ANTALYA KİTABI SELÇUKLUDAN CUMHURİYET’E SOSYAL BİLİMLERDE ANTALYA ANTALYA KİTABI SELÇUKLUDAN CUMHURİYET’E SOSYAL BİLİMLERDE ANTALYA Fotoğraf Antalya Büyükşehir Belediyesi Kapak Fotoğrafı Antalya Büyükşehir Belediyesi Grafik Tasarım Ali NARMAN Baskı ve Cilt Kutlu&Avcı Ofset Muratpaşa Mh. Emrah Cd. Kutlu&Avcı Plaza No.17 ANTALYA Tel.: 0242 346 85 85 Yayınevi PALET YAYINLARI Mimar Muzaffer Cad. Rampalı Çarşı No: 42 Meram / Konya Tel. 0332 353 62 27 T.C. KÜLTÜR BAKANLIĞI YAYINCI SERTİFİKASI: 1041 ISBN 978-605-2338-71-1 Antalya, 2018 Kitabın telif hakları Antalