉ́ń sí zʉʉ hágá, Zág ̧ a̧ woo tée Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ńnɔ nuŋ na"ȩ́ dágá. 12 Za̧g ́ a̧ woo za̧g ́ a̧ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ a lúú moo kan nán disa̧n vʉ mánɔ ; Nán ka dɔ́gɔ́ pád wʉ́ń dɨ zʉʉ sílí hágá. 13 14 15 16 Laꞌ gbo̧o̧ Libáŋ kʉʉ lʉ́g dɔg yúba kan dʉʉb Basán vʉ́ń ho̧ dʉl ́ ; Gʉʉ gbo̧o̧ vʉ kan gʉʉ waa lʉ́gʉ́d [vʉ́ ń túm] ꞌwaapád. Lig lʉ́gʉ́d vʉ kan garú néélȩ́ pád [vʉ́ń túm]. Nɛ́ŋ́ Tarsís vʉ kan nɛ́ŋ́ dʉʉ kʉʉ to̧od ̧ nán vʉ ho̧lȩ́ [vʉ́ń túm a̧ḿ ́ ]. Nán disa̧n vʉ́ ń ki sȩ́ḿ, nán yúú na"ȩ́ vʉ́ń dɨ sílí zʉʉ hágá ; 17 Zág ̧ a̧ woo tée Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ńnɔ nuŋ na"ȩ́ dágá. 18 19 Tayɨɨ lee vʉ́ń ti ꞌwaapád. I dɔ́ isȩꞌȩm vʉl ́, i dɔ́ hág yeꞌe vʉl ́, moo nán vʉ́ ń ndɔg Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ kan zál ́ woo, wʉ́ń dɨ nán hág vʉ zó̧ó̧ namnée. 20 Sey woo tée nánán vʉ́ń gáŋ tayɨɨ lee voo kʉʉ mbɔ́g kan do̧ꞌ, ma kʉʉ naꞌ vʉ yȩ vʉ gbóod yiib vʉ kan dii vʉ. 5 21 Vʉ́ń la dóo yʉ́g ndɔ́g vʉl ́ kan isȩꞌȩm yeꞌe vʉl ́, moo vʉ́ń ndɔg Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ kan zál ́ woo, wʉ́ń dɨ nán hág vʉ zó̧ó̧ namnée. 22 I ꞌyɛ́ zó̧ó̧ nán tóó wool ́ sá, moo nánán máa wə̧m miggí lee ná téꞌ, nánán sʉ́ʉ vʉ ȩná ? 3 v. 1-7 – cf. Esa 2. 6-22 ; Yéé 9. 21 ; 2 MPv 28. 5-7 ; Gɛ 11. 11 1 Yȩ́ńná, Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ ka mba hȩn ꞌwaapád néélȩ́ wʉ́ń duu pʉ́n s ́ nán Yúúda vʉ kan nán Yerúsalɛm vʉ hȩn tóó né, kóó hȩn láá, kóó mam. 2 Ɨ ́ yée kɔ́l ́ kan gbaŋ sɨɨ, ́ moo sə̧"ȩ́ kan anábi, ́ gan ho̧lȩ́ kan ́ nii kaa, 3 Ɨ ́ nii só̧oź̧ e kan nán gbo̧o̧ vʉ, ́ hȩn sa̧ga̧ kɔ́l ́ kan ́ hȩn dim kɔ́l ́ [vʉ́ń s ́ pɛ́l ]́ . 4 5 Náá sáŋ́ waa vʉ́ńnɔ waad vʉ gbaŋ, vʉ́ń kȩm vʉ. Nán vʉ́ń máꞌán ya̧g sa̧am ̧ vool ́, náá sáŋ́ waa vʉ́ń lúú ya̧g kan ́ gbo̧o̧ naa vʉ, nán lee vʉ́ n ɓaa nán gbo̧o̧ vʉ ya̧g. 6 Waa wʉ́ń o̧d daga waa kíi baꞌ voo wool ́ : “Káḿ dɨ kan sa̧am ̧ yȩ mɔ́ńnɔ waa gbaŋ yúú hȩn zɛ́gɛd yɛ vʉl ́”. 7 Tée daga tóó wʉ́ń h í̧ ̧dʉ : “Mí gbaŋ gamme pɛ́l ́, mí kan hȩn láá kan sa̧am ̧ pɛ́l ,́ i ̧yɛ́n gbanaa yúú nán vool ́ sá”. v. 8-15 – cf. Esa 5. 18-19 ; Gɛ 11. 21 ; Mik 6. 1-2, 9 ; Gal 6. 7-9 8 Yerúsalɛm fə́ń, Yúúda dɨ wa̧á n ̧ é. Moo voo kan hȩn kɔ́l ́ voo pád haa Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́, vʉ ndɔgɔn na"ȩ́ woo né. 9 Aga ya̧g túń voo wʉ doo vʉ, aga vʉ pa moo hȩn ɓ ́d voo kɔ́ ́ nán Sodɔ́m vʉ wɔgɔ, vʉ yʉgʉ né ; aga l ́n nán kʉʉ taa hȩn ɓ ́d kɔ́l ́ máa vʉyʉ. 10 I o̧ : “Nán ka kɔ́ hȩn dʉʉ tée aga nuŋ hȩn sʉ́ʉ́l ́ baꞌad woo ʉ́. 6 11 L ́n nán zo̧o ́ ̧́ v í̧ ̧g, moo aga wʉ́n nuŋ hȩn sʉ́ʉ́l ́ woo man kan hȩn woo ka kɔ́ mánɔ”. 12 Nán míí vʉ, náásáŋ́ waa vʉʉ mbii nán míí vʉ, wakȩ́é ̧ vʉʉ waad vʉ yúlí. Nán míí vʉ, nán kʉʉ teem yȩ vʉ pa̧ŋ ba̧a ́ n ̧ mɔ́ hi ̧naaȩ. 13 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ lúú moo sə̧"ȩ́ sʉ́ꞌʉ́, lúú s ́ yúba moo moo sə̧"ȩ́ yúú zig hágá vool ́ ʉ́. 14 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ laa ́ nii nán woo voo kan gbanaa voo vʉ moo sə̧"ȩ́ȩ. “Víi tud bab míí, nɔm ́ gíḿ voo vʉ dɨ víílí ligí. 15 “Moo ȩn kíí ꞌnáꞌa nán míí vʉ, kíí ɓéé ́ gíḿ vʉ lá ?” Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo nɔ. v. 16-26 ; 4. 1 – cf. Esa 32. 9-14 16 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ : “Wakȩ́é ̧ waa Siyɔ́ŋ kʉʉ naꞌ yúú, kʉʉ gbóo vəg, kʉʉ ho̧ nɔ́ɔ ́ disa̧n, kʉʉ ꞌyȩm pa̧ꞌ́ a̧ ɗɛ́ḿ ɗɛ́ḿ, kʉʉ kɔ́ zaŋ doo voo ka kii ꞌwag ꞌwag máa, 17 18 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń kɔ́ yúú voo wʉ́ń mbaa la ya̧d ná, wʉ́ń yʉ vʉ yúú. Za̧g ́ a woo tée Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ s ́ń to̧ꞌo̧ zaŋ doo voo kan zaŋ ́ tóó vʉ kan sȩȩ vʉa, 19 20 Zaŋ nag vʉ kan zaŋ vəg vʉ kan salabí vʉ, Meetawol vʉ kan va̧ga̧ vʉ, kan zaŋ s ́g vʉ, kan gam tal ́ s ́gg ́ vʉ kan gam tóó vʉ, 21 22 23 a Kanag waa vʉ kan laꞌ mig vʉ, Sa̧am ̧ náb vʉ kan salabí vʉ kan sa̧am ̧ sú"í yúlí vʉ kan kə́ə nag vʉ, Daadugee vʉ kan sa̧am ̧ dɔl ́ íid vʉ kan sa̧am ̧ tóó vʉ kə́kə́d. Laꞌ tɔ́g kʉʉ mbɔ́g ka mbaa móo sȩȩȩ mánɔ. 7 24 Vʉ́ń nuŋ hȩn bún wʉ́ń pi uudi, zaŋ wʉ́ ń pi zaŋ sii, Yúú voo s ́ń ho̧ yʉl ́, vʉ́ń zagan yúú dʉʉ né, Vʉ́ń dɔ́ bugu wʉ́ń pí sa̧am ̧ íid ; vʉ́ń dɔ́n lugu né, a̧m ́ áa bugu waaɨ ; Vʉ́ń dȩȩd vʉ hȩn sȩ́ḿ wʉ́ń í hȩ bə̧ꞌə̧né wa̧a.̧ 25 26 Wayée móó vʉ́ń nɔɔ kan pag, gbaŋ sɨɨ móó vʉ́ń nɔɔ sɨɨl ́. Nán vʉ́ń gbɔ́ dam, vʉ́ń káŋ ya̧g níim móólȩ́, mɔ́ń kɔ́ gíḿ, mɔ́ń mbaa la hád heel ́. 4 1 Wakȩ́é ̧ gúńdɛm vʉ́ń maꞌ wayée dágá, vʉ́ ń o̧ddʉ : “Vɔ́ń lá hȩn vóó, aga vɔ́ń dɔ́ sa̧am ̧ vóó, a̧máa a̧m éé vɔ́, a̧m luu sȩ́ḿ vóó tée ꞌwáa yȩ. v. 2-6 – cf. Esa 33. 20-24 ; Yer 23. 5-6 ; Sof 3. 12-15 2 Sey woo tée nán Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo ʉʉ kéé máa vʉ́ń nuŋ lʉgʉd, Hȩn a vúd hág yɛl ́ wʉ́ń maa dʉʉ mɛ́ń, wʉ́ń nán kéél ́ Israɛ́l voo nɔ. 3 Vʉ́ ń bee nán zín Siyɔ́ŋ vʉ kan ́ Yerúsalɛm vʉ nánán Tayɨɨ woo vʉyʉ, Nán ʉʉ bíńda yéé voo Yerúsalɛmmé pád mánɔ. 4 Sey woo tée Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń naꞌad hȩn v í̧ ̧g wakȩ́é ̧ waa Siyɔ́ŋ voo, Wʉ́ń tɛ mɛm kaa Yerúsalɛm kan wə̧m hȩn dʉʉ woo, wə̧m woo s ́ń tud hȩn ꞌwaapád. 5 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ ń kɔ́ sakud píím tóó s ́ń uu yúú gʉʉ Siyɔ́ŋŋ ́ kan ya sʉ́gg ́ vʉl ́, Vee tóó wʉ́ń tú viddí, moo hȩn gbo̧o̧ ꞌwaapád wʉ́ń vúdda zo" ́. 6 Tée nán vʉ́ń nuŋ ya yʉ́gg ́ tóó, wʉ́ń pʉ́ vʉ yigid, vʉ́ ń dɔ́ mam wʉl .́ 8 5 v. 1-7 – cf. Yéé 80. 9-17 ; Yer 2. 21 (Mat 21. 33-44) 1 Míi bi beed dan gboo yéé tóó, bi beed ́ h ̧́ ļ́ ̧́ míí yéé yúú bab wool ́. Ɨ ́ h ̧́ ļ́ ̧́ míí ká dɨ kan bab woo doꞌ gʉʉ tóó ka yɛ́ǵ hȩn naꞌa máalȩ́. 2 [Dan gboo pee] ɓú hág, bugu ꞌyɛgɛ vʉ, ndaga laꞌ dʉʉ vʉ wʉl ́. Pig woo máa ləə ko̧ꞌ́ bab sa̧am ̧ é, mbɔ́g ya doo ka̧aļ ȩ́. Laa s ́ bi nuŋ hȩn líid ́ ka dʉʉ mánɔ, a̧máa nuŋ də́ń ́ ka dʉʉ né mánɔ. 3 ꞌYa̧ꞌa̧ yɛ máa, nán Yerúsalɛm kan nán Yúúda vʉ, i sə̧ꞌə̧n vɔ́ s ́ moo kan bab míí yɛnɔ. 4 Hȩn tóó ka míń kɔ́ kan mba hȩn káń kɔ́ yȩ máa dɨláa ? Mí laa laꞌ líid dʉʉ, ma moo ȩn ka pʉ́ la líid ɓ ́d mɛ́ń ná ? 5 Mí o̧d ví s ́ hȩn a̧n kɔ́ kan bab míí yȩ mánɔ : Míń to̧ꞌo̧ hȩn káń yȩȩ yȩ luu hȩn ʉʉ lá ʉ́ ; míń ta̧á ̧́ bee luu hȩn ʉʉ dɔ́ ꞌnáꞌa o̧.́ 6 Míń kɔ́ bab yȩ a tii saag, nán tóó wʉ́ń duu mbɔ́gɔnɔ né. Sa̧ꞌa̧d vʉ́ń ta̧ꞌ́ wʉl ́, míń o̧d mam hi ̧i ̧g ʉʉ gbɔ mam a naŋ wʉl ́ sá. 7 Bab Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka mba hȩn ꞌwaapád néélȩ́ woo sʉ́ ʉ hág Israɛ́llɨ ; Laꞌ woo ka ndag, ka h ̧́ ̧́ naꞌa sʉ́ʉ nán Yúúda vʉyʉ. Laa ʉʉ kɔ́ hȩn dʉʉɨ, a̧máa vʉ kɔ́ hȩn ɓ ́d mɛ́ń. Laa ʉʉ kɔ́ hȩn ka to̧od ̧ bi mánɔ, a̧máa wa̧ya̧g nán gíḿ voo wʉ kii də́ń. v. 8-25 – cf. Esa 3. 8-15 ; 30. 8-14 ; Mi 2. 1-5 ; Am 6 8 L ́n nán kʉʉ yo̧o̧ lig haꞌan dagal ́, kʉʉ sa bab haꞌan dagal ́, Kʉʉ fȩȩ ya mbaal ́ ꞌwaapád, kʉʉ kéé mbaa vʉ dágá hág sa̧am ̧ é yȩ vʉ sʉ́ꞌʉ́. 9 Mí ki hȩn sa̧aļ ȩ́ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka mba hȩn ꞌwaapád yȩ woo, o̧ : 9 “Lig máa kʉʉ ɓʉʉ, kʉʉ naꞌ, kʉʉ dʉʉ la wʉl ́ yȩ vʉ dɨ gba̧á ̧́ tiilí, nán tóó s ́ń mbaan wʉl ́ né. 10 Bab ektár ta̧an ̧ ɔ́a wʉ́ń pʉ́ doo líitər voꞌ ndaddʉ́, Tʉ́d taasaw wa̧nɓóꞌ wʉ́ń pʉ́ tʉ́d taasaw dágá ꞌnéŋ́. 11 L ́n nán kʉʉ táꞌád ya̧g ka̧ꞌa̧mé tée kʉʉ soo doo néélȩ́, Kʉʉ kíí doo mɛn ka dɔ́ la wʉl ́ máa vʉ sʉ́ ꞌʉ́ ! 12 Kʉʉ ha̧ꞌ doo tée, vʉ wa̧a̧ ko̧ŋ, vʉ úú áḿbəl ,́ vʉ wa̧a̧ dɛn, A̧ máa vʉ ho̧n hȩn Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka kɔ́n né, vʉ ꞌyɛ́n nɔ́ɔ ́ hȩn ka d ́n kɔ́l ́l ́ né. 13 Moo woo nɔ ma vʉ dɨ nán míí vʉ pa̧né laan gbaꞌa ; Nán gbo̧o̧ vʉ́ń nɔɔ go̧om ̧ , dúú vʉ́ń nɔɔ kan mam ꞌwɔnné. 14 Kaa nɔm áá ya̧g, tɨꞌ ya̧g nɛɛ la wʉl ́, vʉ sí zʉʉ wʉl ́, Nán gbo̧o̧ vʉ kan dúú vʉ kan ́ kʉʉ wa̧á ̧́ wa̧ya̧g kan zó̧ó̧ dȩ"ȩ́ vʉ pád. 15 16 Vʉ sid zʉʉ nánán vʉ hágá, nán vʉ ki sȩ́ḿ, ́ disa̧n vʉ sum nɔ́ɔ ́ hágá.” Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka mba hȩn ꞌwaapád néélȩ́ nuŋ lʉgʉd yúú moo sə̧"ȩ́ wool ́, Aga Tayɨɨ túꞌ zál ́ woo sey ka kɔ́ kiita tɛ́nɔ. 17 18 Mbee vʉ́ń lá ho̧d voo, gáá vʉ́ ń lá hȩn nán za̧a̧ voo ka l ́d yȩ. L ́n nán kʉʉ woo hȩn ɓ d́ voo zaŋŋ ́, kʉʉ paŋ hȩn ɓ ́d voo móótal ́ máa vʉ sʉ́ꞌʉ́. 19 Vʉ o̧ : “A kɔ́ ya hȩn woo vaŋná vɔ́ ho̧ ó̧. Tayɨɨ Israɛ́l a kɔ́ hȩn ka h ̧́ ̧́ vɔ́ ho̧ lá vɔ́”. 20 L ́n vʉ sʉ́ ꞌʉ́ ! Vʉ o̧ hȩn dʉʉ ba hȩn ɓ ́ddɨ, vʉ tii hȩn ɓ ́d hȩn dʉʉ. Vʉ ho̧ dim kɔ́ ́ ya túlí wɔgɔ, vʉ kɔ́ ya túlí tii dim. Hȩn ka zɨg tée vʉ o̧ ba yo̧mmɔ́, hȩn yo̧m ́ máa vʉ o̧ ba zɨggʉ́. 21 22 a L ́n vʉ sʉ́ ꞌʉ ! Vʉ ho̧ fó̧ó̧ voo kɔ́ ́ nán kɛb vʉ wɔgɔ, vʉ taa bin ꞌwɔ́ ʉ́. L ́n vʉ sʉ́ꞌʉ́ ! Vʉ zuŋ haa kan doo kíílí, vʉ hʉ́ꞌ kan vóꞌom. Eb. : arpán 10 = ektár 4,4. 10 23 Nán ka kɔ́ hȩn dʉʉ né ma ka pʉ́ vʉ hȩn tée, vʉ o̧ moo woo ba wʉ to̧o,̧ Vʉ faa nán ́ ka dɨ kan yȩ́ń máa moo. 24 Máa vʉ dɨ buní dɔg zɛ́gɛ́d ́ kɔ́ ́ vee ka a̧n hó̧d, kɔ́ ́ tóꞌ ka ti la vɛl ́ máa wɔgɔ ; Ko̧ꞌ́ o̧d voo dɨ úguní móo hád zo̧mme ; Kʉʉ ɓéé moo pal ́ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ woo, kʉʉ duun Tayɨɨ Israɛ́l tɔ́g né yȩnɔ. 25 Moo woo nɔ ma Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ lúú zo̧o ́ ̧́ yȩ́é ̧ kan nán woo vʉ, Si ̧ꞌi ̧d vʉ, gʉʉ vʉ nam, nɔm vʉ hi ̧ꞌ tə́ḿ móo hȩn v í̧ ̧gi ̧. Kóó ́ yo̧go̧ si ̧ꞌ, zó̧ó̧ yȩ́é ̧ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo ka̧ꞌa̧ né, nag woo lúú mbaa dɨ yúba. v. 26-30 – cf. Yer 5. 15-17 ; 6. 22-26 26 [Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́] lúud nán ya ɗiilílí vʉ darapóo, úú gɛd bee ́ hág s ꞌ̧́ dí ̧́ vʉ. Wʉ yaa vaŋná kan ɗug yȩnɔ. 27 Só̧oź̧ e woo tóó ta̧a̧ né, kóó dágá aga fən né, tóó dəgən nəm né a̧ḿ ́ ; Zaŋ sii nán woo tóó woo pɔgɔ né, zaŋ tɛ́gɛ́ ́ tóó woo búu ní a̧ḿ ́ . 28 S ɨ́ woo vʉ dɨ bə́ꞌ, kpaa woo vʉ ho̧ tʉ́ʉ́l ́. Doo goꞌoy woo voo vʉ kii móo ꞌyɛgɛɨ, doo móóta sɨɨ woo vʉ kii móo dudáŋ́ŋɨ. 29 Wə́" ́ woo man kan kəə naꞌaȩ, wə́ꞌ móo kəə waa vʉyʉ ; Ka maꞌ pʉ́g tée, gaŋ kan na, nán tóó a vbiddʉ máa pɛ́l .́ 30 A̧ máa za̧g ́ a̧ woo tée, wʉ́ńnɔ ki hȩn tóó móo mam gbo̧o̧ ka lúú tɛ́nɔ. Nán a tii nɔ́ɔ ́ ho̧ hág tée, wʉ́ń ho̧ də́ń dim kan dam gbɔ́l ́ɨ, Sakud gbo̧o̧ tóó s ́ń bigga ya túlí ɓilim. 11 6 v. 1-7 – cf. Eze 1 ; Dan 7. 9-10 ; Zób 42. 5-6 (HH 4. 2) Veꞌ nɔm gbanii Ozíya wool ́ máa, mí ho̧ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ mbaa láan wool ́, 1 [láan woo] lʉ́g dɔg wʉl .́ Ya̧g sa̧am ̧ woo fȩȩ lig hȩn ha" ́ ꞌwaapád. 2 Serafím vʉ diidʉ yúlí. Vʉ dɨ kan kpakpag gúú : ́ idú máa, vʉ súꞌ nɔ́ɔ ́ kannɔ, idú máa vʉ wáan doo kannɔ, ́ idú máa, vʉ úg kannɔ. 3 Tóó baa lɛ́g o̧dda daga : “Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ hȩn gbo̧oȩ̧ , na"ȩ́ woo fȩȩ hág ꞌwaapád !” 4 Lɛ́gg ́ yȩ kɔ́ ya̧g níim do̧o̧ nam gigig, nim fȩȩ lig hȩn ha" ́ ꞌwaapád. 5 Ma mí o̧ : “L ́n mí ma, mí nɔɔ ꞌwaa sʉ́ꞌʉ́, moo ya̧g míí mbaa v í̧ ̧gi, ma mí ho̧ gbanii Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ kan nɔ́ɔ ́ míí yɔ !” 6 Serafín pee dágá úg yaa mííl ,̧́ ɓɛ vee yɨg kan ꞌman, zaꞌ ya̧g míí kannɔ, o̧ : “Hȩn yɛ ka zaꞌ 7 ya̧g móó yɛ, hȩn ɓ ́d móó náꞌád sʉ́ꞌʉ́, hȩn ɓ ́d móó kéé gboy sʉ́ꞌʉ́.” v. 8-13 – (cf. Mat 13. 13-15 ; Yhn 12. 39,41 ; WB 28. 25-29 ; Rom 11. 1-5) Mí ki yɛ́ǵ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo, o̧ : “Yee míń baꞌ nɔ́nná ? Nóo s ́ń ꞌyȩm moo 8 míía lá ?” Ma mí h ̧́ ̧́ : “Káń yɛlá, a̧m baꞌana o̧”́ . 9 Ma duu o̧ : “A̧ m la o̧d nán máa yȩ vʉ : Víń ki moo, a̧máa víń gaan hȩn ka túꞌu né ; víń ho̧ hȩn, a̧máa, víń gaan hȩn woo né. A̧ m kɔ́ zó̧ó̧ voo a néé, a̧m yú vʉ tɔ́g, mɔ́ yə̧ə̧ vʉ nɔ́ɔ ́ moo ʉʉ ho̧ nɔ́ɔ ́ 10 sá, Ʉʉ ki tɔ́g sá, zó̧ó̧ voo a fȩȩ moo sá, kɔ́ ka vʉn tii zó̧o,̧́ ka vʉn za̧a̧ ó̧.” 11 Ma mí vi : “Hȩn yȩ s ́ń dii sey woo tɛ́lá ?” aEb. : “moo vóó” 12 Ma h ̧́ ̧́ : “Ha̧a ́ ̧́ sey kaa ʉʉ tú ꞌwaa, nán tóó a kéen s ́ wʉl ́ né, lig tóó a s ́ pɛ́l ́, hág a tii gba̧a ́ ̧́ ꞌwaa téel ́.” 12 13 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń baꞌ nán vʉ la ya ɗiilílí, hág ɓʉʉl ́ naꞌ a vʉ́ń tii gba̧á .̧́ Hȩn tóó a kéé wʉl ́ waa náꞌ si ̧ꞌ, wʉ́ń dɨ a̧né vɛl ́ Kɔ́ ́ dʉʉb kan gum kʉʉ dʉ ma ka kéé do̧o̧ woo mɛ́ń máa wɔgɔ. Tée zig ꞌmaŋ Tayɨɨ woo tóó s ́ń ta̧ꞌ́ vúd dɔg wʉl .́ 7 v. 1-9 – cf. 2 Gba 16. 1-5 ; Esa 51. 12 1 Sey Akáz Yotám waa, Ozíya aayée, gbanii Yúúda wool ́ máa, Resín gbanii Arám kan Péka Remálya waa, gbanii Israɛ́l vʉ sʉ́g la sa kaa Yerúsalɛm sɨɨ, a̧máa vʉ yúnnu né. 2 Nán vʉ la o̧d kíi Davíd woo vʉ : “Arám la kpəꞌ ya̧g sɨɨ mbaa dɨ Efrayímmí”. Akáz kan nán woo vʉ zo̧o ́ ̧́ tʉʉ vʉ kɔ́ ́ sápéém ka nam laꞌ vʉ wɔgɔ. 3 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧d Esáya : “A̧ m lúú kan waa móó Sár-Yasúb, ví maa la Akáz ya̧g mam ziŋ yúúlí, ya̧g bab kʉʉ tȩȩ sa̧am ̧ wʉl ́ yȩlȩ́, 4 mɔ́ o̧ddʉ : A̧ m kɔ́ dʉ́ʉ́ sá, a̧m zi ̧i ̧ zo̧o ́ ȩ̧́ . A̧ m to̧ꞌ́ zo̧o ́ ̧́ moo laꞌ vee waa idú yȩ voo sá ; a̧m ndɔg zó̧ó̧ yȩ́é ̧ Resín voo kan Remálya sá. 5 Arám ka soo moo kan mɔ́, Arám kan Remálya waa kʉʉ o̧ 6 bi la sa Yúúda sɨɨ, bi tud kaa tée bi la ꞌyɛ́ Tabeɛ́l waa a waa gbaŋ wʉl ́ máa, 7 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ o̧ : Hȩn máa yȩ s ń́ kóy né. 8 Damás wʉ kaa gbaŋ hág Arám, Resín wʉ gbanii Damás. Veꞌ tóó a kɔ́ ya voꞌ gúú zʉʉ nɔ́nɔ́ tée, nán Efrayím vʉ́ń s ́ pɛ́l ́, vʉ́ ń ꞌwáa sʉ́ꞌʉ́. 9 Kaa gbaŋ Efrayím wʉ Samaríyaɨ, Remálya waa wʉ gbanii Samaríya. I fȩȩn moo yɛ né tée, ví ꞌwáa sʉ́ ꞌʉ́”. v. 10-16 – cf. Esa 8. 1-4 (Mat 1. 18-25 ; Yhn 1. 14) 10 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ duu o̧d Akáz moo, o̧ : 13 11 “A̧ m vi Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ móó hȩn a̧m ho̧ gaa ba dɨ kan bi ʉ́ máa, a̧m vi hȩn káḿ h ̧́ ̧́ kóó hágá yɛl ́, kóó be" ́”. 12 13 Akáz h í̧ ̧ : “Míń vin hȩn tóó né, míń gʉgʉn Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ zó̧ó̧ né”. Esáya o̧ : “Kíi Davíd woo vʉ, i ki bɔ. Kíí kɔ́ nán kʉʉ ta̧a,̧ kíí kɔ́ Tayɨɨ míí ka ta̧a̧ yȩ, maan ví náa ? 14 Moo woo nɔ ma aga Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń túꞌud ví hȩn tóó, Náá gíb waa s ́ń kɔ́ ha̧g, s ́ń ha̧a̧ wayée waa, tée s ́n ꞌyɛ́ddʉ yéé Emanuɛ́l. 15 Hȩn láá woo wʉ́ń va̧a̧ kan naame ; wʉ́ń yee hȩn dʉʉ, wʉ́ ń ma hȩn ɓ ́d. 16 Diga waa yȩ a ho̧ hȩn ɓ ́d səgə ná kan hȩn dʉʉ né, Kaa máa káḿ ndɔg gbanii woo vʉ yȩ vʉ́ń tii gba̧á ”̧́ . v. 17-25 – cf. Esa 8. 5-8 ; 2 Gba 18. 13 ; Hos 9. 7 17 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń pʉ́m kan nán hág móó vʉ kan nán kíi baꞌ móó woo vʉ, za̧g ́ a̧ yȩ daga woo s ́ń pɛ́l ́, diga za̧g ́ a̧ máa Efrayím kʉʉ h ́ꞌ ́n kan Yúúda máalȩ́ - gbanii Asúurʉ. 18 Za̧g ́ a̧ woo tée Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń pɛd vam ya̧g ziŋ Mísiral ́ kan naam hág Asúurí vʉ. 19 20 Vʉ́ń ya dɔ́ laꞌam vʉl ́ kan ndɔ́g vʉl ́ kan hó̧d vʉl ́ ꞌwaapád. Za̧g ́ a̧ woo tée Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ ń ɓɛ ha̧y ka yaa ziŋ dən, wʉ́ń yʉ yúú kan gʉd doo, kan mbʉ́g a̧ḿ ́ . 21 22 Za̧g ́ a̧ woo nán pád wʉ́ń buu ndaa waa kan mbee idú, Va̧a̧ s ́ń hi ̧ꞌ ya pád, nán vʉ́ń la kúḿ va̧a̧ ; Nán ʉʉ kéé hág yɛl ́ pád vʉ́ń lá də́ń kúḿ va̧a̧ kan naame kəd. 23 Za̧g ́ a̧ woo tée bab ka dɨ kan laꞌ do̧o̧ 1000, sɔ́g woo ka kɔ́ sɨɨde yȩ́ń 1000 wʉ́ń tii sa̧ꞌa̧d. 14 24 25 Nán vʉ́ ń yaa wʉl ́ kan s ́ɨ kan kpaa vʉ, hág ꞌwaapád s ́ń tii sa̧ꞌa̧dɨ. Gʉʉ nán kʉ́ʉ ɓú kan digá pee, nán tóó wʉ́ń laan s ́ wʉl ́ né, Vʉ́ń ndɔg sa̧ꞌa̧d ban sá bi ʉ́ ; ndaa kan mbee vʉ́ńnɔ baa lá wʉl ́. 8 v. 1-4 – cf. Esa 8. 18 ; 2 Gba 15. 29 ; 16. 9 1 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧n : “A̧ m ɓɛ gbág kpəə, mɔ́ bíńda hȩn wʉl ́ : “Mahɛ́r salál hás báz” (moo woo túꞌ nán ʉʉ ya fá̧á̧ hȩn vaŋná).2 Mí ɓɛ nán ya̧g dʉl ́ vʉ : ́ hȩn ha" ́ Uríya, kan Zakaríya Berekíyaa waa. 3 Mí la ud kan anábi wakȩ́é ̧ tóó, nuŋ ha̧g, ha̧a̧ wayée waa. Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧n : a̧m beewʉ Mahɛ́r Salál Hás Bázb. 4 Diga waa yȩ a gaa ná beel ́ “baꞌá” kan “naꞌá” né a̧ḿ ́ , ná vʉ́ń ya vbid kaa Damás hȩn, vʉ́ń fá̧á̧ hȩn nán Samaríya voo. v. 5-10 – cf. Esa 36 ; 37 ; Yéé 33. 10-11 5 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ duu o̧n moo, o̧ : 6 “Nán yɛ kʉʉ sɛ́n mam Silóa ka l ́g ́ zʉʉ né, Kʉʉ dȩꞌ voo zó̧ó̧ moo Resín Remálya waa woo máa, 7 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń paŋ mam ziŋ gbo̧o̧ yan vool ́ (mam sʉ́ʉ gbanii Asúr kan na"ȩ́ woo nɔ) ; Mam yȩ wʉ́ń hi ̧ꞌ fȩȩ mbʉʉg kan ya̧g fa̧ꞌ vʉ pád. 8 Mam yȩ s ́ń dɔ́ la hág Yúúdal ́, wʉ́ń hi ̧ꞌ ya̧ dɔg vəg sag, Wʉ́ń hi ̧ꞌ fȩȩ hág móó ꞌwaapád, Emanuɛ́l ! 9 Zig hágá vʉ, dʉ́ʉ́ a kɔ́ ví la ʉ́. Hág ya ɗiilílí ꞌwaapád i ki ʉ́ ! I ta hȩn sɨɨ víí vʉ yeel ́, ʉʉ sa̧ga̧ ví ʉ́ ! I ta hȩn sɨɨ víí vʉ yeel ́, ʉʉ sa̧ga̧ ví ʉ́ !” a b Eb. : Yeberekiyáhu. ‫מַ הֵ רשָׁ לָלחָ שׁבַּ ז‬. 15 10 I taa bi kɔ́ hȩn tóó si ̧ꞌ, hȩn woo dɨ túlíi ; i o̧ moo a̧ḿ ́ wʉ́ń tii hȩn lee, moo Tayɨɨ dɨ kan vɔ́ ʉ́. v. 11-16 – cf. Esa 7. 1-14 11 Hȩn Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka kan nagá, ka o̧n máa wʉ yȩnɔ ; o̧n a̧n duu moo nán yȩ voo sá. 12 I ho̧ hȩn kʉʉ bee hȩn dɔnné máa kɔ́ ́ hȩn dɔnné wɔgɔ sá, i ndɔg hȩn kʉʉ ndɔg sá. 13 14 I naꞌ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ, i ndɔg wʉyʉ dágá. Wʉ́ńnɔ mbaa lig hȩn pú" ,́ Wʉ́ńnɔ tii ꞌyɛgɛ nán lig Israɛ́l idú yȩ ʉʉ fə́n wʉl ́ máa, wʉ́ń tiid nán Yerúsalɛm vʉ kəŋ. 15 Nán ɓʉʉl ́ naꞌa vʉ́ń fə́n wʉl ́, vʉ́ń wa̧a ́ ,̧́ vʉ́ń gəy wʉl ́, vʉ́ń maꞌay kəŋŋ ́, nán vʉ́ń máꞌa vʉ. 16 A̧ m tʉ́ꞌ hȩn káḿ bíńda yȩ, mɔ́ sȩȩ ꞌyɛ́ zó̧ó̧ nán kʉʉ duun máa vool ́. v. 17-22 – cf. Esa 40. 8 ; MP 18. 9-18 (Lúg 10. 26 ; Yhn 5. 45-47) 17 Mí laa Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka yʉg nán kíi Yaakúbu woo vʉ ya̧g túń woo yȩnɔ, mí ꞌyɛ́ zo̧o ́ ̧́ dɨ wool ́. 18 Fo̧o ́ ̧́ míí kan waa ka pʉ́n yȩ vʉ, Vɔ́ tiid nán Israɛ́l vʉ hȩn ʉʉ ho̧ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ gaa wʉl ́ mánɔ ; wʉ mbaa gʉʉ Siyɔ́ŋŋ ́ yȩnɔ. 19 Kʉʉ o̧d ví i laa nán gan vool ́, nán kʉʉ baa lágá moo yȩ vʉ, [Kʉʉ o̧d ví] nán vʉ́ń la ɓáꞌad yo̧o̧b voo vʉ kan nɔm voo vʉ moo nán za̧á d ̧ voo náa tée, 20 A̧ m túꞌud vʉ moo ; ʉʉ o̧n moo náꞌ né tée, ya s ń́ tún vʉ né...a a Moo yɛ təə tiiní ó̧, ba gaan zʉʉ hȩn kʉʉ h í̧ ̧n o̧lȩ́ dʉʉ naꞌa né. 16 Nán vʉ́ń kə̧ə́ ̧́ hág kan go̧o̧m, moo wʉ́ń mba vʉ kɛb ; 21 Go̧om ̧ a ya̧ vʉ tée vʉ́ń kɔ́ zó̧ó̧ yȩ́é,̧ vʉ́ń haa gbanii voo kan Tayɨɨ voo a̧ḿ ́ , vʉ́ ń ɓéé nɔ́ɔ ́ dɔg yúba. 22 Ʉʉ tii nɔ́ɔ ́ ho̧ hág tée, vʉ́ń ho̧ gíḿ kan dim kan moo taal ́ mɛ́ń. Vʉ́ń ndaŋ gbɔ vʉ la dimmí. v. 23 + 9. 1-6 – cf. Yer 23. 5-6 ; Mik 5. 1-3 (Mat 4. 12-17 ; Lúg 1. 31-33 ; 2. 10-11 ; Eb 1) 23 Hág ka mbaa kan moo taal ́ máa dimmi pɛ́láa ? Ká pee Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbɔd nán Naftalíi vʉ kan nán Zabulɔ́n sȩ́ḿ, Pig woo máa paŋ lʉgʉd yan hi ̧naa mam gbo̧o̧lȩ́, ziŋ Yɔrdɛ́n dən, hág gáá vool ́. 9 1 Nán ká kʉʉ ꞌyȩm dimmí pee vʉ ho̧ ya túlí gbo̧o̧ tóó. Nán ́ ká kʉʉ mbaa hág dimmí pee, ya túd vʉ za̧y. 2 Mɔ́ kɔ́ nán móó vʉ lɛ laa tíŋ́, mɔ́ pʉ́ vʉ zó̧ó̧ dȩ"ȩ́ gbo̧o.̧ Vʉ dȩꞌ zó̧ó̧ tíŋ́ móólȩ́ kɔ́ ́ sey tʉ́d sə̧"ȩ́lȩ́ wɔgɔ, kɔ́ ́ sey nán kʉʉ yȩꞌ hȩn kʉʉ nuŋ sɨɨl ́ máa wɔgɔ. 3 Ɗág vʉn gaꞌ vʉ kannɔ, laꞌ kʉʉ tad vʉ bəgəm, ɓoꞌ [kʉʉ gbɔ́n vʉ kannɔ] pee, Mɔ́ gəə vʉ ꞌwaa kɔ́ ́ káḿ kɔ́ nán Madiyán vool ́ pee wɔgɔ. 4 Tɛ́gɛ́ kʉʉ dɔd laan sɨɨ kan sa̧am ̧ ka ꞌya̧m ́ mɛmmé pád vʉ́ ń ho̧ a̧nné vɛl ́. 5 Vʉ ha̧ad ̧ ba ví wa tóó sʉ́ꞌʉ́, wayée waaɨ ; Gbaŋ dɨ wool ́ bəgəm, vʉ́ń beewʉ nán dʉʉ, ́ moo tú"í, Tayɨɨ néélȩ́, Baꞌá ́ káákáá, gbaŋŋaa ka̧ꞌ́ a̧d. 6 Hȩn woo a kɔ́ máa yɔ : wʉ́ń kɔ́ hág woo wʉ́ ń laa tíŋ́, 17 Wʉ́ń paŋ ka̧ꞌ́ a̧d a ꞌwáa né máa yan láan David wool ́ kan hág wool ́, ɓɛl ́ ꞌya̧ꞌa̧ yɛ, ha̧á ̧́ káákáá. v. 7-20 – cf. Hos 7. 10-16 ; Am 5. 18-20 ; Yéé 56. 8 (Eb 12. 25) 7 8 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ baꞌad Yaakúbu moo tóó, moo yȩ pɛ Israɛ́ll ́. Nán vʉ́ń ki ꞌwaapád, nán Efrayím vʉ kan ́ Samaríya vʉ a̧ḿ ́ . Ká pee vʉ zuŋ haa o̧ : 9 [Lig] hád ꞌmá"ȩ́ túm sʉ́ꞌʉ́, vɔ́ń yo̧o̧ s ́ lig kan ꞌyɛgɛ dʉnnée ; Vʉ dʉ laꞌ máŋ́gɔlɔŋ vʉ sʉ́ꞌʉ́, máa vɔ́ń pín vʉ kan laꞌ gbo̧o̧ tóó vʉyʉ. 10 11 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ pa̧n vʉ ya ́ maag [Resín woo] vʉ, pʉ́ ́ maag voo vʉ hȩn sɨɨ. Nán Arám vʉ kaꞌ mam naꞌalȩ́, ́ Filistíi vʉ kaꞌ mam wal ́ ; vʉ dɨ Israɛ́l sə̧n ́ é hi ̧ꞌ ya̧g ság. Kóó ́ yo̧go̧ siꞌ̧ zó̧ó̧ yȩ́é ̧ woo ka̧ꞌa̧ né, nag woo lúú mbaa dɨ yúba. 12 Tayɨɨ ka si ̧ꞌi ̧d vʉ si ̧ꞌ, nán yȩ vʉ fíína wool ́ né, vʉ soon Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ né. 13 Moo woo nɔ ma Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ sȩꞌ yúú kan zam hág Israɛ́l woo, Kan laꞌ hȩȩné woo kan koꞌ a̧ḿ ́ za̧g ́ a̧ dágá. 14 15 Yúú wʉ ́ nii kan nán gbo̧o̧ vʉyʉ, zam máa anábi vbád vʉyʉ. Nán ka vʉn tee vʉ máa vʉ paŋ ba̧á n ̧ vʉ hi ̧naa, nán ́ kʉʉ duu vʉ máa vʉ ti. 16 Moo woo nɔ ma Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń kɔ́n náá saa woo vʉ hȩn dʉʉ né, Wʉ́ń ho̧ gíḿ gaan waa sɛ́ɛg kan wakȩ́é ̧ yɛd vʉ né. Moo ya voo pád vʉ maa nán hȩn ɓ ́d kɔ́l ́ vʉ mɛ́ń, vʉ o̧ də́ń moo lee wʉ ya̧g vool ́. Kóó ́ yo̧go̧ siꞌ̧ zó̧ó̧ yȩ́é ̧ woo ka̧ꞌa̧ né, nag woo lúú mbaa dɨ yúba. 17 Zo̧o ́ ̧́ v í̧ ̧g a̧n hȩn kɔ́ ́ vee ka a̧n gáŋ́hʉʉ kan sa̧ꞌa̧d kɔdd ́, nim ka uu dɔg yúba máa wɔgɔ. 18 18 Zó̧ó̧ yȩ́é ̧ gbo̧o̧ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo a̧n hág, nánán woo vʉ a̧ŋ ꞌwaa vɛl ́, nán tóó sən daga né. 19 Vʉ fa̧á ̧́ hȩn nag nánné, go̧om ̧ ya̧ vʉ haꞌ la wʉl ́, vʉ lá hȩn nag kpáagɨ, vʉ ha̧ꞌa̧ né ; Aga nóo sə́ŋ nabág woo. 20 Manasé lá Efrayím, Efrayím lá Manasé, ma vʉ sʉ́g la sa Yúúda sɨɨ. Kóó ́ yo̧go̧ siꞌ̧ zó̧ó̧ yȩ́é ̧ woo ka̧ꞌa̧ né, nag woo lúú mbaa dɨ yúba. 10 v. 1-4 – cf. Yer 5. 9, 29 ; Am 5. 11-12 ; Mik 3. 1-4 (Ykb 2. 13) 1 2 L ́n nán kʉʉ pʉ́ dooká ɓ ́d vʉ, kʉʉ pʉ́ dooká ka paŋ gíḿ máa vʉ sʉ́ꞌʉ́. Vʉ h ̧́ ̧́ moo maan ́ gíḿ vʉ né, vʉ mbii ́ gíḿ nán míí voo vʉ, Vʉ vbid wakȩ́é ̧ yɛd vʉ hȩn, vʉ lá waa sɛ́ɛg vʉ. 3 Za̧g ́ a̧ hȩn si ̧ꞌi ̧ní a yaa, mam gbo̧o̧ a to̧ꞌo̧y tée víń kɔ́ nɛ́nná ? Víń kɛ ɗug la yʉ́g tɛ́lá ? Víń gbɔ na"ȩ́ víí tɛ́lá ? 4 Vʉ́ ń nəꞌəy sa̧am ̧ gbaꞌa vool ́, vʉ́ń wa̧á ̧́ sa̧am ̧ nɔm vool .́ Kóó ́ yo̧go̧ siꞌ̧ zó̧ó̧ yȩ́é ̧ woo ka̧ꞌa̧ né, nag woo lúú mbaa dɨ yúba. v. 5-34 – cf. 2 Gba 18. 9 ; 19 ; Esa 14. 24-27 ; Nah 1-3 5 L ́n nán Asúr vʉ sʉ́ꞌʉ́ ! Vʉ tíd ɓoꞌ a̧n kɔ́ zó̧ó̧ yȩ́é ̧ tée a̧n vəən vʉ kannɔ máa dɨ nag vool .́ 6 Mí baꞌ ɓoꞌ yȩ la nán gaa Tayɨɨ sá vool ́ kan nán kʉʉ kɔ́ zo̧o ́ ̧́ yȩ́é ̧ ka kɔ́n máa vʉ, Moo ʉʉ la fa̧a ́ ̧́ vʉ hȩn, ʉʉ ꞌnáꞌa vʉ bədd ́ tə́ḿmé. 7 A̧ máa vʉ taan voo ́ yo̧go̧ né, vʉ ꞌyɛ́n zo̧o ́ ̧́ wʉl ́ né ; vʉ taa wvoo də́ń nán vʉ tunní ɓʉʉl ́ naꞌa. 8 Vʉ o̧ : “Ɨ ́ nii so̧o ́ ̧́ze míí vʉ maan gbanii vʉ mɛ́ń náa ? 19 9 Kálno vʉ man kan Karkemís náa ? Vɔ́ kɔ́n Hamád hȩn kóó kɔ́n Arpád máa náa ? Vɔ́ kɔ́n Samaríya kɔ́ ́ kóó kɔ́n Damás máa wɔgɔ náa ?” 10 Nag míí vəə gbaŋ waal ́ kʉʉ duu tayɨɨ lee vʉ, Tayɨɨ dʉnné voo vʉn ɓʉʉ mba ́ Yesúsalɛm kan Samaríya vʉ a̧ḿ ́ . 11 Hȩn káń kɔ́ kan kaa Yerúsalɛm kan tayɨɨ lee woo vʉ yȩ Míń kɔ́n kan Samaríya kan tayɨɨ lee ́ woo vʉ náa ? 12 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ a ꞌwaa baꞌad woo gʉʉ Siyɔ́ŋŋ ́ kan kaa Yerúsalɛmmé tée, Míń siꞌ̧ i ̧d gbanii Asúr moo yúú na"ȩ́ woo kan disa̧n woo yȩ. 13 Taa woo : “Mí kɔ́ hȩn kan nag míí, kan kɛb míí nɔ, mí ꞌwɔ́ ʉ́ ; Mí ndaa ya̧g húúm vʉ see, mí fá̧á̧ nán vʉ hȩn, Mí gbaŋ sɨɨɨ, káń sid zʉʉ nán vʉ ká̧am ̧́ gbaŋ voo vʉl ́ yȩnɔ. 14 Mí vbid zig tóó vʉ hȩn naa voo kɔ́ ́ nɔ́g waawaal ́ wɔgɔ. Mí fá̧á̧ hȩn hágá kɔ́ ́ kʉʉ fá̧á̧ nɔ́g ba̧ꞌ kʉʉ kéé gbóo máa wɔgɔ, Nɔ́g tóó duꞌun kpakpag né, nɔ́g tóó dʉn mí ní, nɔ́g tóó ka̧g ́ a̧ né a̧ḿ ́ ”. 15 Bə́g naꞌad nán ka dʉ laꞌ yúúa ? Hȩn laꞌ sə̧"ȩ́ naꞌ mba nán ka kɔ́ baꞌaɗ kannɔ máa a̧a ́ ̧? Ɓoꞌ wʉ luu nán ka tíddʉ nagá̧ máaa ? Ɓoꞌ gaŋ nán kʉʉ mbɔ́gɔnɔ kan laꞌ né máa a̧a ́ a ̧ ? 16 Moo woo nɔ ma Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ gbaŋ sɨɨ wʉ́ń kɔ́ nán zi ̧iļ ̧́ vʉ́ń ꞌmaa, Na"ȩ́ woo s ń́ ya̧a̧ vee kɔ́ ́ vee nɔ́ɔ ́ wɔgɔ. 17 Túlí nán Israɛ́l voo s ́ń tii vee, Tayɨɨ voo wʉ́ń tii vee nɔ́ɔ,́ Wʉ́ń a̧n gáŋ́hʉʉ kan sa̧ꞌa̧d za̧g ́ a̧ dágá. 18 Wʉ́ń a̧n kɔd dʉʉ woo kan bab laꞌ woo, fó̧ó̧ woo kan vágád woo a̧ḿ ́ , Kɔ́ ́ nán ho̧o̧ tóó ka dɨ nɔm máa wɔgɔ. 19 Laꞌ zín woo vʉ́ń kéé ɓʉʉ né, náásáŋ́ waa tóó wʉ́ń dɨ kan néélȩ́ wáꞌ vʉ ꞌwaa a̧ḿ ́ . 20 20 Za̧g ́ a̧ woo tée nán zín Israɛ́l vʉ kan nán Yaakúbu woo ʉʉ kéé máa Vʉ́ń duu ndan s ́ doo nán ka kɔ́ vʉ ɓ ́dná máa vool ́ né, Vʉ́ń nda s ́ doo, vʉ́ń ꞌyɛ́ zó̧ó̧ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ Israɛ́l wool ́. 21 Tée nán Yaakúbu woo ʉʉ kéé máa tóó vʉ́ń fíí ya Tayɨɨ ka mba hȩn ꞌwaapád néélȩ́ wool ́. 22 Israɛ́l, kóó nán móó ʉʉ ɓʉʉ móo hád sagad ya̧g mammé si ̧ꞌ, Fo̧o ́ ̧́ waa náꞌ vʉ́ ńnɔ fíí ya, moo vʉ dɨ túlíi, tée wʉ́ń kɔ́ hȩn dʉʉ. 23 24 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka o̧ hȩn a tú ú yȩ, aga wʉ́ń kɔ́ hȩn yȩ hág ꞌwaapád. Moo woo nɔ ma Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ o̧ : “Nán míí kíí dɨ Siyɔ́ŋŋ ́ vʉ, i ndɔg nán Asúr vʉ sá ; Vʉ vəə ví kan laꞌ, vʉ wa̧ꞌ ví kan ɓoꞌ kɔ́ ́ nán Mísira kʉʉ kɔ́ pee wɔgɔ. 25 26 Tíŋ́ waa náꞌ, zaa tée zó̧ó̧ yȩ́é ̧ míí kan mɔ́ s ́ń ka̧ꞌ, sɨɨ tii tud vʉyʉ. Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ wʉ́ń gbɔ́ vʉ kan loo ka gbɔ́n nán Madiyán vʉ isȩꞌȩm Orɛ́ɛb ́ mánɔ. Wʉ́ń duu luu vbə́ə́ kɔ́ ́ kɔ́ ka luu Mísiral ́ pee wɔgɔ. 27 Sey woo tée hȩn gané móó bəgəm s ́ń ho̧ pinní, Ɗág kʉʉ gaꞌam vəgə́ yȩ wʉ́ ń ho̧ buuní, vʉ́ń píńnɔ kan hȩ naa. 28 Dɨ yaal ́ Ayádd ,́ sə̧ꞌ Migrɔ́n ya̧a̧ ya sʉ́ꞌʉ́, gbɔ hȩn gané woo vʉ dɨ Mikmáss ́. 29 Vʉ sə̧ꞌ ziŋ ya̧a̧ ya sʉ́ꞌʉ́. Vʉ ud Gébal ́, nán Ráma vʉ tʉʉ yəyəg, Nán Gibéa Saúl woo vʉ pee ɗug. 30 31 32 Wakȩ́é ̧ waa Galím vʉ, i lɛ́g la ʉ́ ! Nán Láisa vʉ, i ki ʉ́ ! Nán Madméda vʉ lúú ɗug, nán Gebím vʉ dɔ́b ɗug kpaa. Ɓəə vʉ́ń dii Nɔ́bb ́, vʉ́ń luu nag yúú gʉʉ wakȩ́é ̧ waa Siyɔŋ vool ́, yúú gʉʉ waa Yerúsalɛmmé. 33 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ gbaŋ sɨɨ hee laꞌ kan néélȩ́ ; Laꞌ hȩȩné gbo̧o̧ kan ́ kʉʉ lʉ́g dɔg yúba máa vʉ ho̧ heené. 21 34 Laꞌ kɔd vʉ túm, bə́g wʉ dʉ vʉ wa̧a,̧ hág Libáŋ túm, ́ ka mba hȩn ꞌwaapád wʉ tummɔ. 11 v. 1-10 – cf. Esa 42. 1-4 ; 65. 17-25 ; Yer 23. 5-6 1 Laꞌ ꞌmaŋ tóó s ́ń hȩȩ vúd ya do̧o̧ Isáy wool ,́ laꞌ ꞌmaŋ tóó s ́ń ta̧ꞌ́ vúd ya zɛ́gɛ́d wool ́. 2 Wə̧m Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo wʉ́ń mbaa kannɔ : wə̧m kɛb kan moo gaal ́ɨ, Wə̧m moo tú"í kan néélȩ́ȩ, wə̧m hȩn gaal ́ kan Tayɨɨ ndɔgg ́ɨ. Nán ʉʉ ho̧go̧ la náꞌ tée vʉ́ ń ndɔg Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́. 3 Wʉ́ń sə̧ꞌ moo duun hȩn ka ho̧ mánɔ né, wʉ́ń o̧ moo duun hȩn ka ɓéé ki mánɔ né. 4 Wʉ́ń sɨɨ ́ gíḿ vʉ kan moo yȩ́ń, wʉ́ń kɔ́d ́ ko̧go̧né vʉ hȩn dʉʉ hágá. Wʉ́ń vəə hág kan moo woo, [moo woo wʉ́ń mbaa] móo looɨ, Wə̧m woo wʉ́ń wa̧ꞌ nán zo̧o ́ ̧́ v í̧ ̧g vʉ nɔɔ. 5 6 Wʉ́ń ta hȩn dʉʉ kɔ́l ́ móo zaŋ siii, moo yȩ́ń wʉ́ń tiidʉ kandá. Zág ya̧ꞌa̧d vʉ́ń sʉ́g mbaa kan mbee, zág vʉ́ń sʉ́g ud kan ɓee ; Ndaa waa kan kəə waa vʉ́ń sʉ́g lá hȩn a̧ḿ ́ , wayée waa tóó s ́ń paŋ lán vʉ. 7 Ndaa naꞌa kan zág ya̧ꞌa̧d naꞌa vʉ́ń sʉ́g lá hȩn, waa voo vʉ́ń sʉ́g fóó ; Kəə s ́ń lá ho̧d ́ móo ndaaɨ. 8 Waa pə̧ə́ d ̧ wʉ́ń fóó kan bɨɨg dʉ kə́ŋ́ ; Náá sáŋ́ waa wʉ́ń doo nag dəə puulí [hȩn too sʉ́ń kɔ́nnɔ né]. 9 Hȩn ɓ ́d tóó s ́ń duu koy s ́ gʉʉ gbo̧o̧ mííli ̧ ní, Moo hág ꞌwaapád wʉ́ń hi ̧ꞌ kan Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ndɔgg ́ kɔ́ ́ mam ka hi ̧ꞌ ziŋ wɔgɔ. 10 Za̧g ́ a̧ woo tée hȩn tóó s ń́ hȩȩ vúd Isáy wool ,́ s ́ń tii darapóo, nán vʉ́ń ho̧ la ; Zig hágá vʉ́ń tii la wool ́, na"ȩ́ s ́ń tiidʉ ya mbaal ́. 22 11 Za̧g ́ a woo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń duu tɨꞌ nag woo doꞌ idú woo, wʉ́ ń səd nán woo kʉʉ kéé máa ; Nán woo kʉʉ hɨꞌɨ la Asúurí, kan Mísiral ́, kan Patróss ́, Kan Kússí kan Elámmé, kan Simeáar ́ kan Hamátt ́ kan hág mam sa̧am ̧ é yȩ vʉyʉ. 12 Wʉ́ń luu darapóo túꞌud zig hágá vʉ, wʉ́ń sʉg nán Israɛ́l ́ hág gáál ́ vʉ ; Wʉ́ń fȩȩ nán Yúúda kʉʉ hɨꞌɨ la yúkaal ́ ya ꞌwaapád yȩ vʉ. 13 Sɨg moolȩ́ Efrayím woo s ń́ ꞌwáa, ́ maag nán Yúúda voo vʉ́ń tú ; Efrayím wʉ́ń duu moon s ́ Yúúda sɨg né, Yúúda wʉ́ ń duu mán s ́ Efrayím né. 14 Vʉ́ń la sa nán Filistíi vʉ sɨɨ kaꞌ mam waal ́, vʉ́ń sʉ́g la fa̧á ̧́ nán mam naꞌa vʉ hȩn. Vʉ́ń yo̧o̧ nag lan Edɔ́mmé kan Moáab ́, vʉ́ń buu waa Amɔ́n vʉ gbaꞌa. 15 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń fȩȩ hág ka dɔ́ la mam gbo̧o̧ Mísiral ́, wʉ́ ń luu nag yúú ziŋ gbo̧oļ ȩ́ ; Wʉ́ń pɛ sápéém gbo̧o̧ tóó, wʉ́ń pəgənɔ ya gúńdɛm, nán vʉ́ń sə̧ꞌ ya̧a̧ kan tɛ́gɛ́. 16 Nán kéél ́ woo ʉʉ lúú ya Asúurí máa vʉ́ń nuŋ hi ̧naa Kɔ́ ́ nán Israɛ́l kʉʉ vúd ya hág Mísiral ́ pee wɔgɔ. 12 v. 1-6 – cf. Esa 52. 8-10 ; Yer 31. 10-14 ; Sof 3. 14-15 ; Yéé 98 1 Za̧g ́ a̧ woo tée mɔ́ń o̧ : “Mí naꞌamɔ́ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ míí ! Moo káḿ kɔ́ zo̧o ́ ̧́ yȩ́é ̧ kan mí ma zó̧ó̧ yȩ́é ̧ móó sʉ́ʉ ka ka̧ꞌ yȩ, zó̧ó̧ míí ka̧ꞌ a̧ḿ ́ .” 2 I ho̧ Tayɨɨ wʉ ́ sənné míí, mí ꞌyɛ́ zó̧ó̧ wool ,́ mí ndɔgɔn hȩn tóó né ; 23 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ pʉ́ń néélȩ́, moo woo nɔ ma mí bee yéé na"o̧, moo wʉ sən. 3 4 Víń kɔ mam kan zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́ ya sə́nnélȩ́. Za̧g ́ a̧ wool ́ tée víń o̧ : “I naꞌ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́, i ɓá"ʉ ʉ́ ; I páꞌad zig hágá vʉ hȩn woo ka kɔ́, i duu pa yéé gbo̧o̧ woo la ʉ́ ! 5 I bee yéé kə̧ꞌ́ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ moo hȩn gbo̧o̧ ka kɔ́ yȩnɔ ; ʉʉ pa moo woo hág ꞌwaapád.” 6 A̧ m lɛ́g kan zó̧ó̧ dȩ"ȩ́, ́ móó káḿ dɨ Siyɔ́ŋŋ ́ yȩnɔ, moo Tayɨɨ Israɛ́l máa hȩn gbo̧oȩ̧ víílí sa̧am ̧ é. 13 v. 1-22 – cf. Esa 21. 1-10 ; 47 ; Yer 50. 51 1 2 Hȩn Esáya Amós waa ka ho̧ yúú hág Babilɔ́nné mánɔ. I ndag darapóo yúú gʉʉ ho̧d ́ ka wʉl ́ pɛ́l ́ yȩlȩ́ ; I lɛ́g, ví gíí nag, nán ʉʉ yaa ya̧g níim nán gbo̧o̧ vool .́ 3 Míí mí o̧d nán baꞌad míí vʉ hȩn ʉʉ kɔ́, Káń kɔ́ zó̧ó̧ yȩ́é ̧ tée mí béé so̧o ́ ź̧ e míí vʉ, ́ kʉʉ dȩꞌ zó̧ó̧ moo míí máa vʉyʉ. 4 I ki gʉʉ kʉʉ duŋ móo dúú vʉyʉ yȩnɔ ! I ki moo dámné gbaŋ waal ́ voo kan nán kʉʉ sʉ́g yȩ voo nɔ. Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ dɨ so̧o ́ ź̧ e ʉʉ laa sɨɨ máa vʉ wá" ́ɨ. 5 Vʉ yaa ya ɗii ʉ́, [vʉ yaa] diga ya beꞌ ka s "̧́ ̧́ : Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ kan hȩn sɨɨ woo vʉ dɨ hág yɛ tunní pád. 6 7 8 ; I dɔ́b ka̧ń ́ nɔm la ʉ́ ! Báꞌ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo dɨ bə́ꞌ, báꞌ túlí gbo̧oȩ̧ . Moo woo nɔ ma nag ka̧ꞌ nán vʉ pád, zó̧ó̧ tʉʉ vʉ. Dʉ́ ʉ́ kɔ́ vʉ, fó̧ó̧ tʉʉ vʉ, vʉ ndígíd móo wakȩ́é ̧ ha̧g ka ndɔ́gɔwʉ mánɔ Vʉ tii nɔ́ɔ ́ ho̧n ́ kan dʉ́ʉ́, gbɔg tíí voo ya̧a̧ vee mbɨw. 24 9 Za̧g ́ a̧ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo dɨ yaal ́, za̧g ́ a̧ woo néé o̧,́ za̧g ́ a̧ zó̧ó̧ yȩ́éȩ̧ . Wʉ́ń kɔ́ hág s ń́ tii gba̧á ,̧́ wʉ́ń tud nán hȩn ɓ ́d kɔ́l ́ vʉ. 10 Zoo waa vʉ́ń duu tún s ́ né, za̧g ́ a̧ a yeꞌ dɔg náꞌ tée s ́ń sa̧ꞌ dim, sȩȩ s ́ń tún s ́ né. 11 Míń si ̧ꞌi ̧d nán hág vʉ moo zó̧ó̧ ɓ ́d voo kan gaa Tayɨɨ sá voo kan yúú nɔɔné voo ; Míń kɔ́ yúú na"ȩ́ nán disa̧n voo s ń́ ꞌwáá, míń ꞌwaa hʉ́ " ́ nán kʉʉ sóo daga vʉ máa voo. 12 Míń kɔ́ nánán vʉ́ń gee mba do̧ꞌ dʉʉ a̧ḿ ́ , vʉ́ń gee mba do̧ꞌ Ofír a̧ḿ ́ . Míń tum beꞌ, hág s ́ń nam do̧oļ ȩ́, moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ dɨ zó̧ó̧ yȩ́é ̧ kɔ́l ́, za̧g ́ a̧ 13 zó̧ó̧ yȩ́é ̧ gbo̧oȩ̧ . 14 Tée nóo aga wʉ́n fíí zig wool ́ kɔ́ ́ pʉ́g kʉʉ nɛŋŋɔ máa wɔgɔ ; Nóo wʉ́ń lúú ɗug laa hág wool ́ kɔ́ ́ húꞌ hȩn buulí nán tóó ka tʉn vʉ né máa wɔgɔ. 15 16 Ʉʉ nuŋ nán tée vʉ́ń dɨgɨ sal ́, ʉʉ maꞌ nán tée dɨ nɔm kan paggɨ. Vʉ dɨ waa voo vʉ sa̧ga̧né vool ́ nɔ́lȩ́, vʉ́ń fa̧á ̧́ vʉ hȩn ligí, vʉ́ń ud kan kȩ́é ̧ voo vʉ. 17 Míń dɔn vʉ kan nán Medíi vʉ, hȩn tóó kan vʉ voo kan sɨɨde né, do̧ꞌ ka̧an ̧ vʉ né a̧ḿ ́ . 18 Vʉ́ń táꞌa náá saa waa vʉ kan kpaa voo, Vʉ́ń ho̧ gíḿ gaan waa vʉ né, ʉʉ ho̧ nán tée vʉ́ń gbɔnnɔ né. 19 Babilɔ́n gbaŋ waal ́ kʉʉ h ́ ́wʉ, nán Kasdím kʉʉ taga móo zaŋ naggɨ yȩ S ́ń tii kɔ́ ́ Sodɔ́m kan Gomɔ́r Tayɨɨ ka wa̧ꞌ vʉ pee wɔgɔ. 20 Nán tóó wʉ́ń duu waan wʉl ́ né, s ń́ tii gba̧á ̧́ kəd ; Nán Árab vʉ́ń séꞌen waa wʉl ́ né, ́ mbee tʉl ́ vʉ́ń ꞌyɛ́n hȩn buulí voo vʉ wʉl ́ né. 25 21 Yúń vʉ́ńnɔ dii wʉl ́, hi ̧mnaag vʉ́ ń hi ̧ꞌ lig sáǵ. Nɔ́g gbo̧o̧ vʉ́nnɔ mbaa wʉl ,́ dugu vʉ́ńnɔ wa̧ŋ ́ daa wʉl .́ 22 Wɔɔg vʉ́ńnɔ ka̧ŋ ́ kíilí, ya̧ꞌa̧d hó̧g vʉ́ńnɔ mbaa lig dʉʉ vʉl ́. Zaa tée sey woo s ́ń ya̧ sʉ́ꞌʉ́ , báꞌ woo ɗiin s ́ né. 14 v. 1-2 – cf. Esr 1 ; Yéé 126 1 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń ho̧ gíḿ gaad Yaakúbu, wʉ́ń duu yee Israɛ́l ; Wʉ́ń fii ꞌyɛ́ vʉ hág vool ,́ gáá vʉ́ń maa vʉ ya wʉl ́, vʉ́ń sʉ́g kan kíi Yaakúbu woo. 2 Zig gáá tóó vʉń fȩȩ dɔd vʉ la hág vool ́. Nán Israɛ́l vʉ́ń yȩꞌȩn vʉ hág Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wool ,́ ʉʉ tii gbaꞌa vʉyʉ. Vʉ́ń tii buu ́ vʉn buu vʉ pee vʉ gbaꞌa, vʉ́ń tii mba ́ mbal ́ voo vʉ. v. 3-23 – cf. Yer 50. 17-40 ; Dan 5 ; Eze 31 ; 32. 18 3 Sey Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ a pʉ́m nəəlȩ́, ta̧aļ ȩ́ kan kȩ́mné móó a ꞌwáa, Zaŋ gbaꞌa móó néélȩ́ naꞌa yɛ a s ́ pɛ́l ́ tée, 4 Mɔ́ń bee yéé yúú gbanii Babilɔ́n wool ́, mɔ́ń o̧ : “Ɨ ́ hȩn kȩmné s ́ pɛ́l ́, yúú na"ȩ́ woo ꞌwáa sʉ́ꞌʉ́”. 5 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gə vbə́ə́ nán ɓ ́d voo kan ɓoꞌ ́ kʉʉ kɔ́ daga vʉ ɓ ́dná máa voo sʉ́ꞌʉ́ ; 6 Ká vʉnnɔ gbɔ́ zig tóó vʉ kpoo la hágáa, Kʉʉ gbɔn vʉ ʉʉ nəə né, kʉʉ kɔ́ la nán tóó vʉ ɓ ́dná mánɔ. 7 ꞌYa̧ꞌa̧ yɛ hág ꞌwaapád nəə, nán vʉ dȩꞌ zo̧o ́ ̧́. aEb. : “kan zó̧ó̧ yȩ́é”̧ . 26 Laꞌ sȩŋsȩŋ a̧ḿ ́ vʉ dȩꞌ zo̧o ́ ̧́ moo móó, laꞌ gbo̧o̧ Libáŋ vʉ a̧ḿ ́ kʉʉ ho̧ 8 káḿ wa̧á ̧́ hágá mmáa, Vʉ dȩꞌ zó̧o,̧́ vʉ o̧ : “Ɨ ́ ka baa ya dʉ vɔ́ pee s ́ń duu yan s ́ né”. 9 Kaa nɔm ka ki ba mɔ́n dɨ yaal ́ɨ máa nam, nim yo̧ob ̧ vʉ kan ́ nii hág vʉ pád, Kɔ́ gbanii hág gáá vʉ lúú láan voo vʉl ́. 10 Ya voo pád, vʉ o̧ : “Mɔ́ á̧ḿ mɔ́ s ́ kan néélȩ́ pɛl ́ kɔ́ ́ vɔ́ wɔgɔ, ba man ví sʉ́ꞌʉ́ ; 11 Na"ȩ́ móó sí zʉʉ kaa nɔmmé kan ko̧ŋ vʉ, gaꞌad vʉ lám, gbɔmsɔɔg vʉ wáam ; 12 Zɔ yɔ́g káḿ tú damnaalȩ́, mɔ́ to̧ꞌo̧y pɛ zʉʉ be" ́ ! Móó káḿ mba zig vʉ ꞌwaapád pee, mɔ́ túm sʉ́ꞌʉ́. 13 Ká máa mɔ́ o̧ : Míń ɗáá dɔg be" ́, míń see láan míí s ́ń ya̧a̧ dɔg zoo waa Tayɨɨ woo vʉ, Míń zə́gə́d mbaa zʉʉ sʉ́gg ́ Tayɨɨ wool ,́ ya̧g s ꞌ̧́ ḑ́ wázammé. 14 15 16 Míń ɗáá ya̧a̧ dɔg mam hi ̧iģ , míń mbaa kɔ́ ́ Tayɨɨ wɔgɔ”. A̧ máa mɔ́ sí zʉʉ kaa nɔmmé, bɛ́ɛǵ móó sú la wʉl .́ Nán kʉʉ ho̧m máa vʉ tə́gəm dɔ nólȩ́, [vʉ vi :] “Yee baa yɛ ká wʉ kɔ́ hág ka nam, gbaŋ waal ́ kʉʉ túm mánaa ? 17 Ká wʉ kɔ́ hág ka tii gbá̧a,̧́ ka tud kaa vʉ, ka sɛ́n gbaꞌa vʉ gbɔ́l ́ né má náa ?” 18 19 Gbanii hág pád vʉ ud mbaa kan zál ́ bɛ́ɛǵ voo vʉl ,́ ya voo pád. A̧ máa vʉ vum móó bɛ́ɛǵ ́, vɨ gbɔmma ɗiilí naꞌa kɔ́ ́ waa zʉnné wɔgɔ, Kɔ́ ́ nán kʉʉ sá nɔɔ vʉ kan pag ma kʉʉ gáŋ́ gbóo vʉ zʉʉ ꞌyɛgɛ dəə tóól ́, Kɔ́ ́ nɔm kʉʉ ꞌnáɛwo̧ dɔl ́ máa wɔgɔ. 20 Mɔ́n sʉ́gʉn kan vʉ bɛ́ɛǵ ́ né, moo mɔ́ tud hág móó, 27 Mɔ́ wa̧ꞌ nán móó vʉ. Nán tóó wʉ́no duu o̧n s ́ moo nán zó̧ó̧ v í̧ ̧g voo né. 21 I mbɔ́g fo̧o ́ ̧́, vi nɔɔ waa vʉ moo hȩn ɓ ́d baꞌ voo voo, ʉʉ duu lúú fȩȩ hág sá, Hág a duu hi ̧ꞌ kan ́ maag vʉ sá. Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ o̧ : “Mí dɨ vʉ sɨɨ sal ́, míń naꞌad yéé nán Babilɔ́n voo 22 kan waa voo vʉ a̧ḿ ́ , Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo nɔ. 23 Míń kɔ́ [hág voo] s ́ń tii mɛɛ, zaa vʉ́ń mbaa wʉl ́. Mí dɨ vʉ tunní kɔ́ ́ kʉʉ kəə hȩn kan naa máa wɔgɔ. Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ woo nɔ. v. 24-27 – cf. Esa 10. 5 ; 37. 21 ; Yéé 135. 5-6 24 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ sa̧a̧ hȩn o̧ : “Hȩn máa káń o̧ yȩ s ́ń kɔ́y, míń kɔ́ hȩn káń ̧ sa̧a̧ hȩn bi kɔ́ yȩ pȩ́ń.” 25 Míń gəə nán Asúr vʉ hág mííl ,̧́ míń ꞌnáꞌa vʉ kan doo gʉʉ míí vʉl ́. Míń to̧ꞌo̧ ɗág voo, míń pid [nán míí vʉ] hȩn kʉʉ gán vʉ bəgəm yȩ o̧.́ 26 Hȩn a̧n kɔ́ hágá ꞌwaapád máa wʉ yȩnɔ ; hȩn a̧n kɔ́ kan nag míí yúú zig hága vool ́ máa yȩ. 27 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ ka o̧ moo tée, nóo o̧ tóó kə́ddá ? Ka yo̧o̧ nag yȩ, nóo wʉ́ń há"ʉ lá ? v. 28-32 – cf. 2 Gba 18. 8 ; 2 MPv 28. 18 ; Eze 25. 15-17 28 29 Veꞌ gbanii Akáz ka nɔɔ máa, vʉ pa moo, o̧ : Nán Filistíi vʉ pád, i dȩꞌ zo̧o ́ ̧́ moo ɓoꞌ kʉʉ vəən ví yȩ ka gəƴ yȩ sá, Moo zɛ́gɛ́d bɨɨg tóó dɨ dɔg vúnní bɨɨg dʉ kə́ŋŋ ́, waa woo s ́ń tii hȩn sa̧ga̧ ka úg máa. 30 Nán gíḿ vʉ́ń nuŋ ya ʉʉ lán hȩn buulí voo vʉ, vʉ́ń nəə, 28 A̧ máa míń kɔ́ zɛ́gɛ́d móó s ́ń nɔɔ go̧om ̧ ; nán móó tóó a kéé tée, vʉ dɨgɨ nɔɔnée. Ya̧g níim, a̧m ndɛ la ʉ́ ! Kaa gbo̧o,̧ a̧m gbɔ́ dam la ʉ́ ! 31 Hág Filistíi pád dɨ túmníi : nim tóó dɨ dɔg uulí, só̧oź̧ e ́ maag voo vʉ dɨ yaal ́ kan hú"i. 32 Yee tée ba h í̧ ̧d nán máa zig yȩ kʉʉ baꞌ vʉ ya yȩ nɛ́nná ? [Ba h í̧ ̧d vʉ] Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ba zigid Siyɔ́ŋ sʉ́ꞌʉ́ , nán woo ba kʉʉ kɔ́ gíḿ pee vʉ nuŋ nəəlȩ́ dʉʉl ́. 15 15. 1-16. 14 – cf. Yer 48 ; Eze 25. 8-11 ; Am 2. 1-3 1 Moo pal ́ yúú hág Moáb ́, vid kʉʉ tuddu máalȩ́. Ár-Moáb tú sʉ́ꞌʉ́. Vid kʉʉ tuddu máa Kír-Moáb tú wʉl ́ a̧ḿ ́ . 2 Nán vʉ dɨ dɔgg ́ lig hȩn pʉ́" ́ Dagɔ́nné, vʉ dɔg ka̧ń ́ gbaa vʉl ́. Nán Moáb vʉ dɨ ka̧ń ́ [gʉʉ] Nébol ́ kan Madábal .́ Nán vʉ yʉ yúú kan mbʉ́g ꞌwaapád. 3 4 Nán vʉ dɔ́ bugu tə́ḿ vʉl ́ ; nán pád vʉ béꞌ ka̧ń ́ saal ́ huy huy. Nán Hesbɔ́n kan Eleále vʉ gbóo wa̧ya̧g, yɛ́ǵ voo kii ya̧ la Yaháss ́ sag. So̧o ́ ̧́ze Moáb a̧ḿ ́ vʉ gbɔ́ dam, vʉ mbaa kan dʉ́ʉ́ɨ. 5 Mí mbaa kan zo̧o ́ ̧́ ndɔ́gɔné yúú nán Moáb vool ́, nán vʉ pee ɗug ya̧ la Soár ́ kan. Eglát-Selísilí. Nán vʉ dɔg Luhíttí kan ka̧ń ́ , vʉ laa Koronayímmí kan wa̧ya̧ggɨ. 6 7 8 Mam Nimrím ꞌwɔ́d ꞌwaa, ho̧d ́ woo ꞌwɔ́, ho̧d ́ vȩꞌ́ ȩ tóó kée né kəd. Vʉ fa̧a ́ ̧́ hȩn ka kéed vʉ, vʉ fa̧á ̧́ laan ya̧g mam kpa̧an ̧ ag vool ́. Wa̧ya̧g kii ꞌwaa daa Moáb ́ pád, daa ya̧ la Eblayímmí ; ndɛl ́ voo kii ya̧ la Bɛ́r-Elímmí. 29 9 Mam Dimɔ́n hi ̧ꞌ maa mɛm mɛ́ń. Máa mí duu dɨ hȩn zo̧o ́ ̧́ ndɔ́gɔné tóó ha" ́, Kəə tóó s ́ń ya máꞌa nán ́ ʉʉ sɔ́d máa vʉ kan nán ʉʉ kéé hág Moáb ́ vʉ. 16 1 I ɓɛ mbee waa gbanii hág yȩ woo baꞌ la, i ba"ʉ la Sélal ́, A duu la gbɔŋŋ ́, gʉʉ wakȩ́é ̧ waa Siyɔ́ŋ wool ́. 2 Wakȩ́é ̧ waa Moáb vʉ́ ń mbaa móo nɔ́g waa kʉʉ nɛŋ vʉ vud waa waa vool á máa vʉyʉ, Vʉ́ń man kan nɔ́g waa tóó ka lúú ɗug máa wɔgɔ. I sʉ́g mba moo, ví o̧ hȩn ka maa kɔ́l ́ mánɔ. 3 A̧ m wáá vɔ́ kan yigid móó za̧g ́ a̧ naꞌa̧lȩ́ kɔ́ ́ vid wɔgɔ, A̧ m yʉg nán kʉʉ lúú ɗug vʉ, a̧m vud ́ kʉʉ yʉ́g máa vʉ fó̧ó̧ sá. 4 Nán Moáb kʉʉ lúú dʉg máa ʉʉ ya yʉ́g móólȩ́, a̧m sɨɨ vʉ nag ́ ka bi tud vʉ ʉ́ yȩ wool ́ ; Sey hȩn kȩmné a ꞌwáa sʉ́ꞌʉ́ tée, túlí a̧ḿ ́ s ́ń dii, nán tóó wʉ́ń duu tun s ́ hág né. 5 Tée láan s ́ń zígíd kan zó̧ó̧ nán kɔ́l ́, tée nán hȩn dʉʉ kɔ́l ́ tóó wʉ́ń ɗáá láan Davíd wool ́, Wʉ́ń kɔ́d nán vʉ hȩn dʉʉ. 6 Vɔ́ ki moo yúú na"ȩ́ kan disa̧n nán Moáb voo ʉ́ ; Vɔ́ ki hʉ́" ́ woo kan húguní woo kan moo lee woo ka o̧ máa ó̧. 7 ꞌYa̧ꞌa̧ yɛ nán Moáb aga vʉ ká̧ŋ yúú vool ́, vʉ ndɛ ; a Eb. : ‫ אַ ְרנוֹן‬yɛ túꞌ nɔ́g waa waaɨ, a̧máa yéé kaa tóó nɔ á̧ḿ. Wʉ kɔ́ pȩ́ń ma nán tóó vʉ tii “ya yʉ́gg ́ Arnɔ́nné”. 30 Ya voo pád, vʉ gbɔ́ dam Kír-Haresɛ́dd ́ moo ka mba vʉ kɛb mánɔ. ꞌWóóm dii ho̧g ́ Hesbɔ́nné ; doo woo Síbmalȩ́ ká wʉ baa kíí gbaŋ kíi 8 vʉ mánɔ. Bab woo ká nɛɛ ya̧ la Yazɛ́ɛr ́, daa ti la ho̧g ́ tíŋ́, laꞌ woo vʉ hȩȩ ya̧ la mam dən. 9 ꞌYa̧ꞌa̧ yɛ mí gbɔ́ dam yúú Yazɛ́ɛr ́ kan bab Síbmalȩ́. Mí lɨgɨ mɛmɛ́m moo víí nu, nán Hesbɔ́n kan Eleále vʉ, Moo sɨɨ ka ya l ́d hȩn bab víí vʉ ꞌwaa yɛnɔ. 10 Zó̧ó̧ dȩ"ȩ́ lúú bab vʉ gbóo, nán tóó duu been yéé kan zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́ babb ́ né. Nán tóó duu ka̧an ̧ s ́ doo dəgg ́ né, zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́ ꞌwáa sʉ́ꞌʉ́ . 11 12 Ya̧ꞌ nam mí yúú nán Moáb vool ́ kan ́ Kír-Harɛ́s vʉ móo ko̧ŋŋɨ. Nán vʉ́ ń ho̧ Moáb wʉ́ń ta̧a̧ mbaa lɛn yúú gbaa woo vʉl ́ ; La pʉ́ꞌ hȩn lig hȩn pʉ́" ́ wool ́, a̧máa hȩn tóó gɛ vún wʉl ́ né. 13 Hȩn Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka o̧ yúú nán Moáb vool ́ diga gbɔ́ŋ́ naꞌa máa wʉ yȩnɔ. ꞌYa̧ꞌa̧ yɛ máa Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ : “Veꞌ ta̧an ̧ ɔ́ a ya̧a̧ tée – veꞌ kʉʉ sʉ́ ʉ́ so̧o ́ ̧́ze gáá 14 vʉ mánɔ – Lʉgʉd nán Moáb voo s ́ń tii hȩn lee, kóó kʉʉ dab yȩnɔ si ̧ꞌ. Hȩn yȩ́ń tóó s ́ń kéen wʉl ́ né, hȩn tóó a maa wá" ́ máa s ́ń pɛ́l ́”. 17 v. 1-11 – cf. Esa 7. 1-9 ; 8. 1-4 ; 2 MPv 30. 1-11, 18 (Yer 49. 23-27 ; Am 1. 3-7) (2 Gba 16. 9 ; 17. 1-6) 1 Moo [anábi Esáya] ka o̧ yúú kaa Damáss ́ máa yɔ. Damás s ́ń duu s ́ kaa gbo̧o̧ȩ pɛ́l ,́ s ́ń tii lig gbun mɛ́ń. 2 Nán vʉ lúú kaa Aroɛ́r gbóo, pʉ́g vʉʉ lá wʉl ́. Vʉ́ń ud wʉl ́, hȩn tóó s ́ń kɔ́n vʉ né. 31 3 Nán tóó wʉ́ ń yo̧o̧n s ́ garú Efrayímmí né, Damás wʉ́ń ꞌyɛ́n s ́ gbaŋ né a̧ḿ ́ . Nán ʉʉ kéé Arámmé máa wvʉ́ń zii̧ ̧ ya̧n s ́ doo waa Israɛ́l voo né. Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ woo nɔ. 4 5 Za̧g ́ a̧ woo tée na"ȩ́ Yaakúbu woo s ́ń ꞌwáa, wʉ́ń ꞌmaa. Wʉ́ń kɔ́y kɔ́ ́ sey tʉ́d sə̧"ȩ́lȩ́, nán ka mbáꞌ tʉ́d nagá̧ máalȩ́ wɔgɔ, Kɔ́ ́ sey kʉʉ máá tʉ́d mbʉʉg Refayímmí pee wɔgɔ. 6 Tʉ́d za̧a ́ ļ́ ȩ́ wʉ́ńnɔ kéé, móo baa laꞌ líid kʉʉ nam ma líid woo ka dɔg la kéé mɛ́ŋm ́ ɛ́ŋŋ ́ idú, ta̧an ̧ ɔ́ mánɔ. Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ Israɛ́l woo nɔ. 7 8 Za̧g ́ a̧ woo tée nánán vʉ́n tii nɔ́ɔ ́ ho̧ ́ yɨmné voo, vʉ́ń ho̧ Tayɨɨ Israɛ́l. Vʉ́ ń duu tii nɔ́ɔ ́ ho̧n s ́ gbaa kʉʉ mbɔ́g kan nag voo máa né, Vʉ́ń duu naꞌan s ́ laꞌ do̧o̧ kʉʉ ndag kan nag voo máa né, [vʉ́ń ho̧n sɨ] tayɨɨ lee vʉ kan za̧g ́ a̧ né. 9 Za̧g ́ a̧ woo tée nán vʉ́ń waan s ́ kaa yʉ́gg ́ vʉl ́ né, Vʉ́ń lúú gbóo vʉ kɔ́ ́ kɔd yúú gʉʉl ́ vʉ wɔgɔ, vʉ́ń tii gba̧á ȩ̧́ , 10 Moo káḿ zán Tayɨɨ ́ sənné móó gbɔ, káḿ taan ́ sɨɨl ́ móó né mánɔ. Mɔ́ baa hȩn, mɔ́ ba hȩn yȩ́ń kʉʉ yaa yúkaal ́ máa vʉ. Mɔ́ ba hȩn yȩ vʉ, vʉ ta̧ꞌ́ ya̧g ka̧ꞌa̧mé, vʉ ko̧ꞌ. 11 A̧ máa sey káḿ laa bi ɓee hȩn babbɨ máa, hȩn tóó liin yȩ́ń né, zo̧o ́ ̧́ ndɔ́gɔné móó ꞌyɛ́n gam né. v. 12-14 – cf. Esa 30. 27-33 ; 37. 33-38 ; Yéé 93. 3-4 12 Wí ! Dúú zoꞌ vʉ dɨ yaal ́, vʉ duŋ móo mamme. Nán hág vʉ péꞌe hȩn kɔ́ ́ mam ka zʉʉ vbiw vbiw máa wɔgɔ. 13 Nán vʉ dɨ moo dámné, yɛ́ǵ voo kii móo mam duníi ; Dʉ́ʉ́ kɔ́ vʉ, vʉ lúú ɗug, vʉ hɨꞌɨ móo zúgud sápéém ka á̧ gʉʉl ́ mánɔ ; Vʉ lúú móo hád zo̧m dudáŋ́ ka gaŋ mánɔ. 32 14 Mɛn ka dɔ́ tée, vʉ ki dʉ́ʉ́ ; vʉ ti diga ya tún ná né. Hȩn a maa ́ kʉʉ tud ba ví, kʉʉ vbid ba ví hȩn máa wʉ yȩnɔ. 18 v. 1-7 – cf. Esa 20 ; Yéé 68. 23 1 2 Wi ! Hág sig dȩȩ kan kpakpag idú, hág ziŋ Kús dən...a Mɔ́ baꞌ nán vʉ yúú mammé, vʉ laa kan nɛ́ŋ́ kʉʉ tȩȩ kan koꞌ mánɔ. Waa baꞌad fó̧ó̧ hal ́ vʉ, i laa zig máa ka naꞌ la wʉl ́, nán kʉʉ ndɔggʉ ya̧a̧ la ya̧g húm woo yȩlȩ́ ; Zig máa yȩ sa̧ga̧ zig tóó vʉ pád. Ziŋ gbo̧o̧ sə̧ꞌə̧n hág woo wʉ idú mánɔ. 3 Nán hág ꞌwaapád, i ho̧ darapóo kʉʉ ta yúú gʉʉ vʉl ́ yȩ, i ki ga̧ꞌ naa kʉʉ dʉ úúlí yȩnɔ. 4 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧n moo yɛ : “Mín dɨ mbaal ́ míí sey za̧g ́ a̧ ka pi naꞌa máalȩ́ ; sey woo mɛd úgu, ya pi ʉ́. 5 A̧ máa sey tʉ́d sə̧"ȩ́lȩ́, sey laꞌ ko̧ꞌ́ o̧d kʉʉ s ́ pɛ́l ́, sey laꞌ líid ka yó̧ sʉ́ꞌʉ́ tée, Vʉ sə̧ꞌ tʉ́, vʉ hee laꞌ hȩȩné vʉ... 6 Hȩn yȩ pád vʉ kéé gbɔdda bo̧o̧ vʉ gʉʉl ́ kan pʉ́g vʉ. Gaag ́ tée bo̧o̧ vʉ ya lá nɔm voo, y ́ǵg ́ tée pʉ́g vʉ ya mbaa wʉl ́. 7 Sey woo tée nán vʉ́ń pa̧ŋ hȩn ya haꞌ pʉ́ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ, Zig kʉʉ nɛ́ɛ,́ nán kʉʉ ndɔg vʉ diga sey kʉʉ vúddí yȩ vʉyʉ. Zig máa yȩ sa̧ga̧ zig tóó vʉ pád. Ziŋ gbo̧o̧ sə̧ꞌə̧n hág woo wʉ idú mánɔ. Vʉ́ń paŋ hȩn ha" ́ yȩ vʉ laan gʉʉ Siyɔ́ŋŋ ,́ ya yéé Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo ka dʉʉl ́ máalȩ́. a Moo yɛ təə tiiníi. Ba gaan hȩn ‫( צְ לָצַ ל‬silsál) ka túꞌu ní. Tóó vʉ tii “nɛ́ŋ́ kʉʉ tʉ́ʉ́ sa̧am ̧ idú wʉl ́ mánɔ. 33 19 v. 1-17 – cf. Yer 46 ; Eze 29-32 1 Moo [anábi Esáya] ka pa yúú hág Mísiral ́ mánɔ. Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ d ́ yaal ́ hág Mísiral ,́ úg dɨ sakuddí, sakud woo zi̧i ̧ ní ; Tayɨɨ lee nán Mísira voo vʉ tʉʉ woo l ́ tíŋ́, zó̧ó̧ nam vʉ. 2 Mín dɔn nán Mísira vʉ sa̧am ̧ vool ́, vʉ́ń gbɔ́n ya vool ́ ; Kaa wʉ́ń sa daga sɨɨ, gbaŋ waal ́ wʉ́ń sa daga sɨɨ a̧ḿ ́ . 3 Nán hág Mísira vʉ́ń tii ya̧ŋ, moo voo s ń́ tii moo lee. Vʉ́ń la ɓáꞌ tayɨɨ lee vʉ, vʉ́ń ho̧ gan vʉ. 4 Mín dɔd hág Mísira nag kúḿ nán kʉʉ to̧o̧ né máa vool ́, gbanii ɓ ́d tóó wʉ́ń mbii vʉ. Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo nɔ. 5 6 Mam gbo̧o̧ s ́ń ꞌwɔ́d, ziŋ gbo̧o̧ s ́ń ꞌwɔ́d a̧ḿ ́ . Dəə man nán kʉʉ kə s ́ń ꞌwɔ́d, ziŋ vʉ́ń p ꞌ́ , vʉ́ń ꞌwɔ́d, koꞌ kan fa̧ꞌ vʉ́ń ꞌwɔ́ ꞌwaa. 7 Ho̧d ́ s ń́ ta̧ꞌ́ a̧n ya̧g ziŋŋ ́ né, ho̧d ́ ziŋ gbo̧o̧ Níllí wʉ́ń ꞌwɔ́, hȩn tóó s ́ń kée né. 8 Nán zeꞌ ma"ȩ́ kan ́ ɓʉy gbɔl ́ vʉ́ń mbaa kan dam gbɔ́l ́, ́ kȩgȩ tʉ́ʉ́l ́ ziŋŋí vʉ́ń kɔ́ gíḿ. 9 Nán ́ sugud táál ́ vʉ kan ́ sa̧am ̧ hee tȩȩlȩ́ vʉ́n gaan hȩn ʉʉ kɔ́n né. 10 11 Moo s ́ń mba ́ doo kɔ́l ́ vʉ kɛb, wʉ́ń laꞌ la nán doo dəəl ́ vʉ fid. Gbanaa Soán vʉ maa ya̧ŋ mɛ́ń, ́ nii kaa Farɔ́ŋ woo vʉ́ń béꞌ moo ya̧ŋ móólȩ́. Dəŋ née ma kíí o̧d Farɔ́ŋ : “Mí nán kɛbbɨ, ká mí nán gbo̧o̧ gbanii ́ tíŋ́ voo nɔ” lá ? 34 12 Nán kɛb móó sʉ́ ʉ vʉ dɨ téé ? Ʉʉ ya túꞌum s ́ hȩn Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ ka dɨ kɔ́l ́ yúú hág Mísiral ́ mána ! 13 Gbanaa Soán vʉ maa ya̧ŋ mɛ́ń, gbanaa Nɔ́f vʉ kȩ́ḿ, nán gbo̧o̧ Mísiral ́ vʉ sóówʉ moo. 14 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ kɔ́ nɔ́ɔ ́ kíí vʉ, vʉ kɔ́ hág Mísira dii nɛ́ɛn s ́ né, dəgə móo nán tóó ka kíí doo mánɔ. 15 Nán tóó wʉ́ń gɛ hȩn yȩ́ń tóó kɔ́n Mísiral ́ né, yúú kan zam a̧ḿ ́ , kpag vag kan koꞌ a̧ḿ ́ . 16 Sey woo tée hág Mísira s ń́ ki dʉ́ ʉ́, A ho̧ nag Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo a dɨ yaal ́ tée, s ń́ tʉʉ yəyəg móo wakȩ́éȩ̧ . 17 Nán Mísira vʉ́ń ndɔg nán Yúúda vʉ; Ʉʉ ki la moo voo náꞌ tée, vʉ́ń mbaa kan dʉ́ ʉ́, Vʉ́ń tʉʉ yəyəg moo hȩn Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ a dɨ vʉ kɔ́l ́ yȩnɔ. v. 18-25 – cf. Esa 2. 3 ; Mik 7. 12 ; Zak 2. 11-12 ; 8. 20-23 18 Sey woo tée kaa nónó hág Mísiral ́ vʉ́ń moo ya̧g nán Kanán voo, Vʉ́ń sa̧a̧ hȩn kan yɛ́ǵ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ woo. Kaa sʉ́ʉ tóó yéé woo s ́ń ÍrHaherɛ́s – túꞌ kaa túlíi. 19 Sey wool ́ tée gbaa Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo tóó wʉ́ń mbaa hág Mísira sa̧am ̧ é, vʉ́ń yo̧o̧ hȩn ʉʉ ho̧ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gaan wʉl ́ máa ya̧g húúmí. 20 Hȩn woo s ́ń mbaa hȩn ya̧g dʉl ́ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ woo hág Mísiral ́. Vʉ́ń wa̧a̧ wa̧ya̧g bee Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ sey nán ʉʉ ya mbii vʉ téel ,́ Tée wʉ́ń baꞌad vʉ nán sənné tóó, nán a sɨɨ vʉ máa. 21 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń kɔ́ nán Mísira vʉ́ń gaawʉ, nán Mísira vʉ́ń gaa Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ sey máa yȩlȩ́. Vʉ́ń pʉ́ꞌ hȩn, vʉ́ń pa̧ŋ hȩn ha" ́, vʉ́ń tad Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ya̧g tée vʉ́ń kɔ́ hȩn woo. 22 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń si ̧ꞌi ̧d nán Mísira vʉ néélȩ́ naꞌa, a̧máa wʉ́ ń za̧a̧ ho̧o̧ vʉ a̧ḿ ́ . 35 Tée vʉ́ń tii zó̧ó̧ laan Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wool ́, wʉ́ń ki ɓá" ́ voo, wʉ́ ń za̧a̧ vʉ ho̧oļ ȩ́. 23 Za̧g ́ a̧ woo tée vʉ́ń dȩȩ hi ̧naa tóó Mísiral ,́ wʉ́ń laa hág Asúurí. Nán Asúr vʉ́ń laa hág Mísiral ́, nán Mísira vʉ́ń laa Asúurí. Nán Mísira vʉ́ń sʉ́g naꞌ Tayɨɨ kan nán Asúr vʉ dágá. 24 Za̧g ́ a̧ woo tée Israɛ́l wʉ́ń maa vʉ ya, vʉ́ń sʉ́g ta̧an ̧ ɔ́ kan nán Mísira vʉ kan ́ Asúr vʉ, Tayɨɨ wʉ́ń bag vʉ hȩn. 25 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń bag vʉ hȩn, wʉ́ń o̧ : “Mí bag nán míí Mísira vʉ hȩn, Kan Asúr káń yɨb vʉ kan nag míí, kan zig dáń míí Israɛ́l vʉ hȩnne !” 20 v. 1-6 – cf. Esa 31. 1-3 ; 36. 4-6 ; 37. 9 1 Veꞌ Sargɔ́n gbanii Asúr ka baꞌ ́ nii gbo̧o̧ so̧o ́ ź̧ e woo Tartán ka la sa nád Asdód vʉ sɨɨ, Ka fȩȩ kaa máa, 2 Sey woo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ moo kan ya̧g Esáya amós waa woo, o̧ : “A̧ m laa, mɔ́ buu bugu káḿ dɔ́ fo̧ĺ ȩ́ yȩa, mɔ́ sid tɛ́gɛ́ móólȩ́ dɔl ́”. Esáya kɔ́ hȩn pee, sid tɛ́gɛ́. 3 Ma Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ : “Waa baꞌad míí ka ꞌyȩm fó̧ó̧ leená kan doo leené yȩ, Hȩn woo wʉ́ ń mbaad nán Mísira vʉ kan nán Kúsb vʉ hȩn moo tú"í veꞌ ta̧an ̧ ɔ́. 4 Gbanii Asúr wʉ́ń máꞌa náá saa kan ́ gbo̧o̧ naa vʉ gbaꞌa hág Mísiral ́ kan Kússí fó̧ó̧ lee ná kan doo lee ná, a Eb. : “káḿ ta yeel ́ yȩ”. bEtiyopíi. 36 Vʉ́ń mbaa vbíi lee ná, nán Mísira vʉ́ń ki sȩ́ḿ. 5 Hȩn a maa nán Kús vʉ kan nán Mísira vʉ yȩ s ́ń laꞌ a nán vʉ fid, Moo hág yȩ ká vʉ hȩn gbo̧oȩ̧ . 6 Tée nán kʉʉ waa kaꞌ yɛl ́ yɛ vʉ́ń o̧ : Hȩn ka maa nán ban ꞌyɛ́ ví zo̧o ́ ̧́ vool ́, ban taa ví bíń lúú ɗug la yʉ́g vool ́ moo ʉʉ səd ba ví nag gbanii Asúr wool ́ pee vʉ náꞌ yɛ, yee tée báń kɔ́ née ma báń sə́d ví lá ?”. 21 v. 1-10 – cf. Esa 13-14 ; Dan 5 1 Moo [anábi Esáya] ka o̧ yúú gbɔŋ ya̧g mam gbo̧o̧lȩ́ mánɔ. [Ɨ ́ maag víí] dɨ yaal ́ kaꞌ gbɔŋŋ ́, hág nán kʉʉ maa ndɔgg ́ máa vool ́, Wʉ́ń yaa kɔ́ ́ sápéém gbo̧o̧ ka dɔgɔ kaꞌ gbɔ́zammé máa wɔgɔ. 2 Mí ho̧ hȩn zál ́ tóó : nán tóó vud daga fó̧o,̧́ ́ tóó wa̧ꞌ woo nán vʉ. Nán Elám vʉ, i lúú dɔg sa nán Medíi vʉ sɨɨɨ ! Míń kɔ́ nán vʉ gəd ka̧ń ́ ne. 3 ꞌYa̧ꞌa̧ yɛ mí mbaa kan zó̧ó̧ ndɔ́gɔné, Mí tʉʉ ꞌwaa kan fo̧o ́ ̧́ páda kɔ́ ́ wakȩ́é ̧ tóó ka laa waa kə̧əļ ȩ́ máa wɔgɔ. Tʉʉl ́ kɔ́n mí kin hȩn tóó né, mí ho̧n hȩn tóó né a̧ḿ ́ . 4 Zo̧o ́ ̧́ tʉʉn, dʉ́ ʉ́ kɔ́n, vid ka yaa a̧n nəə ó̧ pee tiin hȩn zó̧ó̧ tó̧"ȩ́. Vʉ pa̧ŋ ya hȩn láá, vʉ hʉ́ ʉ́ píg, vʉ lá, vʉ zɔ... Gbaŋŋaa vʉ, i lúú yúba, 5 i so̧ꞌ gɔŋ sɨɨ víí vʉyʉ. 6 Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧n : “A̧ m la ꞌyɛ́ nán tóó a ho̧ nɔ́ɔ,́ a o̧d nán vʉ hȩn a dɨ yaal ́ mánɔ”. 7 Nán nɔ́ɔ ́ ho̧lȩ́ pee ho̧ móóta goꞌoy tóó kan goꞌoy vʉ idú, a “Mí mbaa kan zó̧ó̧ ndɔ́gɔné, mí tʉʉ ꞌwaa kan fo̧o ́ ̧́ pád” – eb. : “Moo woo nɔ ma ya̧ꞌ ndɔ́gɔn, zó̧ó̧ to̧"́ ȩ́ maꞌan”. 37 Kan ́ wamnde ɗáál ́ vʉ, kan ́ ŋgeloba ɗáál ́ vʉ. Nán pee tə́gə hȩn kʉʉ kɔ́ dʉʉl ́ naꞌa. 8 9 Nán pee o̧ dɔg beꞌ yúba : “Mí ɗáá dii kó̧"ȩ́ vid kan za̧g ́ a̧ a̧ḿ ́ .a I ho̧ baa tóó dɨ yaal ́, ɗáá móóta goꞌoy idú kʉʉ woo mánɔ”. Nán pee duu o̧ : “Hág Babilɔ́n dɨ túmní kan kan tayɨɨ woo ka mbɔ́g máa vʉ, vʉ ꞌwoo ꞌwaa la hágá pád. 10 Nán míí vʉ, vʉ gbɔ́ ví móo tʉ́d kɔɔg tʉ́dd ́ ! Hȩn Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ ka túꞌun máa mí o̧d ví wʉyʉ”. Moo pal ́ yúú Dúmalȩ́ȩ. Vʉ bee o̧n ya Seíirí : 11 “Waa ya̧g dɔ́m, ȩn ka ya̧a̧ viddí lá ? Waa ya̧g dɔ́m, ȩn ka ya̧a̧ viddí lá ?” 12 Waa ya̧g dɔ́m pee h ̧́ ̧́ : “Ya tú, vid sa̧ꞌ. Kíí bi vi viigi tée, i vi s ́ɨ. I fíí ya ʉ́”. 13 Moo pal ́ yúú nán Árab vool ́ɨ. Ɓəə víń ud kɔd hág Arabíyal ́, ndɔ́g Dedán vʉl .́ 14 I pa̧nna nán mam ka ꞌwɔd vʉ yȩ mamme. Nán Téma vʉ, i pa̧n nán kʉʉ lúú ɗug yȩ vʉ hȩn lááɨ. 15 Vʉ lúud pag wʉ ɗug, pag nɛ́ŋŋ ́ ɨ ; vʉ lúud kpaa wʉ ɗug, vʉ lúú ɗug sɨɨɨ. 16 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ moo náꞌ : “Veꞌ dágá a ya̧a̧ daa tée – veꞌ kʉʉ kʉʉ sʉ́ʉ́ só̧ó̧ze gáá vʉ mánɔ – Lʉgʉd nán Kedár voo s ́ń tii hȩn lee. 17 Só̧oź̧ e kpaa táꞌané nán Kedár voo vʉ́ń kéé waa náꞌ, vʉ́ń ɓʉʉ né, aga Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ Israɛ́l wʉ o̧. a Eb. : “M ́ ɗáá dii ko̧"́ ȩ́ za̧g ́ a̧ga̧, mí mbaa kó̧"ȩ́ viviivid”. 38 22 v. 1-14 – cf. Gɛ 1. 30-32 ; Ka̧n ́ 3. 64-66 Moo kʉʉ pa mbʉʉg hȩn ho̧lȩ́lȩ́ mánɔ. Ȩn kɔ́ ma nán móó kʉʉ ɗáá 1 ꞌwaa dɔg lig yɛ́ǵ vʉl ́ lá ? 2 Kaa káḿ dáb moo, káḿ dȩꞌ zó̧ó̧ naꞌa yɛ, Nán móó kʉʉ nɔɔ yȩ vʉ nɔɔn kan paggɨ né, vʉ nɔɔn dɨ ya̧g sɨɨl ́ né. 3 Ɨ ́ nii só̧oź̧ e móó vʉ pee ɗug, ́ kpaa táꞌané vʉ máꞌa tóó vʉ ; Vʉ máꞌa ́ kʉʉ nuŋ vʉ máa vʉ gbaꞌa, kʉʉ dɨ ɗug peené máalȩ́. 4 ꞌYa̧ꞌa̧ yɛ máa mí o̧ : “I tii nɔ́ɔ ́ ho̧n sá, i gbɔn mí kaŋ́ŋɔ́ ; I gbɔn mí ka̧ŋ ́ wakȩ́é ̧ waa nán míí voo ka tú ꞌwaa yɛnɔ”. 5 Za̧g ́ a̧ máa yȩ za̧g ́ a̧ moo taal ́ɨ, za̧g ́ a̧ nán a tii ya̧ŋ mánɔ ; Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ wʉ baꞌ ya hȩn təəl ́ máa yȩ haag nán ka nə́d máalȩ́a. Vəgə vʉ túm, nán vʉ dɨ wa̧ya̧g gbóoné gʉʉl .́ 6 Nán Elám vʉ ug kəd, kan nán kʉʉ ɗáá móóta goꞌoy vʉ, nán Kír vʉ vud gɔŋ sɨɨ voo. Móóta sɨɨ vʉ hiꞌ̧ mbʉʉg dʉʉ móó vʉl ́, nán goꞌoy ɗáál ́ vʉ yá̧ hȩn 7 mbaa ya̧g níim móó vʉl ́. 8 Ya yʉ́gg ́ nán Yúúda voo s ́ pɛ́l ́ ; za̧g ́ a̧ woo ví tii nɔ́ɔ ́ ho̧ la hȩn sɨɨ vʉ lig kɔdd b́ , 9 Kan dəə kʉʉ kee kaa Davíd wool ́ naꞌa yȩ vʉ, ví sa̧a̧ mam mam zɔg ́ zɔ́gɔ́né. 10 11 Ví wáꞌ lig Yerúsalɛmmé vʉ, ví gbɔ́ vʉ tum bi yo̧o̧ garú wʉl ́. Ví kɛ dəə mam sa̧am ̧ vəgə idú yȩ vʉl ,́ mam zɔg see yȩ a l ́g ́ zʉʉ wʉl ́, a b Vʉ bee kaa Yerúsalɛm wʉ mbʉʉg nán kʉʉ nə́d yȩnɔ. Ba gaan ví hȩn máa kʉʉ bee lig kɔd yɛ né. Tóó tée lig kʉʉ yo̧o̧ kan laꞌ mánɔ. 39 A̧ máa vi tii nɔ́ɔ ́ ho̧n ́ ka kɔ́ hȩn yȩ vʉ né, ví ho̧n ́ ka mbɔ́g hȩn yȩ vʉ doga gbɔ́ŋ́ naꞌa máa né. 12 Za̧ga̧ woo Tayɨɨ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ bee ví i ká̧ŋ, i gbɔ́ dam, i yʉ yúú, i dɔ́ buguɨ. 13 I ho̧ s ́ zó̧ó̧ dȩ"ȩ́ gbo̧o̧ tóó nɔ ! Vʉ gə ndaa vʉ, vʉ sȩꞌ mbee vʉ, vʉ lá kəm, vʉ zɔ doo, [Vʉ o̧:] “Ba lá ví, ba zɔ ví ʉ́, moo yɔ́gɔ́ báń nɔɔ ví ʉ́ !” 14 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ o̧n moo máa yɛ tɔ́gg ́ : Vʉ́ń kéé hȩn ɓ d́ máa yȩ gbɔn ví ní, ví dɨ nɔmme. Aga Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ wʉ o̧. v. 15-25 – cf. Yéé 75. 7-9 ; Dan 4. 37 15 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ o̧ : “A̧ m maa la Sébna, ́ nii ka tʉ kíi gbaŋ yȩ, [mɔ́ vigi :] 16 Mɔ́ kɔ́ ȩn yɛl ́ lá, moo ȩn káḿ kɛ bɛ́ɛǵ móó yɛl ́ lá ?” Kɛ bɛ́ɛǵ woo dɔg yúba, isȩꞌȩmé. 17 18 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ dɨm gané gbɔ la ɗiilí naꞌa, dɨm ɓə́əné [móo nɔddɨ]. Wʉ́ń vam kɔ́ ́ kʉʉ vad hó̧d kɔɔg ́ wɔgɔ. Mɔ́ń dɨ nɔm wʉl ́ kan móóta sɨɨ móó kʉʉ pʉ́m yúú na"ȩ́ yȩ vʉ, káḿ gbɔd ́ nii móó sȩ́ḿ yȩnɔ. 19 Mí dɨm nɛné luu ya̧g baꞌad móólȩ́, míń nɛŋ luum ya mbaal ́ móó yȩlȩ́. 20 21 Za̧g ́ a̧ woo tée míń bee waa baꞌad míí Eliyakím Hilkíya waa, Míń ɓɛ lugu móó dɔ́ddʉ, míń taddʉ zaŋ sii móó, míń tii néélȩ́ móó pʉ́gʉ. Wʉ́ń tiid nán Yerúsalɛm vʉ kan nán Yúúda vʉ waa baꞌa. 40 22 Míń pʉ́gʉ klée lig Davíd woo, a tʉꞌʉ lig tée nán tóó wʉ́ń tʉ́ꞌʉ né, a tʉ́ꞌ tée nán tóó wʉ́ń tʉꞌʉ né. 23 Míń ndaggʉ zʉʉ néélȩ́ naꞌa, wʉ́ń waa gbaŋ, wʉ́ń pʉ́ kíi ba"oo woo lʉgʉd. 24 Wʉ́ń pʉ́ kíi ba"oo woo na"ȩ́, waa vʉ, kan hȩn ꞌméŋ́ waa vʉ, ɗag waa vʉ kan dəg vʉ a̧ḿ ́ . 25 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ o̧ : “Za̧g ́ a̧ woo tée vʉ́ń to̧ꞌ kúúsa kʉʉ gaꞌad zʉʉ hágá pee gbɔ daa, Tée hȩn gané ka zi̧iw ̧ o̧ pee wʉ́ń píd daa”. Aga Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ o̧. 23 v. 1-14 – cf. Yer 25. 22 ; Eze 26-28 ; Am 1. 9-10 ; Zak 9. 2-4 1 Moo pal ́ yúú hág Tíirí. Nɛ́ŋ́ kaa Tarsíssí vʉ, i gbɔ́ dam la ʉ́, moo kaa tú ꞌwaa sʉ́ ꞌʉ́. Lig tóó s ́ pɛ́l ́, ya tóó nán a dɔ́ wʉl ́ máa s ́ pɛ́l ́. Nán Kitíma vʉ ki la moo máa yȩ a̧ḿ ́ . 2 Nán kíí mbaa ya̧g mammé, nán lum víí kʉʉ kə̧ə́ ̧́ yúú mam gbo̧oļ ȩ́ vʉ, i tʉʉ la ʉ́ . 3 Vʉ kɔ́ za̧a̧ yúú mam gbo̧o̧ vʉl ́, vʉ gí tʉ́d kan hȩn kʉʉ nuŋ ziŋ gbo̧oļ ȩ́, nán ká vʉ kád hɨ hȩn vool ́. 4 Nán Sidɔ́ŋ vʉ, i ki sȩ́ḿ la ʉ́, moo mam gbo̧o̧ o̧ moo náꞌ : “ Ha̧g ndɔ́gɔn mí ní, mí kɔ́n waa né, mí yan waa vʉ né, wayée waa vʉ kan wakȩ́é ̧ waa vʉ a̧ḿ ́ . 5 Nán Mísira ʉʉ ki moo túlí nán Tír voo yȩ tée, vʉ́ń tʉʉ yəyəg. 6 Nán kíí mbaa ya̧g mammé vʉ, i ya̧a̧ la Tarsíssí, i gbɔ́ dam la ʉ́ ! a Chypre. 41 7 Kaa víí ka mbaa kan zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́, kaa kʉʉ kɛ gbɔ́ŋ́ naꞌa, ka ꞌyȩm la mbaa ya ɗiilílí pee wʉ yɛnaa ? 8 Yee nóo ka kɔ́ kaa Tír hȩn ́ yɔgɔ yɛ lá ? Ká pee wʉ baa pʉ́ nán vʉ gbaŋ, nán lum woo vʉnnɔ waa gbaŋ, vʉnnɔ gbaŋ gbo̧o̧ a̧ḿ ́ . 9 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ wʉ kɔ́ hȩn máa yȩ, moo yúú na"ȩ́ nán gbo̧o̧ voo a s ꞌ̧́ o̧,́ nán gbo̧o̧ ʉʉ ki sȩ́ḿme. 10 Wakȩ́é ̧ waa Tarsís, a̧m baa hȩn duu ya̧g ziŋ Níllí, nán tóó gaꞌan mɔ́ s ́ ɗágg ́ né.” 11 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ yo̧o̧ nag la yúú mam gbo̧oļ ȩ́, gbaŋ waal ́ vʉ tʉʉ ; Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ kɔ́ ʉʉ tum garú nán Kanán voo vʉ ʉ́ , 12 O̧ : “Wakȩ́é ̧ waa Sidɔ́ŋ káḿ kɔ́ wa̧a̧ tə́mmé yȩ, mɔ́ń duu kin s ́ zó̧ó̧ dȩ"ȩ́ né. A̧ m lúú ya̧a̧ la hág Kitímmí. 13 A̧ m ho̧ lá mɔ́ nán Kasdím vʉyʉ. Vʉ s ́ pɛ́l ́. Nán Asúr vʉ wa̧ꞌ vʉa, vʉ yo̧o̧ lig lʉ́gʉ́d vʉ, vʉ gbɔ́ kíi gbaŋ nán Tír voo vʉ tum, vʉ kɔ́ hȩn ꞌwaapád tii gbá̧̧a.̧́ 14 Nɛ́ŋ́ Tarsís vʉ, i gbɔ́ dam la ʉ́, moo vəgə víí túm sʉ́ꞌʉ́. v. 15-18 – cf. Yer 25. 11-14 (Yéé 45. 13 ; WB 21. 3-6) 15 Sey woo tée nán vʉ́ń zán kaa Tír gbɔ la veꞌ voꞌ gúńdɛm, veꞌ gbanii dágá woo nɔ. Veꞌ voꞌ gúńdɛm yȩ a ya̧a̧ daa tée, vʉ́ń o̧ moo nán Tír voo kɔ́ ́ kʉʉ beed wakȩ́é ̧ ka̧w yéé pee wɔgɔ. 16 a Wakȩ́é ̧ ka̧w nán kʉʉ zán gbɔm yȩ, a̧m ɓɛ ko̧ŋ mɔ́ kə̧ə́ ̧́ daa kaal ́, Moo yɛ təə tiiníi. Eb. : ‫“( יְ סָ דָ הּלְ צִ יִּ ים‬vʉ ꞌyɛ́ vʉ ʉʉ tiid hȩn ho̧g ́ vʉ hȩn láá” ?) 42 A̧ m wa̧a̧ ko̧ŋ, mɔ́ bee yéé kʉʉ beem pee nɔ. 17 Veꞌ voꞌ gúńdɛm a ya̧a̧ daa tée, Ɨ ́ ꞌY ɛ́l ́ wʉ́ń duu kɔ́d kaa Tír hȩn dʉʉ, Tée wʉ́ń duu fíí hȩn woo ba kɔ́ peel ́, wʉ́ń duu kɔ́ ka̧w kə̧ə́ ̧́ daa hág ꞌwaapád. 18 A̧ máa hȩn woo a nuŋ pád s ́ń s ́ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo nɔ. Vʉ́ń duu sʉg hȩn ꞌyɛ́n né, a̧máa hȩn woo s ́ń mbaad nán kʉʉ mbaa Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wool ́ tíŋ́ máa vʉyʉ. Vʉ́ń lá wʉl ́, vʉ́ń nuŋ sa̧am ̧ dɔ́ wʉl ́ a̧ḿ ́ . 24 v. 1-13 – cf. Hha 26. 14-33 ; 2 Gba 21. 12-15 1 2 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ dɨ hág tunní, tii figi yə̧ꞌ, sá nánán woo vʉ hɨꞌɨ. Nán hȩn ha" ́ kan nán ́ tóó vʉ́ń man kííd, ́ nii kan waa baꞌad vʉ́ń man a̧ḿ ́ , naa lig kan gbaꞌa kȩ́é ̧ woo vʉ́ń man kííd, ́ ka pʉ́ ɓoo kan ́ ɓoo gané vʉ́ń man a̧ḿ ́ . 3 4 Hág tú ꞌwaa, nán vʉ fa̧á ̧́ hȩn ꞌwaa wʉl ́, Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ kɔ́ ́ yo̧go̧. Hág mbaa la gíḿ ná, ꞌwɔ́gɔ́d ꞌwaa, nag ka̧ꞌ la nán vʉ so̧go̧d, nán gbo̧o̧ vʉ kan néélȩ́ pɛ́l ́. 5 Aga nán vʉ vi ̧i ̧ hág voo moo kʉʉ duun dooka kan moo pal ́ vʉ né, Kʉʉ buu ya̧g tal ́ káákáá gbɔ mánɔ. 6 Moo woo nɔ ma nag ga" ́ yaa hágá, nán vʉ nuŋ hȩn si ̧ꞌi ̧ní ; Moo woo nɔ ma nán hág vʉ nɔɔ ꞌwaa, vʉ kéé s ́ də́ń waa náꞌ. 7 Doo kʉʉ kɔ́ ꞌmaŋná pee mbaa la gíḿná, bab laꞌ doo ꞌwɔ́, nán ba kʉʉ dȩꞌ zó̧ó̧ pee vʉ béꞌ ndɛl .́ 8 Nán tóó duu wa̧an ̧ s ́ dɛn kan zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́ né, lɛ́gg ́ zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́ ꞌwáa sʉ́ꞌʉ́, zó̧ó̧ dȩ"ȩ́ kɔŋ s ꞌ̧́ sʉ́ꞌʉ́. 43 9 Nán tóó duu zɔn s ́ doo kan yéé ya̧gá̧ né, doo néélȩ́ vʉ tii s ́ yó̧mme. 10 Nán vʉ lúú kaa gbɔ, tii gba̧á ,̧́ lig vʉ mbaa kan tʉ́" ́, nán tóó dɔ́n wʉl ́ né. 11 Nán vʉ soo doo kə̧ə́ ̧́ daa tə́ḿmé, zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́ lúú ti la, hág kin s ́ zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́ né. 12 13 Kaa tú ꞌwaapád, ya̧g níim vʉ to̧ꞌo̧ ꞌwaa. Hág yɛ mbaa s ́ nánán vool ́ sa̧am ̧ é móo laꞌ kʉʉ nammɔ gigig mánɔ; Mbaa kɔ́ ́ laꞌ líid kʉʉ yee to̧ꞌo̧ daa mánɔ. v. 14-20 – cf. Yer 51. 10, 29, 54-57 14 A̧ máa nán ́ yȩ vʉ lɛ́g dɔg beꞌ yúba kan zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́, vʉ naꞌ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ya̧g mam gbo̧oļ ȩ́. 15 I naꞌ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ kaꞌ mam naꞌalȩ́, i naꞌ yɛ́ǵ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ Israɛ́l woo hág mam sa̧am ̧ é vʉl ́. 16 Vɔ́ ki nán vʉ yéé beel ́ diga ya hág ka s "̧́ ,̧́ [vʉ o̧ :] Na"ȩ́ a pʉ́ ́ hȩn dʉʉ kɔ́l ́ɨ !” Ma mí o̧ : [Mi vud s ́ fo̧o ́ ̧́ ó̧, mí vud s ́ fo̧o ́ ̧́ ó̧, l ́n mí sʉ́ ꞌʉ́, Moo nán vʉ vun fo̧o ́ ̧́ sʉ́ꞌʉ́, nán vʉ vun fo̧o ́ ̧́ sʉ́ꞌʉ́ !” 17 Nán káḿ mbaa hág yɛl ́ yɛ, dʉ́ʉ́ dɨm maalȩ́, mɔ́ dɨ pɛl ́ dəəl ́, mɔ́ dɨ maꞌayné kȩgȩlȩ́. 18 Nán ́ ka ki dʉ́ʉ́ ma ka lúú ɗug wʉ́ ń pɛ dəəl ́, nán ́ a vúd dɔg dəəl ́ wʉ́ń maꞌay kȩgȩlȩ́, Moo beꞌ tʉ́ꞌʉ́ sʉ́ꞌʉ́, hág dɨ namné do̧oļ é gigig. 19 20 Hág yeꞌey mbaa kpə́tə́ǵ kpə́tə́ǵ, hág dɨ namnée. Hág dəgə móo nán doo kíílí tóó nɔ, nam móo waa babbɨ. Hȩn ɓ ́d woo zii̧ ̧wo̧, ka wa̧a ́ ̧́ tée duu lúun s ́ né. 44 v. 21-23 – cf. Eze 38-39 ; HH 11. 15 ; 12. 7-12 21 Za̧g ́ a̧ woo tée Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ ń si ̧ꞌi ̧d hȩn kʉʉ dɨ be" ́ kan gbanii kʉʉ waa gbaŋ hágá vʉ. 22 Vʉ́ń sʉg vʉ móo gbaꞌa vʉyʉ, lig púúsínalȩ́, Vʉ́ń tʉ́ꞌ vʉ dəəl ́, vʉ́ń mbaa wʉl ́ ɗiilí naꞌa, vʉ́ń nuŋ hȩn si ̧ꞌi ̧ní wʉl ́. 23 Sȩȩ kan za̧g ́ a̧ vʉ́ń ki sȩ́ḿ, moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ aga wʉ́ńnɔ waa gbaŋ yúú gʉʉ Siyɔ́ŋŋ ́ Yerúsalɛmmé, ́ nii kaa vʉ́ń ho̧ na"ȩ́ woo. 25 v. 1-5 – cf. Vún 15. 1-13 ; Yéé 9 1 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́, móo Tayɨɨ míí. Míń naꞌam, míń kə̧ꞌ́ yɛ́ǵ móó, moo hȩn gbo̧o̧ káḿ kɔ́ yȩnɔ. Hȩn vʉ kɔ́y kɔ́ ́ káḿ taa wɔgɔ. 2 Mɔ́ kɔ́ kaa tii ꞌyɛgɛ múúl ,̧́ kaa kʉʉ yo̧o̧ garú daa kan pee tii gbá̧á̧ ; Ya yʉ́gg ́ nán gáá voo tú, nán tóó s ́ń duu mbɔ́g yo̧o̧ né. 3 Moo woo nɔ ma zig néélȩ́ vʉ naꞌam, nán kaa zig gáá tóó kʉʉ ndɔg vʉ pee vʉ tii ndɔgɔm. 4 Moo nán ko̧go̧né vʉ ya yʉ́ g móólȩ́, moo ka mba nán gíḿ waa vʉ kɛb, Mam gbo̧o̧ ka maa vʉ tée, vʉ la yʉ́g dɔ́ mam móólȩ́, [Ya píím ka mba vʉ kɛb tée] vʉ la dɔ́ yigid móólé, moo wə̧m nán gbo̧o̧ voo man kan mam y ́g naꞌaȩ, 5 Man kan ya píím gaag naꞌalȩ́ȩ. Mɔ́ gbɔ́ kɔɔg nán gáá voo kʉʉ kɔ́ máa gəə kɔ́ ́ ya píím ka ka̧ꞌ yigid mam hi ̧i ̧gí máa wɔgɔ ; Mɔ́ kɔ́ nán ɓ ́d kʉʉ bee yéé tuu pee vʉ tʉ́ꞌ ya̧g. 45 v. 6-12 – cf. Esa 2. 1-5 ; 24. 23 ; Yer 48 (Yéé 22. 27-30 ; Mat 22. 1-10) 6 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ pʉ́ zig vʉ pád hȩn láá gʉʉ yɛl ́, kəm kan doo vʉ, wiꞌ to̧o̧ kan doo to̧o̧ vʉyʉ. 7 8 Ta̧ꞌa̧ hȩn ka wáá zig vʉ yʉg kan sa̧am ̧ ka big nán hág vʉ pee luu daa, kɔ́ nɔm ti la kəd. Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ naꞌad mɛmméé nánán voo ꞌwaapád, Wʉ́ń tud nán woo vʉ nɔ́ɔ ́ sȩ́ḿ hágá ꞌwaapád. Aga Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ o̧. 9 Za̧g ́ a̧ woo tée nán vʉ́ń o̧ : “Tayɨɨ vóó kóó ꞌyɛ́ zo̧o ́ ̧́ wool ́ máa wʉ yɛnɔ, wʉ səd vɔ́ ; Wʉ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́, vɔ́ ꞌyɛ́ zó̧ó̧ dɨ wool ́. I yaa ba dȩꞌ ví zo̧o ́ ̧́ gbo̧o̧ baꞌa moo ka səd ba ví yɛnɔ !” 10 Moo nag Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo háꞌay dɨ yúú gʉʉ máa yɛl ́ ; Vʉ́ń ꞌnáꞌ Moáb sɛg:ad zʉʉ ya dágá kɔ́ ́ kʉʉ zugud hó̧d, kʉʉ kɔ́ hȩn bab yɛ́ǵg ́ máa wɔgɔ. 11 Tayɨɨ haꞌ nag woo tíŋ́ wool ́ kɔ́ ́ nán tóó ka tɨꞌ nag, ka pɛ mam máa wɔgɔ. Tayɨɨ ꞌwaa yúú na"ȩ́ nán Moáb voo kan baꞌad nag voo a̧ḿ ́ . 12 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbɔ́ garú móó vʉ tum ꞌwaa la hágá pád, tii vʉ hád zo̧m. 26 v. 1-14 – cf. Esa 60. 17-18 ; 25. 1-5 ; Mik 7. 7-10 1 Za̧g ́ a̧ woo tée vʉ́ń bee yéé hág Yúúdal ́ náꞌ : “Kaa vóó nɛ́ɛ ́ ó̧ ; [Tayɨɨ] wʉ zigid vəgə kan garú vʉ !” 2 3 4 5 Ya̧g níim i tʉ́ꞌʉ́ la ʉ́ ! Zig hȩn dʉʉ kɔ́l ́ a dɔ́ ya ʉ́ ! Móo pʉ́ ka̧ꞌ́ a̧d, moo vʉ ꞌyɛ́ zó̧ó̧ dɨ móólȩ́. I ꞌyɛ́ zo̧o ́ ̧́ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wool ́ káákáá, moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ isȩꞌȩm doo ndal ́ káákáá. Wʉ gbɔ́ nán ká kʉʉ mbaa yúba máa vʉ gəə, 46 Wʉ sid zʉʉ kaa ka mba nán vʉ ꞌwaapád máa, wʉ gaŋ saŋŋɔ zʉ hád zo̧mmé. 6 Nán vʉ́ń ꞌnáꞌawo̧ dɔl ́, nán gíḿ vʉ́ń ꞌnáꞌawo̧, ́ ko̧go̧né vʉ́ń ꞌnáꞌawo̧. Hi ̧naa nán hȩn dʉʉ kɔ́l ́ voo líí la tə́g, mɔ́ dȩȩd ́ hȩn dʉʉ kɔ́l ́ vʉ 7 hi ̧naa líí la tə́g. 8 Vɔ́ a̧ḿ ́ , vɔ́ laa hȩn a̧m o̧ mánɔ, Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ vóó, vɔ́ ꞌyɛ́ zo̧o ́ ̧́ bi bee yéé móó nɔ. 9 Mí dɨm taal ́ vid ꞌwaapád, zó̧ó̧ míí dɨ móólȩ́ ; Káḿ tíd nán vʉ hágá tée, nán hág vʉ kúgu hȩn dʉʉ kɔ́l ́. 10 Kʉʉ ho̧ gíḿ gaad nán ndʉn vʉ tée, vʉ kúgun hȩn dʉʉ né, Vʉ béꞌ hȩn ɓ ́d kɔ́l ́ kaa to̧oļ ȩ́ a̧ḿ ́ , vʉ ndɔgɔn Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ né. 11 Káḿ luu nag si ̧ꞌ, vʉ ho̧n né. A̧ máa ʉʉ ho̧ hȩn dʉʉ a̧m kɔ́d nán móó vʉ tée, sȩ́ḿ s ́ń kɔ́ vʉ, ́ maag móó vʉ dɨ a̧né vɛl ́. 12 13 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ vóó, móo pʉ́ vɔ́ ka̧ꞌ́ a̧d ; hȩn kóó kɔ́ pád, aga móo kɔ́d vɔ́. Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ vóó, nánán tóó ká vʉ waad vɔ́ yúlí, a̧máa vɔ́ naꞌ vóó yɛ́ǵ móó nɔ. 14 Nán ́ kʉʉ nɔɔ sʉ́ꞌʉ́ máa vʉ́ń duu nim ní, Yigid vʉ́ń lúun yúba né, moo móo si ̧ꞌi ̧d vʉ, mɔ́ ꞌwaa vʉ, nán tóó wwʉ́ń duu taan vʉ né. v. 15-19 – cf. Yer 29. 11-14 ; Eze 37. 1-14 ; Yéé 38 15 Mɔ́ kɔ́ nán móó vʉ bɛ laa tíŋ́, nán móó vʉ bɛ laa tíŋ́ ! Mɔ́ túꞌ na"ȩ́ móó, mɔ́ dȩȩ ya̧g húúm hág yɛ see la tíŋ́. 16 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ vóó, moo ka mba vʉ kɛb máa vʉ soom, káḿ siꞌ̧ i ̧d vʉ máa, vʉ ɓáꞌam. 47 17 Vɔ́ mbaa tíŋ́ móólȩ́ kɔ́ ́ wakȩ́é ̧ ha̧g silí tóó ha̧g ka ndɔ́gɔwʉ, ka dɨ ndɛl ́ máa wɔgɔ, Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ vóó ! 18 ; Vɔ́ kɔ́ ha̧g, ha̧g ndɔ́gɔ vɔ́, a̧máa mbaa kɔ́ ́ kóó ha̧a̧ sápééme zu wɔgɔ Hág nugun sə́nné né, nán tóó vʉ ha̧ay ̧ né a̧ḿ ́ . 19 Nɔm móó vʉ́ ń ním, ́ kʉʉ nɔɔ yȩ vʉ́ń lúú yúba. Nán kíí ud mbaa hádd ́ yȩ i lúú yúba, i lɛ́g kan zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́e ! Mɛd móó pʉ́ ya túlí, hág nim nán nɔm vʉ. v. 20-21 + 27. 1 – cf. Eze 8. 17 20 Nán míí vʉ, i dɔ́ la lig úud víílí, ví tʉ́ꞌ b ́g ́ ya voo idú, Ví yʉ́g mbaa wʉl ́ a ya̧ sey zo̧o ́ ̧́ yȩ́é ̧ [Tayɨɨ woo] a ya̧a.̧ 21 Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ dɨ vúnní ya ya mbaal ́ wool ,́ wʉ́ń si ̧ꞌi ̧d nánán hág vʉ moo hȩn ɓ ́d voo kʉʉ kɔ́. Hág wʉ́ń vud mɛm [woo ka yɛd yȩ] túꞌ, wʉ́ń vud nán ka nɔɔ vʉ yȩ vʉ túꞌ. 27 1 Za̧g ́ a̧ woo tée Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń sa hȩn mam kan pag woo hagg ́ naꞌa yȩ, Bɨɨg gbo̧o̧ ka kə̧ə́ ̧ mammé yȩnɔ. Wʉ́ń nɔɔ hȩn nii naa ka mbaa mam tíŋ́ yȩ. v. 2-5 – cf. Yéé 80. 9 (Yhn 15. 1) 2 3 Za̧g ́ a̧ woo tée i bee yéé yúú bab ka yɛ́ǵ hȩn máalȩ́. Fo̧o ́ ̧́ míí, Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ aga míi tʉ bab yȩ, mí túuwu sey ꞌwaapád ; mí tʉgʉ moo nán tóó a dɔ́ wʉl ́ sá. 4 Mí kɔ́n zó̧ó̧ yȩ́é ̧ né, a̧máa sa̧ꞌa̧d kan gáŋ́hʉʉ ʉʉ dɔ́ wʉl ́ tée, míń sa vʉ sɨɨ, míń a̧n vʉ pád. 48 A̧ máa nán a ya yʉ́g mííl ̧́ tée, wʉ́ń nuŋ ka̧ꞌ́ a̧d, wʉ́ń mbaa kan mí 5 ka̧ꞌ́ a̧dná. v. 6-11 – cf. Yer 30. 11 ; Mik 5. 9-13 6 Sey tóól ́ téee, Yaakúbu wʉ́ń ta̧ꞌ́ zɛ́gɛ́d, Israɛ́l wʉ́ń hȩȩ waa vʉ, Wʉ́ń ko̧ꞌ, hág ꞌwaapád s ́ń maa hȩn bab ɓeené mɛ́ń. 7 Yee Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ vəə vʉa kɔ́ ́ ka vəə nán kʉʉ vəə vʉb máa wɔgɔa ? Yee nɔɔ vʉ kɔ́ ́ kʉʉ nɔɔ vʉ wɔgɔa ? 8 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ si ̧ꞌi ̧d nán woo vʉ, vʉ máꞌa laan vʉ gbaꞌa hág gáál ́, Sápéém gbo̧o̧ tóó gáŋ laan vʉ kaꞌ mam naꞌalȩ́. 9 Ma hȩn ɓ ́d Yaakúbu woo ka ho̧ kéél ́ gbɔl ́ yȩ, Hȩn sʉ́ʉ́l ́ a kéé hȩn ɓ ́d gbɔ tée a nuŋ máa s ń́ dɨ ́ yo̧go̧. Sey woo tée ꞌyɛgɛ gbaa vʉ́ń ꞌwoo móo ꞌyɛgɛ fúŋ́ŋɨ, Asérac vʉ kan hȩn dʉnné kʉʉ dʉ́d za̧g ́ a̧ yȩ vʉ́ń s ́ pɛ́l ́. 10 Kaa só̧oz̧ e kʉʉ tʉ pee s ń́ tii gba̧á ,̧́ nán vʉ́ń kéé gbɔgɔ s ́ń tii ya ꞌwɔ́gɔm. Ndaa vʉ́ńnɔ ud wʉl ́, vʉ́ ń lá laꞌ [ꞌwɔ́g] wʉl ́. 11 Laꞌ ʉʉ ꞌwɔ́ ꞌwaa sʉ́ꞌʉ́ tée, wakȩ́é ̧ vʉ́ń ya gəə vʉ, vʉ́ń kʉ vee sa. Nán máa yȩ vʉ taan moo né, Moo woo nɔ ma ́ ka yɨb vʉ pee ho̧ gíḿ gaan vʉ né, ́ yɨmné voo ho̧ gíḿ gaan vʉ né. v. 12-13 – cf. Hos 11. 10-11 12 a b c Sey woo tée Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń gbɔ́ tʉ́d diga ya̧g ziŋŋí wʉ́ń ya̧ la ziŋ Mísiral ,́ Nán gáá vʉyʉ. Nán Israɛ́l vʉyʉ. Aséra = Astorɛ́t : tayɨɨ nán Kanán voo tóó vʉyʉ. 49 Vʉ́ń fa̧a ́ ̧́ ví dágá dágá, waa Israɛ́l vʉ ! 13 Za̧g ́ a̧ woo tée vʉ́ń úú ga̧ꞌ naa gbo̧o̧ tóó, Tée nán ́ ba kʉʉ máꞌa laan vʉ gbaꞌa hág Asúurí kan ́ kʉʉ lúú ɗug laa Mísiral ́ pee vʉ́ń fíí ya. Vʉ́ń naꞌ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gʉʉ zál ́ wool ́ Yerúsalɛmmé. 28 v. 1-4 – cf. 2 Gba 17. 1-8 1 Gbaŋŋaa Efrayím doo kíílí naꞌa yɛ ví, l ́n ví sʉ́ꞌʉ́ ! Ví dɨ yúú mbʉʉg ka yɛ́ǵ hȩn máalȩ́, A̧ máa ví man kan hȩn kó̧ꞌo̧d ka túꞌ dʉʉ woo ma ka mbɛ́ mánɔ, doo ka ꞌwaa ví yȩnɔ. 2 I ho̧ gbaŋ sɨɨ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo tóó dɨ yaal ́ móo mam gbo̧o̧ tóó ka naŋ kan mbee taꞌab, Ka l ́d hȩn, ka kɔ́ ziŋ kʉʉ zʉʉ mánɔ. Wʉ́ń ndaa vʉ fi la hágá. 3 4 Nán vʉ́ń ꞌnáꞌa mɛɛtawol nán doo kíílí Efrayím voo dɔl ́. Hȩn ko̧ꞌ́ o̧d ka dɨ yúú mbʉʉg ka yɛ́ǵ hȩn máalȩ́, Ka túꞌ dʉʉ woo ma ka mbɛ́ yȩ s ́ń man kan laꞌ zɔgɔb ka yó̧n ná né ma kʉʉ to̧ꞌo̧wo̧ mánɔ. Nán ka ho̧go̧ la náꞌ, ka fȩwo̧ ya nagá náꞌ tée, ɓɛ yó"ʉ zʉʉ. v. 5-22 – cf. Esa 22. 1-14 ; 30. 8-7 ; Gɛ 1. 20 (1 Pie 2. 6-8) 5 Za̧g ́ a̧ woo tée nán kéél ́ woo vʉ́ń ho̧ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ kɔ́ ́ mɛɛtawol tóó ka gáá wɔgɔ, Vʉ́ń ho̧go̧ móo zaŋ vəg dʉʉ tóó nɔ. 6 [Wʉ́ń pʉ́] nán moo sə̧"ȩ́ yigid moo sə̧"ȩ́, Wʉ́ń pʉ́ ́ kʉʉ ndaa ́ maag vʉ fii ya̧g níimí máa vʉ néélȩ́. 50 7 Doo duu kíí nán hȩn ha" ́ vʉ kan anábi vʉ, vʉ dəgə moo kʉʉ zɔ doo néélȩ́ mánɔ. Vʉ ha̧ꞌ mam, nɔ́ɔ ́ kíí vʉ, vʉ dəgə moo doo néélȩ́ kʉʉ zɔ yȩnɔ. Kʉʉ dɨ moo sə̧"ȩ́ tée, vʉ ho̧ hȩn səgə né, vʉ yʉ́n hȩn. 8 Vʉ bȩ́n fȩȩ ya hȩn láá voo ꞌwaapád, maa hȩn sa̧ꞌ́ a̧d mɛ́ń, ya tóó kéen daa né. 9 Vʉʉ bi túꞌud nóo moo kɛbbá? Vʉ túꞌud nóo moo lá? Vʉ́ń túꞌud waa kʉʉ gbɔ lá va̧a̧ náꞌ máa vʉyaa? Vʉ́ń túꞌud waa kʉʉ to̧ꞌ vʉ la lá va̧a̧ yɔ máa vʉyaa? 10 11 Vʉ béꞌ də́ń moo yʉ́nnée.a Máa Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń kɔ́ nán moo yʉ́nné vʉ́ńnɔ o̧d nán yɛ vʉ moo ; wʉ́ń o̧d vʉ ya̧g gááɨ. 12 Ká o̧d vʉ : « Sey nəəlȩ́ wʉ yɛnɔ, i gbɔ nán kʉʉ ta̧a̧ máa ʉʉ nəə ó̧, moo sey nəəlȩ́ȩ. » A̧ máa vʉ sɛ́n moo woo kilí ní. 13 Moo woo nɔ ma Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń o̧d vʉ moo kʉʉ kin ní máab, Moo ʉʉ ꞌyȩm tée ʉʉ wa̧a ́ ,̧́ ʉʉ gəə, ʉʉ maꞌay zaŋŋ ,́ ʉʉ tʉ́ꞌʉy lig púúsínalȩ́. 14 Nán yúú na"ȩ́ kíí waa gbaŋ yúú nán Yerúsalɛm vool ́ yȩ, i ki s ́ moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo bɔ. 15 Ví o̧ : « Vɔ́ kíń voo kan nɔm sʉ́ꞌʉ́, vɔ́ ta voo ya̧g kan kaa nɔmme. Hȩn nɔm a yaa siꞌ̧ , s ́ń daa ya̧a̧ la, s ́ń kɔ́n vɔ́ hȩn tóó né, a Eb. ‫ «( ִכּי ַצו ָל ָצו ַצו ָל ָצו ַקו ָל ָקו ַקו ָל ָ ֑קו זְ ֵﬠיר ָשׁם זְ ֵﬠיר ָשׁם‬Sawlasaw, sawlasaw, qawlaqaw, qawlaqaw, zeèr sham, zeèr sham »). b Eb. : ‫( ִכּי ַצו ָל ָצו ַצו לָ ָצו ַקו ָל ָקו ַקו ָל ָ ֑קו זְ ֵﬠיר ָשׁם זְ ֵﬠיר ָשׁם וְ ָהיָ ה לָ ֶהם ְדּ ַבר־יְהוָ ה‬Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń o̧d vʉ « Sawlasaw, sawlasaw, qawlaqaw, qawlaqaw, zeèr sham, zeèr sham »). 51 Moo vɔ́ yʉ́g dɨ vbád kɔ́l ́lí, baꞌad vóó wʉ moo sóól ́ɨ. » 16 Moo woo nɔ ma Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ : « Mí ndag ꞌyɛgɛ ndam Siyɔ́ŋŋ ́, ꞌyɛgɛ ka dʉʉa, sɔ́g woo ka ndɔ́gɔ la wʉl ́ mánɔ. Mí ndaggʉ sȩ́n la wʉl ́. Nán a ɓəg wʉl ́ tée, hȩn tóó s ́ń mbannɔ né. 17 Nán vʉ́ń gʉ́ʉ́ hȩn kan moo yȩ́ń, vʉ́ń gʉ́ʉ́ moo yȩ́ń kan zaŋ lig yo̧oļ ȩ́. Taꞌab s ́ń gaŋ ya yʉgg ́ vbád luu, mam s ́ń gaŋ ya yʉ́gg ́ víí luu. 18 Ya̧g kíí ta kan nɔm pee s ń́ búú, ya̧g tal ́ víí kan kaa nɔm pee s ́ń dii ní. Hȩn nɔm a tée tée, wʉ́ń tud ví ꞌwaa. 19 A dɨ ya̧aļ ȩ́ tée wʉ́ń maꞌ ví, wʉ́ń ya̧a̧ ya̧g ka̧ꞌa̧m pád. I ki la moo woo náꞌ tée, dʉ́ ʉ́ s ń́ kɔ́ ví za̧g ́ a̧ kan vid a̧ḿ ́ . 20 21 Píg s ́ń lʉ́g maan ví ní, hȩn wáál ́ s ́ń nɛɛ maan ví wáál ́ né a̧ḿ ́ . Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń lúú dɔg kɔ́ ́ ka lúú gʉʉ Perasímmí pee wɔgɔ, Wʉ́ń lúú zó̧ó̧ yȩ́é ̧ mbʉʉg Gabaɔ́ŋŋ ,́ wʉ́ń kɔ́ baꞌad woo, baꞌad sa̧ga̧ woo yȩnɔ ; Wʉ́ń kɔ́ hȩn zál ́ woo wʉl ́. 22 ꞌYa̧ꞌa̧ yɛ i gbɔ ba̧am ̧ kɔ́l ,́ zaŋ gbaꞌa víí kan búú ú ; Moo vʉ o̧ s ́ moo hág yɛ tunní ꞌwaapáddʉ́, mí ki moo yȩ dɨ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ wool ́. v. 23-29 – cf. Koh 3. 1-8 ; Yer 32. 19 (Rom 11. 33) 23 24 I bí tɔ́g ki yɛ́ǵ míí, i ꞌyɛ́ tɔ́g ki moo míí nu ! Ví gaan nán hȩn baal ́ ka bi ba hȩnne tée ba ɓún bab woo, ba sán hȩn pȩ́ń máa náa ? 25 a Nán mbɔ́g bab woo ma hʉʉ ꞌnoꞌom woo kan sambeem woo, Eb. « ꞌYɛgɛ hȩn gʉgg ́ɨ ». 52 Pig woo tée ba tʉ́d woo kan tʉ́d sȩȩm duu daa ya̧g babb ́ náa ? 26 27 Tayɨɨ wʉ túꞌudʉ hȩn máa yȩ, wʉ túꞌudʉ hȩn a kɔ́. Vʉ sa̧ga̧n ꞌnoꞌom kan laꞌ tʉ́d né, vʉ́ ꞌnáꞌan sambeem kan doo móóta wamnde né ; Vʉ gbɔ́ tʉ́d sȩȩm kan la"ɨ, vʉ gbɔ́ sambeem kan laꞌ sambeem gbɔ́l ́ɨa. 28 Vʉ ꞌwaꞌ tʉ́d naag ,́ a̧máa vʉ ꞌwaꞌ mbaan wʉl ́ kəd né. Vʉ zeꞌ ze" ́ɨ, vʉ naŋ yo̧n ́ na ɗug né. 29 Hȩn máa yȩ pád yaa dɨ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ wool ́ ; Hȩn woo ka túꞌ pád maa dʉʉ mɛ́ń, hȩn woo ka kɔ́ pád maa gbo̧o̧ mɛ́ń. (21.05.22) 29 (reprise 01.10.22) v. 1-8 – cf. Esa 36. 1-2 ; 37. 33-37 ; 41. 11-12 1 L ́n s ́ Ariɛ́llʉ́, Ariɛ́l kaa Davíd ka yee bi mbaa wʉl ́ yȩnɔ. Kóó káḿ gbɔn hȩn pʉ́" ́ né veꞌ kan veꞌ yȩ siꞌ̧ , 2 Mí dɨ Ariɛ́l si ̧ꞌi ̧ní, nán vʉ́ń gbɔ́ dam, vʉ́ń ndɛ. Kaa yȩ wʉ́ń duu mbaan s ́ kɔ́ ́ Ariɛ́l wɔgɔ né. 3 Mí dɨm tʉ́” ́ daa kan [kɔ́ ́ kʉʉ kag gə̧ə̧ wɔgɔ], Míń pa̧ŋ só̧ó̧ze vʉ́ń yúm, míń yo̧o̧ vəgə tʉ́ꞌʉm wʉl .́ 4 Mɔ́ń vud fó̧o,̧́ mɔ́ń o̧ dɔg moo diga hágá, mɔ́ń ndɛ zʉʉ silí hád zo̧mmé, Yɛ́ǵ móó s ́ń kii móo ́ gan ho̧lȩ́ vʉyʉ, yɛ́ǵ móó s ́ń man kan moo lágané tóó ka vúd dɔg hád zo̧mmé mánɔ. a Hȩn bab máa kʉʉ wáꞌa vʉ yɛl ́ yɛ, ba ví kan vʉ pɛ́l .̰́ Mí pín vʉ kan hȩn ́ kaa gaa ví máa vʉyʉ, kan hȩn baꞌad voo vʉ, kóó ʉʉ man né si ̧ꞌ. 53 5 Ɨ ́ maag móó vʉ́ń dab móo hád zo̧mme, nán kʉʉ maa ndɔgg ́ vʉ́ń úgu móo zúgudi. Hȩn yȩ vʉ́ ń yɔgɔm ya doꞌ dágá. 6 Ɨ ́ ꞌyɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ dɨ yaal ́ kan mam duní, hág wʉ́ń nam, [Wʉ́ń yaa] dudáŋ́ŋ ́ kan sápéém gbo̧oļ ȩ́, kan vee gbo̧o̧ tóó. 7 Hȩn yɛ s ́ń yɔg maa zig gáá ɓʉʉl ́ naꞌa kʉʉ ya sa Ariɛ́l sɨɨ, Kʉʉ yúgu kaa wool ́, kʉʉ ɓəəwʉ yȩ vʉ móo nəəgɨ, kɔ́ ́ nán tóó ka nə́d viddí máa wɔgɔ. 8 Wʉ́n man kan nán tóó go̧om ̧ ka ya̧ga̧, ka nə́d bin dɨ hȩn lál ́ɨ, ma ka ním sii leená mánɔ. Hȩn a maa dúú gáá kʉʉ ya sa gʉʉ Siyɔ́ŋ sɨɨ máa wʉ yȩnɔ. v. 9-16 – cf. Esa 6. 9-12 (WB 28. 25-27 ; Mrk 7. 6-13) 9 Hȩn máa yȩ a kɔ́ ví la ɓáꞌ, a yə̧ə̧ ví la nɔ́ɔ ́ kəd, a kíí ví, Kóó kíí zɔn doo né si ̧ꞌ, ví dááb, kóó kíí zɔn hȩn né si ̧ꞌ. 10 11 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ súꞌ ví kan nɔ́ɔ ́ nəm, tʉ́ꞌ anábi vʉ nɔ́ɔ,́ súꞌ ́ gan ho̧lȩ́ vʉ yúú. Hȩn i ho̧ ꞌwaapád s ń́ mbaa kɔ́ ́ debtere tóó kʉʉ tʉ́ꞌ ma kʉʉ tii pʉ́ nán tóó ka záŋ́ga hȩn gaa né, ma kʉʉ o̧ddʉ : “A̧ m záŋ́ga la ʉ́ hȩn yɛ ʉ́”, ma ka h ̧́ ̧́ : “mí kan néélȩ́ a̧n záŋ́ga máa pɛ́l ́, moo tʉ́ꞌʉyyʉ́”, máa wɔgɔ. 12 Dɨ kɔ́ ́ kʉʉ pʉ́ nán tóó ka záŋ́ga hȩn gaan né debtere yȩ a záŋ́ga ʉ́ ma ka h ̧́ ̧́ : “Mí záŋ́ga hȩn gaa né” máa wɔgɔ. 13 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ : “Nán yȩ vʉ duun ya̧ga̧,́ vʉ naꞌan ya̧g fɨfɨɨl ́, a̧máa zo̧o ́ ̧́ voo ɗii kan mí o̧.́ Vʉ ndɔgɔn moo ka hȩn kɔ́l ́ voo nɔ mánɔ. 14 Moo woo nɔ ma míń duu túꞌud vʉ hȩn sa̧ga̧ vʉ, Nán kɛb vʉ́ ń tid kɛb voo, ́ moo gaal ́ vʉ́ ń tid moo gaal ́ voo. 54 15 L ́n nán kʉʉ yʉg moo taal ́ voo moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ a gaa sá máa vʉ sʉ́ꞌʉ́. Kʉʉ la yʉ́g hȩn kɔ́ ya dimmí tée, vʉ o̧ : Nóo ho̧ vɔ́ lá ? Nóo ho̧ gaa vɔ́ lá ?” 16 Yee hȩn yʉ́nné ́ téé yɛ lá ? Nóo ka ho̧ ́ gbág yo̧oļ ȩ́ ma ka o̧ ba hád vanne lá ? Ma hȩn kʉʉ mbɔ́g máa s ́ń o̧ “Nán ka mbɔ́gɔn máa wʉ yɛnaa” ? Gbág tóó ká o̧ ́ yo̧oļ ȩ́ bii ba kan kɛb pɛ́láa ? v. 17-24 – cf. Esa 32. 15-17 (2 Kor 3. 13-16) 17 18 Zaa tée hág Libáŋ wʉ́ń tii bab laꞌ, vʉ́ń ho̧ bab laꞌ yȩ kɔ́ ́ kɔd wɔgɔ. Za̧g ́ a̧ woo tée nán tɔ́g pɛ́l ́ vʉ́ń ki moo debterel ́, vʉ́ń vúd dimmí, nɔ́ɔ ́ yə̧m voo vʉ́ń tʉ́ꞌʉ́. 19 Tée nán gíḿ vʉń baa dȩꞌ zo̧o ́ ̧́ laa tíŋ́ tíŋ́ moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo, Ɨ ́ ko̧go̧né vʉ́n dȩꞌ zo̧o ́ ̧́ moo hȩn gbo̧o̧ nán Israɛ́l voo woo. 20 Moo sey woo tée nán tóó wʉ́ń mbiin s ́ daga né, Ɨ ́ ba̧am ̧ kɔ́l ́ vʉ́ń s ́ pɛ́l ,́ nán kʉʉ p ̧́ ̧́ daga vʉ bi kɔ́ vʉ ɓ d́ ná pee vʉ́ń tú ꞌwaa sʉ́ꞌʉ́. 21 Nán yȩ vʉn baa kɔ́ daga vʉ yóꞌ, vʉ p ̧́ ̧́ moo daga voo ya moo mbal ́l ́, vʉ paŋ daga vʉ dɔd moolȩ́ leená téꞌ. 22 Moo woo nɔ ma Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ kíi Yaakúbu woo ka səd Abrahám pee o̧ : “Yaakúbu wʉ́ ń duu kin s ́ sȩ́ḿ né, wʉ́ń duu súꞌun s ́ nɔ́ɔ ́ hágá né.a 23 Waa woo ʉʉ ho̧ baꞌad woo ka kɔ́ tée, vʉ́ń naꞌ yéé míí, Vʉ́ń naꞌ Tayɨɨ Yaakúbu woo, vʉ́ń tʉʉ tíŋ́ Tayɨɨ Israɛ́l wool ́. 24 a Nán ́ ya̧ŋ vʉ́ń kɛ, ́ yúú néélȩ́ vʉ́ń gbɔ nán vʉ́ń túꞌud vʉ moo. “wʉ́ń duu súꞌun s ́ nɔ́ɔ́ hágá né”. Eb. “gbɔg tíí woo s ́ń duu v í̧ ̧n s ́ né”. 55 30 v. 1-7 – cf. Esa 31. 1-3 ; 20 ; Yer 17. 5 1 L ́n waa kʉʉ néé yúú máa vʉ sʉ́ꞌʉ́ , moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo nɔ. Vʉ kɔ́ hȩn ́ kańn o̧n vʉ né, vʉ la ta ya̧g ka to̧on ̧ mí ní máa kan nán vʉ, Vʉ kɔ́ hȩn ɓ ́d haꞌan dagal .́ 2 Vʉ zʉʉ hág Mísiral ́, vʉ o̧n mí ní, vʉ la yʉ́g Farɔ́ŋ wool ́, vʉ soo yʉ́gg ́ yigid nán Mísira vool ́. 3 Kíí la soo sɨɨl ́ Farɔ́ŋ wool ́ yȩ, sȩ́ḿ s ́n kɔ́ ví ʉ́, Yigid nán Mísira voo kíí la yʉg wʉl ́ yȩ dɨ ví fó̧ó̧ vunníi. 4 5 Ɨ ́ nii víí vʉ dɨ s ́ Soánné, nán kíí baꞌ vʉ pee vʉ dɨ Hanɛ́ss .́ Nán máa yȩ vʉ́ń sɨɨn vʉ né, vʉ́ń mbaa kan sȩ́ḿ, vʉ́ń sɨɨn vʉ né, Vʉ́ń kɔ́ hȩn tóó pʉ́n vʉ né, a̧máa vʉ́ń gbɔd vʉ də́ń sȩ́ḿme. 6 Hȩn ho̧g ́ kaꞌ Negɛ́ɛb á vʉ o̧ : “Nán vʉ pa̧ŋ ya hȩn naa voo vʉ, vʉ gáŋ vʉ wamndel ́, Vʉ gáŋ hȩn kan ŋgeloba, vʉ pa̧n nán ʉʉ sɨɨn vʉ né máa ; Vʉ duu hág ka pa̧ŋ gíḿmí, hi ̧naa kəə vool ́ kan bɨɨg dʉ kə́ŋ́ vool ́ kan kəgə vʉ. 7 Yʉ́gg ́ hág Mísiral ́ máa woo hȩn leeɨ, ma káń beewʉ Raháb ́ túlí yȩnɔ.b v. 8- 17 – cf. Esa 28. 14-22 ; Yer 5. 23-29 ; Yéé 52. 9 ; 62. 10-12 8 ꞌYa̧ꞌa̧ yɛ máa, a̧m la bə̧ꞌ hȩn yɛ ꞌyɛ́ ꞌyɛgɛ hȩn bə̧"ȩ́lȩ́, A̧ m bə̧ꞌ ꞌyɛ́ moo sey tóó nɔ, moo a mbaa káákáá. a b Kaꞌ gbɔ́zammé. Túꞌ : “mí ho̧ hȩn máa yȩ hȩn leeɨ”. 56 9 Moo nán yȩ vʉ nán yúú néélȩ́, vʉ waa vbád vʉyʉ, Waa kʉʉ sɛ́n dooká Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo kilí né máa vʉyʉ. 10 Vʉ o̧d ́ gan vʉ : “I ho̧ gan sá” ; vʉ o̧d anábi vʉ : “I o̧d vɔ́ moo yȩ́ń sá, i o̧d vɔ́ moo ka to̧od ̧ vɔ́ mánɔ, i o̧d vɔ́ vóó moo vbáddɨ. 11 12 I lúú la hiņ aalȩ́, i séé la ka" ́, i luu la Tayɨɨ Israɛ́l vóól ́ ka" ́ yɛl ́.” Moo woo nɔ ma Tayɨɨ Israɛ́l o̧ : “Kíí kéé moo míí gbɔ, kíí la duu moo lee vʉ, kíí ꞌyɛ́ zó̧ó̧ wʉl ́ máa, 13 Hȩn ɓ ́d víí s ń́ mbaa kɔ́ ́ vəgə ka yeꞌey máa wɔgɔ, Kɔ́ ́ garú tóó ka yeꞌey doꞌ dágá, ma ka túm doꞌ dágá máa wɔgɔ. 14 Túm kɔ́ ́ gbág hád ka ꞌwoy wɔgɔ, gbág kʉʉ gbɔ́ ꞌwoo zɛ́zɛ́g mánɔ ; Kpəə woo tóó dágá aga maan ɗa" ́ vɛl ́ né, maan mam yaal ́ ziŋŋí ni a̧ḿ ́ .” 15 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ Israɛ́l o̧ : “Hȩn a səd ví máa zó̧ó̧ tiiníi ; I nəə, ví ꞌyɛ́ zó̧ó̧ [mííl ]̧́ tée víń nuŋ néélȩ́, a̧máa ví sɛ́n né. 16 Ví o̧ : Vɔ́ń lúú ɗug kan goꞌoy vʉyʉ. Máa i lúú s ́ɨ ! [Ví o̧] bíń ɗáá móóta ɗug kɛl ́ vʉyʉ, a̧máa ́ kʉʉ nɛŋ duu ví pee vʉ kɛ ɗug yɛ́ǵ mba ví. 17 Nán dágá ɗéŋ́ wʉ́ ń kɔ́ fo̧o ́ ̧́ uzinɛɛre vʉ dʉ́ ʉ́, víń lúud fó̧ó̧ nɔ́nɔ́ vʉ ɗug ; Tée nán ʉʉ kéé máa vʉ́ń mbaa kɔ́ ́ hȩn hi ̧naa tú"í tóó wɔgɔ yúú gʉʉl ,́ Víń tii móo darapóo yúú gʉʉ waa tóól ɨ́ .” v. 18-26 – cf. Eze 37. 21 ; Yéé 30. 6 18 A̧ máa Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ h ̧́ ̧́ bi kɔ́d ví zó̧ó̧ nánne, wʉ́ń lúú ho̧ gíḿ gaad ví, Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ kɔ́ woo hȩn ka dʉʉ mánɔ. Dʉʉd nán kʉʉ ꞌyɛ́ zo̧o ́ ̧́ wool ́ máa vʉyʉ. 57 19 Nán Siyɔ́ŋ kíí waa kaa Yerúsalɛm vʉ, víń duu ka̧g ́ a̧n s ́ né. A̧ m wa̧a̧ wa̧ya̧g tée, wʉ́ń ho̧ gíḿ gaam. A ki la moo móó náꞌ tée, wʉ́ ń h í̧ ̧m ya̧g. 20 Moo a mba ví kɛb tée, wʉ́ń pʉ́ ví hȩn láá, wʉ́ń pʉ́ ví mam sey i kan hȩn tóó pɛ́l ́ téel ́ ; Nán moo tú"í móó vʉ́ń duu yʉ́gʉn s ́ né, mɔ́ń ho̧ vʉ kan nɔ́ɔ ́ móó. 21 Mɔ́ń ki yɛ́ǵ a o̧m moo pigim : “Hinaa wʉ yɛnɔ, a̧m duu nag nánné, a̧m duu nag kpáag ́” máa. 22 Tée mɔ́n ho̧ hȩn kʉʉ mbɔ́g vʉ kan sɨɨde kan do̧ꞌ ma kíí naꞌ vʉ yȩ kɔ́ ́ hȩn s í̧ ̧d vʉ wɔgɔ, Víń gáŋ́ gbóo vʉ kɔ́ ́ hȩn sa̧ꞌ́ a̧d wɔgɔ, mɔ́ń o̧d vʉ : “I lúú yɛl ́ !” 23 A̧ m ba hȩn hágá tée, wʉ́ ń kɔ́ mam wʉ́ń naŋ, hág s ń́ pʉ́m hȩn láá to̧o̧ ɓʉʉl ́ naꞌa. Sey woo tée hȩn buulí móó vʉ́ń tɛ̧ŋ ꞌwaa la ho̧g ́ o̧.́ 24 Ndaa kan wamnde hȩn baal ́ móó vʉ́ń nuŋ hȩn láá ta̧m nán ʉʉ tɨꞌ kan to̧ŋ fa̧an ̧ kan goom máa. 25 Sey nɔm wa̧"ȩ́lȩ́, vəgə ʉʉ dɨ túmní tée, ziŋ vʉ́ń hi ̧ꞌ yúú gʉʉ gbo̧o̧ vʉl ́ kan gʉʉ waa vʉ a̧ḿ ́ . 26 Sȩȩ s ń́ tú móo za̧g ́ a̧ȩ, zá̧ga̧ wʉ́ń duu tú mba hȩn doꞌ gúńdɛm (kɔ́ ́ túlí báꞌ gúńdɛm wɔgɔ), Sey Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ a go̧o̧ ndɔg nán woo voo, a kɔ́ ndɔ́g voo a yó̧ tɛ́nɔ. v. 27-33 – cf. Esa 29. 5-8 27 I ki yéé Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo ka yaa ya ɗiilí naꞌa yȩnɔ. Zo̧o ́ ̧́ yȩ́é ̧ woo ɓʉʉ ʉ́, pi mbaa móo veeɨ ; moo woo ya̧gá̧ mbaa móo vee gbo̧o̧ tóó nɔ. 28 Wə̧m woo man kan mam ka zʉʉ, ka ya̧ dɔg vəgə́ mánɔ ; 58 Wʉ́ń nam zig vʉ́ń tú, wʉ́ń mbaa móo baa vʉn gaꞌad vu hɨɨ dɨ ya̧ga̧.́ 29 Tée víń bee yéé kɔ́ ́ sey kʉʉ baa kɔ́ náb viddí pee wɔgɔ, Víń dȩꞌ zó̧ó̧ kɔ́ ́ nán tóó ka dɨ dɔgg ́ gʉʉ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wool ́, isȩꞌȩm nán Israɛ́l vool ́, ma kʉʉ úudu lɨtɨd máa wɔgɔ. 30 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń kɔ́ víń ki yɛ́ǵ zál ́ woo, wʉ́ń luu nag kan zo̧o ́ ̧́ yȩ́é ̧ moo hȩn si ̧ꞌiņ í, Wʉ́ń yaa kan vee gbo̧o̧ tóó, kan mam nané gbo̧o̧, kan sápéém gbo̧o,̧ kan taꞌab vʉ a̧ḿ ́ . 31 Nán Asúur ʉʉ ki la yɛ́ǵ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo náꞌ tée, vʉ́ń tʉʉ yəyəg, Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń laꞌad vʉ loo. 32 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ a vəə loo nag dágá tée, vʉ́ń baa wa̧a̧ dɛn kan ko̧ŋ vʉ a̧ḿ ́ ; Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń luu nag sa vʉ sɨɨ. 33 Vʉ waa laꞌ hȩn a̧nné ꞌyɛ́ ɗii sʉ́ꞌʉ́. Vʉ waad gbanii Asúurʉ ; sú la wʉl ́ nɛɛ la wʉl ́ a̧ḿ ́ . Laꞌ vee woo ɓʉʉ la wʉl .́ Wə̧m Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo wʉ́ńnɔ sa vee yȩ, wʉ́ń yaa móo ziŋ vee tóó nɔ. 31 v. 1-3 – cf. Esa 30. 1-7 ; 36. 6,9 ; Yéé 20. 8-9 1 L ́n nán kʉʉ zʉʉ hág Mísiral ́ bi la yʉ́g wʉl ,́ Kʉʉ ꞌyɛ́ zó̧ó̧ goꞌoy voo kan móóta voo vʉl ́ moo kʉʉ ɓʉʉ, Kʉʉ haꞌ zo̧o ́ ̧́ ́ goꞌoy ɗáál ́ vool ́ máa vʉ sʉ́ꞌʉ́. Vʉ tii nɔ́ɔ ́ ho̧n Tayɨɨ Israɛ́l né, vʉ soon Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ né. 2 A̧ máa wʉ a̧ḿ ́ dɨ kan kɛbbʉ́, wʉ pa̧ŋ zó̧ó̧ v í̧ ņ í ; ka o̧ moo tée, kɔ́ hȩn woo duu wʉl .́ Wʉ́ń lúú sɨɨ kan nán ɓ ́d vʉ, kan nán ́ kʉʉ nda doo wool ́ yȩ vʉ a̧ḿ ́ . 59 3 Nán Mísira vʉ nánán vʉyʉ, vʉ tayɨɨɨ pɛ́l ́. Goꞌoy voo vʉ fó̧ó̧ pʉ́ggɨ, vʉ yigidi pɛ́l .́ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ a yo̧o̧ nag tée, ɨ hȩn sɨɨl ́ wʉ́ń fə́n, ́ kʉʉ sɨɨwʉ pee wʉ́ń wa̧a ́ ,̧́ ya voo idú a̧ḿ ́ vʉ ꞌwáa sʉ́ꞌʉ́. v. 4-9 – cf. Esa 30. 27 ; 37. 26 ; Gɛ 21. 30-31 4 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧n : “Kəə baꞌa kóó kəə waa tóó ka h ̧́ ̧́ hȩn ma"ȩ́ ma ka wə́ꞌ tée, Kóó ́ mbee tʉl ́ ʉʉ sʉ́g wa̧ad ̧ ʉ wa̧ya̧g a̧ḿ ́ , hȩ tóó kannɔ kan wa̧ya̧g voo kan lɛ́gg ́ voo né. Dúú voo a̧ḿ ́ zánnɔ né. Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ a yaa sɨɨ kɔ́l ́ yúú gʉʉ Siyɔ́ŋŋ ́ kan gʉʉ waa wool ́ tée, s ́ń dɨ ́ yo̧go̧. 5 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń wáá kaa Yerúsalɛm kɔ́ ́ nɔ́g waa kʉʉ tɨꞌ kpakpag wáá waa vʉ máa wɔgɔ. Wʉ́ń wááwʉ, wʉ́ń biggʉ, wʉ́ń səddʉ. 6 7 Waa Israɛ́l vʉ, i fíí ya ́ kíí kéé gbɔgɔ la kəd pee wool .́ Za̧g ́ a̧ woo tée kóó nɔ́nná wʉ́ń kéé tayɨɨ lee woo kʉʉ mbɔ́g kan sɨɨde kan do̧ꞌ yȩ vʉ gbóo la, Tayɨɨ lee máa kíí mbɔ́g kan nag hȩn ɓ ́d kɔ́l ́ víí yȩ vʉyʉ. 8 Tée pag naa ́ nán ka wʉ tín ní máa s ń́ nɔɔ nán Asúur vʉ, Pag nánán tóó woo s ́nnɔ nɔɔn vʉ né. Hág Asúur wʉ́ń lúud pag naa yȩ ɗug, náá saa sɨɨ kɔ́l ́ woo vʉ́ń tii gbaꞌa. 9 Isȩꞌȩm woo s ń́ lúú ɗug kan dʉ́ ʉ́, ́ nii woo vʉ́ń tʉʉ yəyəg doꞌ darapóo vool ́. Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo nɔ. Vee woo dɨ Siyɔ́ŋŋ ,́ dəə vee woo dɨ Yerúsalɛmmé. 60 32 v. 1-8 – cf. 2 Gba 18. 1-8 ; Yer 23. 5-6 (2 Pi 3. 13) 1 Pig woo tée gbanii wʉ́ń waa gbaŋ woo kan moo yȩ́ń, gbaŋ dii vʉ́ ń kɔ́ hȩn ka líí máa. 2 Aga nɔ́nná wʉ́ń tii hȩn sápéém kan mam gbo̧o̧ biggí pʉ́ fo̧o ́ ̧́ woo ; Vʉ́ń mbaa móo ziŋ tóó ya ꞌwɔ́gɔmé, kɔ́ ́ yigid isȩꞌȩm gbo̧o̧ gbɔŋŋ ́ wɔgɔ. 3 4 Nán ́ kʉʉ dɨ kan nɔ́ɔ ́ vʉ́ń duu yə̧ə̧ né, ́ kʉʉ dɨ kan tɔ́g vʉ́ń ki moo. Nán ́ kʉʉ maꞌan zó̧ó̧ né vʉ́ń ꞌyɛ́ tɔ́g ki moo, ́ ya̧g bəəm vʉ́ń moo la moo dʉʉl ́ naꞌa. Tée vʉ́ń duu been s ́ nán ya̧ŋ nán gbo̧o̧ né, vʉ́ń o̧n nán lee ba nán 5 gbo̧oȩ̧ né 6 Moo aga nán ya̧ŋ h ̧́ ̧́ woo ya̧ŋ kan hȩn ɓ ́d kɔ́l ́ɨ ; Kɔ́ woo hȩn nán gaa Tayɨɨ sá voo, ka o̧ moo tée haa woo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́, Gbɔ nán go̧om ̧ ka ya̧ga̧ kan go̧om ̧ woo silí, gbɔ nán mam ka ꞌwɔddʉ kan mam ꞌwɔnné woo a̧ḿ ́ . 7 Nán lee máa baꞌad woo wʉ yúú nɔɔnée ; Taa woo də́ń moo ɓ ́d moo bi dɔd ́ gíḿ waa hȩn təəl ́l ́ kan vbád bii, sey nán gíḿ kʉʉ laa nán ʉʉ maa bi mooȩ téel ́. 8 A̧ máa nán hȩn dʉʉ kɔ́l ́ máa taa woo hȩn dʉʉ wʉ kɔ́l ́, kɔ́ woo də́ń hȩn ́ niii. v. 9-15 – cf. Esa 3. 16 ; 10. 12-27 ; 24. 1-13 9 Wakȩ́é ̧ kíí taan moo né yȩ ví, i ki moo míí nɔ ; Wakȩ́é ̧ waa zo̧o ́ ̧́ pɛ́l ́ yȩ ví, i ꞌyɛ́ tɔ́g hȩn káń dɨd ví o̧lȩ́ yɛl ́. 10 Veꞌ dágá a ya̧a̧ daa tée, ví dɨ tʉʉl ́ɨ, nán zo̧o ́ ̧́ silí pɛ́l ́ vʉ, Moo tʉ́d sə̧"ȩ́ ꞌwáa sʉ́ꞌʉ́, hȩn bab ɓeené s ́ pɛ́l .́ 61 11 Ɨ ́ kíí taan moo né yȩ i tʉʉ la ʉ́ , ́ zó̧ó̧ silí pɛl ́ zó̧ó̧ a nam ví la ʉ́ ! I sid sa̧am ̧ mbaa la fó̧ó̧ leená, i ta sa̧am ̧ yeel ́. 12 I gbɔ́ dam, ví dȩŋ haa yúú bab kʉʉ pa̧ŋ zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́ yȩ vʉl ́ kan bab kʉʉ lii yȩ́ń vʉl ́, 13 kan hág nán míí voo sa̧ꞌa̧d kʉʉ táꞌ̧ a̧ wʉl ́, kan kíi nán kʉʉ baa dȩꞌ zó̧ó̧ wʉl ,́ kaa ká ka mbaa kan zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́ yȩlȩ́ la ʉ́. 14 Kíi gbaŋ tii gba̧á ,̧́ nán vʉ kéé kaa nán ba kʉʉ baa lɛ́g wʉl ́ pee gbóo la. Gʉʉ waa kan ko̧ꞌ́ vʉ́ń tii la ya mbaal ́ hȩn hó̧g voo, wamnde hó̧g kan pʉ́g tóó vʉ́ńnɔ mbaa wʉl ́, 15 ... Ha̧a ́ ̧́ s ́ń ya̧ sey yigid/wə̧m Tayɨɨ woo a sí zʉʉ baa vílí. Pig woo tée ya ꞌwɔ́gɔm s ́ń tii bab laꞌ, tée bab laꞌ s ́ń tii kɔd. v. 16-20 – cf. Eze 34. 25-30 ; 36. 24-30 16 17 Hȩn dʉʉ kɔ́l ́ s ́n fȩȩ gbɔŋ ꞌwaapád, moo yȩ́ń s ń́ mbaa bab la" .́ Hȩn dʉʉ kɔ́l ́ s ń pa̧ŋ ka̧ꞌ́ a̧d, hȩn dʉʉ s ́ń pa̧ŋ nəəl ́ kan mbaal ́ ka̧ꞌ́ a̧d ha̧á ̧́ káákáá. 18 Tée nán míí vʉ́ń mbaa ya mbaal ́ ka̧ꞌ́ a̧d ́, ya woo hȩn tóó s ́ń kɔ́n vʉ wʉl ́ né, Vʉ́ń nuŋ nəəlȩ́ wʉl ́. 19 20 A̧ máa kɔd s ́ń tú kan mbee taꞌab, kaa gbo̧o̧ s ́ń túm. Nán kíí ba hȩn duu ya̧g mammé, kan ́ kíí tan ndaa vʉ kan wamnde vʉ né yȩ, dʉʉd víw. 33 v. 1-12 – cf. Esa 10. 5-19 ; Yéé 46 1 Móó káḿ l ́d nán vʉ hȩn ma nán tóó ka l ́n mɔ́ móó hȩn né yȩ, l ́n mɔ́ sʉ́ꞌʉ́ . 62 Ɨ ́ móó káḿ fa̧á ̧́ nán vʉ hȩn ma nán tóó ka fá̧an ̧ mɔ́ móó hȩn né yȩnɔ. Sey a̧m tud hȩn ꞌwaa tée, mɔ́ń dɨ túlí a̧ḿ ́ ; a̧m yɔg nán vʉ ꞌwaa tée, vʉ́ń dɨm yɔgg ́ a̧ḿ ́ . 2 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ vóó, a̧m ho̧ gíḿ gaad vɔ́ s ́nná ! Vɔ́ ꞌyɛ́ zo̧o ́ ̧́ dɨ móólȩ́. A̧ m ka vɔ́ nagá̧ ya̧g ka̧ꞌa̧m pád, a̧m səd vɔ́ sey moo ka mba vɔ́ kɛb téel ́. 3 Mam ka duŋ tée, zig gáá vʉ lúú ɗug ; káḿ lúú yúba tée, nán vʉ hɨꞌɨ kpaa. 4 Vʉ sʉg hȩn kʉʉ fa̧á ̧́ sɨɨl ́ kɔ́ ́ sig kʉʉ sʉ́g wɔgɔ ; nán vʉ sʉ́g laa wʉl ́ kan ɗug móo siggi. 5 Na"ȩ́ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo mba kɛbbɨ, moo mbaa dɨ woo yúba, kɔ́ hȩn dʉʉ kan moo yȩ́ń hi ̧ꞌ Siyɔ́ŋŋ ́. 6 Mɔ́ń mbaa ka̧ꞌ́ a̧dná, hȩn naa sə́nné moo wʉ yȩnɔ ; Hȩn naa móó máa wʉ kɛb, kan hȩn gaal ́ kan Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ndɔgg ́ɨ. 7 8 Ariɛ́l lɛ́g tə́ḿmé, nán kʉʉ pa moo ka̧ꞌ́ a̧d vʉ béꞌ ka̧ń ́ huy huy. Hi ̧naa vʉ mbaa leená, nán tóó ya̧a̧ né. Vʉ gə dooká, vʉ ɓéé nán kaa vʉ, vʉ naꞌan nán tóó né. 9 Kaa mbaa la gíḿna kan zo̧o ́ ̧́ v í̧ ̧ní, hág Libáŋ mbaa kan sȩ́ḿ. Sarɔ́ŋ yaa móo hág ꞌwɔ́gɔme. Basán kan Karmɛ́l vʉ nam, haꞌad voo yɔŋ ꞌwaa sʉ́ꞌʉ́ . 10 11 12 Ma Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ : “ꞌYa̧ꞌa̧ yɛ máa míń lúú, míń dii yúba, míń nuŋ lʉgʉd. Ví kɔ́ ha̧g zúgud, ví ha̧a̧ hó̧d ; wə̧m víí wʉ vee a a̧n ví mánɔ. Zig hágá vʉ́ń a̧ŋ kan fúŋ́, vʉ́ń mbaa móo sa̧ꞌa̧d kʉʉ sə̧ꞌə̧ ma ka a̧ŋ mánɔ. v. 13-16 – cf. Yéé 15 ; Eb 10. 26-27 13 Nán kíí dɨ ya ɗiilílí, i ki hȩn káń kɔ́ mánɔ ; ́ kíí dɨ bə́ꞌ, i ho̧ néélȩ́ míí nɔ. 63 14 Nán hȩn ɓ ́d vʉ ki dʉ́ʉ́ Siyɔ́ŋŋ ́, nán gaa Tayɨɨ sá vʉ tʉʉ. Nóo wʉ́ń nda doo dii vɛl ́ lá ? Vee gbo̧o̧ máa yɛ, nóo dɨ kan néélȩ́ maꞌ zó̧ó̧ mbaa wʉl ́ lá ? 15 Nán ́ ka kɔ́ hȩn dʉʉ, ka o̧ moo yȩ́ń, ka sɛ́n hȩn nán woo ɓɛl ́ kan kɔɔg né, Ka ma hȩn kʉʉ pʉ́gʉa, ka yú tɔ́g moo bi kin moo ɓ ́db né, ka wáá nɔ́ɔ ́ bi ho̧n hȩn ɓ ́d né máa, 16 Nán woo wʉ́ ńnɔ mbaa ya lʉ́gʉ́d ́, wʉ́ń yʉ́g mbaa isȩꞌȩm kʉʉ tʉ máalȩ́, Vʉ́ń pa̧nnɔ la hȩn láá wʉl ́ kan mam a̧ḿ ́ . v. 17-24 – cf. 2 MPv 32. 22 ; HH 21. 2-4 17 Tée mɔ́ń ho̧ na"ȩ́ woo kan nɔ́ɔ ́ móó, vʉ́ń ho̧ hág yɛ kan nɛɛlȩ́ woo ꞌwaapád. 18 Tée mɔ́ń taa hȩn ba ka kɔ́m dʉ́ʉ́ pee zó̧oļ́ ȩ́ : “Ɨ ́ hȩn bə̧"ȩ́ pee dɨ téé ? Ɨ ́ lampʉ́ tʉl ́ pee dɨ téé ? Ɨ ́ kaa tʉl ́ pee dɨ téé ? 19 Zig disa̧n kʉʉ o̧ moo tóó nán ka kin ní, kʉʉ o̧ ya̧g tóó káḿ kin ní pee, Mɔ́ń duu ho̧n vʉ s ́ né. 20 Yee kaa Siyɔ́ŋ kóó baa kɔ́ náb wʉl ́ pee wʉ yɛnaa ? Mɔ́ń ho̧ Yerúsalɛm ka mbaa simná yȩ kan nɔ́ɔ ́ móó, waa woo s ń́ duu ho̧n ta̧a ́ ļ́ ȩ́ né, Nán tóó wʉ́ń bugun laꞌ ndam woo vʉ né, nán tóó wʉ́ń buun zaŋ woo vʉ né a̧ḿ ́ . 21 a b Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń túꞌud ba ví néélȩ́ woo wʉl ́, ziŋ gbo̧o̧ vʉ́ń l ́g ́ ya wool ́, Vʉ o̧ hȩn pʉ́l ́ mbʉ́g yʉnée. Eb. : moo yúú nɔɔnée 64 A̧ máa nɛ́ŋ́ waa tóó kan nɛ́ŋ́ gbo̧o̧a tóó s ń́ ya̧a̧ duun wʉl ́ né. 22 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ ́ moo sə̧"ȩ́ baa ví, wʉ ́ dooká pʉ́l ́ baa ví á̧ḿ. Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ gbanii baa ví, wʉ səd ba ví. 23 Vʉ buu zaŋ móó vʉ, vʉ duu tan s ́ laꞌ nɛ́ŋ́ né, vʉ duu tʉ́ʉn s ́ darapóo né a̧ḿ ́ . Tée vʉ́ń fa̧á ̧́ hȩn sɨɨl ́ ɓʉʉl ́ naꞌa, ́ doo pɛ́l ́ vʉ́ń fa̧á ̧́ hȩn a̧ḿ ́ . 24 Nán tóó wʉ́ń duu o̧n : “Hȩn ho̧on ̧ ɔ́” né. Hȩn ɓ ́d nán Yerúsalɛm voo wʉ́ń ho̧ kéél ́ gbɔl ́. 34 Cf. Esa 63. 1-6 ; Yer 49. 7-22 ; Eze 25. 12-14 ; Oba 1 1 Zig gáá vʉ, i séé ya ki ʉ́ ; nán hág tóó vʉ, i bíí tɔ́ggɨ ; hág kan hȩn ka wʉl ́ pádb, 2 Zo̧o ́ ̧́ yȩ́é ̧ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo dɨ sílí zʉʉ zig hág vool ́ ꞌwaapád. Zo̧o ́ ̧́ yȩ́é ̧ woo wʉ́ ń zʉʉ só̧oź̧ e voo vool ́, wʉ́ń tud vʉ tunní gbo̧oȩ̧ . 3 Vʉ́ń gáŋ nɔm voo vʉ gbóo ya pád, sa̧g voo s ́ń dɔg yúba. Mɛm voo s ́ń l ́g ́ zʉʉ gʉʉ vʉl ́. 4 Hȩn be" ́ vúń hɨꞌɨ ꞌwaa, vʉ́ń ka beꞌ móo píggic, hȩn kʉʉ wʉl ́ vʉ́ń yo̧ŋ móo haꞌad kpaggɨd. 5 Moo pag naa míí kíí s ́ doo be" ́ ʉ́ ; wʉ́ń zʉʉ nán Edɔ́m vool ́, nán káń laa vʉ tunní yȩ vʉyʉ. 6 Pag naa Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo hi ̧ꞌ kan mɛm, ha̧ꞌ kan kúḿ a̧ḿ ́ : Mɛm mbee voo kan ɓee vʉ, kan kúḿ mbee voo nɔ. a b c d Nɛ́ŋ́ gbo̧o̧ = gíŕgí (bateau – cf. Dict. Bohnhoff). Eb. : vʉ faa o̧ doꞌ idú. Eb. : “móo debtereɨ”. Eb. : “móo haꞌad laꞌ doo ka yo̧ŋ mánɔ”. 65 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ dɨ kan hȩn a haꞌ máa Bósral ,́ dɨ nán vʉ wa̧" ́ hág Edɔ́mmé. 7 Zee vʉ́ń nɔɔ kan vʉ, ndaa waa kan ndaa baꞌa vʉ a̧ḿ ́ ; Hág wʉ́ń zɔ mɛm, wʉ́ń ha̧ꞌ kan kúḿ a̧ḿ ́ . Za̧g ́ a̧ woo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń si ̧ꞌiḑ hȩn wʉl ́, veꞌ woo tée wʉ́ń siꞌ̧ i ̧d nán vʉ 8 moo nán Siyɔ́ŋ voo nɔ. 9 Ziŋ waa Edɔ́m vʉ́ń tii kíd, hád zo̧m s ń́ tii gbaa vee, hág yɛ s ́ń tii kíd píími. 10 Vee woo s ́ń ním ní, nim woo wʉ́ń uu mbaa káákáá ; Hág s ́ń tii la gba̧á̧ ̧́ kəd, hȩn tóó wʉ́ń ya̧a̧ duun wʉl ́ né. 11 Hi ̧m naag vʉ́ńnɔ mbaa wʉl ́ kan zaa vʉ, kan hii̧ ̧h í̧ ̧ vʉ kan kpa̧an ̧ ag vʉ. Vʉ́ń tʉ́ʉ́ zaŋ lee ya leel ́. 12 13 Ɨ ́ nii tóó a maꞌ gbaŋ máa wʉ́ń s ́ pɛ́l ,́ gbaŋŋaa vʉ́ń ꞌwáa sʉ́ꞌʉ́. Sa̧ꞌa̧d vʉ́ń tá̧ꞌa̧ dɔg kíi gbaŋ vʉl ́, sa̧ꞌa̧d ́ tóó vʉ́ń ta̧ꞌ́ a̧ kíi naꞌa vʉl ́. Vʉ́ń tii ya mbaal ́ wɔɔg kan gbuug voo nɔ. 14 Pʉ́g ho̧g ́ vʉ kan ya̧ꞌa̧d hó̧g vʉ́ń kan wʉl ́, dugu vʉ́ń béén wʉl ́. Lilída wʉ́ń mbaa wʉl ,́ wʉ́ń nəə wʉl ́. 15 Bɨɨg wʉ́ń dɔ́ wʉl ́, s ń́ pɛd ba̧ꞌ wʉl ,́ s ́ń buu ba̧ꞌ woo wʉl ́, S ́ń keꞌe waa woo vʉ, s ́ń tʉ vʉ wʉl ́ ; bo̧o̧ vʉ́ń sʉ́g wʉl ́ a̧ḿ ́ . 16 I soo debtere Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo, ví záŋ́ga [hȩn kʉʉ o̧ wʉl ]́ : “Hȩn yȩ tóó wʉ́ń tin dágá aga né, tóó s ́ń soon daga né a̧ḿ ́ , Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ o̧ moo yȩ, wə̧m woo wʉ sʉg vʉ. 17 Aga wʉ gbɔ sáásáá yúú vool ́, wʉ tʉ́ ʉ́ zaŋ yȩꞌȩn hág kan nag woo. Vʉ́ń fȩȩ hág yȩ, vʉ́ń mbaa wʉl ́ káákáá. a Eb. : ‫ = לילית‬hȩn viddi. 66 35 Cf. Esa 40. 1-10 ; 41. 17-20 ; 51. 9-11 ; Yer 31. 7-14 (Mat 11. 2-5 ; Lúg 4. 16-22) 1 Hág ꞌwɔ́gɔm kan gbɔŋ ʉʉ dȩꞌ zó̧ó̧ la ʉ́ ; saag a lɛ́g, a kɔ́ hȩn ʉʉ ko̧ꞌ la ʉ́. 2 Hȩn ko̧ꞌ́ o̧d ʉʉ hi ̧ꞌ wʉl ,́ a lɛ́g, a wa̧a̧ wa̧ya̧g kan zó̧ó̧ dȩ"ȩ́ȩ. Vʉ́ń tii lʉgʉd hág Libáŋ pʉ́gʉ daa, kan na"ȩ́ gʉʉ Karmɛ́l voo kan Sarɔ́ŋ a̧ḿ ́ . Vʉ́ń ho̧ na"ȩ́ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo kan zál ́ Tayɨɨ baa ví woo a̧ḿ ́ . 3 I pʉ́ nag kʉʉ ta̧a̧ yȩ vʉ néélȩ́ la ʉ́, i zigid doo núug kʉʉ tʉʉ yȩ vʉ la ʉ́. 4 I o̧d nán zó̧ó̧ ka tʉʉ vʉ : “I sȩn fo̧o ́ ̧́ la ʉ́, dʉ́ʉ́ a kɔ́ ví sá. I ho̧ Tayɨɨ víí yaa hȩn si ̧ꞌi ̧ní dɨl ́, hȩn sʉ́ʉ́l ́ Tayɨɨ woo nɔ. Wʉ yaa ví sənné.” 5 6 Tée nɔ́ɔ ́ yə̧m voo vʉ́ń tʉ́ꞌʉ́, tɔ́g nán tɔ́g pɛ́l ́ voo vʉ́ń tʉ́ꞌʉ́ a̧ḿ ́ . Nán doo pɛl ́ vʉ́ń wa̧ŋ ́ móo gbóoɨ, ́ kpo̧og ̧ vʉ́ń lɛ́g kan zó̧ó̧ dȩ"ȩ́. Mam wʉ́ń lɛ ya ꞌwɔ́gɔmé, ziŋ waa vʉ́ń l ́g ́ gbɔŋŋ ́. 7 Hád sagad s ́ń tii mam zɔg, mam wʉ́ń ga vúd dɔg hág ꞌwɔ́gɔmé. Ho̧d ́ ꞌméŋ́ s ́ń tii koꞌ kan bee ya mbaal ́ wɔɔg vool .́ 8 Vʉ́ ń yeꞌ hi ̧naa duu wʉl ,́ tée vʉ́ń bee hi ̧naa sʉ́ʉ hi ̧naa Tayɨɨ woo nɔ. Hȩn s í̧ ̧d tóó s ń́ ya̧a̧ duun wʉl ́ né, moo aga Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ yeꞌ hi ̧naa yȩ. Nán ya̧ŋ áḿ ̧ vʉ́ń ba̧a ́ ̧ tin wʉl ́ né. 9 Kəə vʉ́ ń wʉl ́ kan hȩn hȩn ma"ȩ́ tóó vʉ́ń wʉl ́ pɛ́l ́, nán tóó wʉ́ń ho̧n vʉ né. Nán Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo vʉ́ńnɔ duu hi ̧naa yȩ. 10 Nán Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ a səd vʉ máa vʉ́ń fíí ya, vʉ́ ń ya̧ ya Siyɔ́ŋŋ ́ kan zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́, zó̧ó̧ dȩ"ȩ́ voo s ́ń ꞌwáa né. 67 Vʉ́ń mbaa kan zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́, hȩn ndɔ́gɔné voo kan dam gbɔ́l ́ voo ꞌwáa sʉ́ꞌʉ́. 36 Cf. Esa 10. 1-16 ; 2 Gba 18. 13-37 ; 2 MPv 32. 1-16 ; Yéé 94. 3-5,7 1 Sey gbanii Ezekíya ka kɔ́ veꞌ wa̧nɓóꞌ zʉʉ ndaddʉ́ gbaŋŋé máa, Senakeríb gbanii Asúr lúú sɨɨ kan kaa so̧o ́ ̧́ze voo vʉ Yúúdal ,́ vbid vʉ ꞌwaapád. 2 Gbanii Asúr luu Rabsaké kan so̧o ́ ̧́ze vʉ ɓʉʉl ́ naꞌa diga Lakíssí ʉʉ laa gbanii Ezekíya wool ́ Yerúsalɛmmé. Rabsaké vʉ la dii ya kʉʉ ho̧o̧ mam a ya̧a̧ duu wʉl ́ ma a laa dəə mam yúbal ́, hi ̧naa bab nán sa̧am ̧ yooné vool ́. 3 Koygáma Eliyakím Hilkíya waa maa vʉ la, vʉ sʉ́g laa kan Sébna ́ hȩn bə̧"ȩ́ kan ́ ɗeewa tʉl ́ Yoás Asáf waa a̧ḿ ́ . 4 Rabsaké o̧d vʉ : « I la o̧d Ezekíya hȩn gbanaa gbo̧o,̧ gbanii Asúr ka o̧ máa yɔ : “Yee mɔ́ nda doo dɨ ȩnné lá ?” 5 Mí o̧m : Moo yȩ woo moo leeɨ. Nán ka laa sɨɨ tée a laa kan kɛb kan néélȩ́ a̧ḿ ́ . Mɔ́ nda doo dɨ nóo wool ́ ma káḿ bi dȩȩ kɔɔg kan mí yɛ lá ?a 6 Káḿ la nda doo nán Mísira vool ́ yȩ, mɔ́ ɓəg dɨ koꞌ gə́əl ́ ; nán a ɓəg wʉl ́ tée koꞌ yȩ s ́ń saga ʉ́. Nán ka la ɓəg Farɔ́ŋ gbanii Mísira wool ́ tée, hȩn a maawo̧ máa wʉ yȩnɔ. 7 Tóó tée mɔ́ń o̧n bin nda doo dɨ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ bii wool .́ Náá Ezekíya gbɔ gbaa woo vʉʉ ꞌwoo, kíí o̧d nán Yúúda vʉ kan nán Yerúsalɛm vʉ ʉʉ naꞌ Tayɨɨ ya hȩn ha" ́ yɛl b́ mánɔ náa ?” 8 ꞌYa̧ꞌa̧ yɛ máa, a̧m ta ya̧gc kan ́ nii míí gbanii Asúr, tée míń pʉ́m goꞌoy 2000, i dɨ kan nán goꞌoy ɗáálɨ vʉ ʉ́ tɛ́nɔ. a b c Cf. 2 Gba 18. 20. Cf. 2 Gba 16, 10-16. Eb. : ‫( הִ ְתﬠ ֶָרב‬rac. ‫ = )ערב‬am fan moo. 68 9 Yee mɔ́ń kɔ́ née ma mɔ́ń ndaa ́ nii só̧oź̧ e gbanii míí woo tóó dágá aga fii lá ? Mɔ́ la nda móó doo nán Mísira vool ́ moo kʉʉ dɨ kan móóta sɨɨ vʉ kan nán goꞌoy ɗáál ́ vʉ mánɔ. 10 Mɔ́ taa Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ba kan h í̧ ̧ ní tée ka míń lúú ya tud hág yɛ áa ? Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ o̧n : “A̧ m la sa nán hág yȩ vʉ sɨɨ, mɔ́ tud vʉ la ʉ́”. » 11 Eliyakím kan Sébna kan Yoás vʉ o̧d Rabsaké : « A̧ m o̧d vɔ́ ya moo kan ya̧g Arámmɨ, vɔ́ ki ʉ́, a̧m o̧d vɔ́ moo kan ya̧g ebərə́ə sá, moo nán vʉ dɨ doꞌ garúl ́, ka vʉn ki ʉ́. » 12 Rabsaké h í̧ ̧d vʉ : « Gbanii míí bɨꞌ baꞌan ya moo a̧n o̧d víi moo yɛ kan gbanii móó táń na ? Vʉ o̧d nán kʉʉ mbaa garúl ́, kʉʉ dɨ víd voo lál ́ kan zíŋ́ voo zɔl ́ yȩ vʉʉ moo yɛ. » 13 Ma Rabsaké séé la, óo dɔg moo beꞌ yúba kan ya̧g ebərə́ə, o̧ : « I ki moo gbanaa gbo̧o,̧ gbanii Asúr ka o̧ yɛnɔ ! 14 Gbanii o̧ : “Ezekíya a sóó ví moo sá, wʉ́ń sən ví nag mííl ̧́ né ! 15 Ezekíya a zoꞌ ví zó̧ó̧ ꞌyɛ́l ́ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wool ́, a sóó ví Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ban dɨ ví sənné kan kaa yɛ nag gbanii Asúr wool ́ máa sá. 16 I ki moo Ezekíya woo sá, moo gbanii Asúr o̧ : “I soo ka̧ꞌ́ a̧d kan mí, i fíí ya mííl ̧́ tée aga nɔ́nná wʉ́ń lá hȩn bab wool ́, wʉ́ ń mbaa do̧o̧ laꞌ wool ́ a̧ḿ ́ , nɔ́nná wʉ́ń zɔ mam dəə mam wool ,́ 17 ha̧a ́ ̧́ wʉ́ń ya̧ sey a̧nna yaa tée a̧n pa̧ŋ ví laan hág ́ tóó ka man kan ́ víí yɛ máalȩ́. Hág woo tʉ́d hi ̧ꞌ dʉʉl ́ kan doo a̧ḿ ́ ; 18 Ezekíya a sóó ví moo sá, kɔ́ kan o̧d vi Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ban dɨ ví sənnée. Tayɨɨ tóó ka səd nán hág woo vʉ nag gbanii Asúr wool ́ máa dɨláa ? 19 Tayɨɨ kaa Hamát voo kan Arpád vʉ dɨ téé ? Tayɨɨ kaa Sefarvayím voo vʉ dɨ téé ? Vʉ səd Samaríi nag mííl ̧́ áa ? 20 Sa̧am ̧ tayɨɨ hág máa yȩ voo vʉl ́ máa tóó dágá aga səd vʉ mííl ̧́ nagá ó̧ ma [ví la taa] Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ban səd Yerusalɛm nag mííláa ? » 21 Nán vʉ mbaa sim, nán tóó h í̧ ̧n moo yə̧ŋ dágá aga né, moo gbanii [Ezekíya] ba o̧d vʉ nán tóó a h ̧́ ̧́ moo sá. 22 Koygáma Eliyakím Hilkíya waa vʉ 69 kan Sébna ́ hȩn bə̧"ȩ́ kan ́ ɗeewa tʉl ́ Yoás Asáf waa vʉ daa fíí maa la Ezekíya, vʉ dee sa̧am ̧ vool ́ fó̧lȩ́, vʉ ka hȩn Rabsaké ba o̧ pee o̧ddʉ. 37 v. 1-7 – cf. 2 Gba 19. 1-7 ; 1 S 2. 3 1 Gbanii Ezekíya ka ki moo yȩ máa, dee sa̧am ̧ woo, ɓɛ bugu dɔ́, daa laa lig Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wool .́ 2 Ezekíya baꞌ koygáma woo Eliyakím, kan Sébna ́ hȩn bə̧"ȩ́, kan ́ nii nán hȩn ha" ́ voo vʉ, vʉ dɔ́ bugu, vʉ laa anábi Esáya Amós waa wool ́. 3 Vʉ la o̧ddʉ : « Ezekíya baꞌ vɔ́ ya oo o̧m náꞌ : “Za̧g ́ a̧ bəə yɛ za̧g ́ a̧ zo̧o ́ ̧́ to̧"́ ȩ́ kan hȩn si ̧ꞌi ̧ní kan sȩ́ḿmɨ, moo waa vʉ dɨ ha̧yné, a̧máa néélȩ́ waa ha̧aļ ȩ́ sʉ́ ʉ pɛ́l ́. 4 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ móó a ki dɨ wɔ dʉg máa gbanii Asúr ka baꞌ Rabsaké a ya haa Tayɨɨ ka mbaa za̧a ́ d ̧ yɛ ʉ́ lá ? Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ móó si ̧ꞌi ̧d ba ví moo dʉg ka ki yȩ naa ? A̧ m ɓáꞌ Tayɨɨ moo nán kʉʉ kéé yɛ voo la ʉ́ !” » 5 Nán baꞌad gbanii Ezekíya woo pee vʉ daa maa la Esáya. 6 Esáya o̧d vʉ : « I la o̧d ́ nii víí, moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka o̧ máa yɔ : “Dʉ́ʉ́ a kɔ́m móó moo dʉg máa káḿ ki gbanii Asúr ka haan yȩ sá. 7 Míń baꞌadʉ yigid tóó, wʉ́ń ki moo tóó, tée wʉ́ ń daa lúú fíí la hág wool ́ ; mɔ́nnɔ wa̧an ̧ ɔ kan pag né.” » v. 8-38 – cf. Esa 10. 12 ; 2 Gba 19. 8-37 ; 2 MPv 32. 16-22 (Yéé 46 ; 75 ; 1 Sam 2. 4,9,10 8 Rabsaké ka daa fíí la máa, maa gbanii Asúr dɨ sɨɨ kɔ́l ́ kan Líbna, moo ka ki Líbna ba daa lúú s ́ Lakíssí ʉ́ mánɔ. 9 Gbanii Asúr ki moo tóó yúú Tiráka gbanii Kús wool ,́ vʉ o̧ddʉ : « Gbanii Kús dɨ hi ̧naalȩ́ moo bi ya sam sɨɨɨ. » Gbanii Asúr duu baꞌ nán vʉ laa Ezekíya wool ́, o̧d vʉ : 10 « I la o̧d Ezekíya gbanii Yúúda : “Tayɨɨ móó káḿ ꞌyɛ́ zó̧ó̧ wool ́ yȩ a sóom moo Yerúsalɛm ban pɛn gbanii Asúr wool ́ nagá né máa sá. 11 Mɔ́ ki hȩn gbanii Asúr kʉʉ kɔ́ kan hág tóó vʉ, mɔ́ ho̧ kʉʉ tud vʉ, ma tée 70 mɔ́nnɔ sə́d móóa ? 12 Tayɨɨ zig ́ tóó kóó tud vʉ yȩ vʉ səd vʉ áa ? Zig sʉ́ʉ wʉ Gozán, kan Harán, kan Retsɛ́f kan zig Edɛ́n Telasáar ́ yȩ vʉyʉ. 13 Gbanii Hamát vʉ d ́ téé kan ́ Arpád vʉ lá ? Gbanii kaa Sefarvayím kan ́ Héna kan Íva vʉ dɨ téé ? » 14 Ezekíya ɓɛ ɗeewa nán yȩ kʉʉ pa̧ŋ ꞌyɛ́dda Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ tíŋ́, « Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ Israɛ́l káḿ mbaa yúú ya pee, záŋ́ga. Pig woo máa daa dɔg lig Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wool ,́ tɨꞌ ɗeewa pee 15 ɓá"ʉ, o̧ : 16 kerubím vool ,́ móo Tayɨɨ zig hágá vool ́ ꞌwaapád, móo mbɔ́g beꞌ kan hág. 17 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ míí, a̧m bí tɔ́g kin s ́nná ! A̧ m kuu nɔ́ɔ ́ ho̧ s ́nná ! A̧ m ki lá mɔ́ dʉg máa Senakeríb ka baꞌ Rabsaké a ya haa Tayɨɨ yɛnɔ ! Gbanii Asúr vʉ tud zig vʉ, vʉ l ́d hág voo vʉ ʉ́ gínú Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ! 19 18 Vʉ a̧n tayɨɨ zig yȩ voo vʉ vɛl ́ ʉ́ gínú, moo nán vʉʉ mbɔ́g tayɨɨ sʉ́ʉ yȩ vʉ, vʉ dʉd vʉ kan laꞌ, kan ꞌyɛgɛɨ, moo woo nɔ maa kʉʉ ꞌwaa vʉ yȩnɔ. 20 A̧ máa a̧m səd vɔ́ vóó nag Senakeríb wool ́ ʉ́, Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ vóó, tée gbaŋ waal ́ hágá ꞌwaapád vʉ́ń gaa ba mɔ́nnɔ Tayɨɨ dágá ꞌnéŋ́. » 21 Esáya Amós waa baꞌ o̧dda Ezekíya : « Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ Israɛ́l o̧ : “Mí ki ɓá" ́ káḿ ɓáꞌan yúú Senakeríb gbanii Asúr wool ́ yȩ sʉ́ꞌʉ́. 22 Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka o̧ yúú wool ́ máa ka yɔ : Náá gíb waa, wakȩ́é ̧ waa Siyɔ́ŋ dɨm ɓéél ́, dɨ v ́ddɨ ; Wakȩ́é ̧ waa Yerúsalɛm ka ho̧m tée gíí yúú. 23 Yee mɔ́ haa nóo, káḿ vii̧ w ̧ o̧ zo̧o ́ ̧́ yȩlá̧ ? Mɔ́ péꞌe nán woo nɔ́nná ? Mɔ́ ɓéé nɔ́ɔ ́ yúba ho̧ Hȩn gbo̧o̧ Israɛ́l wʉ yȩnaa ? 24 Mɔ́ baꞌ nán vʉ la haa Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́, Mɔ́ naꞌ yúú bin ɗáá gʉʉ vʉ kan móóta sɨɨ bii vʉ, Bin ya̧ dɔg gʉʉ yúú Libáŋ vʉ, Bin dʉ́ dʉʉb gbo̧o̧ vʉ kan sʉ́r ́ kʉʉ dʉʉ mba daga vʉ máa vʉ, Bíń ya̧ dɔg yúú gʉʉ ́ s ꞌ̧́ dí ̧́ kan ziŋ gbo̧o̧ Mísira vʉ a̧ḿ ́ . 71 25 [Mɔ́ o] bin kɛ dəə mam, bin zɔ mam gáá vʉ, Bíń kɔd mam Mísira kan doo bii nɔ. 26 Mɔ́ gaan ba mínnɔ mbɔ́g hȩn yȩ vʉ ꞌyɛ́n ɗiilí naꞌa máa náa ? Mɔ́ gaan ba mínnɔ kɔ́ hȩn yȩ vʉ ꞌyɛ́n tíŋ́ gbɔ́ŋ́ naꞌa náa ? Míi pʉ́m néélȩ́ a̧m kɔ́ hȩn yȩ vʉ, A̧ m tud kaa yȩ vʉ ʉʉ tii gba̧á ȩ̧́ . 27 Nánán voo vʉ kan néélȩ́ tóó pɛ́l ́, Dʉ́ʉ́ mba vʉ kɛb, Vʉ man kan ho̧d ́ vȩ́ꞌȩd ho̧g ́ o̧,́ Vʉ mbaa dɨ kɔ́ ́ ho̧d ́ lig yɛ́ɛǵ ́ wɔgɔ, Vʉ dɨ kɔ́ ́ tʉ́d ka yó̧n ná né ma ka béꞌ ꞌwɔ́l ́ wɔgɔ. 28 A̧ máa mí gaa sey káḿ mbaa hágá, sey káḿ vúd góó kan sey káḿ fíí dɔ́ a̧ḿ ́ , Mí gaa sey káḿ kɔ́ zo̧o ́ ̧́ yȩ́é ̧ kan mí a̧ḿ ́ . 29 Káḿ kɔ́ kɔɔg kan mí, Yúú na"ȩ́ móó ka dɔg ya̧ mííl ̧́ yɛ, Míń gaꞌam za̧ŋ miggí, míń gaꞌam hɨɨ ya̧ga̧,́ Míń pa̧ŋ vȩꞌȩm hi ̧naa káḿ yaa wʉl ́ yȩlȩ́.’ 30 Hȩn a̧m ho̧ hȩn yȩ vʉ gaan wʉl ́ máa yɔ. Nán vʉ lá tʉ́d ka pɛ zʉʉ be" ́ máa veꞌ dágá. Veꞌ idú woo tée vʉ lá tʉ́d ́ ka ta̧ꞌ́ wʉ dágá mánɔ. Veꞌ ta̧an ̧ ɔ́ woo tée víń baa hȩn, víń sə̧ꞌ tʉ́d, víń ndaga laꞌ vʉ tée víń lá laꞌ líid voo. 31 Hȩn a sə́d zig Yúúdal ́ kan hȩn ́ a kéé tée wʉ́ń duu ndag zɛ́gɛ́d, wʉ́ń lii yȩ́ń, 32 moo hȩn z ņ́ tóó wʉ́ń vúd Yerúsalɛmmé, sa̧am ̧ nán ʉʉ kéé gʉʉ Siyɔ́ŋŋ ́ máa vool ́. Hȩn Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ a dɨ kɔ́l ́ máa wʉ yȩnɔ. 33 Moo woo nɔ ma Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ duu o̧ yúú gbanii Asúr wool ́ náꞌ : ‘Wʉ́ń dɔ́n ya kaa yɛl ́ né, Wʉ́ń tʉ́ʉn táa né, Wʉ́ń yȩȩ gɔŋ sɨɨ túꞌun kaa né a̧ḿ ́ ; Wʉ́ń yo̧o̧ hȩn moo bi sannɔ sɨɨ né a̧ḿ ́ . 72 34 Aga wʉ́ ń daa fíí duu hiņ aa woo ba yaa wʉl ́ peel ́, Wʉ́n dɔ́n ka yɛl ́ né. 35 Míń tʉ kaa yɛ, míń səddʉ, Moo aga ka to̧on ̧ mánɔ, moo waa baꞌad míí Davíd woo nɔ.’” » 36 Maleeka Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo vúd vid wool ́, wa̧ꞌ so̧o ́ ̧́ze Asúr vʉ ya vʉn sá̧n mbaa peel ́ fó̧ó̧ 25.000. Nán kʉʉ ním ya̧g ka̧ꞌa̧mé máa, vʉ maa s ́ nɔm vʉ mɛ́ń. 37 Senakeríb gbanii Asúr [ka ho̧ náꞌ máa] daa lúú kan só̧oź̧ e [zín] woo vʉ, fíí ka la, la mbaa la Niníiv ́. 38 Sey tóó ka dɨ tayɨɨ woo Nisrɔ́k ɓá" ́ lig hȩn pʉ́" ́ wool ́ máa, waa woo Adramalɛ́k kan Sarestɛ́r vʉ ya saga kan pag wʉl ,́ ma vʉ daa pee ɗug laa hág Ararádd ́. Waa woo Esár-Hadɔ́n daa pígi daa gbaŋŋ .́ 38 v. 1-8 – cf. 2 Gba 20. 1-11 ; 2 MPv 32. 24 ; 1 Sam 2. 6 ; Zób 5. 18 1 Sey tóól ́ máa, Ezekíya ud ho̧o̧ píím. Anábi Esáya Amós waa la o̧ddʉ : « Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ a̧m o̧d nán vʉ ya̧g nɔm móó nɔa, moo mɔ́ń nɔɔ o̧,́ mɔ́ń za̧a̧ né. » 2 Ezekíya tii nɔ́ɔ ́ gbɔ la vəgəl ́, ɓáꞌ Tayɨɨ, o̧ : 3 « Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ míí, a̧m ho̧ mí duum kan zó̧ó̧ míí ꞌwaapád, mí kɔ́ hȩn káḿ h ̧́ ̧́ a̧ḿ ́ . » Ma Ezekíya béꞌ ka̧ń ́ ne. 4 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧d Esáya moo, o̧ : 5 « A̧ m la o̧d Ezekíya moo ná : “Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ amyée Davíd woo o̧ : Mí ki ɓá" ́ móó sʉꞌʉ́, mí ho̧ mɛm méé móó sʉ́ꞌʉ́ a̧ḿ ́ . Míń haꞌam veꞌ wa̧nɓóꞌ zʉʉ nɔ́nɔ́. 6 Míń səm kan kaa yɛ nag gbanii Asúr wool .́ Míń tʉ kaa yɛ ʉ́ . 7 Hȩn Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka pʉ́ a̧m ho̧ gaa ba bíń kɔ́ hȩn kii o̧m yȩ ó̧ máa wʉ yɛnɔ : 8 Míń kɔ́ yigid za̧g ́ a̧ ka kɔ́ ka fii zʉʉ lig úud Akáz wool ́ yȩ s ́ń fíí pigim degerée wa̧nɓóꞌ” » Ma yigid daa fíí la pigim ya ba fii zʉʉ peel ́, degerée wa̧nɓóꞌ. a Eb. : “A̧ m o̧d nán vʉ hȩn ʉʉ kɔ́ mánɔ”. 73 v. 9-22 – cf. Yon 2. 2-10 ; Yéé 30. 2 9 Sey Ezekíya gbanii Yúúda ka ud ho̧o̧ ma ho̧o̧ ka ka̧"o̧ sʉ́ꞌʉ́ máa, bee yéé náꞌ : 10 « Mín o̧ : “Sey káń mbaa lá dʉʉl ́ naꞌa máa, míń lúú wʉl ́. Mí dɨ laal ́ ya̧g níim kaa nɔmmé veꞌ máa ka kéen yɛl ́.” 11 Mín o̧ : “Míń duu ho̧n s ́ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ hág ná za̧a ́ d ̧ vool ́ né ; Míń duu ho̧n s ́ nán tóó sa̧am ̧ nán kʉʉ mbaa hágá yɛ vool ́ né. 12 Vʉ to̧ꞌ ya mbaal ́ míí gbɔ la ɗiilí naꞌa móo baa waa waa ́ mbee tʉl ́ voo nɔ ; Mí ka mbaal ́ míí kɔ́ ́ nán sa̧am ̧ tȩȩlȩ́ tóó [ka ka sa̧am ̧ ] wɔgɔ, zaŋ woo to̧ꞌo̧y sʉ́ꞌʉ́ ; Mɔ́ ꞌwaan ɓɛl ́ za̧g ́ a̧lȩ́ daa ya̧ la viddí. 13 Mí maꞌ zo̧o ́ ̧́ mbaaa ya tú la wʉl ́ ; [Ɨ ́ ꞌYɛ́l ]́ gəə nɛ́ŋ́ míí vʉ móo kəəɨ. Mɔ́ ꞌwaa kan mí ɓɛl ́ za̧g ́ a̧lȩ́ daa ya̧ la viddí. 14 Mí ka̧ŋ ́ móo gbogbooɨ, mí ká̧ŋ móo gbɔkiii ; Mí ꞌyɛ́ nɔ́ɔ ́ dɔg móólȩ́, moo mban s ́ kɛbbʉ́ ! Moo taal ́ mban kɛbbɨ, Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ míí, a̧m ya sɨɨnɔ́ ! 15 Yee míń o̧ ȩná ? Wʉ o̧n moo, wʉ kɔ́ [hȩn woo]. Pig ho̧o̧ mííl ̧́ yɛ míń pa̧ꞌ́ a̧ s ́ pa̧ꞌ́ a̧née ha̧á ̧́ wʉ́ń ya̧ sey nɔm mííl .̧́ 16 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ dɨ kan nán woo vʉyʉ, vʉ mbaa kan zo̧o ́ ̧́ nán woo nɔ ; wə̧m woo wʉ pʉ́ vʉ vágád.b Aga móo pʉ́n ka̧ꞌ́ a̧d fo̧ĺ ȩ́, móo pʉ́n vágád. a Eb. : ‫( שָׁ וָה‬sáva) – nán tóó gaan zʉʉ hȩn moo máa yɛ ka túꞌu né. Kaꞌ tóó vʉl ́ máa, vʉ tiiwʉ “hȩn ꞌyɛ́l ́”, “hȩn sʉgg ́ ꞌyɛ́l ́”, sey tóó tée “hȩn gʉ́gʉné”. Yɛl ́ yɛ, mbaa kɔ́ ́ kʉʉ ndág nán tóó ꞌyɛ́ ya dágá máa wɔgɔ. b Moo yɛ təə tiiní á̧ḿ. 74 17 Zo̧o ́ ̧́ ndɔ́gɔné míí tii ka̧ꞌ́ a̧d, mɔ́ woo vágád míí vu dɔ bɛ́ɛǵ ́ kan zóo ̧ ̧́ to̧o̧ móó, Mɔ́ gáŋ hȩn ɓ ́d míí vʉ gbóo ꞌwaa la pigim pád. 18 Kaa nɔm wʉn naꞌan mɔ́ né, nɔm wʉ kə̧ꞌ́ ə̧n mɔ́ né a̧ḿ ́ ; Náń kʉʉ dɔ́ zʉʉ bɛ́ɛǵ ́ sʉ́ꞌʉ́ máa vʉ duu ꞌyɛ́n s ́ zó̧ó̧ hȩn dʉʉ kɔ́l ́ móólȩ́ né. 19 Nán za̧a ́ d ̧ vʉʉ naꞌam dágá, kɔ́ ́ mí wɔgɔ ; waa baꞌa vʉ́ń túꞌud waa vʉ hȩn dʉʉ kɔ́l ́ móó. 20 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka sən yɛ, vɔ́ń wa̧a̧ ko̧ŋ kan hȩn úúlí vʉ za̧g ́ a̧ pád lig Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wool ́. » 21 Esáya o̧ : « I ɓɛ ya zɔgɔb kígi dágá. » Vʉ ɓɛ zɔgɔb pee wa̧ꞌ́ ndɔ́ǵ Ezekíya wool ́, ho̧o̧ ka̧"o̧. 22 Moo Ezekíya ba vi Esáya : « Míń gaan ȩn ba bíń dɔg lig Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wool ́ ʉ́ lá ? » 39 v. 1-8 – cf. 2 Gba 20. 12-19 ; 2 MPv 32. 25-26, 30 1 Sey sʉ́ʉ yȩlȩ́ máa Berodák-Baladán Baladán waa, gbanii Babilɔ́n, baꞌ ɗeewa kan hȩn tóó pʉ́ la Ezekíya moo ka ki fó̧ó̧ ba ka ndɔ́gɔwʉ ma ka nuŋ ka̧ꞌ́ a̧d sʉ́ꞌʉ́ mánɔ. 2 Ezekíya fȩȩ gáá woo vʉ, túꞌud vʉ ya ka ꞌyée hȩn naa woo vʉ kan uudi woo vʉ kan hȩn sɨɨ woo kan hȩn naa kʉʉ wʉl ́ pád ; hȩn tóó Ezekíya ba túꞌun vʉ kíi wool ́ kan hág wool ́ né máa pɛ́l ́. 3 Anábi Esáya fíí maa la gbanii Ezekíya, vigi : « Nán yȩ vʉ o̧m ȩná ? Vʉ vúd tɛ́lá ? » Ezekíya h í̧ ̧dʉ : « Vʉ yaa ya ɗii ʉ́, vʉ yaa dɨ Babilɔ́nné. » 4 Esáya duu vigi : « Vʉ ho̧ hȩn woo ȩn kíilí lá ? » Ezekíya o̧ddʉ : « Vʉ ho̧ hȩn kíi mííl ̧́ ꞌwaapád, hȩn naa míí tóó káń túꞌun vʉ né máa pɛ́l ́. » 5 Esáya o̧ddʉ : « A̧ m ki moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo bɔ. 6 “Sey tóól ́ tée nán vʉ́ń dɨ hȩn naa kíi móó amyée kʉʉ sʉg ha̧a ́ ̧́ ꞌya̧ꞌa̧ yɛ fa̧a ́ ļ́ ȩ́ ꞌwaapád 75 laan Babilɔ́nné, hȩn tóó s ́ń kée né. 7 Vʉ́ n fa̧a ́ ̧́ wayée waa móó kʉʉ vúd sii móólȩ́ yȩ vʉ, vʉ́ń tii vʉ nán so̧o̧ vʉ kíi gbanii Babilɔ́n wool .́ ” » 8 Ezekíya o̧d Esáya : « Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo káḿ o̧ yɛ dʉʉ ʉ́. » Duu o̧ : « Moo míń mbaa kan ka̧ꞌ́ a̧d ha̧á ̧́ báꞌ míí wʉ́ń ꞌwáa la wʉl ́. »a a 2 Gba 20. 19 : « Máa ka̧ꞌ́ a̧d wʉ́ń s ́ pɛ́l ́ míń daa nɔɔ la wʉláa ? » 76 Esáya II 40 v. 1-11 – cf. Ezr 1 ; Esa 52. 7-12 ; 62. 10-11 ; Eze 34. 12-16 (Lúg 3. 1-6 ; Yhn 10. 11-30) 1 Tayɨɨ víí o̧ : « I gəd nán míí vʉ ka̧ń ́ la ʉ́, i gəd vʉ ka̧ń ́ la ʉ́. 2 I o̧d nán Yerúsalɛm vʉ moo zo̧o ́ ļ́ ȩ́, i o̧d vʉ dɔg beꞌ yúba gbaꞌa voo ba ꞌwáa sʉ́ ꞌʉ́, hȩn ɓ ́d voo ba ho̧ kéél ́ gbɔl ́ sʉ́ꞌʉ́ a̧ḿ ́ . Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ kɔ́ vʉ sʉ́ʉ́ hȩn ɓ ́d voo doꞌ idú sʉ́ꞌʉ́. » 3 Yɛ́ǵ tóó bee bee [o̧] : « I mbɔ́g hi ̧naa Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo ho̧g ́ ó̧ la ʉ́ ; I zȩȩ hi ̧naa Tayɨɨ baa ví woo gbɔŋŋ ́ la ʉ́ ! 4 Mbʉʉg ʉʉ ho̧ mbínní, gʉʉ kan gʉʉ waa ʉʉ ho̧ su"í ; Gʉʉ laꞌam ʉʉ tii hág ka pɛ, haag ʉʉ tii mbʉʉgɨ ! 5 Tée nán vʉ́ń ho̧ na"ȩ́ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo, nán pád vʉ́ń ho̧go̧, moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ s ́ moo ó̧. » 6 Yɛ́ǵ tóó o̧ : « A̧ m pa mooȩ ! » Ɨ ́ tóó h ̧́ ̧́ : « A̧ n pa ȩná ? » Fo̧o ́ ̧́ pʉ́g pád man kan ho̧d ́ dɨ ; gáálɨ woo man kan hȩn kó̧ꞌo̧d ho̧g ́ o̧ȩ́ . Ho̧d ꞌwɔ́, hȩn kó̧ꞌo̧d mbɛ́, sey wə̧m Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo ka pɛddʉ tɛ́nɔ. Nán 7 [míí] vʉ man kan hó̧ddɨ. 8 9 Ho̧d ́ ꞌwɔ́, hȩn kó̧ꞌo̧d pɛ, a̧máa moo Tayɨɨ baa ví woo mbaa káákáá. Siyɔ́ŋ, a̧m ɗáá dɔg gʉʉ lʉ́gʉ́d tóól ́, mɔ́ pa moo to̧o̧ wʉl ́ ; Yerúsalɛm, a̧m lɛ́g, mɔ́ pa moo to̧o̧ la ʉ́. A̧ m lɛ́ggʉ́, dʉ́ʉ́ a kɔ́m sá, a̧m o̧d kaa Yúúda vʉ : « Tayɨɨ víí wʉ yɛnɔ́ ! » 10 I ho̧ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ ka yaa kan néélȩ́ yȩnɔ ; wʉ́ń waa gbaŋ néélȩ́ naꞌa ; Pa̧ŋ hȩn sʉʉl ́ woo dɨ naga̧,́ hȩn sʉ́ ʉ́l ́ woo ɓə́ədʉ dɨ tíŋ́. 11 Aga wʉ́ń tee hȩn buulí woo vʉ kɔ́ ́ waa tʉ mbee wɔgɔ ; Wʉ́ń gaŋ mbee waa vʉ naga̧,́ wʉ́ń dug vʉ dɔg haal ́, wʉ́ń tee mbee kʉʉ dɨ ꞌyȩ́ȩm. 77 v. 12-26 – cf. Yer 10. 6-16 ; Yéé 8. 2-5 ; Zób 12. 7 ; 26. 7-14; 38 (Rom 11. 33-16) 12 Nóo ka gʉ́ʉ́ mam gbo̧o̧ nag pɛ́ɛǵ ,́ ka gʉ́ʉ́ beꞌ naga̧,́ ka saꞌ hád zo̧m gbág waal ́, Ka sə́ə́ gʉʉ kúúsal ́ ma gʉ́ʉ́, ka haꞌ gʉʉ waa vʉ kílol ́ bi gʉ́ʉ́ zii̧ ̧l ̧́ voo nɔ lá ? 13 14 Nóo ka tə́gə yigid Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo, ka túꞌudʉ moo lá ? Tayɨɨ mba moo kan nán woo nóo ma ka vigi a túꞌud bi hȩn ii kɔ́ lá ? Nán woo nóo ka túꞌud Tayɨɨ kɛb, ka túꞌudʉ moo gaal ́ lá ? 15 Zig hágá vʉ man kan mam ka so̧o̧ zʉʉ ɗagg ́ mánɔ ; Zi ̧i ̧l ̧́ voo dɨ kɔ́ ́ hád zo̧m kʉʉ haꞌ kílolí máa wɔgɔ. Hág mam sa̧am ̧ é vʉ dɨ kɔ́ ́ hád zo̧m ka úgu máa wɔgɔ. 16 17 Vee ha̧ꞌa̧n kan Libáŋ né, hȩn buulí Libáŋ vʉ maan hȩn ha" ́ né. Zig hágá ꞌwaapád vʉ ya̧n hȩn tóó wool ́ tíŋ́ ní, ho̧ vʉ kɔ́ ́ hȩn lee vʉ wɔgɔ. 18 19 Yee báń gʉ́gʉ́n ví Tayɨɨ kan nɔ́nná ? Ȩn man kannɔ lá ? Nán baꞌad tóó wʉ dʉd tayɨɨ lee, naŋ tóó so̧ꞌo̧dʉ do̧ꞌ, tée vʉ ga"ʉ kan za̧ŋ sɨɨde. 20 Nán gíḿ ka pʉ́ꞌ hȩn tée, ɓɛ laꞌ ka mbúgu né mánɔ, Tée la soo naŋ tóó ka gaa baꞌad máa, moo a mbɔ́gɔd bi gbaa ́ a nam né mánɔ. 21 Ví gaa náa ? Ví kin náa ? Vʉ o̧n ví diga dəné wool ́ náa ? Ví taan moo hág do̧o̧ ka dəgən máa náa ? 22 Wʉ ɗáá mbaa hág sa̧am ̧ é, nán hág sʉ́ʉ vʉ mbaa móo siggi. Wʉ tɨꞌ beꞌ móo sa̧am ̧ e, tɨ"ʉ kɔ́ ́ waa waa [kó̧ó̧ kʉʉ tɨꞌ] bi mbaa wʉl ́ máa wɔgɔ. 78 23 24 Wʉ kɔ́ gbanaa vʉ tii hȩn lee, ́ hág tínnía vʉ mbaa la hȩn kee ná. Diga kʉʉ ndagan vʉ lá né, kʉʉ ban vʉ lá né, do̧o̧ voo ka ndaga ná zɛ́gɛ́d hágá né a̧ḿ ́ , [Tayɨɨ] pɛd vʉ, vʉ ꞌwɔ́, sápéém gaŋ vʉ móo zúgudɨ. 25 26 Tayɨɨ o̧ : « Yee víń gʉ́gʉ́n mí kan nóo ma vɔ́ń manná ? » I kuu nɔ́ɔ ́ ho̧ dɔg yúba : nóo ka yɨb hȩn yȩ vʉ lá ? Nóo ka pa̧ŋ vʉ sɨɨl ́ lá ? Aga wʉ bee vʉ yéél ́ yéél .́ Kan néélȩ́ woo kan na"ȩ́ woo nɔ ma tóó dágá aga tin ní. v. 27-31 – cf. Esa 41. 10-14 ; Yéé 84. 6, 13 27 Yaakúbu, Israɛ́l, moo ȩn pȩ́ń káḿ o̧ : « Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gaan hi ̧naa míí ní, Tayɨɨ míí gaan hȩn káń kɔ́n né » lá ? 28 Mɔ́ gaan gaal ́ wʉ náa, kóó vʉ o̧n mɔ́ o̧lȩ́ wʉ náa ? Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ mbaa woo káákáá, wʉ yɨb hág s ꞌ̧́ d. ̧́ Ta̧an ̧ woo né kəd, nán tóó gaan moo taal ́ woo né a̧ḿ ́ . 29 30 31 Wʉ pʉ́ nán ka ta̧a̧ máa néélȩ́, wʉ sȩn ́ nag ka ka̧"o̧ máa fo̧o ́ .̧́ Náá sáŋ́ waa vʉ ta̧a,̧ náá saa vʉ béꞌ naanée. A̧ máa nán kʉʉ ꞌyɛ́ zo̧o ́ ̧́ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wool ́ máa vʉ nuŋ voo néélȩ́ ꞌma̧ŋ ; Vʉ úg móo bo̧o̧ vʉyʉ, vʉ laa ɗug, vʉ ta̧a̧ né kəd ; Kʉʉ laa tée vʉ kin fo̧o ́ ̧́ ta̧aļ ȩ́ né. a Eb. : ‫( שֹׁ פְ טֵ י אֶ ֶרץ‬softé érɛs) = ́ moo sə̧"ȩ́ hágá vʉ. 79 41 v. 1-7 – cf. Esa 45. 1-7 ; Yéé 97. 1, 7-9 1 Hág mam sa̧am ̧ é vʉ, i mbaa simná, ví kin mooȩ ! Zig hágá ʉʉ nuŋ néélȩ́ ꞌma̧ŋŋɨ. Ʉʉ laa tíŋ́, ʉʉ o̧ mooȩ ! Ba sʉ́g laa ví zoꞌ ná moo moo sə̧"ȩ́ȩ. 2 Nóo ka bee [nán] hȩn dʉʉ [kɔ́l ́] vud ya kaꞌ mam naꞌalȩ́ a duu bi ʉ́, Ka pʉ́gʉ néélȩ́ yúú zig hágá vool ́, ka sid gbanii vʉ gbaŋŋ ́, Ka kɔ́ pag voo ka tii hád zo̧m, ka tii kpaa voo kɔ́ ́ zúgud ka úgu wɔgɔ lá ? 3 4 Nɛŋ vʉ duu, duu hi ̧naa tóó kóó doo woo ꞌnáꞌan hág né kəd. Nóo ka kɔ́ hȩn yȩ lá ? Ɨ ́ ka vud hȩn vʉ pád diga díilí mánɔ. Míi Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka ɓə́ə́ tíŋ́, míń duu dɨ lá l ́ ha̧a ́ ̧́ báꞌ s ꞌ̧́ dí. ̧́ 5 Nán hág mam sa̧am ̧ é vʉ ho̧go̧, dʉ́ʉ́ kɔ́ vʉ ; Nán hág s ꞌ̧́ ḑ́ vʉ tʉʉ yəyəg, [vʉ o̧ :] Vʉ séé ya dɨl ́, vʉ dɨ yaal ́ɨ. 6 7 Tóó maa daga, tóó sȩn daga fo̧o ́ ̧́. Ɨ ́ laꞌ dʉnné sȩn naŋ fo̧o ́ ̧́, ́ hȩn gá" ́ kan mbigi sȩn ́ ka vəə zun, tée o̧ yúú hɨɨ bé" ́l ́ : « yɛgɛl ́ ». Tée vʉ gaꞌa hȩna yȩ kan kúúsa moo a nam sá. v. 8-20 – cf. Esa 43. 1-7, 19-21 ; Mik 4. 10-13 (HH 2. 10, 26-27) 8 A̧ máa ́ móó Israɛ́l, waa baꞌad míí Yaakúbu, káń yeem, káḿ vúd Abrahám wool ́, ́ h ̧́ ļ́ ̧́ míí, 9 Móó káń kam ya diga hág s ꞌ̧́ dí, ̧́ káń beem ya ya ɗiilílí, káń o̧m : « Mɔ́ waa baꞌad míí nɔ yɛ, mí yeem sʉ́ꞌʉ́, míń duu kéé gbɔn mɔ́ né. a Tayɨɨ lee kʉʉ tuu yȩnɔ. 80 10 A̧ m ki dʉ́ʉ́ sá, moo mí dɨ kan mɔ́ ó̧ ; zo̧o ́ ̧́ a to̧ꞌ́ o̧m sá, moo míi Tayɨɨ móó ; Mi sȩn mɔ́ fo̧o ́ ̧́, mí maam, mí ka tím kan nag nán míí, mí kɔ́m hȩn dʉʉ. 11 Nán kʉʉ kɔ́ zó̧ó̧ yȩ́é ̧ kan mɔ́ yȩ vʉ́ ń ki sȩ́ḿ ; ́ kʉʉ ɓaan mɔ́ ya̧g vʉ́ń tii hȩn lee, vʉ́ń tú. 12 Mɔ́ń soo ́ ya̧g ɓaal ́ pee vʉ ho̧n s ́ né ; ́ kʉʉ sam sɨɨ vʉ́ń ꞌwáa, vʉ́ń tii hȩn lee. 13 Moo fo̧o ́ ̧́ míí, Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ móó, mí sȩn mɔ́ fo̧o ́ ,̧́ mí o̧m : “A̧ m ki dʉ́ʉ́ sá, mí dɨ kan mɔ́ o̧”́ . 14 A̧ m ndɔg sá Yaakúbu, gaꞌad waa Israɛ́l, káḿ kéé zi ̧i ̧ ní yȩ, mí dɨ kan mɔ́ ó̧. Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ Israɛ́l ka səm yȩ woo nɔ. 15 Mí tiim kɔ́ ́ móóta ꞌma̧ŋ kʉʉ woo, kʉʉ gaꞌa hɨɨ hagg ́ wʉl ́ mánɔ ; Mɔ́ń sa̧ga̧ gʉʉ vu, mɔ́ń tum gʉʉ waa vʉ, vʉ́ń tii móo zúgudɨ. 16 Mɔ́ń yee vʉ, sápéém s ń́ gáŋ vʉ, dudáŋ́ s ́ kɔ́ vʉ́ń hɨꞌɨ ; Tée mɔ́ń dȩꞌ móó zo̧o ́ ̧́ kan Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́, mɔ́ń zuŋ haa yúú Tayɨɨ Israɛ́l wool .́ 17 Ɨ ́ ko̧go̧né kan ́ gíḿ vʉ soo mam nugu né ; soo vəg ꞌwɔ́d vʉ, mam ꞌwɔd vʉ. Fo̧o ́ ̧́ míí Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́, míń ki ɓá" ́ voo ; míí Tayɨɨ Israɛ́l, míń kéé gbɔn vʉ né. 18 Míń kɔ́ ziŋ vʉ́ ń ga vúd zʉʉ gʉʉ vʉl ,́ m haag ́ ; m s ́ń lɛ vúd zʉʉ Ya ꞌwɔ́gɔm s ́ń tii mam zɔg, hág ꞌwɔ́g wʉ́ń maa mam mɛ́ń. 19 Míń ndaga laꞌ gbo̧o̧ vʉ kan laꞌ tóó vʉ ya mam ka wʉl ́ pɛ́l ́ máalȩ́ ; Míń ndaga laꞌ vʉ kə́kə́da ya ꞌwɔ́gg ́, a Ebərə́əl ́ máa vʉ wáꞌa la woo vʉ yéél ́ yéél ́. Laꞌ sʉ́ʉ kʉʉ hág baa vílí pɛ́l ́ máa wʉ kɔ́ káń been vʉ yéél ́ né yɛnɔ. 81 20 Moo ʉʉ ho̧, ʉʉ gaa nag Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo ba wʉ kɔ́ hȩn máa yȩ vʉ, Hȩn yȩ vʉn yaa dɨ Tayɨɨ Israɛ́l wool ́. » v. 21-29 – cf. Esa 43. 9-12 ; 44. 7-20 ; Yer 10. 5 21 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ : « I pa̧ŋ moo víí yan yɛl ́ ! » Gbanii Yaakúbu woo o̧ : « I ya o̧ moo víí yɛl ́ ! » 22 Ʉʉ ya o̧ hȩn ka dɨ ya̧aļ ȩ́ mánɔ. Moo ká kíí o̧ pee, hȩn woo dɨ téé ? I duu faa o̧d vɔ́ ya, vɔ́ ki ꞌyɛ́ tɔ́gg ́, tée vɔ́ń gaa sey a kɔ́y téel ́. Kóó ví o̧ hȩn ʉʉ dɨ lá yaal ́ mánaa ? 23 I o̧ hȩn ka dɨ kɔ́yné tée vɔ́ń gaa ba vín tayɨɨ vʉyʉ. I kɔ́ hȩn dʉʉ, kóó hȩn ɓ ́d tóó, tée vɔ́ń ꞌyɛ́ nɔ́ɔ ́ wʉl ́. 24 25 A̧ máa ví ya̧n hȩn tóó né, nán ka duu moo víí tée kɔ́ hȩn s í̧ ̧di. Mí vuddʉ ya kaꞌ wázammé, yaa ; mí beewʉ ya yéél á diga kaꞌ mam naꞌalȩ́ ; ꞌNáꞌa nán gbo̧o̧ vʉ móo bəddɨ, kɔ́ ́ nán gbág yo̧oļ ȩ́ ka ꞌya̧á ̧́ hád wɔgɔ. 26 Nóo ka pa moo máa yȩ diga dənélȩ́ moo oo gaa lá ? Nɔ́ɔ ́ ka o̧ moo yȩ ká tíŋ́ ma oo o̧ : « Yȩ́ńne » lá ? Nán tóó ba pa moo yȩ máa pɛ́l ́, nán tóó o̧ ꞌyɛ́n né á̧ḿ ; nán tóó kin moo víí ní. 27 Míi dəŋ o̧d Siyɔ́ŋ : « Vʉʉ yɛnɔ ! Vʉʉ yɛnɔ ! » Míi o̧d Yerúsalɛm : « Mí baꞌam ya moo to̧o̧ tóó vʉ dɨl ́ ! » 28 Mí tə́g nɔ́ɔ,́ mí ho̧n nán né ; Nán tóó ka túꞌ moo máa pɛ́l ́, ka míń vi vʉ moo, ka vʉn h í̧ ̧n s ́ née ! 29 Pád vʉ maa hȩn lee vʉ mɛ́ń, baꞌad voo a̧ḿ ́ hȩ leeɨ. Tayɨɨ voo vʉ a̧ḿ ́ vʉ sápééme, vʉ hȩn leeɨ. a Eb. : ba dɨ kan néélȩ́ tii moo yɛ náꞌ á̧ḿ : “wʉ́ń bee yéé míí”, tóó tée : “vʉ beewʉ kan yéé míí”. 82 42 v. 1-12 – cf. Esa 49. 1-9 (Mat 12. 15-21 ; Rom 15. 8-12) Waa baꞌad míí a̧n mbaa kannɔ, nán káń yeewʉ, káń ꞌyɛ́ zó̧ó̧ wool ́ 1 máa wʉ yɛnɔ ; Wʉ́ńnɔ túꞌud zig hágá vʉ hȩn dʉʉ kɔl ́. 2 Wʉ́ń óon moo né, wʉ́ń o̧n moo beꞌ yúba né, nán tóó wʉ́ń kinnɔ daa tə́mmé né. 3 Wʉ́ń gən koꞌ ka kún máa né, wʉ́ń mim vee ka mii ní, a̧máa wʉ́ń pa̧ŋ nán vʉ kan yȩ́ńne. 4 Nag wʉ́ń ka̧ꞌa̧nɔ né, wʉ́ń nda doo fíin pigim né, Séý wʉ́ń waa gbaŋ woo hágá yɛl ́ pȩ́ń, hág mam sa̧am ̧ é vʉ́ń duu dooká woo vʉ pȩ́ń. 5 Moo Tayɨɨ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka mbɔ́g beꞌ, ka tɨ"ʉ, ka o̧ máa wʉ yȩnɔ. Wʉ tɨꞌ hág kan hȩn ka vúd wʉl ́, wʉ pʉ́ hȩn kʉʉ mbaa hágá yȩ vʉ wə̧m, Wʉ pʉ́ hȩn kʉʉ ꞌyȩ́m wʉl ́ yȩ vʉ wə̧m. 6 Fo̧o ́ ̧́ míí Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ mí beem bi səmmɔ́, míń kam naga̧,́ míń tʉm, Míń yee ꞌyɛ́m moo bi ta̧ ya̧g kan nán míí vʉ wʉl ́, moo a̧m tiid zig hágá vʉ ya túlí, 7 Moo a̧m kuu nán yə̧m vʉ nɔ́ɔ,́ a̧m vud gbaꞌa vʉ lig gbaꞌal ́, A̧ m vud nán ́ kʉʉ mbaa ya dimmí vʉ a̧ḿ ́ . 8 Yéé míí Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́, míń tii na"ȩ́ míí pʉ́n nán tóó né, míń pʉ́n tayɨɨ lee vʉ lʉgʉd míí ní. 9 Hȩn tóó vʉ dəŋ ya̧a̧ sʉ́ꞌʉ́, mí duu pad ví ́ tóó vʉ, mí o̧d ví hȩn woo pȩ́ń ʉʉ kɔ́y. 10 I beed Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ yéé ꞌmaŋ tóó, nán hág s ꞌ̧́ dí ̧́ ʉʉ bee yéé kə́"̧ o̧, 83 Ɨ ́ víí kíí kə̧ə́ ̧́ mammé, kan ́ kíí mbaa mam sa̧am ̧ é ví a̧ḿ ́ ! 11 Hág gbɔŋ kan kaa woo vʉ ʉʉ lɛ́g, kaa nán Kedár kʉʉ mbaa wʉl ́ vʉ Kan nán kʉʉ mbaa isȩꞌȩmé ʉʉ lɛ́g a̧ḿ ́ , ʉʉ lɛ́g zʉʉ kan zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́ diga gʉʉ vʉl .́ 12 Nán ʉʉ naꞌ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ,́ ʉʉ kə̧"́ o̧ hág mam sa̧am ̧ é vʉl ́ ! v. 13-17 – cf. Yer 50. 1 (2 Kor 10. 4-5 ; HH 6. 2) 13 ; Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ dɨ vúnní ya kɔ́ ́ gbaŋ sɨɨ tóó wɔgɔ, kɔ́ kɔɔg móo só̧oź̧ e tóó nɔ Lɛ́g dɔg beꞌ yúba, péꞌe ́ maag woo vʉ. 14 Mín mbaa s ́ simná ɗiilí naꞌa, mí maꞌ zo̧o ́ ̧́ mbaa ; ꞌYa̧ꞌa̧ yɛ máa mí wa̧a̧ wa̧ya̧g móo wakȩ́é ̧ tóó ha̧g ka ndɔ́gɔwʉ mánɔ, Mí ndɛ, zo̧o ́ ̧́ ndɔ́gɔné mban sɨ kɛbbʉ́. 15 Míń tum gʉʉ kan gʉʉ waa vʉ, míń kɔ́ haꞌad kan ho̧d ́ vʉ́ń ꞌwɔ́, Ziŋ vʉ́ ń tii hág ꞌwɔ́g, mam təm vʉ́ń ꞌwɔ́d. 16 Mińn pa̧ŋ yə̧m vʉ duun hiņ aa kʉʉ gaa né máalȩ́, míń duun vʉ hi ̧naa kʉʉ gaa né máalȩ́, Míń kɔ́ dim voo s ́ń tii túlí, haag vʉ́ń tii gbɔŋ. Míń kɔ́ hȩn máa yȩ pȩ́ń, míń gbɔn né. 17 Nán kʉʉ nda doo tayɨɨ lee vool ́, kʉʉ o̧d vʉ : « Víi tayɨɨ vóó » yȩ vʉ́ń fíí pigim, sȩ́ḿ s ́ń kɔ́ vʉ. v. 18-25 – cf. MP 28. 30-34 ; Am 4. 6-11 (Mat 13. 9-15) 18 19 Nán tɔ́g pɛ́l ́ i ki ʉ́ ! Nán yə̧m i kuu nɔ́ɔ ́ ho̧ ó̧ ! Nóo yə̧m sʉ́ʉ lá ? Waa baꞌad míí nɔ pɛ́láa ? Nóo ́ tɔ́g pɛ́l ́ sʉ́ʉ lá ? Nán káń ba"ʉ mánɔ pɛ́láa ? Nán tóó ka yə̧ə̧ mba Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ daga gboo kan waa baꞌad máa dɨláa ? 20 Mɔ́ ho̧ hȩn vʉ ɓʉʉl ́ naꞌa, a̧máa mɔ́ haꞌan zó̧ó̧ wʉl ́ né ; 84 Nán vʉ ꞌyɛ́ tɔ́g, a̧máa vʉ kin hȩn hȩn tóó né. 21 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ h ̧́ ̧́ ma pʉ́ dooká gbo̧o̧ ka zá la wʉl ́ máa, moo hȩn dʉʉ kɔ́l ́ɨ. 22 Vʉ fa̧á ̧́ zig [Israɛ́l] vʉ hȩn, vʉ vbid vʉ hȩn, Ma vʉ la tʉ́ꞌ ꞌyée vʉ ndɔ́g vʉl ́, vʉ nda vʉ lig gbaꞌal ́ ; Kʉʉ fa̧á ̧́ vʉ hȩn yȩ, nán tóó sən vʉ né, vʉ vbid vʉ hȩn, nán tóó o̧n dɔg : « A̧ m vȩꞌ ó̧ » né. 23 Yee nóo sa̧am ̧ víílí wʉ́ń ki moo yȩ lá ? Nóo bi ꞌyɛ́ tɔ́g ki hȩn a dɨ yaal ́ yȩ lá ? 24 Nóo kɔ́ kʉʉ fa̧á ̧́ Yaakúbu hȩn, kʉʉ vbid Israɛ́l hȩn ná ? Aga Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́wʉ pɛ́láa ? Ba kɔ́ddʉ ví hȩn ɓ ́d, ba duun ví hȩn ka o̧n né, ba duun ví dooká woo né. 25 Moo woo nɔ ma kɔ́ zo̧o ́ ̧́ yȩ́é ̧ kan Israɛ́l, saga sɨɨ ; Sɨɨ gbɔ daa kannɔ ya pád, gaan hȩn ka maanɔ yȩ né ; sɨɨ tuddʉ, a̧máa taan moo yúú wool ́ né. 43 v. 1-7 – cf. (Esa 48. 20 ; 51. 10-11 ; Yer 32. 36-38) ; (MP 7. 6-9 ; 1 Sam 12. 22) 1 ꞌYa̧ꞌa̧ yɛ máa, Yaakúbu, Israɛ́l, a̧m ki s ́ moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka vum, ka yɨm yȩ woo nɔ : « A̧ m ki dʉ́ʉ́ sá, moo aga míi səm, mí beema yéél ́, mɔ́ míí nɔ. 2 A̧ m dɨ mam sə̧"ȩ́ ya̧aļ ȩ́ tée, mí dɨ kan mɔ́ ó̧. A̧ m ɗáá ziŋ, mam s ́ń gagan mɔ́ né ; A̧ m dɔ́ vɛl ́ si ̧ꞌ, hȩn tóó s ń́ kɔ́n mɔ́ né, vee s ́ń a̧n mɔ́ né. 3 Míi Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ móó, Tayɨɨ Israɛ́l ka səm ; Mí ɓɛ nán Mísira vʉ kan ́ Kús vʉ kan ́ Sába vʉ sʉ́ʉn hȩn yúú móólȩ́. 85 4 Káń ho̧m yȩ mɔ́ hȩn gbo̧o̧ȩ, mí pʉ́m lʉgʉd moo káń h í̧ ̧m mánɔ ; Mí ɓɛ náń tóó vʉ pín kan mɔ́, mí ɓɛ sʉ́ ʉn vʉ hȩn moo a̧m mbaa za̧á d ̧ ɨ. 5 A̧ m ki dʉ́ʉ́ sá, mí dɨ kan mɔ́ ó̧ ; Míń pa̧ŋ nán móó vʉ fii ya mam naꞌalȩ́, míń sʉg zig móó vʉ ya diga mam waal ́. 6 Míń o̧d kaꞌ wázam : “A̧ m pʉ́ ya ʉ́” ; míń o̧d kaꞌ gbɔ́zam : “a̧m ho̧o ́ ̧́ ꞌyɛ́ sá. A̧ m fii wayée waa míí vʉ yan diga hág ɗiilílí, a̧m fii wakȩ́é ̧ waa míí vʉ yan diga hág s ꞌ̧́ dí, ̧́ Nán kʉʉ bee vʉ kan yéé míí, káń ꞌyɛ́ lʉgʉd míí vool ́, káń yɨb vʉ, 7 káń mbɔ́g vʉ yȩ vʉyʉ.” » v. 8-13 – cf. Esa 41. 21-29 8 I vud ya zig yə̧m máa kʉʉ dɨ kan nɔ́ɔ ́ yȩ vʉ, kan ́ kʉʉ ꞌyɛ́ tɔ́g ma kʉʉ kin né yȩ vʉ ʉ́. 9 Zig hág ꞌwaapád ʉʉ sʉ́ggʉ́, nán pád ʉʉ sʉ́ggʉ́. Nóo vool ́ sa̧am ̧ é ka pa moo yɛ lá ? Nóo ka dəŋ o̧ moo see yȩ ꞌyɛ́ lá ? Ʉʉ pa̧ŋ ya nán ya̧g dʉl ́ vʉ, ʉʉ o̧ s ́ moo yȩ́ń voo na ! 10 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ : « Míi yee ví i mbaa ́ ya̧g dʉl ́ míí. I gaa, i ꞌyɛ́ zo̧o ́ ̧́, i ki ba míw ; Tayɨɨ tóó kʉʉ mbɔ́g ka ɓə́ən tíŋ́ máa pɛ́l ́, ́ tóó a yaa pig mííl ̧́ máa pɛ́l ́ a̧ḿ ́ . 11 12 Míi Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́, ́ sənné tóó ka ya̧an ̧ máa pɛ́l .́ Míi pa moo, míi səd hȩn, míi o̧ moo ꞌyɛ́ ; tayɨɨ gáá tóó wʉ víílí sa̧am ̧ é yɛnɔ pɛ́l ́ ; Víi ɨ ya̧g dʉl ́ míí – moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo nɔ – míi Tayɨɨ. 13 Míi mbaa diga sey ka dəŋŋ ́, nán tóó ba səd hȩn mííl ̧́ nagá̧ máa pɛ́l ́; 86 Káń kɔ́ hȩn tée, nóo dɨ kan néélȩ́ l ́d gbɔ lá ? » v. 14-21 – cf. Esa 48. 14, 20-21 ; Vun 14 ; Yer 23. 7-8 14 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ Israɛ́l ka səd ví yȩ o̧ : « Mí sa Babilɔ́n sɨɨ moo víí, mí nɛŋ nán kʉʉ lúú ɗug, Nán Kasdím vʉ zʉn nɛ́ŋ́ voo kʉʉ naꞌ yúú moo woo yȩlȩ́. 15 16 17 Míi Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ víí, míi Tayɨɨ Israɛ́l, gbanii víí. » Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka yeꞌ hi ̧naa mam gbo̧oļ ȩ́, ka dȩȩ hi ̧naa duu mam sa̧am ̧ é, Ka vud móóta sɨɨ kan goꞌoy vʉ kan so̧o ́ ̧́ze vʉ doꞌ dágá, Ka kɔ́ kʉʉ ud ꞌwaa hágá pád, kʉʉ duu lúun s ́ né, Ka tud vʉ, ka a̧n vʉ móo sugud lámme yȩ o̧ : 18 19 « I duu taa hȩn kʉʉ ya̧a̧ yȩ vʉ sá, i ꞌyɛ́ s ́ zo̧o ́ ̧́ hȩn see vʉl ́ sá. Mí dɨ s ́ hȩn ꞌma̧ŋ tóó wʉ kɔ́l ́, ka dəŋ yȩ, ví ho̧ gaa náa ? Míń yeꞌ hi ̧naa duu gbɔŋŋ ́, ziŋ vʉ́ń l ́g ́ ya ꞌwɔgɔmé. 20 Hȩn ho̧g ́ vʉ́ń naꞌan : wɔɔg vʉ kan gbuug vʉ, moo káń pa̧ŋ mam yan gbɔŋŋ ́, Ziŋ kʉʉ l ́g ́ ya ꞌwɔ́gɔmé moo nán míí káń yee vʉ yȩ ʉʉ zɔ !ú mánɔ. 21 Aga míi mbɔ́g vʉ moo ʉʉ naꞌanɔ́. v. 22-28 – cf. Eze 36. 17-24 ; 2 MPv 36. 14-17 22 23 Ma mɔ́ been mí ní Yaakúbu, mɔ́ ta̧a̧ kan mí, Israɛ́l ! Mɔ́ haꞌ mbee vʉ pʉ́n mí ní, mɔ́ pʉ́ꞌ hȩn pʉ́ n mí ní ; Mí pa̧n mɔ́ hȩn təəl ́ vʉ moo hȩn pʉ́" ́ɨ né, mí sȩgȩn mɔ́ moo a̧m uun bi hȩnne né a̧ḿ ́ . 24 Mɔ́ hɨn zʉgʉ kan sɨɨde né, mɔ́ haꞌ kúḿ hȩn ha" ́ pʉ́n mí ní. A̧ máa mɔ́ vii̧ ̧n zo̧o ́ ̧́ kan hȩn ɓ ́d móó vʉ, mɔ́ kɔ́ mí ta̧a̧ kan hȩn kə̧əg ̧ kɔ́l ́ móó. 87 25 Míi naꞌad hȩn ɓ ́d móó vʉ gbɔ moo káń h í̧ ̧m mánɔ, mí duu taan s ́ hȩn kə̧əg ̧ kɔ́l ́ móó né. 26 A̧ m duu o̧n ya s ́ moo ́ móó, ba sʉ́g mba s ́ɨ ! A̧ m dʉ ya̧g pʉ́ s ́ fo̧o ́ ̧́ móó, mɔ́ o̧ s ́ yȩ́n móó na ! 27 Amyée gbo̧o̧ kɔ́ hȩn ɓ ́d, ma nán kʉʉ o̧ moo kan yɛ́ǵ móó vʉ lúú moo kan mí. 28 Moo woo nɔ ma mí vud ́ nii lig hȩn ha" ́ vʉ baꞌad, Mí gbɔ vʉ tud Yaakúbu, mí kɔ́ vʉ h ́ꞌɨ Israɛ́l. » 44 v. 1-5 – cf. Eze 36. 24-30 ; Yoɛ́l 2. 28-29 ; Zak 2. 10-11 (WB 2. 16-18) 1 2 ꞌYa̧ꞌa̧ yɛ máa, a̧m ki bɔ, Yaakúbu waa baꞌad míí, Israɛ́l ́ káń yeem. Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka vum, ka mbɔ́gɔm diga sii naꞌ móó wool ,́ ka tʉm yȩ o̧ : « A̧ m ki dʉ́ʉ́ sá, waa baꞌad míí Yaakúbu, ́ káń ka luum, káń yeem yȩnɔ. 3 Mí dɨ mam túuní hág ꞌwɔ́gg ́, mam wʉ́ń l ́g ́ ya ꞌwɔ́gɔmé ; Míń pʉ́ nán móó vʉ yigida míí, míń bag waa móó vʉ hȩn. 4 5 Vʉ́ ń naꞌ ho̧d ́ d ́ kɔ́ ́ fa̧ꞌ ya̧g mammé wɔgɔ. Nán tóó wʉ́ ń o̧ : “Mí nán Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo nɔ” ; tóó wʉ́ń o̧ woo : “Yéé míí Yaakúbu” ; Tée ́ tóó wʉ́ ń bə̧ꞌ woo nag wool ́ : “Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo nɔ !”, tée vʉ́ń beewʉ Israɛ́l. » v. 6-20 – cf. Esa 43. 8-13 ; 46. 1-8 ; Yer 2. 26-28 ; 10. 1-16 (Yéé 135. 15-18) 6 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbanii Israɛ́l, ka səddʉ, Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ o̧ : a Eb. : wə̧m. 88 « Míi ɓə́ə,́ míi s ꞌ̧́ a̧ḿ ́ . Tayɨɨ tóó ka ya̧a̧ fo̧o ́ ̧́ míí máa pɛ́l .́ 7 Nóo ka pa moo ꞌyɛ́ kɔ́ ́ káń kɔ́ wɔgɔ diga káń dəŋ vud ná ́ tíŋ́ vʉl ́ lá ? Nán woo a o̧n y a s ́ hȩn ka o̧ mánɔ ! ʉʉ o̧ ya s ́ hȩn a dɨ kɔ́yné mána! 8 I ki dʉ́ ʉ́ sá, zó̧ó̧ a tʉʉ ví sá. Mín o̧ hȩn yȩ vʉ ꞌyɛ́n ví lá gbɔ́ŋ́ naꞌa náa? Víi ́ ya̧g dʉl ́ míí, Tayɨɨ tóó ka ya̧a̧ yúú míí máa dɨláa ? Isȩꞌȩm tóó kə́d mín gaa máa pɛ́l ́. 9 Nán kʉʉ dʉd tayɨɨ lee vʉ yȩ vʉ maa nán lee vʉ mɛ́ń ; Hȩn voo kʉʉ mbɔ́g yȩ vʉ pa̧n vʉ hȩn tóó né. Ɨ ́ ya̧g dʉl ́ voo vʉ ho̧n nɔ́ɔ ́ né, sȩ́ḿ kɔ́ vʉ, vʉ gaan hȩn tóó né. » 10 Yee nóo ka mbɔ́g tayɨɨ, ka dʉd laꞌ, ma hȩn tóó ka gɛ vún wʉl ́ né yɛ lá ? 11 Nán kʉʉ kɔ́ baꞌad máa yȩ vʉ pád, vʉ mbaa kan sȩ́ḿ, ́ kʉʉ kɔ́ baꞌad yȩ vʉ nánán vʉyʉ mɛ́ń. Ʉʉ sʉ́g ꞌwaapád, ʉʉ yaa ʉ́. Vʉ́ń ki dʉ́ʉ́ kan sȩ́ḿ a̧ḿ ́ . 12 Naŋ tuu bə́g, kɔ́ baꞌad woo kan kɨddɨ ; tuu mbigi, kɔ́ baꞌad kan nag woo nɔ. Pig woo tée go̧om ̧ ya̧ga̧, s ́ kan néélȩ́ pɛ́l ́. Ka zɔn mam né yȩ, mam ꞌwɔddʉ. 13 Ɨ ́ hȩn dʉnné tʉ́ʉ́ zaŋ, dȩȩ hȩn kan fúŋ́, dʉd hȩn kan bə́g waa, Dȩȩ hȩn woo kan zaŋ hȩn dȩȩlȩ́ ; mbɔ́g nánán waa, dʉʉ la wʉl ́ moo a mbaa li wool ́.a 14 Vʉ dʉ́ laꞌ gbo̧o̧ vʉ kə́kə́d, vʉ yee laꞌ néélȩ́ vʉ kɔdd ́. Tóó tée vʉ ndaga laꞌ tóó kə́d vʉ, mam ka naŋ tée vʉ naꞌ kannɔ.b a b Vʉ o̧ moo gbaa wʉ náꞌ yɛnɔ. Ebərə́əl ́ máa, vʉ wáꞌa laꞌ yȩ vʉ yéél ́ yéél ́. 89 15 Nán vʉ kab laꞌ yȩ vʉ, vʉ o̧on ̧ vee, vʉ dəən hȩn láa wʉl ́. A̧ máa vʉ duu dʉd tayɨɨ kannɔ, vʉ na"o̧, vʉ nəꞌəy wool ́ tíŋ́ ; vʉ mbɔ́g hȩn ma vʉ duu na"o̧. 16 Vʉ kab laꞌ kaꞌ dágá, vʉ ɓɛ tóó dəən ndaa, tóó tée vʉ maa wiꞌ, vʉ lá, vʉ ha̧ꞌ. Kʉʉ dɨ vee o̧oļ ȩ́ tée, vʉ h ́ꞌɨ, vʉ o̧ : « Mí dɨ vee o̧oļ ȩ́, mí ho̧ vee nɔ́ɔȩ́ . » 17 Tée vʉ ɓɛ laꞌ zín woo, vʉ la mbɔ́g tayɨɨ, vʉ nəꞌəy wool ́ tíŋ́, vʉ na"o̧, vʉ o̧ : « Tayɨɨ míí, a̧m sənnɔ́. » 18 Vʉ gaan hȩn tóó né, vʉ kin moo sa̧g né, moo nɔ́ɔ ́ voo ka yə̧ə,̧ Zo̧o ́ ̧́ voo ka taan moo né á̧ḿ mánɔ. 19 Nán tóó ba kɛ dɔg, ba taa moo o̧ : « Mí kab laꞌ yɛ, mi ɓɛ tóó dəən kəm káń lá kannɔ. Ɨ ́ máa káń dʉd a tii tayɨɨɨ yȩ hȩn s í̧ ̧di » máa pɛ́l ́ kəd. 20 Vʉ ꞌyɛ́ zó̧ó̧ húumí, zó̧ó̧ voo sóó vʉ mooȩ. Vʉ́ń sən vágád voo né, vʉ́ń o̧n dɔg : « Hȩn máa káń tíd nagá̧ yɛ hȩn vbáddɨ pɛ́láa ? » né. v. 21-28 – cf. Esa 48. 12-16, 20 ; Ezr 1 (Hos 14. 1-4 ; Mik 7. 18-20) 21 Yaakúbu, a̧m taa hȩn máa yȩ vʉ ʉ́, Israɛ́l, [a̧m zán sá], moo mɔ́ waa baꞌad míí nɔ ; Míi mbɔ́gɔm, mɔ́ waa baꞌad míí nɔ, míń zán gbɔn mɔ́ né. 22 Mí naꞌad hȩn ɓ ́d móó vʉ gbóo móo mam hi ̧i ̧gi ; Mí [naꞌad] hȩn kɔ́l ́ sɔnné móó gbɔ móo sakuddɨ. A̧ m fíí ya mííl ,̧́ moo míi səm. 23 Beꞌ, a̧m dȩꞌ zo̧o ́ ̧́ la ʉ́, moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ kɔ́ s ́ hȩnnɔ́ ! Hág tíŋ́ kan gʉʉ vʉ, i lɛ́g kan zó̧ó̧ dȩ"ȩ́ la ʉ́ ! Kɔd ví, kan laꞌ víí vʉ a̧ḿ ́ ! 90 Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka səd Yaakúbu, ka túꞌud Israɛ́l na"ȩ́ woo yȩ nɔ. 24 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́, ́ sənné móó ka mbɔ́gɔm sii naꞌ móó wool ́ yȩ o̧ : « Míi Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́, míi kɔ́ hȩn pád, míi tɨꞌ beꞌ, mí hʉ́ʉ́ hág, nán tóó maan mí baꞌad yȩ né. 25 Mí tii moo ́ gan ho̧lȩ́ voo hȩn lee, mí ho̧ ́ gan ho̧lȩ́ vʉ nán lee, Mí kɔ́ nán gan ho̧lȩ́ vʉ tii ya̧ŋ, kɛb ́ hȩn gaal ́ voo tii moo ya̧ŋ. 26 A̧ máa mí kɔ́ moo waa baꞌad míí voo mbaa moo yȩ́ń, Hȩn nán káń baꞌ vʉ kʉʉ o̧ tée, hȩn woo kɔ́y. Mí o̧d Yerúsalɛm : “Nán vʉ́ ń waa kaa móó ó̧” ; mí o̧d kaa Yúúda vʉ : “Vʉ́ń fii yo̧o̧ ví ʉ́” ; Míń mbɔ́g lig gbun voo vʉ yo̧o̧ o̧.́ 27 28 Mí o̧d mam ɓ ́d : “A̧ m ꞌwɔ́dda ʉ́” ; mí kɔd ziŋ gbo̧o̧ vʉ. Mí o̧ moo yúú Kirús woolí náꞌ : “Ɨ ́ mbee tʉl ́ míí nɔ, wʉ́ń kɔ́ hȩn káń h ̧́ ̧́ pád”. Mí o̧ moo yúú kaa Yerúsalɛmmé náꞌ : “ʉʉ mbɔ́ggʉ la ʉ́”. Mí duu o̧ moo yúú lig hȩn ha" ́l ́ : “A ho̧ faal ́ yo̧oļ ȩ́ la ʉ́” ». 45 v. 1-8 – cf. Esa 44. 26-28 ; 13. 1-5 ; 43. 1-9 1 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧d Kirús mesíyaa woo : « Mí pʉ́m néélȩ́ moo a̧m mba zig hágá vʉ, A̧ m sid gbanii vʉ gbaŋŋ ́, a̧m tʉꞌʉ ya̧g níim kaa kʉʉ tʉ́ ꞌʉy máa vʉ. 2 Míń ꞌyȩm bə́əm tíŋ́, míń mbɔ́gɔm hi ̧naa, míń ꞌwoo b ́g ́ hɨɨ vʉ, Míń to̧ꞌo̧ hɨɨ kʉʉ tʉ́ꞌ ya̧g níim kannɔ a̧ḿ ́ . a Mesíya kan ya̧g ebərə́ə máa túꞌ nán kʉʉ so̧ꞌoꞌdʉ kúm Tayɨɨ woo mánɔ. 91 3 Míń pʉ́m hȩn naa kʉʉ yʉ́g máa vʉ, tée mɔ́ń gaa ba mínnɔ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ,́ káń beema yéél ́ yȩ, míi Tayɨɨ Israɛ́l. 4 Mí beem yéél ́ moo káń h ̧́ ̧́ zig míí Yaakúbu mánɔ. Aga míi yeewʉ. Kóó káḿ gaan mí ní siꞌ̧ , mí pʉ́m na"ȩ́. 5 Míi Ɨ ́ ꞌYɛ́l ,́ tayɨɨ tóó pɛ́l ́. Kóó káḿ gaan mí ní si ̧ꞌ, míi tam sii. Moo nán ʉʉ gaa mam naꞌalȩ́ kan mam waal ́ a̧ḿ ́ ba mínnɔ Tayɨɨ, ́ 6 tóó ba pɛ́l ́. Míi Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́, tóó pɛ́l ́. 7 Míi vud ya túlí kan dim, míi pʉ́ za̧a̧ kan gíḿ ; fo̧o ́ ̧́ míí, Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ míi kɔ́ hȩn máa yȩ pád. 8 Beꞌ kan sakud yúba ʉʉ duꞌ zʉʉ hȩn dʉʉ kɔ́l ́ ; Hág a tʉ́ꞌʉ́, sə́nné a fȩȩ ya pád, hȩn dʉʉ kɔ́l ́ a yaa a̧ḿ ́ . Míi Ɨ ́ ꞌYɛ́l ,́ míi yɨb nánán vʉ. » v. 9-19 – cf. Esa 44. 6-11 ; 2 MPv 36. 22-23 ; Yer 18. 1-10 (Rom 9. 20-21) 9 L ́n nán ka fa̧ŋ ́ ya̧g kan ́ mbɔ́gg ́ woo máa sʉ́ ꞌʉ́ ! Vʉ yo̧o̧ ví kan hád kɔ́ ́ gbág wɔgɔ. Hád van tóó ká o̧d ́ gbág yo̧oļ é : « Mɔ́ kɔ́ ȩná ? Mɔ́ kan nag pɛ́l ́ » áa ? 10 L ́n nán ka o̧d baꞌ woo : « Moo ȩn káḿ ha̧a̧ ná ? » Tóó tée ka o̧d naꞌ woo : « Moo ȩn káḿ ha̧a̧ ná ? » máa sʉ́ꞌʉ́. 11 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ ka vud Israɛ́l yȩ o̧ : « Nán vʉ vin hȩn a dɨ kɔ́yné yúú waa míí vool ́ kan yúú hȩn káń kɔ́ máalȩ́. 12 Míi mbɔ́g hág, mí mbɔ́g nánán ꞌyɛ́ wʉl ́. Míi tɨꞌ beꞌ, mí o̧d hȩn kʉʉ wʉl ́ pád hȩn ʉʉ kɔ́ máa. 13 Míi vud Kirús moo káń h ̧́ ̧́ hȩn dʉʉ mánɔ. 92 Míń mbɔ́gɔdʉ hi ̧naa, wʉ́ń mbɔ́g kaa míí, wʉ́ ń vud gbaꞌa míí vʉ, hȩn sʉ́ʉ́l ́ tóó s ́ń wʉl ́ pɛ́lí. » Hȩn Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ ka o̧ máa wʉ yȩnɔ. 14 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ : « Hȩn nán Mísira kʉʉ nuŋ, hȩn naa nán Kús voo kan Sába kʉʉ naꞌ naꞌa yȩ vʉ dɨ laal ́ móólȩ́, vʉ́ń tii hȩn dáń móó. Nán yȩ vʉ́ń tó̧ó̧ duum, vʉ́ń ta vʉ zaŋŋ ́ zaŋŋ ́. Vʉ́ń nəꞌəy pʉ́, vʉ́ń ɓáꞌam náꞌ : “Tayɨɨ dɨ móólȩ́ dágá ꞌnéŋ́, ́ tóó duu pɛ́l .́ Tayɨɨ ́ tóó vʉ maa hȩn lee vʉ mɛ́ń.” » 15 16 17 A̧ máa Tayɨɨ Israɛ́l, mɔ́ Tayɨɨ ka yʉ́g mánɔ, móo ́ sənné a̧ḿ ́ . Nán ́ tayɨɨ lee mbɔ́gg ́ vʉ lúú kan sȩ́ḿ ꞌwaapád. Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ səd Israɛ́l, sə́nné woo mbaa káákáá. Víń kin víí sȩ́ḿ né, ha̧á ̧́ káákáá. 18 A̧ máa Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka mbɔ́g beꞌ kan hág yȩ wʉ zigid hág. Gbɔnnɔ la leená né, a̧máa kɔ́ hȩn ʉʉ mbaa wʉl .́ [Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ sʉ́ʉ] o̧ : « Míi Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́, tóó pɛ́l .́ 19 Mí yʉ́g o̧n moo hág tíŋ́, ya dimmí né ; Mí o̧n Yaakúbu : “I soo nugun sa” né. Míí Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ mí o̧ ka moo ha̧d, mí o̧ moo tú la wʉl .́ v. 20-25 – cf. Esa 43. 9 ; Yéé 98. 2-3 (Mrk 16. 15-16 ; Yhn 3. 14-16 ; Rom 14. 9-11 ; Fil 2. 9-11) 20 Nán kíí sɔ́d kéé ya yúkaal ́ yȩ i sʉg, ví séé ya pád. Ɨ ́ kʉʉ pa̧ŋ tayɨɨ laꞌ naga̧,́ kʉʉ ɓáꞌ tayɨɨ ́ ka sən hȩn né yȩ vʉ kɛn né. 21 I pa moo, vi see vʉ ya, ʉʉ sʉ́g mba moo ya vool ́. Nóo ká ka pa moo máa yȩ lá ? Nóo ka o̧ moo yȩ ꞌyɛ́ diga dəné wool ́ lá ? 93 Fo̧o ́ ̧́ míí Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́wʉ pɛ́láa ? Tayɨɨ tóó pɛ́l ́, míi Tayɨɨ ́ ka kɔ́ hȩn dʉʉ, ka səd hȩn. 22 Nán kíí dɨ ya ɗiilílí, i séé ya mííl ̧́ tée víń sə́d, ́ hág s ꞌ̧́ dí ̧́ yȩ víw ! Moo míi Tayɨɨ, ́ tóó pɛ́l ́. 23 Mí sa̧a̧ hȩn kan yúú míí, moo mííl ̧́ ya̧gá̧ máa moo yȩ́ńne ; hȩn káń o̧ tée, nán pín ní. Nán pád vʉ́ń gu doo núug tíŋ́ mííl ,̧́ nán ya̧g pád vʉ́ń sa̧a̧ hȩn kan yéé míí nɔ. » 24 Nán vʉ́ ń o̧n : « Hȩn dʉʉ kan néélȩ́ dɨ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wool ́ dágá ꞌnéŋ́. Nán ba kʉʉ lúú moo kannɔ pee vʉ́ń yaa wool ́ kan sȩ́ḿ. » 25 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ səd waa nán Israɛ́l voo vʉ, wʉ pʉ́ vʉ na"ȩ́ a̧ḿ ́ . 46 v. 1-8 – cf. Yer 50. 2 ; 10. 1-15 1 [Tayɨɨ] Bɛ́n wa̧á ̧́ hágá, Nébo nəꞌəy zʉʉ hágá ; Vʉ gán hȩn buulí vʉ laꞌ dʉnné voo vʉ, a̧máa vʉ zi ̧i ̧ mba hȩn buulí vʉ kɛb, vʉ ta̧a̧ mbaa lɛn. 2 Vʉ wa̧á ̧́ ya voo pád, vʉ sʉ́g túm a̧ḿ ; Vʉ duu s ́ kan néélȩ́ hȩn yȩ gané woo pɛ́l ́, vʉ laa gbaꞌa kan fo̧o ́ ̧́ voo a̧ḿ ́ . 3 Kíi Yaakúbu woo vʉ, i kinnɔ́, nán kíí kéé zig Israɛ́ll ́, Káń gaŋ ví diga kíí vúdd ́, káń gaŋ ví diga pə̧ə́ d ̧ ́ yȩ, 4 Míń gaŋ ví ha̧a ́ ̧́ víń gbo̧o̧ la wʉl ́, míń tíd ví ya̧ la sey yúú hú̧ꞌ víí a tii hee téel ́. Mí kɔ́ s ́ hȩn yȩ ó̧, míń duu gaŋ ví, míń tíd ví, míń səd ví ʉ́. 5 Víń gʉ́gʉ́n mí kan nóo ma vɔ́ń manná ? Ɨ ́ oo man kannɔ máa, nɔ́nná? 94 6 Vʉ duꞌ do̧ꞌ kə́əl ́, vʉ gʉ́ʉ́ sɨɨde kílol ,́ vʉ la sʉ́ʉ́ naŋ tóó a mbɔ́gɔd bi tayɨɨ, Vʉ nəꞌəy wool ́ tíŋ́, vʉ na"o̧. 7 Vʉ gaŋ ha"ʉ bəgəm, vʉ ndaggʉ ya wool ́, dii mbaa wʉl ́. Tayɨɨ yȩ mbaa wʉl ́, duu nam né. Vʉ beewʉ, h í̧ ̧ ní, sən nán tóó ya hȩn təəl ́l ́ né a̧ḿ ́ . v. 8-13 – cf. Esa 41 8 I taa hȩn máa yȩ, ví kɔ́ hȩn yȩ́ńne ; nán hȩn ɓ ́d kɔ́l ́ yȩ i gbɔ hȩn ɓ ́d kɔ́l ́ɨ. 9 I taa hȩn ka ya̧a̧ ɗiilí naꞌa yȩ ó̧ ; Míi Tayɨɨ, tayɨɨ tóó ka man kan mí máa pɛ́l .́ 10 Mí o̧ hȩn a dɨ yaal ́ diga ɗiilí naꞌa ; hȩn ́ ka kɔ́y ná né a̧ḿ ́ mí o̧ ꞌyɛ́ ɗii sʉ́ꞌʉ́. Hȩn káń taa yȩ s ń́ kɔ́yyʉ, míń kɔ́ hȩn káń h ̧́ ̧́ o̧.́ 11 Míi bee ya bo̧o̧ diga mam naꞌalȩ́, mí bee ya nán káń yeewʉ yȩ hág tóól ́ ɗiilí naꞌa. Káń o̧ moo tée, mí kɔ́ hȩn woo ʉ́ ; hȩn káń taa tée, mí kɔ́ ʉ́. 12 13 Nán ki tɔ́g sá i kinnɔ́, ́ kíí ɗii kan hȩn dʉʉ kɔ́l ́ yȩ víw ! Zaa tée moo sə̧"ȩ́ míí s ́ń ya̧ sʉ́ꞌʉ́, ɗiin s ́ né. Sə́nné míí ɗiin s ́ né a̧ḿ ́ . Míń səd Siyɔ́ŋ, míń pʉ́ Israɛ́l lʉgʉd.a 47 Cf. Esa 13 ; Yer 50-51 ; Dan 5 (HH 18) 1 a A̧ m sí mbaa zʉʉ hád zo̧mmé, náá gíb waa Babilɔ́n ; Eb. : “Míń ꞌyɛ́ sənné míí Siyɔ́ŋŋ ́, míń ꞌyɛ́ na"ȩ́ míí Israɛ́ll ́”. 95 A̧ m ka̧a̧ mbaa hágá, wakȩ́é ̧ waa nán Kasdím voo, mɔ́ s ́ kan láan pɛ́l .́ Vʉ́ń duu been mɔ́ s ́ wakȩ́é ̧ dʉʉ, wakȩ́é ̧ to̧o̧ né. 2 A̧ m ɓɛ naag mɔ́ naŋ zo̧mme ; A̧ m sid salabí móó, mɔ́ ka dɔg sa̧am ̧ móó, doo gbʉʉg móó a ho̧y, mɔ́ sə̧ꞌ ziŋ vʉ ya̧a,̧ 3 Nán ʉʉ ho̧ fo̧o ́ ̧́ móó leená, ʉʉ ho̧ hȩn sȩ́ḿ móó nɔ. Mí yaa hȩn si ̧ꞌiņ í dɨl ́, nán tóó wʉ́ń kaan mí ní. 4 5 Ɨ ́ sənné vóó, Tayɨɨ Israɛ́l, kʉʉ beewʉ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ yȩ [o̧] : « A̧ m mbaa hágá simné, mɔ́ dɔ́ la ya dimmí, wakȩ́é ̧ waa nán Kasdím voo. Vʉ́ń duu been mɔ́ s ́ gbaŋ kȩ́é ̧ gbaŋ waal ́ voo né. 6 Ká pee mí kɔ́ zo̧o ́ ̧́ yȩ́é ̧ kan nán míí vʉ, mí tud hȩn gaga míí, mí dɔd vʉ nag kúḿ móólȩ́. Mɔ́ ho̧ gíḿ gaan vʉ né, mɔ́ kɔ́ ́ gbo̧o̧ naa ɓ ́dná. 7 Mɔ́n o̧ : “Míi gbaŋ kȩ́é ̧ ha̧a ́ ̧́ káákáá”, A̧ máa mɔ́ taan moo yúú hȩn yȩ vʉl ́ né, mɔ́ taan hȩn a dɨ yaal ́ né a̧ḿ ́ . 8 ꞌYa̧ꞌa̧ yɛ máa, ́ móó káḿ h ̧́ ̧́ hȩn to̧o,̧ káḿ mbaa dəg, káḿ o̧ zó̧oļ́ ȩ́ : “Aga míw, míń tiin wakȩ́é ̧ yɛd né, nán tóó wʉ́ń ɓɛn mí waa míí vʉ né” yȩ, a̧m ki bɔ. 9 Hȩn máa idú yȩ vʉ dɨm maalȩ́ báꞌ dágá ꞌnéŋ́ : mɔ́ń tid waa móó vʉ, mɔ́ń tii wakȩ́é ̧ yɛd. Hȩn yȩ vʉ dɨm ya yɔgg ́, kóó káḿ laa gam, káḿ pʉ́ꞌ hȩn naꞌa yȩnɔ a̧ḿ ́ . 10 Mɔ́n nda móó doo zo̧o ́ ̧́ v í̧ ģ móólȩ́, mɔ́ o̧ : “Nán tóó ho̧n mí ní”. Kɛb móó kan hȩn gaal ́ móó vʉʉ sóom moo ma káḿ o̧ : “Aga də́ń míw” yȩnɔ. 11 Zo̧o ́ ̧́ v í̧ ņ í dɨ maalȩ́, mɔ́ń pɨgɨ né ; hȩn təəl ́ dɨm maalȩ́, mɔ́ń sɔ́n né. Túlí dɨm maalȩ́, mɔ́ń gaa né. 96 12 A̧ m pʉ́ ꞌ hȩn mbaa wʉl ́, mɔ́ dɔ́ gam mbaa wʉl ,́ káḿ nda doo wʉl ́ diga náá gíb móólȩ́ yȩnɔ. Tóó tée ka mɔ́ń gɛ hȩn tóó nuŋ mɔ́ wʉl ́, nán ka vʉn ndɔgɔm mɔ́ȩ ! 13 Mɔ́ ta̧a̧ kan moo tú"í nán voo : nán kʉʉ gaa beꞌ, kʉʉ bə́ꞌə zoo waa vʉ, Kʉʉ gaa hȩn sȩȩ ꞌmaŋ ka túꞌ kan hȩn a dɨ kɔ́yné yȩ ʉʉ lúú ya səm bɔ. 14 Ya voo pád, vʉ man kan hó̧d vee ka a̧n mánɔ ; vʉ́ń sən fo̧o ́ ̧́ voo vee nɔ́ɔ ́ yȩlȩ́ né. Vee woo vee o̧oļ ȩ́ȩ pɛ́l ́, səgə nán ba mbaa wʉl ́ mánɔ pɛ́l ́ a̧ḿ ́ . 15 Hȩn a maa nán káḿ ta̧a̧ kan gan ho̧lȩ́ vool ́ yȩ vʉ máa wʉ yȩnɔ. Náń káḿ kɔ́ fii kan vʉ pee vʉ dɨ hɨꞌɨné dágá dágá, nán tóó wʉ́ń ya maan mɔ́ né. » 48 v. 1-11 – cf. Esa 42. 8-9, 17-20 ; 43. 8-12, 22, 25 ; Mal 3. 6 1 Nán Yaakúbu woo kíí ꞌyɛ́ yéé Israɛ́l kan zó̧ó̧ dȩ"ȩ́, kíí vúd Yúúda wool ́ yȩ, i ki ʉ́. Ví sa̧a̧ hȩn kan yéé Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo, ví ɓáꞌ Tayɨɨ Israɛ́l, a̧máa dɔ́n zʉʉ zo̧o ́ ļ́ ȩ́ né. 2 Vʉ ɓɛ yéé kaa Tayɨɨ woo ꞌyɛ́ wʉyʉ, vʉ nda doo Tayɨɨ Israɛ́l wool ́, yéé woo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ. 3 Mí o̧ moo yȩ gbɔ́ŋ́naꞌa, mí tad ví ya̧g diga ɗiilí naꞌa ; Mí kɔ́ hȩn woo doꞌ dágá, vʉ kɔ́y ꞌwaapád. 4 Mí gaa ví nán yúú néélȩ́ȩ, vəg móó [mbaa móo] hɨɨɨ, túń móó hɨɨɨ a̧ḿ ́ . 5 Moo woo nɔ ma káń o̧ moo yȩ gbɔ́ŋn ́ aꞌa, ká o̧ ꞌyɛ́ ma hȩn woo a kɔ́y yȩnɔ. Tée víń la o̧n : 97 « Laꞌ káń dʉd yɛ wʉ kɔ́ hȩn yɛ, hȩn dʉnné míí kan laꞌ waa míí vʉʉ kɔ́ » máa né. 6 Mɔ́ ki, mɔ́ ho̧ hȩn ka kɔ́y yɛ, tée víń o̧n moo náa ? ꞌYa̧ꞌa̧ yɛ mí o̧d ví hȩn ꞌma̧ŋ tóó, hȩn ka yʉ́g, kíí gaa né mánɔ. 7 Hȩn see vʉyʉ pɛ́l ́, míń kɔ́ hȩn woo vʉ ꞌya̧ꞌa̧ yɛnɔ. Mɔ́n kin ná hȩn woo né, moo kɔ́ ka mɔ́ń o̧ bin gaa ʉ́. 8 Mɔ́ kin ní, mɔ́ gaa né, tɔ́g móó ba kin na né a̧ḿ ́ . Mí gaa ví nán vbád vʉyʉ, diga pə̧ə́ d ̧ ́ vʉ beem nán yúú néélȩ́ȩ. 9 Mí gbɔ zó̧ó̧ yȩ́é ̧ moo káń h ̧́ ̧́ mánɔa ; Mí maꞌ zó̧ó̧ kan mɔ́, mí tun mɔ́ né, moo aga káń naꞌ fo̧o ́ ̧́ míí mánɔ. 10 11 Mí hɨn mɔ́ kan sɨɨdeɨ né, a̧máa mí nɛɛ ví kan hȩn təəl ́ɨ. Mí kɔ́ hȩn yȩ moo káń h ̧́ ̧́ fó̧ó̧ míí mánɔ ; Dəŋ née míń gbɔ yɛ́ǵ míí a l ́ddá ? Míń tii na"ȩ́ míí gbɔn nán tóó né. v. 12-22 – cf. Esa 40. 9-11 ; 43. 8-21 ; 44. 21 ; Yéé 81. 9-17 12 13 Yaakúbu, a̧m ki ʉ́, Israɛ́l káń beem yȩnɔ ! Míi dɨ tíŋ́, míi s ꞌ̧́ a̧ḿ ́ . Míi mbɔ́g hág kan nag míí, mí tɨꞌ beꞌ kan nag nán míí. Mí bee vʉ náꞌ, vʉ gbɔ vud. 14 I sʉ́g ya ki ya víí pád, nóo ka pa moo yɛ sa̧am ̧ vool ́ lá ? Nán Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka h ̧́ ̧́ máa wʉ́ńnɔ kɔ́ hȩn ka h ̧́ ̧́ kɔ́l ́ kan Babilɔ́n máa, wʉ́ńnɔ si ̧ꞌi ̧d nán Kasdím vʉ. 15 16 Míi o̧ moo, míi beewʉ, míi pa̧ŋŋɔ ya ; hȩn a kɔ́ pád s ́ń vud yúú ʉ́. I séé ya mííl ,̧́ vi ki ʉ́ ! Diga dəné wool ́ mí yʉ́g ma o̧n moo né ; Diga sey hȩn yȩ ka kɔ́y, mí dʉʉl .́ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ wʉ baꞌan ya, wʉ pʉ́n wə̧m woo. a Eb. : “moo yéé míí nɔ”. 98 17 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́, ́ sənné móó, Tayɨɨ Israɛ́l o̧ : « Míi Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ móó, mí túꞌum hȩn moo a dʉʉ pʉ́mmʉ́, Mí pa̧ŋ duun mɔ́ hi ̧naa a̧m duu máalȩ́. 18 Yee ka mɔ́ń ki hen káń o̧mmɔ́ tée, ka mɔ́ń mbaa dʉʉl ́ naꞌa móo ziŋ gbo̧oȩ̧ , Hȩn dʉʉ kɔ́l ́ móó kan l ́g ́ móo mam gbo̧oȩ̧ . 19 Waa móó ka vʉn dab móo hád sagadɨ, Waa sii móó ka vʉn man kan yȩ́ń hád sagadɨ, yéé móó ka náꞌád tin tíŋ́ mííl ̧́ ní. » 20 I vúd lúú ya Babilɔ́nné, i vúd ya sa̧am ̧ nán Kasdím vool ́ ! I pa la moo yȩ kan zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́, nán ʉʉ ki la hág s ꞌ̧́ dí, ̧́ I o̧ : « Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ səd s ́ waa baꞌad woo Yaakúbu ʉ́ ! » 21 Ka pa̧ŋ vʉ duun gbɔŋŋ ́ siꞌ̧ , mam s ́ń ꞌwɔn vʉ né, Wʉ́ń kɔ́ mam s ́ń lɛ vúd ya ꞌyɛgɛl ́, wʉ́ń yeꞌ isȩꞌȩm, mam s ́ń ga vúd ya wʉl ́. 22 Amáa ́ nán zó̧ó̧ v í̧ ̧g voo máa, Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ : « Ka̧ꞌ́ a̧d pɛ́l ́ ! » 49 v. 1-7 – cf. Esa 42. 1-7 ; 52. 13-15 ; 53. 1-3 (Lúg 1. 31 ; 2. 30-32 ; Ac 13. 46-47) 1 Hág mam sa̧am ̧ é vʉ, i ki ʉ́, zig ya ɗiilílí vʉ, i ki a̧ḿ ́ ! Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ been diga ha̧aļ ȩ́ mííl ,̧́ been diga káń vúd sii naꞌ míí wool ́ máalȩ́. 2 Wʉ kɔ́ ya̧g míí hag móo paggɨ, wáan kan yigid nag woo ; Kɔ́n mí tii s ́ɨ hagg ́, yʉg ꞌyɛ́n kəd wool .́ 3 4 O̧ n : « Mɔ́ waa baꞌad míí nɔ Israɛ́l, mí nuŋ na"ȩ́ yúú móólȩ́ ». Ma mí o̧ : « Mí kɔ́ la baꞌad leená téꞌ, mí sȩn fó̧ó̧ túnna nag téꞌ ; A̧ máa Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ h ̧́ ̧́ moo maan mí, hȩn sʉ́ʉ́l ́ míí dɨ Tayɨɨ wool ́. » 99 ꞌYa̧ꞌa̧ yɛ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ dɨ moo o̧lȩ́e. Wʉ mbɔ́gɔn diga pə̧ə́ d ̧ ́ moo a̧n mbaa 5 waa baꞌad bii A̧ n fii Yaakúbu yan biilí, [a̧n fii] nán Israɛ́l kʉʉ dɨ la yúkaal ́ ; Mí nuŋ lʉgʉd Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wool ́, néélȩ́ míí dɨ Tayɨɨ wool ́. 6 O̧ : « Káń ꞌyɛ́m waa baꞌad míí moo a̧m luu Yaakúbu yúba, A̧ m fii nán kéél ́ Israɛ́l vʉ yan yȩ, hȩn waaná"ȩ. Míń kɔ́ mɔ́ń mbaad zig hágá vʉ ya túlí moo a̧m kɔ́ nán ʉʉ sə́d ya̧ laa hág s ꞌ̧́ dí. ̧́ » 7 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ ka səd Israɛ́l o̧d nán ́ kʉʉ ɓééwʉ, Ɨ ́ zig tóó kʉʉ mánnɔ, ka tii gbaꞌa nán gbo̧o̧ voo : « Gbanii ʉʉ ho̧go̧ tée vʉ́ń lúú yúba ; gbaŋŋaa vʉ́ń nəꞌəy pʉ́gʉ, Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ́ hȩn dʉʉ kɔ́l ́, Tayɨɨ Israɛ́l ka yeewʉ mánɔ ». v. 8-13 – cf. Esa 61. 1-4 ; 42. 6-7 ; 11. 10-12 (HH 7. 13-17) 8 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ : « Sey zo̧o ́ ̧́ nán kɔ́l ́l ́ tée, míń kim ɓá" ́, sey sə́nnélȩ́ tée míń kam ; Míń tʉm, míń ꞌyɛ́m hȩn ya̧g tal ́ moo nán míí voo, Mɔ́ń luu hág dɔg yúba, mɔ́ń yȩꞌ ́ kʉʉ ꞌyɛ́n hȩn tóó né vʉ hȩn gaga. 9 Mɔ́ń o̧d gbaꞌa vʉ : “I vúd ya ʉ́ !” Mɔ́ń o̧ ́ kʉʉ dɨ ya dimmí vʉ : “I vúd ya ʉ́ !” Tée vʉ́ń lá duu hi ̧naalȩ́, vʉ́ ń nuŋ ho̧d ́ lál ́ haag vʉl ́ ꞌwaapád. 10 Go̧om ̧ s ́ń duu ya̧n vʉ s ́ né, mam s ́n ꞌwɔn vʉ né a̧ḿ ́ ; Za̧g ́ a̧ s ń́ pin vʉ s ́ né, nɔ́ɔ ́ s ń́ kíin vʉ né, Moo ́ ka ho̧ gíḿ gaad vʉ máa wʉ́ ńnɔ tʉ vʉ, wʉ́ń pa̧ŋ laan vʉ ya̧g mammé. a Eb. : “a̧m pa̧ŋ sə́nné míí laan...” 100 11 12 Míń kɔ́ gʉʉ míí vʉ́ń tii hiņ aa, míń dȩȩ hi ̧naa tóó vʉ. » I ho̧ s ́ kʉʉ dɨ ya fíiní ya ɗiilílí yȩnɔ ! Tóó vʉ yaa kaꞌ wázammé kan mam waal ́, ́ tóó vʉ yaa hág Sinímmí. 13 Beꞌ, a̧m dȩꞌ zo̧o ́ ȩ̧́ ! Hág, a̧m dȩꞌ zó̧ó̧ a̧ḿ ́ ! Gʉʉ i lɛ́g kan zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́ la ʉ́ ! Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ gəd nán woo vʉ ka̧ń ́ , wʉ ho̧ gíḿ gaad ́ gíḿ waa vʉ. v. 14-23 – cf. Esa 60. 1-16 ; 1 Sam 12. 22 (Rom 11) 14 15 Siyɔ́ŋ ká o̧ : « Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ kéé gbɔn sʉ́ꞌʉ́, baꞌá zán mí sʉ́ꞌʉ́ ! » Wakȩ́é ̧ tóó zán waa woo ka dɨ va̧a̧ a̧an ̧ é máa á̧a̧ ? Ho̧ gíḿ gaan waa ka ha̧a̧ kan sii woo máa náa ? Kóó kan záńnɔ si ̧ꞌ, ́ míí máa, míń zán mɔ́ né. 16 Mí dȩȩ ꞌyɛ́m dɨ nag pɛ́ɛǵ mííl ,̧́ mí bə́ꞌə gbamvəgə móó vʉ mbaan wʉl ́. 17 Waa móó vʉ yaa ɗug dɨl ,́ ́ ká kʉʉ l ́d gbɔm, kʉʉ tum pee vʉ́ń vúd lúú ʉ́. 18 A̧ m tə́g nɔ́ɔ ́ ho̧ daa kaꞌ móólȩ́, vʉ sʉ́g dɨ yaal ́ móólȩ́ ; míi Tayɨɨ ́ za̧á d ̧ . Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo nɔ. Mɔ́ń dɔ́ vʉ móo luguɨ, mɔ́ń ta sii móo wakȩ́é ̧ waa ka dɨ wə̧ə̧ laal ́ mánɔ. 19 Nán móó vʉ́ń hi ̧ꞌ, saa móó kan hág móó ba kʉʉ tii gba̧á ̧́ pee vʉ́ń maan vʉ né ; Nán ́ ba kʉʉ wa̧ꞌa̧m pee vʉ́ń lúú voo. 20 Waa máa nán kʉʉ fa̧a ́ ̧́ vʉ luu pee vʉ́ń baa faa o̧m : « Hág maan vɔ́ né, a̧m pʉ́ vɔ́ hág vɔ mbaa wʉl ́.a » a Eb. : “hág maan mí ní, a̧m pʉ́n hág mí mbaa wʉl ́”. 101 21 Tée mɔ́ń taa zó̧oļ́ ȩ́ : « Nóo ka ha̧a̧ waa yɛ vʉ pʉ́n ná ? Mín míí kan waa pɛ́l ́, mí wakȩ́é ̧ zi ̧i ̧i ̧ ; Ká kʉʉ nɛŋ gbɔn yȩ, nóo ka yaa vʉ lá ? Ká pee mí mbaa mí dágá, yee vʉn dɨ tɛ́lá ? » 22 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ o̧ : « Míń luu nag míí dɔg yúba, míń tɨꞌ darapóo míí túꞌud zig gáá vʉ ; Vʉ́n gáŋ wayée waa míí vʉ nag vool ́, vʉ́ń fii vʉ pa̧n ya ; Vʉ́ń gáŋ wakȩ́é ̧ waa míí vʉ bəgəm bəgəm. 23 Gbanii vʉ kan gbaŋŋaa vʉ́ńnɔ tʉm waa vʉ ; Vʉ́ń ud hágá, vʉ́ń nəꞌəy tíŋ́ móólȩ́, vʉ́ń nɛꞌɛd hád zo̧m móólȩ́ dɔl ́, Tée mɔ́ń ho̧ gaa ba mínnɔ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́, nán ka ꞌyɛ́ zo̧o ́ ̧́ mííl ̧́ tée hȩn tóó mbannɔ kɛb né. » v. 24-26 – cf. Yer 30. 10-18 (Eb 2. 14-15) 24 Nán tóó vbid gbaŋ sɨɨ hȩn woo ka fa̧a ́ ̧́ sɨɨl ́ áa ? Gbaꞌa gbaŋ sɨɨ tóó woo sɔ́ddʉ áa ? 25 Ee, Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ : « Vʉ́ń vbid gbaꞌa gbaŋ sɨɨ woo, hȩn woo ka fá̧á̧ sɨɨl ́ wʉ́ń sɔ́ddʉ ʉ́ Míń sa ́ maag móó vʉ sɨɨ, míń səd waa móó vʉ ʉ́. 26 Míń kɔ́ ́ maag móó vʉ́ń lá fó̧ó̧ yo̧go̧ dáń voo, vʉ́ń zɔ mɛm voo kíí móo dooɨ, Tée nán ꞌwaapád vʉ́ń gaa ba minnɔ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka səm, mínnɔ ́ sənné móó, Tayɨɨ Yaakúbu woo ». 50 v. 1-3 – cf. Esa 59. 1-4 ; Yer 3. 6-8 ; 32. 17-23 1 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ : « ɗeewa káń nɛŋ naꞌ víí lig wə̧əļ ȩ́ wʉl ́ máa dɨ téé ? Mí gí ví gbɔd ́ ɓoo duul ́ woo nɔ́nná ? 102 Vʉ gí ví gbɔ moo hȩn ɓ ́d víí nɔ, vʉ nɛŋ naꞌ víí lig wə̧əļ ȩ́. 2 Moo ȩn káń yaa ma káń nugun nán tóó né lá ? Mí bee bee, nán tóó h í̧ ̧ ní moo ȩná ? Nag míí lʉ́g maan a̧n sən ví náa ? Néélȩ́ míí maan a̧n sən ví náa ? Káń séꞌe hȩn tée mam gbo̧o̧ ꞌwɔ́d, mí tii ziŋ vʉ ya ꞌwɔ́gɔm ; Zeꞌ voo vʉ buŋ moo mam ka pɛ́l ́ mánɔ, mam ꞌwɔd vʉ, vʉ nɔɔ. 3 Mí go̧o̧ beꞌ ya dimmí, mí wááwʉ kan sa̧am ̧ .» v. 4-11 – cf. Yéé 40. 7-74 ; Ka̧n ́ 3. 19-33 (Lúg 18. 31-33 ; Fil 2. 5-11 ; Eb 5. 7-10) 4 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ pʉ́ń méé moo gaal ́ moo nag ka ka̧ꞌ nán ma káń o̧ddʉ moo tée, fo̧o ́ ̧́ a sȩ́ńnɔ ó̧ ; Tʉꞌʉ tɔ́g míí ya̧g ka̧ꞌa̧m pád moo a̧n ki moo kɔ́ ́ waa duulí ka ki wɔgɔ. 5 6 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ kuun tɔ́g, mí nda doo fíin pigim né. Mí gbɔd nánán vʉ kúsúgum vʉ gbɔ́, Mí gbɔd vʉ láꞌám vʉ to̧ꞌo̧n mbʉ́g ; Mí yʉgʉn nán kʉʉ tʉ́ꞌʉn sʉd fo̧ĺ ȩ́ máa vʉ túń né. 7 A̧ máa Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ maan, ma káń vun fo̧o ́ ̧́ né yɛnɔ ; Moo woo nɔ ma mí tii gbɔg tíí míí móo ꞌyɛgɛɨ, mí gaa sȩ́m s ́ń kɔ́n mí ní. 8 Ɨ ́ a fȩȩ moo míí máa dɨ bə́ꞌ, nóo wʉ́ń fa̧ŋ ́ ya̧g kan mí lá ? Yaa ba sʉ́g la fáŋ vi s ɨ́ , nóo h ̧́ ̧́ moo fa̧n ́ é kan mí lá ? Nán woo a séé ya bɔ. 9 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ wʉ́ń mbaa kan mí, nóo wʉ́ń kɔ́n yóꞌ lá ? Vʉ dɨ to̧ꞌo̧né ꞌwaapád móo sa̧am ̧ seeɨ, vʉ dɨ mbúgg ́ɨ. 10 Nán tóó sa̧am ̧ víílí ka ndɔg Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ tée a ki moo waa baꞌad woo ka o̧; Nán ka ꞌyȩm dɨ ya dimmí, ka ho̧n ya túlí né tée, a ꞌyɛ́ zó̧ó̧ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wool ́, a nda doo Tayɨɨ wool .́ 103 11 Nán kíí kab vee, kíí tíd káláŋ́ naga̧,́ i laa ya vee kíí kab yȩlȩ́, ya kíí kʉ vee yȩlȩ́ ! Míńnɔ kɔ́ ma hȩn yȩ vʉ́ń maa ví, víń ud kan hȩn ndɔ́gɔnée. 51 v. 1-8 – cf. Esa 42. 1-6 ; 45. 22-25 ; 49. 18-20 ; Eze 36. 33-35 ; Yéé 103. 15-18) 1 Nán kíí soo moo yȩ́ń, kíí soo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ yȩ i kinnɔ́ ! I ꞌyɛ́ nóó isȩꞌȩm kʉʉ dʉd ví wʉl ́ yȩlȩ́, i ho̧ dəə máa kʉʉ woo ví vud dɔg wʉl ́ yȩnɔ. 2 I tii nóó ho̧ avíyée Abraham kan aꞌ víí Sáára ka ha̧a̧ ví yȩnɔ. Mí beewʉ wʉ dágá, a̧máa mí baggʉ hȩn ka duꞌud waa vʉ naꞌa yɛnɔ. 3 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ho̧ gíḿ gaad Siyɔ́ŋ, ka ho̧ gba̧a ́ ̧́ woo máa, kɔ́gɔ la gíḿ ná. Wʉ́ń kɔ́ gba̧a ́ ̧́ woo yȩ s ń́ tii Edɛ́n, hág ꞌwɔ́gɔm woo s ń́ tii bab Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo, Zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́ s ń́ hi ̧ꞌ wool ́, nán vʉ́ń baa bee yéé naꞌ Tayɨɨ. 4 Nán míí vʉ, i kinnɔ́ ; zig míí, i bí tɔ́ggɨ ! Míń vud dooká míí, a mbaad nán vʉ ya túlíi. 5 Hȩn dʉʉ kɔ́l ́ míí dɨ bə́ꞌ, sə́nné míí dɨ ya gbɔl ́ vúnníi ! Míń tíd zig vʉ, nán mam sa̧am ̧ é vʉ́ń ꞌyɛ́ zo̧o ́ ̧́ mííl ,̧́ vʉ́ ń ɓəg mííl ̧́ naga̧.́ 6 I ɓéé nóó dɔg be" ,́ tée ví duu bə́ꞌ zʉʉ nóó hágá ! Beꞌ dɨ tilí móo nimmi, hág s ́ń dee móo sa̧am ̧ e ; Nán hág vʉ́ń wa̧ꞌa̧y móo vamme, A̧ máa sə́nné míí s ́ń mbaa woo káákáá, hȩn dʉʉ míí s ń́ ꞌwáa né. 7 Nán kíí gaa moo yȩ́ń, i ki ʉ́, zig kíí tíd dooká míí yȩ víw ! I sa̧a̧ dʉg nánán voo sá, i ndɔg ya̧g vȩ́ꞌȩd voo sá a̧ḿ ́ . 8 Vʉ dɨ mbúǵgí móo sa̧am ̧ é, bebeꞌem vʉ́ ń lá vʉ móo sugudi. A̧ máa hȩn dʉʉ kɔ́l ́ míí s ́ń mbaa káákáá, sə́nné míí s ́ń ꞌwáa né. 104 v. 9-16 – cf. Esa 35. 3-4 , 10 ; 65. 17-19 ; Yéé 74. 12-23 9 Nag Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo, a̧m ním dɔggʉ́, a̧m ním dɔg, mɔ́ dii néélȩ́ naꞌa ! A̧ m lúú dɔ́g kɔ́ ́ ká tíŋ́ pee wɔgɔ, kɔ́ ́ nán ká tíŋ́ vool ́ pee wɔgɔ. Móo yeꞌen Rahába náa ? Móo san hȩn nii naa [kan táa] mánɔ náa ? 10 Móo kɔn mam gbo̧o̧ náa ? Móo kɔ́n mam ɓ ́d gbo̧o̧ ka ꞌwɔ́n náa ? Móo yeꞌ hi ̧naa duu mam sa̧am ̧ é moo nán káḿ səd vʉ yȩ ʉʉ duun wʉl ́ pɛ́láa ? 11 Nán Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka səd vʉ yȩ vʉ́ń fíí ya, vʉ́ń laa Siyɔ́ŋŋ ́ kan yéé tuu ; Zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́ voo s ń́ ꞌwáa né, s ́ń mbaa vool ́ yúl ́ móo meetawollɨ. Lɛ́gg ́ kan zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́ vʉ́ń sʉ́g wʉl ́, hȩn ndɔ́gɔné kan ndɛl ́ vʉ́ń lúú voo ɗug. 12 Aga míi ka̧ꞌ ví zó̧ó̧ ; Mɔ́ nóo ma káḿ ndɔg nán a dɨ nɔm yɛ lá ? Waa nánán máa man woo kan ho̧d ́ dɨ. 13 Mɔ́ zán Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka vum, ka tɨꞌ beꞌ, ka mbɔ́g hág yȩ a̧a ́ ̧? Nán ka sam sɨɨ tée mɔ́ béꞌ tʉʉl ́ kan dʉ́ʉ́, moo ka yaa tunní mánɔ. Zo̧o ́ ̧́ yȩ́é ̧ woo sʉ́ʉ d ́ s ́ tɛ́lá ? 14 Zaa tée ́ ka súm mbaa hágá pee wʉ́ń sə́d sʉ́ꞌʉ́ ; Wʉ́ń nɔɔn zʉʉ dəəl ́ né, hȩn láá s ́ń geenɔ né a̧ḿ ́ . 15 16 Míi Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka lugud mam gbo̧o,̧ yéé woo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ. Mí ꞌyɛ́m moo ya̧ga̧,́ mí wáam kan nag míí, Moo mí duu dɨ beꞌ tóó tɨ" ,́ mí duu dɨ hág tóó ndagg ́, tée míń o̧d Siyɔ́ŋ: « Ví nán míí vʉyʉ !” » a Ba gaan ví hȩn kʉʉ been Raháb yȩ né, a̧máa túꞌ hȩn tóó ka zá la wʉl ́, ka kɔ́ sȩmnde ɓʉʉl ́ naꞌa mánɔ. Gága né tée vʉ bee hág Mísira wʉ náꞌ yȩnɔ. 105 v. 17-23 – cf. Yer 50. 17 ; Yéé 129 17 Yerúsalɛm, a̧m ním, mɔ́ lúú dɔg yúba, móó káḿ zɔ ɗag waa zo̧o ́ ̧́ yȩ́é ̧ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo, Káḿ neꞌed ɗag waa hȩn tóó ka kée né, káḿ kíí yȩnɔ ! 18 Waa ka ha̧a̧ yȩ vʉ, dágá aga pa̧ga̧nɔ né, waa ka yaa vʉ yȩ dágá aga kannɔ ya nagá̧ né. 19 Hȩn máa idú yȩ vʉ kɔ́y sʉ́ꞌʉ́, yee nóo wʉ́ń gbɔ́m dammá ? Hȩn fa̧á ļ ȩ́ kan túl ́, go̧om ̧ kan paggɨ : yee nóo wʉ́ń gəm ka̧ń ́ ná ? 20 Waa móó vʉ gbəə mbaa tə́mmé móo pʉ́g ka maꞌay kȩgȩlȩ́ mánɔ ; Vʉ gaŋ zo̧o ́ ̧́ yȩ́é ̧ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo, Tayɨɨ móó wʉ péꞌe vʉ. 21 22 Máa a̧m ki bɔ, móó káḿ zɔn doo né ma káḿ kíí yȩnɔ ! Baꞌá Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ móó ka sɨɨ nán woo vʉ yȩ o̧ : « Mí fȩȩm s ́ ɗag waa kíílí yȩ nagá̧ ó̧, mɔ́ń duu zɔn s ́ ɗag waa zó̧ó̧ yȩ́é ̧ míí ní. 23 Míń tii pʉ́ s ́ ́ kʉʉ kȩm mɔ́, kʉʉ o̧ : “A̧ m súm zʉʉ hágá, vɔ́ ya̧a̧ la wʉl ́” yȩ vʉyʉ. Ká pee kúsúgum móó tiid vʉ hág, tiid vʉ hi ̧naa vʉ ꞌnáꞌa ya̧a̧ la wʉl ́. » 52 v. 1-6 – cf. Esa 25. 9 ; 51. 17 1 Siyɔ́ŋ, a̧m ním dɔggʉ́, a̧m lúú dɔg dɔ́ na"ȩ́ móó nɔa ; Yerúsalɛm, kaa dʉʉb, a̧m dɔ́ sa̧am ̧ dʉʉ móó la ʉ́ ; Moo zaga tóó kan nán v í̧ ̧g tóó wʉ́ń duu dɔ́n ya s ́ móólȩ́ né. 2 a b A̧ m duꞌud hád zo̧m, mɔ́ lúú dɔggʉ́, Yerúsalɛm káḿ dɨ gbaꞌal ́ yȩ, Kaa Yerúsalɛm a lúú dɔg dɔ́ na"ȩ́ woo kɔ́ ́ lugu wɔgɔ. Eb. : kaa Tayɨɨ woo, ka mbaa kan dȩ"ȩ́, kan zál ́ mánɔ. 106 A̧ m to̧ꞌo̧ zaŋ vəg móólȩ́ yȩ la ʉ́, Siyɔ́ŋ káḿ dɨ gbaꞌal ́ yȩ ! 3 4 Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ : « Vʉ gí ví la leená, nán tóó wʉ́ń fȩȩn ví kan sɨɨde né. » Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ o̧ : « Ká pee nán míí vʉ zʉʉ la mbaa hág Mísiral ́, Nán Asúr vʉ kɔ́ vʉ la ɓ ́dná leená téꞌ. 5 ꞌYa̧ꞌa̧ yɛ máa, kʉʉ máꞌa nán míí vʉ la téꞌ yȩ, míń kɔ́ ȩná ? Ɨ ́ kʉʉ dun vʉ moo yȩ vʉ lɛ́g, vʉ l ́d yɛ́ǵ míí za̧g ́ a̧ga̧. Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo nɔ. 6 Moo woo nɔ ma nán míí vʉ́ń gaa yéé míí, Za̧g ́ a̧ woo tée vʉ́ń ho̧ gaa ba mínnɔ o̧ : “Káń yɛlá !” » v. 7-12 – cf. Yer 31. 7-14 ; Yéé 98. 1-3 (Rom 10. 15) 7 Nán ka pa̧ŋ moo to̧o̧ yan máa, doo woo dʉʉ mbaa náꞌ yúú gʉʉ vʉl ́! Wʉ pa moo ka̧ꞌ́ a̧d, wʉ pa̧ŋ moo to̧o̧ sə́nné, wʉ o̧d Siyɔ́ŋ : « Tayɨɨ móó wʉ waa gbaŋ ! » 8 Ɨ ́ nóó tə́gəné móó vʉ dɨ mooȩ, vʉ o̧ dɔg moo beꞌ yúba, vʉ lɛ́g kan zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́, Moo kʉʉ ho̧ kan nóó voo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka dɨ yaal ́ Siyɔ́ŋŋ ́ yȩnɔ. 9 Gba̧a ́ ̧́ Yerúsalɛm vʉ, i sʉ́g lɛ́g kan zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́ la ʉ́, Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka ka̧ꞌ nán woo vʉ zo̧o ́ ,̧́ ka səd Yerúsalɛm yȩnɔ. 10 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ túꞌud zig hágá vʉ pád zál ́ woo, Nán hág s ꞌ̧́ dí ̧́ pád vʉ́ń ho̧ sə́nné Tayɨɨ baa vi ka səd ba ví yȩ o̧.́ 11 I vúd lúú la ya yȩlȩ́, i zaꞌ hȩn v í̧ ̧g tóó sá, i vúd lúú la wʉl á ! Ɨ ́ víí kíí gaŋ gbág Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo yȩ, i mbɔ́g fo̧o ́ ̧́b la ʉ́. 12 I vúd vaŋná sá, i lúú kan ɗug sá, Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ ɓə́əd ví tíŋ́, Tayɨɨ Israɛ́l wʉ́ńnɔ s ꞌí̧ ̧d ví pigim a̧ḿ ́ . a b Hág Babilɔ́nné. Fó̧ó̧ mbɔ́gg ́ moo ʉʉ mbaa dʉʉl ́ naꞌa tíŋ Tayɨɨ wool ́ mánɔ. 107 v. 13-15 + 53. 1-12 – cf. (Yéé 22 ; Mat 26-28 ; Lúg 24. 25-27 ; Yhn 1. 29 ; WB 8. 3235 ; 13. 27-39 ; Fil 2. 5-11 ; Eb 9. 11 ; 10. 1-4 ; 1 Piɛ 2. 21-25) 13 Waa baꞌad míí wʉ́ń bɛ laa tíŋ́, wʉ́ń ɗáá háꞌay yúba, wʉ́ń nuŋ lʉgʉd gbo̧o̧ baꞌa. 14 Nán ɓʉʉl ́ naꞌa kʉʉ ho̧go̧ máa, vʉ mbaa ɗii ; Gbɔg tíí woo maa ndɔ́g mɛ́ń, mbaa na móo nánánne né. 15 Nán vʉ ɓʉʉl ́ naꞌa ʉʉ ho̧go̧ tée, wʉ́ń duu kɔ́ vʉ la ɓáꞌ, gbanii vʉ́ń tʉ́ꞌ ya̧g, Moo vʉ́ń ho̧ hȩn ba kʉʉ o̧ ꞌyɛ́n vʉ né máa, vʉ́ń ho̧ hȩn ba kʉʉ kin né mánɔ. 53 1 Yee nóo ka ki hȩn kʉʉ o̧d ba ví lá ? Nóo ka ho̧ nag Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo gaa lá? 2 [Waa baꞌad Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo] lúú dɔg wool ́ tíŋ́ kɔ́ ́ ho̧d ́ waa wɔgɔ, Kɔ́ ́ ho̧d ́ ka ta̧ꞌ́ dɔg ya ꞌwɔ́gɔmé máa wɔgɔ. ꞌYɛ́n hȩn tóó a kɔ́ ma nán ʉʉ tii nóó ho̧nnɔ né, ka̧an ̧ ho̧lȩ́ né a̧ḿ ́ . 3 Nán vʉ ɓééwʉ, vʉ lúú gbɔgɔ ; nán hȩn ndɔ́gɔnée, hȩn ndɔ́gɔné gaawʉ woo ʉ́. Mbaa móo nán tóó kʉʉ tiiwʉ nóó gbɔ la ka" ́ mánɔ. Ba ziŋŋɔ ví, ba tii nóó ho̧nnɔ ví né.a 4 A̧ máa fȩȩ hȩn ndɔ́gɔné baa ví wʉ gaŋ, peꞌ hȩn təəl ́ baa ví nu. Ma ba ho̧go̧ ví kɔ́ ́ nán tóó Tayɨɨ ka si ̧ꞌi ̧dʉ, ka gbɔ́gɔ, ka kɔ́gɔ ɓ ́dná wɔgɔ. a Tóó tée : “Vɔ́ ziŋŋɔ, vɔ́ tii nóó ho̧nnɔ né”. A dɨ ́ yo̧go̧ tée, v. 4-6 wʉ́ń dɨ : “hȩn ndɔ́gɔné vóó... Vɔ́ ho̧go̧...” 108 A̧ máa vʉ ꞌnáꞌa̧wo̧ moo hȩn ɓ ́d baa ví nɔ, vʉ gəəwʉ moo hȩn kɔ́l ́ 5 sɔnné baa ví nɔ. Hȩn si ̧ꞌi ̧ní ka pa̧n ba ví ka̧ꞌ́ a̧d yȩ sí wool ́, ba nuŋ ví ka̧ꞌ́ ad fó̧lȩ́ yúú ndɔ́g wool ́. 6 Ká pee ba yéꞌé kə̧ə́ ̧́ ví daa móo mbee vʉyʉ, nɔ́nná duu hi ̧naa dáń woo nɔ. Ma Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ pid hȩn ɓ ́d baa ví pád wool ́ yúl ́. 7 Vʉ ɓəəwʉ, vʉ kɔgɔ la ɓ ́dná, a̧máa kuun ya̧g né ; Mbaa móo mbee kʉʉ pa̧ŋŋɔ laan sə̧"ȩ́ mánɔ, Kɔ́ ́ mbee waa kʉʉ laawʉ gʉd yʉl ́ máa wɔgɔ, kuun ya̧g né kəd. 8 Vʉ ma"o̧ laan kan zó̧ó̧ v í̧ ņ í, vʉ si ̧ꞌi ̧dʉ ; Daga waa woo nóo ka gbɔ́ dam moo kʉʉ to̧ꞌ luuwʉ sa̧am ̧ nán hág vool ́, Kʉʉ gbɔ́gɔ moo hȩn ɓ ́d nán míí voo yȩ lá ? 9 Vʉ sʉg dɔddʉ kan nán ɓ ́d vʉ, vʉ sʉgʉn vʉ bɛ́ɛǵ kan nán naa vʉ, Kóó ka kɔ́n woo hȩn kə̧əg ̧ tóó né, ka o̧n moo ɓ ́d tóó né yȩnɔ si ̧ꞌ. 10 Aga Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gəəwʉ kan hȩn ndɔ́gɔné... Ka pí fó̧ó̧ woo pʉ́ moo hȩn ɓ ́d yȩ, wʉ́ń dɨ mbaal ́ ɗiilí naꞌa, Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń kɔ́ hȩn h ̧́ ļ́ ̧́ woo kan wʉyʉ. 11 Ka pʉ́ vágád woo yȩ, wʉ́ń ho̧ hȩn dʉʉa, wʉ́ń mbaa ɗii la wʉl ́. Tée waa baꞌad dʉʉ míí wʉ́ń səd nán vʉ ɓʉʉl ́ naꞌa yúú moolȩ́, moo ka gaŋ hȩn ɓ ́d voo mánɔ. 12 a Moo woo nɔ ma wʉ́ń sʉ́g mbaa kan dúú vʉ, Eb. : ‫( יִ ְשׂבָּ ע בְּ דַ ﬠְ תּוֹ‬yisma bada‘to =wʉ́ń dȩꞌ zó̧ó̧ yúú hȩn gaal ́ wool ́). Ba gaan ví hȩn moo máa yɛ ka túꞌun dʉʉl ́ naꞌa né. ‫( שֹׂבַ ע‬saba) máa túꞌ hȩn ka hi ̧ꞌ tɛ́nɔ, tóó tée hȩn ka to̧od ̧ nán tɛ́nɔ. 109 Wʉ́ń sʉg hȩn woo ka nuŋ sɨɨl ́ máa kan dúú zoꞌ vʉ, Moo ka tii fó̧ó̧ woo gíḿ, ka nɔɔ la wʉl ́, ka gbɔ ʉʉ wáꞌ bi sa̧am ̧ nán ɓ ́d vool ́, Ka fȩȩ hȩn ɓ ́d dúú voo gaŋ, ka sɨɨ nán hȩn ɓ ́d kɔ́l ́ vʉ mánɔ. 54 v. 1-10 – cf. Esa 49. 14-23 ; Yer 29. 10-14 ; 32. 36-42 (Gal 4. 22-27) 1 Wakȩ́é ̧ zi ̧i,̧ k ́ káḿ kɔ́n waa né yȩ, a̧m dȩꞌ zo̧o ́ ̧́ la ʉ́ ; Ɨ ́ káḿ duu gaan s ́ ha̧g ndɔ́gɔné né yȩ, a̧m dȩꞌ zó̧ó̧ la á̧ḿ ! Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ : « Ɨ ́ móó wakȩ́é ̧ nán kʉʉ kéé gbɔm yȩ, Waa móó vʉ́ń ɓʉʉ mba waa ́ wakȩ́é ̧ wə̧ə̧ woo vʉ ʉ́ ». 2 A̧ m tɨꞌ waa móó a nɛɛ la ʉ́ ; lig yɛ́ǵ móó a nɛɛ la wʉl ́ ; A̧ m tʉ́ʉ́ zaŋ a lʉ́g la wʉl ́, a̧m ləə laꞌ [ɓʉʉ la wʉl ́]. 3 Moo mɔ́ dɨ na"ȩ́ la kaꞌ nag nánné kan nag kpáag ́ a̧ḿ ́ ; Waa móó vʉ́ń fȩȩ hág ꞌwaapád, vʉ́ń hi ̧ꞌ la kaa nán ʉʉ kéé gbóo máa vʉl ́. 4 A̧ m ndɔg sá, mɔ́ń duu kin s ́ sȩ́ḿ né, hȩn tóó s ́ń duu kɔ́n mɔ́ s ́ sȩ́ḿ né. Mɔ́ń zán hȩn sȩ́ḿ náásáŋ́ móó gbɔ, mɔ́ń duu taan s ́ sȩ́ḿ sey káḿ dii yɛd máa né. 5 Ɨ ́ ka mbɔ́gɔm yȩ wʉ s ́ wə̧ə̧ móó, yéé woo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbaŋ sɨɨ. Tayɨɨ Israɛ́l wʉ Tayɨɨ yȩ́ń, wʉ səm ; vʉ bee wʉyʉ Tayɨɨ hág ꞌwaapád. 6 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ beem kɔ́ ́ wakȩ́é ̧ kʉʉ kéé gbɔgɔ, ka mbaa kan zó̧ó̧ v í̧ ̧ní máa wɔgɔ ; Kɔ́ ́ kȩ́é ̧ sá̧aļ́ ȩ́ kʉʉ nɛŋ gbɔgɔ máa wɔgɔ - moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo nɔ. 7 8 Mín kéé gbɔm waa náꞌ, a̧máa míń duu fȩȩm ya kan zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́ȩ. Zo̧o ́ ̧́ yȩ́é ̧ ka kɔ́n máa mí tii pig sam waa náꞌ, 110 A̧ máa h ̧́ ļ́ ̧́ míí ka ꞌwáa né yȩ, mí duu ho̧ gíḿ gaam – moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka səm máa woo nɔ. 9 Míń kɔ́ kan mɔ́ kɔ́ ́ káń kɔ́ kan Núhu pee wɔgɔ : Mín taddʉ ya̧g bíń duu tun s ́ hág kan mam né. Mí sa̧am ̧ hȩn, míń duu kɔ́n s ́ zó̧ó̧ yȩ́é ̧ kan mɔ́ né, míń duu péꞌen mɔ́ s ́ né. 10 Kóó gʉʉ ʉʉ lúú ɗii la, gʉʉ waa ʉʉ nam a̧ḿ ́ , H ̧́ ļ́ ̧́ míí wʉ́ ń ɗiin kan mɔ́ né, ya̧g tal ́ míí s ́ń nam né a̧ḿ ́ . Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka ho̧ gíḿ gaam yȩ woo nɔ. v. 11-17 – cf. Esa 60. 17 11 Mam ba ka gbɔ́m, káḿ mbaa la gíḿná, nán tóó ka ka̧ꞌa̧n mɔ́ zo̧o ́ ̧́ né yȩ, Míń duu mbɔ́gɔm kan ꞌyɛgɛ dʉʉ vʉ, míń pɛd lig do̧o̧ móó kan ꞌyɛgɛ safíiri. 12 Míń yo̧o̧ vəgə móó vʉ kan ꞌyɛgɛ sɨɨde vʉyʉ, b ́g ́ móó vʉ́ń kɔ́y kan hɨɨ dʉʉ vʉ, Kíi naꞌa móó vʉ́ń ho̧ mbɔ́gg ́ kan ꞌyɛgɛ dʉʉ tóó vʉyʉ. 13 14 Waa móó pád vʉ́ ń duu Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́, waa móó vʉ́ń mbaa də́ń kan ka̧ꞌ́ a̧dɨ. Mɔ́ń nda doo hȩn dʉʉ kɔ́l ́l ́, nán tóó wʉ́ ń dun mɔ́ moo né ; Mɔ́ń duu ndɔgɔn s ́ hȩn tóó né, dʉ́ʉ́ s ́ń lúú ti la kəd. 15 Nán ʉʉ ta ya̧g bi kɔ́m hȩn ɓ ́ddɨ si ̧ꞌ, míńnɔ kɔ́n hȩn woo né ; Nán a ɓaam ya̧g tée aga mɔ́ń gaŋ saŋŋɔ. 16 A̧ m ho̧ míi vud naŋ ka pɛ vee tuu hȩn baꞌad vʉ, míi vʉd nán a l ́d hȩn yȩ vʉ a̧ḿ ́ . 17 Hȩn sɨɨ tóó kʉʉ tuu bi san mɔ́ sɨɨ s ń́ kɔ́n mɔ́ hȩn tóó né. 111 Nán a la doom ya kiital á tée, mɔ́ń kɔ́ vʉ́ń faawʉ moo. Hȩn a̧n kɔ́ kan waa baꞌad míí vʉ máa wʉ yȩnɔ ; Hȩn dʉʉ a̧n kɔ́d vʉ máa wʉ yȩnɔ. Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo nɔ. 55 v. 1-5 – cf. (Mat 22. 1-14 ; Lúg 14. 15-24 ; WB 13. 32-34 ; Rom 15. 8-12) 1 Nán mam ka ꞌwɔd ví, i ya zɔ mamme ! Ɨ ́ kíí kan sɨɨde pɛ́l ́ a̧ḿ ́ i ya hɨ hȩn lá ʉ́ ! I ya hɨ doo kan va̧a,̧ vʉ vin sɨɨde né, hȩn sʉ́ʉ́l ́ tóó pɛ́l ́ a̧ḿ ́ ! 2 Moo ȩn ví l ́d sɨɨde hȩn láá ka yaan hȩn nél ́ lá ? Moo ȩn ví kɔ́ baꞌad moo hȩn kaa lá ha̧ꞌa̧ nél ́ lá ? I ki ʉ́, i kin tée víń lá hȩn to̧o,̧ vágád víí s ́ń lá hȩn to̧o̧. 3 I ꞌyɛ́ tɔ́g, i yaa mííl ,̧́ i kin tée víń nuŋ vágád. Míń ta ya̧g tal ́ ́ a mbaa káákáá kan ví, míń gbɔn Davíd hȩn dʉʉ kɔ́l ́ né. 4 5 Mí ꞌyɛ́m ́ ya̧g dʉl ́ sa̧am ̧ zig vool ́, a̧mmɔ mbaa ́ nii zig [tóó] voo. Mɔ́ń bee zig káḿ gaan vʉ né, ́ kʉʉ gaan mɔ́ né vʉ́ń yaa ɗug móólȩ́. Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ móó, Tayɨɨ Israɛ́l wʉ pʉ́ na"ȩ́. 6 7 I soo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ tée víń nuŋŋʉ, i beewʉ ka dɨ lá bə́ꞌ yɛnɔ. Nán ɓ ́d a gbɔ hi ̧naa woo, nán hȩn ɓ ́d a gbɔ moo taal ́ woo. A fíí ya Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wool ,́ wʉ́ń ho̧ gíḿ gaadʉ, A fíí ya Tayɨɨ baa ví wool ,́ hȩn ɓ ́d kéél ́ gbɔl ́ hi ̧ꞌ dɨ wool ́. 8 Moo taal ́ míí man kan ́ víí né, hi ̧naa míí vʉ man kan ́ víí vʉ né. Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo nɔ. 9 Hi ̧naa míí vʉ ɗii kan ví kɔ́ ́ beꞌ ka ɗii dɔg yúú víílí yȩ wɔgɔ ; a Ya moo sə̧”ȩ́lȩ́. 112 Moo taal ́ míí mba ́ víí píẃ. 10 Mam ka sí zʉʉ be" ́ tée, fíin dɔg né, séý ꞌya̧m hág, kɔ́ hág yɛ́ǵ hȩn, hȩn vʉ ta̧ꞌ́ , Pʉ́ ́ baad bal ́ hȩn a ba, pʉ́ nán vʉ hȩn láá pȩ́ń. 11 Moo ka vúd mííl ̧́ ya̧gá̧ a̧ḿ ́ dɨ ́ yo̧go̧ : ka kɔ́n ná hȩn tóó né tée, fíin ya mííl ̧́ né. Ka kɔ́n ná hȩn káń h í̧ ̧ ní tée, [fíi né]. 12 Víń vúd kan zó̧ó̧ dȩ"ȩ́, vʉ́ń pa̧ŋ ví kan ka̧ꞌ́ a̧dɨ. I dɨ daa ya̧aļ ȩ́ tée, gʉʉ kan gʉʉ waa vʉ́ń lɛ́g kan zó̧ó̧ dȩ"ȩ́, laꞌ ho̧g ́ ó̧ vʉ́ń taꞌ nag. 13 Laꞌ gbo̧o̧ s ́ń dii ya sa̧ꞌa̧d ba ka dii máalȩ́, ho̧d ́ sa̧g to̧o̧ s ́ń ta̧ꞌ́ ya sa̧ꞌa̧d waa ka mbaa máalȩ́. Hȩn máa yȩ wʉ́ń túꞌ na"ȩ́ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo, nán vʉ́ń ho̧ hȩn yȩ, wʉ́ń tin né. 113 Esáya III 56 v. 1-8 – cf. Esa 58. 13-14 ; 1 Gba 8. 41-43 ; Mik 6. 8 (Lúg 13. 29 ; WB 10. 34-35) 1 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ : « I soo hȩn dʉʉ, i kɔ́ hȩn ka dʉʉ mánɔ, Moo zaa tée sə́nné míí s ́ń yaa sʉ́ꞌʉ́, zaa tée nán vʉ́ń ho̧ s ́ hȩn dʉʉ kɔ́l ́ míí ó̧ ». 2 Dʉʉd nán ka kɔ́ hȩn yȩ, nán ka nda doo wʉl ,́ ka duu za̧g ́ a̧ nəəlȩ́, Ka ɓéenɔ né, ka ma hȩn ɓ ́d kɔ́l ́ mánɔ. 3 Nán gáá ka duu Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ máa a o̧ : « Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń səgə vun sa̧am ̧ nán woo vool ́ » máa sá ; Nán so̧o̧ a o̧ : « Mí míí laꞌ ꞌwɔ́ǵgɨ » sá. 4 Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ : « So̧o̧ kʉʉ tíd za̧g ́ a̧ nəəlȩ́, kʉʉ yee hȩn ka to̧o̧n, Kʉʉ tíd ya̧g tal ́ míí néélȩ́ naꞌa máa, 5 Míń pʉ́ vʉ ya mbaal ́ mííl ̧́ ligí kan vəgə míí vʉl ́, Míń pʉ́ vʉ yéé ́ ka mba waa vʉ máa a̧ḿ ́ , Míń pʉ́ vʉ yéé a mbaa káákáá, nán tóó a naꞌa né mánɔ. 6 Waa gáá voo kʉʉ duu Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́, kʉʉ kɔ́ddʉ baꞌad, Kʉʉ h ̧́ ̧́ yéé Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo, kʉʉ mbaa waa baꞌad woo vʉ, Ɨ ́ kʉʉ tíd za̧g ́ a̧ nəəlȩ́, kʉʉ ɓéenɔ né, kʉʉ tíd ya̧g tal ́ míí néélȩ́ naꞌa máa, 7 Míń pa̧ŋ vʉ ya gʉʉ dáń mííl ,̧́ míń kɔ́ vʉ́ń dȩꞌ zó̧ó̧ lig kʉʉ ɓáꞌan wʉl ́ yȩlȩ́ ; Míń fȩȩ hȩn ha" ́ voo kan hȩn pʉ́" ́ voo vʉ, moo vʉ́ń bee lig míí lig Tayɨɨ ɓá" ́ zig pád voo nɔ. » 8 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ ka sʉg nán ba kʉʉ laan vʉ gbaꞌa yúkaal ́ vʉ pee o̧ : « Míń duu sʉg nánán tóó haꞌ la ́ kʉʉ sʉ́g sʉ́ꞌʉ́ yȩ vool .́ » 114 v. 9-12 + 57. 1-2 – cf. Yer 6. 13-15 ; 23. 9-15 ; Eze 3. 17-18 ; Mik 3. 5, 11 ; HW 23. 10 (HH 14.13) 9 Pʉ́g ho̧g ́ pád i ya lá hȩnne, pʉ́g kɔd ví a̧ḿ ́ ! 10 Ɨ ́ tʉl ́ woo vʉ maa yə̧m méń, vʉ gaan hȩn tóó né ; Vʉ mbaa móo ya̧ꞌa̧d kʉʉ wə́ꞌə né mánɔ, vʉ ud yó̧ó̧ dɔg hágá, vʉ nə́d, vʉ béꞌ nəm dəgənée. 11 Vʉ ya̧ꞌa̧d vóꞌom vʉyʉ, vʉ lá hȩn ha̧ꞌa̧ né ; Vʉ nán hȩn tʉl ́ kʉʉ gɛ hȩn tóó gaan dɔg né máa vʉyʉ, Aga vʉ duu hi ̧naa dáń voo, aga nɔ́nná soo hȩn dáń woo nɔ, kan ́ s ꞌ̧́ ḑ́ a̧ḿ ́ . 12 I yaa, mí la soo doo ba zɔ kíí ví, yɔ́gɔ́ tée báń duu kɔ́ v ́ ́ yo̧go̧, a duu mba la ́ yȩ. 57 1 Nán hȩn dʉʉ kɔ́l ́ nɔɔ, moo woo gbɨn dɔg nán tóó né ; Vʉ máꞌa nán hȩn dʉʉ kɔ́l ́ vʉ, nán tóó taan zo̧o ́ ̧́ v í̧ ̧g ba wʉ kɔ́ ma kʉʉ maꞌ nán hȩn dʉʉ kɔ́l ́ máa né. 2 A̧ máa ka̧ꞌ́ a̧d dɨ ya fíiní, nán kʉʉ kɔ́ hȩn dʉʉ máa vʉ́ ń ud nəə o̧.́ v. 3-13 – cf. Esa 30. 1-7 ; Yer 2. 36-37 ; 3. 6-10 3 Ɨ ́ víí waa wakȩ́é ̧ mbʉ́gʉ woo vʉ, zig wakȩ́é ̧ ka̧w woo, ́ ɓáa kɔ́l ́ yȩ ví, i séé ya yɛl ́. 4 Ví kɔ́d nóo ba̧am ̧ á ? Ví sáad nóo túń, kíí woodʉ mɛ́ɛ ́ yɛlá ? Ví waa ki tɔ́g sá vʉyʉ pɛ́láa ? Ví zig vbáddɨ pɛ́láa ? 5 Víí kíí o̧o̧ vee do̧o̧ gummí, laꞌ vȩ́ꞌȩd ,́ kíí sə̧ꞌə̧ waa víí haag ́ kan ndɔ́g isȩꞌȩm vʉl ́ yȩ víw. 6 ꞌYɛgɛ dʉnné kan haag vʉʉ tii hȩn dáń móó, hȩn yȩ"ȩ́ móó wʉ yȩnɔ ; 115 Mɔ́ pʉ́ꞌ hȩn pʉ́ vʉyʉ, mɔ́ haꞌ hȩn pʉ́ vʉyʉ ; ma tée wʉ́ń ndɔ́gɔn mí zo̧o ́ ̧́ náa ? 7 8 Mɔ́ hʉ́ʉ́ píg móó gʉʉ lʉ́gʉ́d ́, mɔ́ dɔg pʉ́ꞌ hȩn vʉ wʉl ́ a̧ḿ ́ . Mɔ́ tii moo see taal ́ móó gbɔ daa b ́g ́ pigim kan gimsígilí ; Mɔ́ lúú gbɔn, mɔ́ sid sa̧am ̧ , mɔ́ ɗáá dɔg ya úud móólȩ́, mɔ́ kɔ́ hȩn káḿ h ̧́ .̧́ Mɔ́ la ta ya̧g kan ́ kʉʉ ud kan mɔ́, mɔ́ h ̧́ ̧́ mbaal ́ kan vʉ, mɔ́ bə́ꞌə fo̧o ́ ̧́ voo. 9 Mɔ́ laa Melɛ́ka wool ́ kan hȩn pʉ́" ́ kúḿ, mɔ́ uudʉ zʉgʉ vʉ kə́kə́d ; Mɔ́ baꞌ nán vʉ, mɔ́ nəꞌəy ya̧ zʉʉ kaa nɔmmé sag. 10 Mɔ́ ꞌyȩm, mɔ́ ta̧a,̧ a̧máa mɔ́ o̧n : « Nag ka̧ꞌa̧nɔ́ » né ; Mɔ́ duu nuŋ néélȩ́ nag móólȩ́, nag ka̧ꞌa̧n mɔ́ né kəd. 11 Mɔ́n ndɔg də́ń nóo ma káḿ kɔ́ vbád, káḿ zán mí, káḿ taan mí ní yɛ lá ? Káń o̧n moo né ɗiilí naꞌa yȩ wʉ kɔ́ ma káḿ ndɔgɔn mí ní yɛ naa ? 12 13 Míń paꞌa hȩn dʉʉ kɔ́l ́ móó, mɔ́ń gɛ hȩn tóó nugun hȩn yȩ vʉl ́ né. A̧ m wa̧a̧ wa̧ya̧g tée tayɨɨ lee móó naꞌa yȩ vʉ́ń səmmáa ? Sápéém s ́ń gáŋ vʉ luu ꞌwaapád, wə̧m tóó dɨ vʉ pɛnné luuníi. A̧ máa nán ́ a ꞌyɛ́ zo̧o ́ ̧́ mííl ̧́ tée wʉ́ ńnɔ fȩȩ hág mbaa, wʉ́ń fȩȩ gʉʉ Tayɨɨ woo. v. 14-21 – cf. Esa 65. 8-12 ; 66. 1-2 (Hos 14. 1-4 ; WB 10. 36) 14 Tée vʉ́ń o̧ : « I mbɔ́g hi ̧naa zȩȩ la ʉ́, i luu hȩn kʉʉ dɨ hi ̧naa nán míí vool ́ la ʉ́ ! » a Tóó tée yéé tayɨɨ nán Kanán voo tóó nɔ. Nán Amɔ́ŋ ká vʉ dɨ kan tayɨɨ voo tóó yéé woo Molɔ́k, tóó Milkɔ́m. Yéé yȩ vʉ pád vʉ túꞌ “gbanii”. 116 15 Moo Tayɨɨ ́ be" á , ya mbaal ́ woo ka mbaa káákáá, kʉʉ beewʉ Tayɨɨ gbo̧o̧ yȩ o̧ : « Mí mbaa dɨ yúba, mí hȩn gbo̧oȩ̧ , a̧máa mí dɨ kan nán ka nəꞌ yúú máa, Mí sȩn nán kʉʉ nəꞌ yúú máa vʉ fó̧o,̧́ mí duu pʉ́ nán ́ kʉʉ naꞌan yúú né máa vʉ néélȩ́. 16 Mí fáŋ ya̧g mbaan wʉl ́ né, mí kɔ́ zó̧ó̧ yȩ́é ̧ mbaan wʉl ́ né a̧ḿ ́ , Moo nán káń yɨb vʉ yȩ ka vʉn ta̧a̧ ꞌwaa mííl ̧́ tíŋ́. 17 Mín kɔ́ zó̧ó̧ yȩ́é ̧ kannɔ moo zó̧ó̧ sʉ́l ́ woo, mí vəəwʉ, mí sɛ́nnɔ ho̧lȩ́ né ; A̧ máa ́ yúú néélȩ́ yȩ aga kɔ́ hȩn ka to̧od ̧ ʉ mánɔ. 18 Mí ho̧ hȩn kɔ́l ́ woo ʉ́, míń za̧aw ̧ o̧, míń teewʉ, Míń sȩnnɔ fó̧o,̧́ kan nán ́ kʉʉ dɨ nɔm ka̧n ́ é a̧ḿ ́ . 19 Míń ꞌyɛ́d vʉ yéé tuu ya̧ga̧,́ [vʉ́ń o̧ :] “Ka̧ꞌ́ a̧dɨ ! Ka̧ꞌ́ a̧d a mbaa kan ́ kʉʉ dɨ ya ɗiilílí kan ́ kʉʉ dɨ bə́ꞌ – Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo nɔ – míń za̧a̧ vʉ ʉ́” ». 20 A̧ máa nán ɓ ́d vʉ man voo kan mam ka lúgúd, ka nən né mánɔ ; Mam woo lugud bəd kan sa̧n a̧ḿ ́ . 21 Tayɨɨ míí o̧ : « Nán ɓ ́d vʉ́ń nugun voo də́ń ka̧ꞌ́ a̧d né ! » 58 v. 1-14 – cf. Esa 1. 10-20 ; 56. 2-7 ; Yer 17. 19 ; Mik 6. 8 ; Yon 3. 5-10 (Mat 3. 8) 1 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ : « A̧ m lɛ́g dog beꞌ yúba, a̧m gəd sá ; A̧ m vud dɔg yɛ́ǵ móó [a kii] móo ga̧ꞌ naaȩ, a Eb. : “Tayɨɨ ́ yúba”. 117 A̧ m o̧d nán míí vʉ hȩn ɓ ́d voo, a̧m o̧d kíi Yaakúbu woo vʉ hȩn kʉʉ kɔ́ dʉʉ né mánɔ. 2 Vʉ soon za̧g ́ a̧ pád, vʉ h ̧́ ̧́ bi gaa hi ̧naa míí vʉyʉ, Kɔ́ ́ zig tóó ka h ̧́ ̧́ hȩn dʉʉ kɔ́l ́ wɔgɔ, kɔ́ ́ kʉʉ kéé dooká míí gbɔn né zu wɔgɔ. Vʉ gbɔn mí dooká dʉʉ vilí né, vʉ soo bi séé ya Tayɨɨ wool ́. 3 [Ví o̧ :] “Yee oo kȩȩ mam ma a̧m ho̧n né, oo nəꞌ yúú ma a̧m gaa né tée, Ȩn gɛ vúd vɔ́ wʉl ́ lá ?” Kíí dɨ mam kȩȩlȩ́ tée, ví kɔ́ hȩn kíí h ̧́ ,̧́ ví kɔ́ nán baꞌad víí vʉ dʉʉ né. 4 Ví kȩȩ mam kan hánné kan ya̧g ɓaal ,́ ví nda doo ya̧g kɔ́l á , Ví kȩȩn mam kɔ́ ́ ka víń kɔ́n za̧g ́ a̧ kíí h ̧́ ̧́ a̧n ki yɛ́ǵ bii máa wɔgɔ né. 5 Yee mam kȩȩlȩ́ kan yúú nə"ȩ́ káń h ̧́ ̧́ máa wʉ yȩnaa ? Hȩn i kɔ́ za̧g ́ a̧ yȩlȩ́ ma a to̧on ̧ máa wʉ nəꞌəyné móo ko"aa, kóó bugu dɔ́l ́ kan úud húumáa ? 6 Mam kȩȩlȩ́ ka to̧on ̧ máa yɔ : zaŋ zo̧o ́ ̧́ v í̧ ̧g to̧ꞌo̧né kan zaŋ gbaꞌa buuníi. A̧ m gbɔ nán káḿ buu vʉ yȩ ʉʉ lúú, mɔ́ to̧ꞌo̧ ɗág vʉ pád. 7 Nán go̧om ̧ ka ya̧ga̧ tée, a̧m pʉ́gʉ hȩn láá, mɔ́ fȩȩ nán gíḿ ka ꞌyɛ́n ya mbaal ́ né ; Káḿ ho̧ nán tóó ka mbaa fó̧ó̧ leená tée, a̧m dɔ́ddʉ sa̧am ̧ , a̧m tii pig sad dam tóó sá. 8 Tée ya túlí móó s ́ń yeꞌ móo damyɔ́ggɨ, ndɔ́g móó wʉ́ ń yó̧ vaŋná ; Hȩn dʉʉ kɔ́l ́ móó s ́ń ɓə́əm tíŋ́, na"ȩ́ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo wʉ́ń duum pigim. 9 A̧ m bee Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ tée, wʉ́ń h í̧ ̧m, a̧m wa̧a̧ wa̧ya̧g tée, wʉ́ń o̧m : “Káń yɛlá”. a Eb. : “ví kun nag hȩn zuní”. 118 A̧ m gbɔ gbaꞌa buulí kan hȩn péꞌen ́ kan ya̧g vȩ́ꞌȩd, 10 A̧ m ɓɛ hȩn láá móó pʉ́ ́ go̧om ̧ ka ya̧ga̧, a̧m pʉ́ ́ gíḿ hȩn láá tée, Ya túlí móó s ́ń tú dimmí, dim s ́ń tii móo za̧g ́ a̧ naꞌaȩ. 11 Tée Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń pa̧ga̧m, wʉ́ń pʉ́m hȩn láá ya ꞌwɔ́gɔmé, wʉ́ń pʉ́m néélȩ́ ; Mɔ́n mbaa móo bab tóó kʉʉ túu mam wʉl ́, kɔ́ ́ ziŋ tóó mam woo ka ꞌwɔ́n né máa wɔgɔ. 12 Tée nán móó vʉ́ń fii lig vʉ yo̧o̧ gba̧a ́ ̧́ see vʉl ́, vʉ́ń mbɔ́g lig do̧o̧ see vʉ pɛ́d. Vʉ́ń beem ́ lig mbɔ́gg ́ ka kɔ́ nán ʉʉ duu fíí waa hág. 13 A̧ m gbɔ baꞌad kɔ́l ́ za̧g ́ a̧ nə̧əļ ȩ́lȩ́, a̧m gbɔ lum laal ́ za̧g ́ a̧ gbo̧o̧ mííl ,̧́ a̧m ꞌyɛ́ zó̧ó̧ sábadd ́, A̧ m ho̧ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ kɔ́ ́ hȩn gbo̧o̧ wɔgɔ, a̧m na"o̧, a̧m pʉ́gʉ lʉgʉd, a̧m kɔ́n hȩn h ̧́ ļ́ ̧́ móó né, A̧ m fíí kɔ́n hȩn dáń móó né, a̧m gbɔ moo lee moolȩ́ tée, 14 Mɔ́ń nuŋ hȩn to̧o̧ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wool ́, míń luum dɔg, míń pʉ́m lʉgʉd hág yɛl ́, Míń pʉ́m hȩn to̧o̧ hȩn gaga baꞌ móó Yaakúbu wool ́. » Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ moo kan ya̧g woo sʉ́ꞌʉ́. 59 v. 1-8 – cf. Esa 50. 1-3 ; Yer 9. 2-9 (Mik 3. 1-4, 9-10 ; 6. 12-13) 1 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka h ̧́ ̧́ nán sənné yȩ, nag woo də̧ꞌə̧ȩ pɛ́l ́ ; Ka bi kid nán mooȩ yȩ tɔ́g woo nɛ́ɛ ́ mban kɛb né. 2 Aga hȩn ɓ ́d víí vʉʉ kɛ dəə sa̧am ̧ víílí kan Tayɨɨ víí, Hȩn ɓ ́d víí vʉʉ yʉg ví ya̧g túń woo, vʉʉ háꞌ a kid ví ɓá" ́ sá. 3 Nag víí vʉ maa mɛm méń, nag vbaŋ víí vʉ nɔɔ yúú ; 119 Ya̧g fɨfɨɨ víí maa vbád méń, mɛ́ɛ ́ víí mbaa hȩn moo sóól ́ɨ. 4 Nán tóó la doon daga kan moo yȩ́ń né, nán tóó mban moo yȩ́ńná né; Ya voo pád vʉ maa nán vbád vʉ méń, vʉ kɔ́ ha̧g hȩn ɓ ́d, vʉ ha̧a̧ yúú nɔɔné. 5 Vʉ buu ba̧ꞌ puu, vʉ tȩ́é ̧ ndey sʉ́sʉʉ ; Nán ka lá ba̧ꞌ voo tée nɔɔ, kíí ꞌwɔ ba̧ꞌ dágá tée, puu wʉ vúd wʉl ́. 6 Sugud kʉʉ tʉ́ ʉ́ yȩ vʉ tȩȩn sa̧am ̧ kannɔ né, nán wáan fo̧o ́ ̧́ kan hȩn kʉʉ tȩȩ yȩ né ; Baꞌad voo də́ń baꞌad hȩn ɓ ́ddɨ, hȩn voo kʉʉ kɔ́ nagá̧ maa hȩn yúú nɔɔné méń. 7 Vʉ kɛ ɗug laa hȩn ɓ ́d kɔ́l ,́ vʉ laa ɗug nɔɔ la nán téꞌ ; Moo taal ́ voo moo taal ́ ɓ d́ vʉyʉ, vʉ l ́d hȩn ya kʉʉ duul ́ ꞌwaapád. 8 Vʉ gaan hi ̧naa ka̧ꞌ́ a̧d né, hȩn dʉʉ kɔ́l ́ woo hi ̧naa vool ́ pɛ́l ́ ; Baꞌad voo hi ̧naa kə̧ə́ n ̧ ée, nán ka duu moo voo tée mbaan kan ka̧ꞌ́ a̧d né. v. 9-15 – cf. Mik 7. 2-6 ; Ezr 9. 6-7 9 Moo woo nɔ ma moo sə́nné ɗii kan vɔ́, sə́nné yaan vóól ́ né ; Vɔ́ laa ya túlí, a̧máa dim wʉ sa̧ꞌ, vɔ́ h ̧́ ̧́ ya túlí, a̧máa vɔ́ ꞌyȩm dimmí. 10 Vɔ́ doꞌo móo yə̧m kʉʉ soo gbam vəgə máa vʉyʉ, Vɔ́ ba̧a ́ ̧ móo nán tóó ka gaan ya ka laa né mánɔ ; Vɔ́ dááb za̧g ́ a̧ naꞌalȩ́ móo vid sa̧am ̧ e, Vɔ́ mbaa móo nɔm vʉyʉ sa̧am ̧ nánán kʉʉ mbaa kan vágád vool ́. 11 Vɔ́ wə́ꞌ pád móo zág ya̧ꞌa̧d vʉyʉ, vɔ́ káŋ́ móo gbɔkii vʉyʉ ; Vɔ́ laa moo sə̧"ȩ́ a sɨɨ vɔ́, hȩn tóó yaa né, vɔ́ laa sə́nné, a̧máa ɗii ʉ́. 12 Moo hȩn ɓ ́d vóó vʉ ɓʉʉ tíŋ́ móólȩ́ o̧,́ hȩn ɓ ́d vóó vʉ dʉ ya̧g yúú vóól ́. 120 Hȩn ɓ ́d vóó vʉ duu vɔ́, vɔ́ gaa hȩn ɓ ́d kóó kɔ́ ʉ́. 13 Vɔ́ kɔ́d Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ hȩn ɓ ́d, vɔ́ kéé Tayɨɨ vóó gbɔ, Vɔ́ o̧ də́ń moo hȩn ɓ ́d kɔ́l ́ kan moo yúú néélȩ́ȩ, vɔ́ taa moo vbád wʉ zó̧ó̧ vóól .́ 14 Vɔ́ ma moo yȩ́ń, vɔ́ tii hȩn dʉʉ kɔ́l ́ gbɔ daa pigim ; Moo yȩ́ń fə́ń s ́ saal ́ ʉ́, hȩn dʉʉ kɔ́l ́ duu sée na s ́ wʉl ́ né. 15 Moo yȩ́ń lúú ti, nán ka ma hȩn ɓ ́d tée, vʉ vbiddʉ hȩn ꞌwaa. Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka ho̧ hȩn yȩ máa, zó̧ó̧ v í̧ w ̧ o̧, moo nán tóó kɔ́ hȩn líi ní. v. 16-21 – cf. MP 32. 35-43 ; Esa 63. 1-6 (Rom 11. 25-27) 16 Tayɨɨ ho̧n nán tóó né, nán tóó ka ɓáꞌ Tayɨɨ máa pɛ́l .́ Ma aga ɓəg nag dáń wool ́, nda doo hȩn dʉʉ kɔ́l ́ dáń wool ́. 17 Tayɨɨ dɔ́ hȩn dʉʉ kɔ́l ́ woo móo sa̧am ̧ hɨɨɨ, gboꞌ sə́nné yúlí móo fȩmee hɨɨɨ ; Dɔ́ hayam hȩn si ̧ꞌi ̧ní, wáá sɨg moolȩ́ móo wááwááɨ. 18 Wʉ́ń sʉ́ʉ́ nɔ́nná baꞌad woo, wʉ́ń kɔ́ zo̧o ́ ̧́ yȩ́é ̧ kan ́ moo fanné vʉ ; Wʉ́ń si ̧ꞌi ̧d ́ maag vʉ ; wʉ́ń kɔ́ ́ yo̧go̧ kan nán hág mam sa̧am ̧ é vʉ a̧ḿ ́ . 19 Tée nán vʉ́ń ndɔg Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ kaꞌ za̧g ́ a̧ dɔ́l ́l ́, vʉ́ń ho̧ na"ȩ́ woo kaꞌ za̧g ́ a̧ ye" ́l ́ ; Ɨ ́ maag a dɨ yaal ́ móo ziŋ gbo̧oȩ̧ tée, wə̧m Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo s ́ń nɛŋŋɔ luu. 20 Ɨ ́ hȩn sənné tóó wʉ́ń yaa Siyɔ́ŋŋ ́ moo nán ́ kʉʉ gbɔ hȩn ɓ ́d kɔ́l ́ máa voo nɔ. Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo nɔ. 21 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ : « Fo̧o ́ ̧́ míí Ɨ ́ ꞌYɛ́l ,́ hȩn a̧n kɔ́ kan vʉ máa wʉ yɛnɔ : Wə̧m míí káń pʉ́m kan moo míí káń ꞌyɛ́ móólȩ́ ya̧gá̧ yȩ Vʉ́ń lúun ya̧g móólȩ́ kan ya̧g waa móó vool ́ kan ya̧g amyée vool ́ né. » Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo ka o̧ ꞌya̧ꞌa̧ yɛ, a mbaa káákáá, máa wʉ yȩnɔ. 121 60 Cf. Esa 2. 2-4 ; 49. 18-23 ; 59. 20-21 (HH 21. 9-27) A̧ m lúú dɔg, mɔ́ tú la wəŋ, moo ya túlí móó dɨ yaal ́ɨ : na"ȩ́ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ 1 woo dɨ dɔg lúúlí yúú móólȩ́. 2 Dim sa̧ꞌ hágá, súꞌ nán vʉ ; a̧máa Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ lúú dɔg woo móólȩ́, na"ȩ́ woo gbɔ vúd móólȩ́. 3 4 Zig hágá vʉ ꞌyȩm duu ya túlí móó, gbanii vʉ ho̧ gáál ́ móó. A̧ m tə́gə́ nóó ho̧ daa móólȩ́ ka" ́ : ya voo pád, vʉ sʉ́g dɨ yaal ́ móólȩ́; Wayée waa móó vʉ yaa ya ɗiilílí, vʉ gáŋ́ wakȩ́é ̧ waa móó vʉ naga̧.́ 5 A̧ m ho̧ tée zó̧ó̧ móó s ́ń dȩꞌ, zo̧o ́ ̧́ s ́ń dȩꞌȩm ɓʉʉl ́ naꞌa ; Hȩn naa mam gbo̧oļ ȩ́ vʉ́ń kád yaa móólȩ́, hȩn naa zig gáá voo vʉ́ń yaa móólȩ́. 6 Ŋgeloba vʉ́ ń hi ̧ꞌi ̧m ya ꞌwaapád, ŋgeloba Madiyán kan ́ Éfa vʉyʉ ; Vʉ́ń yaa diga Sébal ́, vʉ́ń pa̧ŋ do̧ꞌ kan zʉgʉ uulí vʉ, vʉ́ń naꞌ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́. Hȩn buulí nán Kedár voo vʉ́ ń sʉ́g móólȩ́, mbee Nebayót vʉ́ń kɔ́m 7 baꞌad ; Vʉ́ń dɔg gbaa mííl ,̧́ míń ki to̧o̧ vooa, tée míń nuŋ na"ȩ́ lig dʉʉ mííl .̧́ 8 Nóo kʉʉ úg móo mam hii̧ ģ i lá ? Nóo kʉʉ úg móo gbokii kʉʉ úg laa lig vool ́ yȩ lá ? 9 Hág mam sa̧am ̧ é vʉ ꞌyɛ́ zó̧ó̧ dɨ mííl ,̧́ nɛ́ŋ́ Tarsís vʉ ɓə́ə́ tíŋ́ ; Vʉ́ń pa̧ŋ waa móó vʉ yaan ya ɗiilílí kan sɨɨde voo kan do̧ꞌ voo a̧ḿ ́ ; Moo ʉʉ naꞌ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ móó, Tayɨɨ Israɛ́l ka pʉ́m zál ́ yȩnɔ. 10 Waa gáá voo vʉ́ń mbɔ́g gbam vəgə móó vʉ yo̧o,̧ gbanii vʉ́ń tii nán baꞌad móó vʉ ; a Túꞌ vʉ́ń haꞌ mbee yȩ vʉ pʉ́n, hȩn ha" ́ woo s ́ń to̧o̧ nɔ́. 122 Káń kɔ́ zó̧ó̧ yȩ́é ̧ máa, mí gbɔm, a̧máa mí duu ho̧ gíḿ gaam yúú zo̧o ́ ̧́ nán mííl .̧́ 11 Ya̧g dɔ́m móó vʉ́ń mbaa tə́ꞌədná, vʉ́ń ho̧n tʉ́" ́ né vid kan za̧g ́ a̧ a̧ḿ ́ , Moo hȩn naa zig gáá voo ʉʉ dɔ́ wʉl ́ kan gbanii voo vʉ kan ́ duul ́ voo vʉ a̧ḿ ́ . 12 Zig kan gbaŋ waal ́ ́ ʉʉ duun mɔ́ né tée vʉ dɨ nɔm, zig máa yȩ vʉ́ń tú ꞌwaapád. 13 Na"ȩ́ hág Libáŋ s ́ń yaa móólȩ́, kan laꞌ gbo̧o̧ woo vʉ kə́kə́da ; Vʉ́ń ya mbɔ́gɔn lig hȩn ha" ́ míí kannɔ, tée ya doo diiní míí s ́ń tii ya gbo̧o.̧ 14 Waa nán ká kʉʉ dun mɔ́ moo pee voo vʉ́ń ya nəꞌ yúú pʉ́m, Nán ́ ká kʉʉ ɓéem pee vʉ́ ń ya gu doo núug tíŋ́ móólȩ́, Vʉ́ń beem Kaa Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo, Siyɔ́ŋ ́ Tayɨɨ Israɛ́l woo nɔ. 15 Ya nán ba kʉʉ lúú gbɔm, kʉʉ mán mɔ́, nán tóó ka ya̧a̧ duun wʉl ́ né pee, Mín kɔ́m nán vʉ́ń nuŋ lʉgʉd a ꞌwáa né, kan zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́ veꞌ kan veꞌ. 16 Mɔ́ń a̧a̧ va̧a̧ zig gáá voo, mɔ́ń a̧a̧ hȩn naa gbanii voo, Tée mɔ́ń gaa fo̧o ́ ̧́ míí Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ba mínnɔ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka səm, ka vum gbaꞌal ́, Tayɨɨ néélȩ́ Yaakúbu woo nɔ. 17 Míń pa̧n mɔ́ hɨɨ yʉ́ ʉb né, a̧máa do̧"ȩ ; míń pa̧n mɔ́ hɨɨ né, a̧máa sɨɨdeɨ; Míń pa̧n mɔ́ laꞌ né, a̧máa hɨɨɨ yʉ́ʉbɨ, míń pa̧n mɔ́ ꞌyɛgɛ né, a̧máa hɨɨɨ. 18 Nán tóó wʉ́ń duu kin s ́ moo yúú nɔɔné hág móólȩ́ kan moo túlí ya̧g húúm móó vʉl ́ né, Mɔ́ń bee vəgə móó vʉ « Sə́nné », mɔ́ń bee ya̧g níim móó vʉ « Na"ȩ́ ». a Eb. : vʉ wáꞌa laꞌ sʉ́ʉ vʉ yéél ́ yéél ́. 123 19 Za̧g ́ a s ́ńnɔ duu tún mɔ́ s ́ za̧ga̧lȩ́ né, sȩȩ s ́ńnɔ duu tún mɔ́ sɨ viddí né ; Aga Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ńnɔ tii ya túlí móó ha̧á ̧́ káákáá, Tayɨɨ móó wʉ́ńnɔ na"ȩ́ móó. 20 Za̧g ́ a̧ s ́ń dɔ́n s ́ né, sȩȩ s ń́ sa̧ꞌa̧n s ́ vid né a̧ḿ ́ ; Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń mbaa ya túlí móó ha̧á ̧́ káákáá, sey nɔm ka̧n ́ é móó ya̧a̧ sʉ́ꞌʉ́. 21 Nán hȩn dʉʉ kɔ́l ́ vʉ́ńnɔ hi ̧ꞌ s ́ hág móólȩ́, vʉ́ńnɔ fee háǵ waa la kəd; Laꞌ waa káń ndag kan nag míí máa vʉʉ yȩnɔ ; míń nuŋ lʉgʉd yúú vool ́. 22 Nán ba kʉʉ ɓʉʉ né pee vʉ́ń tii dúú zoꞌ, ́ ba ka waa náꞌ pee wʉ́ń tii zig gbo̧o.̧ Fo̧o ́ ̧́ míí Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ míń kɔ́ hȩn yȩ ʉʉ kɔ́y sey káń h ̧́ ļ́ ,̧́ vaŋná. 61 v. 1-3 – cf. Lúg 4. 16-21 1 Yigid Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ tayɨɨ woo dɨ yúú mííl ,̧́ moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ so̧ꞌo̧n kúḿ moo a̧n pa̧n ́ gíḿ vʉ moo to̧oȩ̧ , Baꞌan ya a̧n ka̧ꞌ nán zo̧o ́ ̧́ ka v í̧ ̧ vʉ máa zo̧o ́ ȩ̧́ , A̧ n pad gbaꞌa vʉ moo vúnní lig gbaꞌal ,́ a̧n o̧d nán púúsínalȩ́ vʉ moo vúnní lig púúsínalȩ́ȩ. 2 A̧ n pad nán vʉ moo veꞌ zó̧ó̧ nán Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo a dɨ yaal ́ yȩ, Za̧g ́ a̧ Tayɨɨ baa ví a si ̧ꞌi ̧d ́ maag woo vʉ wʉl ́ mánɔ ; A̧ n ka̧ꞌ nán kʉʉ dɨ kan zó̧ó̧ v í̧ ̧ní vʉ zó̧o,̧́ 124 3 A̧ n pʉ́ nán Siyɔ́ŋ kʉʉ mbaa kan zo̧o ́ ̧́ v í̧ ņ í vʉ hȩn tóó, a̧n pʉ́ vʉ zaŋ vəga náb a pí húum, Kúḿ zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́ a pí nɔm ka̧n ́ é, Sa̧am ̧ Tayɨɨ na"ȩ́ a pí nag ka̧"ȩ́ȩ. Tée ʉʉ bee vʉ gum hȩn dʉʉ kɔ́l ́, bab Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo, a pʉ́gʉ lʉgʉd mánɔ. v. 4-9 – cf. Esa 14. 1-2 ; Eze 36. 33-36 ; Sof 3. 19-20 4 Vʉ́ ń mbɔ́g lig vʉ yo̧o̧ gba̧á ̧́ see vʉl ,́ vʉ́ń mbɔ́g lig ́ kʉʉ túm ; Vʉ́ń mbɔ́g kaa kʉʉ tii gba̧á̧ ,̧́ gba̧á ̧́ nán kʉʉ mbaa wʉl ́ tíŋ́ yȩ voo vʉyʉ. 5 6 Gáá vʉ́ń ya tʉd ví hȩn buulí víí vʉ, waa gáá voo vʉ́d baad ví bab. Tée vʉ́ń bee ví víí dɔŋnaab Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo vʉ, vʉ́ń bee ví nán baꞌad Tayɨɨ baa ví woo vʉ ; Víń lá hȩn naa zig gáá voo, víń nuŋ na"ȩ́ yúú vool ́. 7 Víń nuŋ hȩn haꞌan idú, s ́ń pí sȩ́ḿ víí ; lɛ́gg ́ zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́ s ́ń pí sȩ́ḿ voo. Vʉ́ń nuŋ hág voo haꞌan ya idú, zó̧ó̧ dȩ"ȩ́ voo s ́ń mbaa káákáá. 8 Moo fo̧o ́ ̧́ míí Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́, mí sɛ́n líw kan hȩn ɓ ́d né ; Míń pʉ́ vʉ hȩn sʉ́ ʉ́l ́ voo, míń ta ya̧g ꞌmaŋ tóó kan vʉ. 9 Zig gáá vʉ́ ń gaa vʉ, nán hág vʉ́ń gaa waa voo vʉ ; Nán ʉʉ ho̧ vʉ pád vʉ́ń gaa Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ba bag zig máa yɛ vʉ hȩn sʉ́ ꞌʉ́. v. 10-11 – cf. Esa 62. 1-5 10 Míń dȩꞌ zo̧o ́ ̧́ moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo, vágád míí wʉ́ ń dȩꞌ zó̧ó̧ moo Tayɨɨ míí woo ; Moo wʉ dɔ́n sa̧am ̧ sə́nné, wʉ wáan lugu hȩn dʉʉ kɔ́l ́ ; a Eb. ‫ = פְּ אֵ ר‬sa̧am ̧ néꞌem tóó gbanii kʉ́ʉ baa gaa, ka túꞌ gbaŋ voo mánɔ. Hág nán fo̧o ́ ̧́ dii baa ví (Áfríka) vʉl ́ máa, gbanii tóó vʉ baa ta voo va̧ga̧ wʉ naga̧.́ Ɨ ́ tóó vʉ gaa voo zaŋ vəg gbaŋŋɨ. b Eb. : “ ́ hȩn ha" ́” 125 Gáan zaŋ vəg kɔ́ ́ wayée waa ka laa kȩ́é ̧ éél ́ wɔgɔ, kɔ́ ́ nán hȩn ha" ́ tóó wɔgɔ, Kɔ́ ́ wakȩ́é ̧ waa ka dɨ wə̧ə̧ laal ́ ma ka mbɔ́g fo̧o ́ ̧́ woo wɔgɔ. 11 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ wʉ́ń kɔ́ sə́nné kan Tayɨɨ na"ȩ́ vʉ́ ń ta̧ꞌ́ sa̧am ̧ zig gáá vool ́ pád Kɔ́ ́ hág ka kɔ́ ho̧d ́ kʉʉ ta̧ꞌ́ , kɔ́ ́ hȩn bab kʉʉ ta̧ꞌ́ wɔgɔ. 62 v. 1-5 – cf. Esa 61. 3.11 ; 65. 15, 18-19 ; Hos 2. 20-25 1 Káń h ̧́ ̧́ Siyɔ́ŋ yɛ, míń mbaan sim né ; káń h ̧́ ̧́ Yerúsalɛm yɛ, míń nəə né ; Séý hȩn dʉʉ kɔ́l ́ woo a tú kɔ́ ́ ya̧g ka̧ꞌa̧m wɔgɔ, sə́nné woo a ya̧a̧ kɔ́ ́ káláŋ́ wɔgɔ pȩ́ń. 2 Tée zig gáá vʉ́ń ho̧ sə́nné woo, gbanii vʉ́ń ho̧ na"ȩ́ woo ; Tée vʉ́ń beem kan yéé ꞌmaŋ tóó, aga Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ńnɔ pʉ́m yéé woo. 3 Tée mɔ́ń mbaa nag Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wool ́ móo meetawol tóó nɔ, Mɔ́ń mbaa nag Tayɨɨ móó wool ́ kɔ́ ́ fȩmee gbaŋ tóó wɔgɔ. 4 Vʉ́ń duu been mɔ́ s ́ « Kéé gbɔm » né ; vʉ́ń been s ́ hág yɛ « Gba̧á ̧́ » né ; A̧ máa vʉ́ń beem « ꞌYɛ́m zo̧o ́ ̧́lȩ́ », vʉ́ń bee hág yɛ « Naa éé », Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń ꞌyɛ́ zó̧ó̧ móólȩ́, wʉ́ń éé hág yɛ [kɔ́ ́ kʉʉ éé kȩ́é ̧ wɔgɔ]. 5 Waa móó vʉ́ń sʉ́gʉ́n kan mɔ́ kɔ́ ́ náá saa waa kʉʉ sʉ́gʉ́n kan náá gíb waa woo wɔgɔ ; Mɔ́ń kɔ́ zo̧o ́ ̧́ Tayɨɨ móó woo wʉ́ń dȩꞌ kɔ́ ́ náá gíb waa ka kɔ́ zo̧o ́ ̧́ ka dȩꞌ wə̧ə̧ máa wɔgɔ. 126 v. 6-9 – cf. Eze 36. 33-37 ; Yéé 122. 6-9 (Mat 6. 10) 6 Mí ꞌyɛ́ nán ʉʉ tʉ garú móó vʉ vid kan za̧g ́ a̧ a̧ḿ ́ , vʉ́ń mbaan ya̧g sim né ; Ɨ ́ kíí taa Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ꞌyɛ́l ́ zó̧oļ́ ȩ́ yȩ, víń nəə né. 7 Ka fii Yerúsalɛm ꞌyɛ́n kan ka̧ꞌ́ a̧d né, kaa yȩ ka tiin kaa Tayɨɨ na"ȩ́ hág yɛl ́ né tée, I gbɔgɔ a nəə sá. 8 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ aga sa̧a̧ hȩn kan nag nán woo kan nag néélȩ́ woo, o̧ : « Míń duu ɓɛ tʉ́d móó pʉ́n s ́ ́ maag móó ʉʉ lá ʉ́ né ; Waa nán gáá voo vʉ́ń duu zɔn s ́ doo móó káḿ nuŋ yúú baꞌad móólȩ́ yȩ né. 9 Aga nán vʉ́ń lá tʉ́d voo kʉʉ baa, vʉ́ń naꞌ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉl ́ ; Nán kʉʉ sə̧ꞌ tʉ́da voo aga vʉ́ ń zɔ doo voo naꞌam lig hȩn pʉ́" ́ mííl .̧́ » v. 10-12 – cf. Esa 40. 1-11 ; Zak 9. 9-12 10 I ya̧a̧ la ya̧g níim vʉl ́, i mbɔ́gɔd nán míí vʉ hi ̧naaȩ ! I dȩȩ hi ̧naa, ví gáŋ́ ꞌyɛgɛ vʉ luu la ʉ́ ; i luu darapóo zig tóó ʉʉ ho̧ la ʉ́! 11 Hȩn Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka pa hág s ꞌ̧́ ḑ́ í máa ka yɔ : « I o̧d wakȩ́é ̧ waa Siyɔ́ŋ : “A̧ m ho̧ ́ sənné móó dɨ yaal ɨ́ ; Pa̧ŋ hȩn sʉ́ ʉ́l ́ woo dɨ naga̧,́ hȩn sʉ́ ʉ́l ́ woo ɓə́ədʉ dɨ tíŋ́ ! 12 Vʉ́ń bee ví “Nán Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ ka səd vʉ” ; ́ móó máa, vʉ́ń beem “Naa soom”, “Kaa kéé gbɔm sá”. » a Ebərə́əl ́ máa vʉ o̧ moo nán kʉʉ to̧ꞌo̧ laꞌ líid bab laꞌ doo vool ́ mánɔ. Ba baa ví kan hȩn woo hág diilí pɛ́l ́. 127 63 v. 1-6 – cf. Esa 34. 1-8 (HH 19.11) 1 Nóo ka yaa Edɔ́mmé, kaa Bɔ́rsal ́, ka dɔ́ sa̧am ̧ bo̧ꞌ́ , ka zuŋ haa, ka yaa kan néélȩ́ yȩ la ? Míi o̧ moo hȩn dʉʉ kɔ́l ́, míi dɨ kan néélȩ́ səd nán. 2 Moo ȩn sa̧am ̧ móó ka mbaa yȩ́é ̧ ná, ka man kan sa̧am ̧ nán sa̧am ̧ ndágg ́ voo lá ? 3 Mí ndág hȩn mí dágá, nán zig gáá tóó dágá aga ba kan mí pɛ́lí ; Mí ndág vʉ kan zó̧ó̧ yȩ́é,̧ mí ꞌnáꞌa vʉ kan kɔɔg, mɛm voo ga dɔg fo̧o ́ ̧́ mííl ,̧́ Sa̧am ̧ míí vʉ v í̧ ̧ ꞌwaapád. 4 Moo mín h ̧́ ̧́ hȩn si ̧ꞌiņ í za̧g ́ a̧ máa yȩlȩ́, veꞌ a̧n səd nán míí vʉ wʉl ́ máa ba ya̧ sʉ́ꞌʉ́. 5 Mí ꞌyɛ́ nóó ho̧n nán a maan mí ní ; moo mban kɛb, a̧máa nán a kan pɛ́l ́ ; Ma aga nag míí sən, zó̧ó̧ yȩ́é ̧ míí tiin ya doo ndal .́ 6 Mí ꞌnáꞌa zig vʉ kan zo̧o ́ ̧́ yȩ́é,̧ mí kɔ́ zó̧ó̧ yȩ́é ̧ míí kíí vʉ [móo dooɨ] ; mí yɛd mɛma voo la hágá. v. 7-14 – cf. Yéé 78 7 Míń pa moo zó̧ó̧ nán Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo kan na"ȩ́ woo moo hȩn ka kɔ́d ba ví, a Eb. ‫( נֵצַ ח‬nesár) : Ba gaan ví hȩn hȩn máa yɛ ka túꞌu né. Tóó tée hȩn ka pʉ́ nán zó̧ó̧ dȩ"ȩ́ mánɔ. Kaꞌ tóól ́ tée, vʉ tiiwʉ “mɛm”. 128 Zo̧o ́ ̧́ nán ka kɔ́d zig Israɛ́l, kan h ̧́ ļ́ ̧́ gbo̧o̧ woo kan zo̧o ́ ̧́ to̧o̧ gbo̧o̧ woo yȩnɔ. 8 9 Ká o̧ : « Waa míí vʉyʉ, vʉ́ ń sóon mí moo né », ma səd vʉ. Hȩn ka maa vʉ tée, baꞌan nán tóó né, aga ya səd vʉ kan nag woo nɔ; Ka h ̧́ ̧́ vʉ, ka ho̧ gíḿ gaad vʉ máa, aga ya səd vʉ kan nag woo, Gaŋ vʉ tíd nagá̧ za̧g ́ a̧ pád kɔ́ ́ ká tíŋ́ pee wɔgɔ. 10 A̧ máa vʉ nɛ́ɛ ́ yúú, vʉ vi ̧i ̧ yigid dʉʉ woo zó̧ó̧ ; Moo woo nɔ ma lúú zó̧ó̧ yȩ́é ̧ kan vʉ, ma sa vʉ sɨɨ. 11 Ma vʉ la taa zaman Múúsa waa baꞌad [Tayɨɨ] woo ; Ɨ ́ ka vud vʉ dɔg mam gbo̧oļ ȩ́ pee, kan ́ ka tʉ hȩn buulí voo vʉ pee dɨ téé ? Ɨ ́ ka ꞌyɛ́ yigid dʉʉ woo vool ́ sa̧am ̧ é pee dɨ téé ? 12 Nóo ka tíd nag nán Múúsa woo kan nag néélȩ́ woo lá ? Nóo ka yeꞌ mam tíŋ́ vool ́, yɛ́ǵ woo ka kii káákáá máalá ? 13 14 Nóo ka kɔ́ mam súlí ka zʉʉ lá ? Vʉ fə́n né, kɔ́ ́ goꞌoy ho̧g ́ ó̧ wɔgɔ. Wə̧m Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo pʉ́ vʉ nəəlȩ́ kɔ́ ́ hȩn ho̧g ́ tóó ka sí zʉʉ mbʉʉg ́ máa wɔgɔ. Mɔ́ pa̧ŋ nán móó vʉ ́ yo̧go̧, ma yɛ́ǵ moo kii. v. 15-19 – cf. Esa 64. 7-11 15 Káḿ mbaa zʉʉ be" ́, ya mbaal ́ dʉʉ móólȩ́ yȩ, a̧m ho̧ zʉʉ lá mɔ́ ; Sɨg moolȩ́ móó kan néélȩ́ móó pee dɨ téé ? Mɔ́ duu ho̧ gíḿ gaan mí s ́ né kəddaa ? 16 A̧ máa mɔ́y baꞌ vóó, Abrahám gaan vɔ́ né, Israɛ́l gaan vɔ́ né a̧ḿ ́ . Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́, mɔ́y baꞌ vóó, móo ́ sənné vóó, ha̧á ̧́ káákáá ; yéé móó wʉ yȩnɔ. a Eb. : “Ya̧ꞌ móó kan gíḿ ho̧lȩ́ gaal ́ móó, mɔ́ igid vʉ áa ?” 129 17 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ vóó, moo ȩn káḿ gbɔ oo gȩ́ḿ hi ̧naa móó, kóó nɛ́ɛ ́ yúúa, kóó ndɔgɔn mɔ́ né lá ? Káḿ h ̧́ ̧́ waa baꞌad móó vʉ, zig móó dáń vʉ yȩ, a̧m fíí ya ʉ́. 18 Zig gbo̧o̧ móó waa háǵ yɛ ɗii ní, ́ maag vóó vʉ ꞌnáꞌ doo lig hȩn ha" ́ móólȩ́. 19 Vɔ́ mbaa ɗiilí naꞌa móo nán tóó káḿ waan gbaŋ yúú vool ́ né, Kʉʉ pu̧ u̧n yéé móó yúú vool ́ né máa vʉyʉ. Yee ka mɔ́ń dɛ beꞌ, ka mɔ́ń sí zʉʉ, tée gʉʉ ka vʉn dee ʉ́ náa !b 64 v. 1-6 – cf. Esa 51. 9-10 ; Yéé 68. 2-3, 8-9 ; Ezr 9. 6-7 (Yéé 31. 20 ; 1 Kor 2. 7-10) 1 Ɨ ́ maag móó vʉ́ń gaa yéé móó, zig gáá vʉ́ń tʉʉ tíŋ́ móólȩ́ Kɔ́ ́ vee ka a̧n laꞌ ꞌwɔ́g wɔgɔ, kɔ́ ́ mam gal ́ ka úgu máa wɔgɔ. 2 Mɔ́ kɔ́ hȩn sa̧ga̧ ba kóó taa né. Káḿ sí zʉʉ máa, gʉʉ vʉ nam tíŋ́ móólȩ́. 3 Nán tóó ba ki, ba ho̧ tayɨɨ tóó ba kɔ́d nán kʉʉ ꞌyɛ́ zó̧ó̧ wool ́ vʉ hȩn ́ yo̧go̧ máa, pɛ́l .́ 4 Mɔ́ laa tíŋ́ nán kʉʉ kɔ́ hȩn h ̧́ ļ́ ̧́ móó kan zó̧ó̧ dȩ"ȩ́, kʉʉ duu hȩn káḿ o̧ máa vool ́ ; A̧ máa mɔ́ kɔ́ zo̧o ́ ̧́ yȩ́é ̧ moo hȩn ɓ ́d vóó vʉ, vɔ́ń duu hȩn káḿ h ̧́ ̧́ ha̧á ̧́ káákáá, vɔ́ń sə́d wʉl ć . 5 Ya vóó pád, vɔ́ mbaa móo nán v í̧ ̧g vʉyʉ, hȩn dʉʉ kɔ́l ́ vóó a̧ḿ ́ mbaa móo sa̧am ̧ v í̧ ̧gi. a b c Eb. : “zó̧ó”̧ . Bíibələ tóó vʉl ́ máa, ya ́ yɛ dɨ 64. 1l ́. “Vɔ́ń duu hȩn káḿ h ̧́ ̧́ há̧á̧ káákáá, vɔ́ń sə́d wʉl ́” (eb. : ‫ = בָּ הֶ ם עוֹלָם וְ נִ וָּשֵׁ ַﬠ‬vɔ́ń sə́d yúú vool ́ ha̧a ́ ̧́ káákáá). Moo yɛ təə tiiní o̧.́ 130 Vɔ́ mbɛ́ ꞌwaa móo haꞌad ꞌwɔ́g vʉyʉ, hȩn ɓ ́d vóó vʉ gaŋ vɔ́ móo sápééme. 6 Nán tóó ka bee yéé móó, ka ním bi mbaa kan mɔ́ máa pɛ́l ́ ; Moo woo nɔ ma mɔ́ yʉg vɔ́ ya̧g túń móó, mɔ́ gbɔ vɔ́ kan hȩn ɓ ́d vóó vʉ. v. 7-11 – cf. Esa 63. 15-19 ; Yéé 74 ; 79 7 A̧ máa, Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ vóó, móo baꞌ vóó ; Vɔ́ mbaa móo hád vanne, móo mbɔ́g vɔ́, vɔ́ hȩn mbɔ́gg ́ móó vʉyʉ. 8 A̧ m kɔ́ zó̧ó̧ yȩ́é ̧ a ya̧a̧ big sá, a̧m taa hȩn kɔ́l ́ sɔnné vóó vʉ sá ; A̧ m ho̧ vɔ́ pád, vɔ́ nán móó vʉyʉ. 9 Kaa gbo̧o̧ móó vʉ tii gba̧á ,̧́ Siyɔ́ŋ tii gba̧á ,̧́ Yerúsalɛm mbaa la gíḿná. 10 Lig gbo̧o̧ vóó ka mbaa lig zál ́, avɔ́yée kʉʉ naꞌam wʉl ́ pee, a̧ŋ sʉ́ꞌʉ́, Hȩn naa kóó ꞌyɛ́ pád tú sʉ́ꞌʉ́. 11 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ vóó, yee tée mɔ́ń ho̧ gíḿ gaan vɔ́ náa ? Mɔ́ń mbaa simná, mɔ́ń si ̧ꞌi ̧d vɔ́ a ya̧a̧ bigga ? 65 v. 1-7 – cf. Esa 66. 3-4 (Rom 10. 18-21) 1 Mí ki ɓá" ́ nán kʉʉ vin mí hȩn né máa voo, mí gbɔ ́ kʉʉ soon mí ní ʉʉ nugun, Mí o̧d nán kʉʉ been yéé míí ní máa vʉ : « Káń yɛlá, káń yɛlá ! 2 Mí ȩȩd nán yúú néélȩ́ tóó vʉ nag za̧g ́ a̧ pád, A̧ máa aga vʉ duu hi ̧naa ɓ ́d voo, vʉ kɔ́ hȩn h ̧́ ļ́ ̧́ dáń voo nɔ. 3 Vʉ gbɔn mí zó̧ó̧ vi ̧i ̧ní né, vʉ la pʉ́ꞌ hȩn bab vʉl ́, vʉ uu zʉgʉ vʉ hád kigilí. 4 Vʉ la mbaa bɛ́ɛǵ vʉl ́, vʉ dɔ́ mbaa ndɔ́g vʉl ́ ; Vʉ lá ndagad, vʉ ꞌyɛ́ hȩn láá ka dʉʉ né máa ɗag voo vʉl ́. » 131 5 Vʉ o̧ : “A̧ m séé la ka" ,́ a̧m zaꞌan sá, tée mín ꞌyɛ́m hȩn gbo̧o”̧ ; Hȩn voo yȩ sa̧ꞌa̧n móo nimmi, mbaan də́ń kɔ́ ́ vee yɨɨg wɔgɔ za̧g ́ a̧ga̧. 6 Vʉ bə̧ꞌ hȩn máa yȩ ꞌyɛ́n dɨ tíŋ́, máa míń mbaan sim né, Míń siꞌ̧ i ̧d vʉ pȩ́ń, vʉ́ń nuŋ hȩn sʉ́ʉ́l ́ voo si ̧ꞌ la gbug. » Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ : « [Víń nuŋ hȩn si ̧ꞌi ̧ní] moo hȩn ɓ ́d dáń víí kan hȩn ɓ ́d ́ 7 baꞌ víí voo a̧ḿ ́ . Vʉ la uu zʉgʉ gʉʉ vʉl ́, vʉ vi ̧i ̧n zó̧ó̧ gʉʉ waa vʉl ́ ; Máa míń gʉ́ ʉd vʉ hȩn sʉ́ʉ́l ́ hȩn kɔ́l ́ see voo vʉ a̧ḿ ́ .» v. 8-16 – cf. Esa 3. 10-11 ; Yer 24. 3-10 8 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ : « Nán ka nuŋ laꞌ líid ka kɔ́ mam tée, o̧ : “I dʉ laꞌ yȩ sá, moo dɨ kan hȩn bagg ́ tóó nɔ”. Máa míń dɨ kɔ́l ́ ́ yo̧go̧ kan nán baꞌad míí vʉ, moo ʉʉ tú ꞌwaa la pád sá. 9 Míń kɔ́ zig tóó wʉ́ń vúd ya Yaakúbu wool ́, Ɨ ́ a fȩȩ kíi Yúúda woo máa wʉ́ń gbɔ vúd ya gʉʉ míí vʉl ́ ; Tée ́ káń yee vʉ máa vʉ́ń fȩȩ hág, nán baꞌad míí vʉ́ń mbaa wʉl ́. 10 Nán kʉʉ soon máa, háǵ Sarɔ́n s ń́ tii ho̧d mbee lánné voo, ndaa voo vʉ́ń lá mbʉʉg Akɔ́ɔr ́. 11 A̧ máa ́ víí kíí kéé Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ gbɔ, kíí kéé gʉʉ na"ȩ́ míí gbɔ, Kíí kɔ́d Gáad hȩn láá, kíí pʉ́ Mɛníi doo ɗag waa ság yȩ máa, 12 Pag wʉ laa ví víí, víń gu doo, vʉ́ń sə̧ꞌə̧ ví. Moo mí bee ví ví h í̧ ̧ ní, Mí o̧ moo ví kin né, ví kɔ́ hȩn ka to̧on ̧ mí ní, hȩn káń sɛ́n né máa, ví kɔ́ wʉyʉ. » 13 Moo woo nɔ ma Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ o̧ : « Nán baꞌad míí vʉ́ń lá hȩn, víń mbaa víí kan go̧om ̧ ; Nán baꞌad míí vʉ́ń zɔ hȩn, mam s ́ń ꞌwɔd ví víí ; 132 Nán baꞌad míí vʉ́ń dȩꞌ zo̧o ́ ̧́, víń mbaa víí kan sȩ́ḿ. 14 Nán baꞌad míí vʉ́n lɛ́g, vʉ́ń dȩꞌ zó̧o,̧́ víń wa̧a̧ víí wa̧ya̧g zó̧ó̧ v í̧ ̧ní ; Víń mbaa kan dam gbɔ́l ́ kan zó̧ó̧ ndɔ́gɔné. 15 Tée nán a̧n yee vʉ máa vʉ́ń tii yéé víí hȩn nag ga" ́, [vʉ́ń o̧ :] “Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ Tayɨɨ a nɔɔmɔ́ !” A̧ máa wʉ́ń pʉ́ nán baꞌad míí vʉ yéé tóó kə́d. » 16 Nán a h ̧́ ̧́ hȩn bagg ́ nuní hágá yɛl ́ tée, wʉ́ń soo hȩn bagg ́ ́ Tayɨɨ yȩ́ń woo nɔ. Nán a sa̧a̧ hȩn hág yɛl ́ tée, wʉ́ń sa̧a̧ kan yéé Tayɨɨ yȩ́ń woo nɔ. Nán vʉ́ń zán hȩn ndɔ́gɔné see vʉ gbóo, hȩn yȩ vʉ́ń ti la tíŋ́ mííl ̧́ kəd. v. 17-25 – cf. Esa 11. 6-9 ; 51. 16 ; Am 9. 13-15 ; Zak 8. 3-5 (2 Pi 3. 10-14 ; HH 21. 15) 17 Moo mí dɨ beꞌ ꞌmaŋ kan hág ꞌmaŋ tóó yɨmné, Tée nán tóó wʉ́ń duu taan s ́ hȩn ka ya̧a̧ sʉ́ꞌʉ́ máa né, hȩn yȩ s ́ń duu yaan s ́ zó̧oļ́ ȩ́ né. 18 I dȩꞌ zo̧o ́ ̧́, i lɛ́g mbaa la kəd moo hȩn a̧n dɨ yɨmné yȩnɔ ; Moo míń duu yɨb Yerúsalɛm a mbaa kan zó̧ó̧ dȩ"ȩ́, nán woo ʉʉ mbaa də́ń kan zo̧o ́ ̧́ dȩ"ȩ́ȩ. 19 Míń dȩꞌ zo̧o ́ ̧́ yúú kaa Yerúsalɛmmé, míń dȩꞌ zo̧o ́ ̧́ moo nán míí voo, Nán tóó wʉ́ń duu kin ka̧ń ́ kan wa̧ya̧g wʉl ́ né. 20 Waa tóó wʉ́ń nɔɔn pə̧ə́ d ̧ ́ wʉl ́ né, nán tóó a gbo̧o̧ s ꞌí̧ ņ a kəd né máa wʉ́ń pɛ́l ́. Ɨ ́ a nɔɔ háá ȩd tée, wʉ́ń dɨ kan veꞌ tȩȩmɛre, Nán hȩn ɓ ́d a dɨ kan veꞌ tȩȩmɛre tée, wʉ́ń kɔ́ kɔ́ ́ kʉʉ gaꞌadʉ naggɨ zu wɔgɔ. 21 22 Vʉ́ń yo̧o̧ lig voo vʉ mbaa wʉl ́ ; vʉ́ń ndag laꞌ vʉ, vʉ́ń lá líid woo. Vʉ́ń duu yo̧o̧n lig moo nán tóó kə́d a mbaan wʉl ́ né ; Vʉ́ń ndagan laꞌ moo nán tóó kə́d a wʉ ya lán líid woo né. 133 Moo nán míí vʉ́ ń mbaa ɗii man kan laꞌ vʉ kííd, ́ káń yee vʉ máa aga vʉ́ń lá nag baꞌad voo. 23 Vʉ́ń kɔ́ baꞌad tun na nag téꞌ né, vʉ́ń ha̧an ̧ waa vʉ moo ʉʉ nɔɔ ó̧ né, Moo vʉ́ń mbaa zig hȩn bagg ́ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo kan waa voo vʉ a̧ḿ ́ . 24 Míń h ̧́ ̧́ bee voo diga kʉʉ been mí lá né, míń ki moo voo diga kʉʉ o̧n ná moo né a̧ḿ ́ . 25 Záǵ ya̧ꞌa̧d kan mbee waa vʉ́ń sʉ́g lá hȩn a̧ḿ ́ , kəə s ́ń lá ho̧d ́ kɔ́ ́ ndaa wɔgɔ. Bɨɨg s ́ń mbu hád zo̧mme. Nán tóó wʉ́ ń duu kɔ́n daga ɓ ́dná gʉʉ zál ́ mííl ̧́ né. Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo nɔ. 66 v. 1-6 – cf. Esa 57. 15 ; 65. 3-15 (Lúg 21. 17-24 ; WB 17. 24-25) 1 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ : « Láan míí wʉ be"ɨ, ya doo diiní míí wʉ hággɨ. Lig ́ téé víń yo̧on ̧ á ? Ya nəəlȩ́ ́ téé víń pʉ́nná ? 2 Hȩn kíí ho̧ yȩ pád míi mbɔ́g vʉ kan nag míí, ma kʉʉ mbaa yȩnɔ ; Nán a̧n ꞌyɛ́ nóó wool ́ máa wʉ yɛnɔ : nán ka kɔ́ gím, ka nəꞌ yúú, ka ki moo míí tée ka tʉʉ mánɔ. 3 Kʉʉ gə ndaa tée, vʉ sə̧ꞌ nánán a̧ḿ ́ , kʉʉ sə̧ꞌ mbee tée, vʉ vəə kan ya̧ꞌa̧d a̧ḿ ́ .a Kʉʉ pa̧ŋ hȩn ha" ́ tée, mɛm ndagadɨ. Kʉʉ uu zʉgʉ tée, vʉ uud tayɨɨ lee vʉyʉ. Aga nán yȩ pád vʉ kɔ́ hȩn h ̧́ ļ́ ̧́ voo, hȩn s í̧ ̧d kɔ́l ́ vʉʉ to̧od ̧ vʉ. a Tóó tée : “Nán ndaa gəl ́ mbaa móo ́ yúú nɔɔnée, ́ mbee sə̧"ȩ́ vʉ man kan ́ ka vəə ya̧ꞌa̧d wɔgɔ.” 134 4 Moo woo nɔ ma míń yeed vʉ hȩn a kɔ́ vʉ sȩ́ḿ, míń pa̧n vʉ hȩn dʉ́ʉ́ kɔ́l ́, Moo káń bee bee nán tóó ka h í̧ ̧ ní, káń o̧ moo nán tóó ka kin ní mánɔ. Vʉ kɔ́ hȩn káń sɛ́n né, hȩn ka to̧o̧n mí né máa, vʉ kɔ́ wʉyʉ. » 5 I ki moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo la ʉ́, ́ kíí ndɔg moo woo yȩ víw ! Hȩn daví waa kʉʉ máń ví, kʉʉ máń ví yúú mííl ̧́ máa yɔ : « Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ a túꞌ ya na"ȩ́ woo, vɔ́ ho̧ lá vɔ́ zó̧ó̧ dȩ"ȩ́ víí wʉl ́ lée ! » A̧ máa vʉ́ńnɔ ki sȩ́ḿ. 6 Yɛ́ǵ tóó kii ya kaa gbo̧oļ ȩ́, yɛ́ǵ tóó vúd ya lig hȩn pʉ́" ĺ ́ ; Yɛ́ǵ Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo nɔ. Wʉ́ ń sʉ́ ʉ́ ́ maag woo vʉ hȩn [ɓ ́d] voo ʉ́. v. 7-14 – cf. Esa 60. 11-18 ; 65. 17-25 (Rom 11. 12, 15 , 23-26 ; Eb 12. 22-24) 7 Wakȩ́é ̧ ha̧a̧ waa vud ma ha̧g ndɔ́gɔwʉ pigim, Ha̧a̧ wayée waa ma ha̧g ndɔ́gɔwʉ pigim. 8 Nóo ká ki hȩn ́ yo̧go̧ see lá ? Nóo ká ho̧ hȩn ́ yo̧go̧ lá ? Hág tóó vúd báꞌ dágáa ? Vʉ ha̧a̧ zig tóó vud báꞌ dágá áa ? Ma Siyɔŋ ha̧a̧ waa vʉ vud diga ha̧g ka dəgənɔ lá ndɔ́gɔné né ! 9 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ : « Míń yeꞌ ha̧g ma waa wʉ́ń ha̧y náa ? Míí káń kɔ́ waa kʉʉ ha̧y yȩ, tée míń háꞌ a̧m ha̧a̧ waa sáa ? » Moo Tayɨɨ móó woo nɔ. 10 I dȩꞌ zó̧ó̧ kan kaa Yerúsalɛm la ʉ́, nán kíí h ̧́ wo̧ ̧́ yȩ i dȩꞌ zo̧o ́ ̧́ moo woo la ʉ́ ! Ɨ ́ víí kíí ka̧ŋ ́ yúú wool ́ yȩ, i dȩꞌ zo̧o ́ ̧́ kannɔ la ʉ́ ! 11 Tée víń ha̧ꞌ kan hȩn zó̧ó̧ ka̧"ȩ́ woo, Víń a̧a̧ hȩn to̧o̧ woo kɔ́ ́ waa pə̧ə́ d ̧ ka a̧a̧ va̧a̧ na"oo woo wɔgɔ. 12 Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ o̧ : « Míń kɔ́ ka̧ꞌ́ a̧d s ́ń l ́g ́ la wʉl ́ móo ziŋŋɨ, Na"ȩ́ zig hágá voo wʉ́ń l ́g ́ laa wʉl ́ kɔ́ ́ ziŋ ka zʉʉ máa wɔgɔ. 135 Míń tʉ ví kɔ́ ́ waa naꞌa ka dɨ waa a̧an ̧ é wɔgɔ, míń gaŋ ví naga̧,́ míń gaŋ haꞌ ví dɔl á . 13 Míń zoꞌ ví kɔ́ ́ waa naꞌa tóó ka zoꞌ waa wɔgɔ, míń ka̧ꞌ ví zó̧ó̧ Yerúsalɛmmé. » 14 I ho̧ hȩn yȩ tée, zó̧ó̧ wúń dȩꞌ ví, fo̧o ́ ̧́ s ́ń sȩ́n ví kɔ́ ́ ho̧d ́ [ka zígíd] wɔgɔ. Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń túꞌud nán baꞌad woo vʉ néélȩ́ woo, A̧ máa ́ maag woo vʉ́ń ho̧ voo zó̧ó̧ yȩ́é ̧ woo nɔ. v. 15-24 – cf. Esa 11. 10 ; 60. 3-12 (Eb 12. 27-29 ; HH 19. 11-21) 15 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ dɨ yaal ́ vee tíŋ́, móóta goꞌoy woo vʉ man kan dudáŋ́ŋɨ. Zo̧o ́ ̧́ yȩ́é ̧ woo s ́ń tii vee, hȩn péꞌené woo s ń́ tii vee nóó. 16 Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wʉ́ń sə̧ꞌ moo kan veeɨ, wʉ́ ń tíd pag naga̧.́ Nán Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ a wa̧ꞌ vʉ máa, vʉ ɓʉʉ mbaa náꞌ. 17 Nán kʉʉ taa bin mbaa dʉʉ naꞌa, bin dȩꞌ maa dɔ́l ́ la babb ,́ Kʉʉ dúń dágá dágá, kʉʉ lá ndagad kan hȩn s í̧ ̧d tóó vʉ, kan dii vʉ máa vʉyʉ ; Nán yȩ vʉ dɨ nɔm ꞌwaapád. Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo nɔ. 18 « Mí gaa hȩn kɔ́l ́ voo kan moo taal ́ voo vʉ ʉ́. Sey a̧n sʉg zig vʉ kan ya̧g vʉ pád máa ya̧ sʉ́ꞌʉ́ ; vʉ́ń yaa, vʉ́ń ho̧ zál ́ míí. 19 Míń ꞌyɛ́d vʉ hȩn ʉʉ ho̧ gaan mí wʉl ́, Nán ́ ʉʉ sɔ́d moo sə̧"ȩ́ mííl ̧́ máa, míń baꞌ vʉ la nán Tarsís vool ,́ Kan ́ Púl vʉ, kan ́ Lúd vʉ, nán yȩ vʉ gaa kpaa ta" ́ mbaa náꞌ ; a Eb. : doo núugí. 136 [Míń baꞌ vʉ la] nán Tubál vool ́ kan nán Yavána vʉ, hág mam sa̧am ̧ kʉʉ ɗii la wʉl ́ máa vʉl ́ ; Ya nán kʉʉ kin ná moo míí né, kʉʉ ho̧n ná zál ́ míí né mánɔ. Nán máa a̧n baꞌ vʉ yȩ vʉ́ńnɔ la túꞌud zig yȩ vʉ na"ȩ́ míí, vʉ́ń pa moo woo. 20 Tée vʉ́ń pa̧ŋ ya daví waa ́ yúkaal ́ yȩ vʉ yúú goꞌoy vʉl ́ Kan móóta vʉl ́ kan wamnde vʉl ́ kan ŋgeloba vʉl ,́ Vʉ́ń yaa kɔ́ ́ hȩn ha" ́ wɔgɔ gʉʉ Tayɨɨ wool ́, Yerúsalɛmmé. Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo nɔ. Míń fȩȩ vʉ kɔ́ ́ waa Israɛ́l kʉʉ pa̧ŋ hȩn ha" ́ voo vʉ ɗag dʉʉ vʉl ́, lig Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ wool ́ máa wɔgɔ. 21 Míń yee nán hȩn ha" ́ vʉ kan nán Levíi vʉ vool ́ sa̧am ̧ é. Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo nɔ. 22 Waa víí vʉ kan yéé víí vʉ́ń mbaa káákáá. Kɔ́ ́ beꞌ ꞌmaŋ kan hág ꞌmaŋ a̧n yɨb yȩ ʉʉ mbaa máa wɔgɔ. 23 Sȩȩ ꞌmaŋ vʉ́ń gbɔ dúń, sábat vʉ́ń dúń, nán pád vʉ́ń ya nəꞌəy tíŋ́ mííl .̧́ Moo Ɨ ́ ꞌYɛ́l ́ woo nɔ. 24 Nán ʉʉ vúd góó tée, vʉ́ń ho̧ nɔm nán ́ kʉʉ kin mí tɔ́g né máa voo, Gaꞌad voo s ́ń nɔɔ né, vee voo s ́ń ním né a̧ḿ ́ . Nán ʉʉ ho̧ vʉ pád, s ́ń mbaad vʉ hȩn ɓ ́d gbo̧o̧ȩ. » 22.12.22 – relecture 20.01.24 a Yaván = Gɛrɛ́g. 137 Táabələɨ Moo dənée................................................................................... vii Esáya I ..................................................................................................... 1 Esáya II .................................................................................................. 77 Esáya III............................................................................................... 114 Táabələɨ ............................................................................................... 138 138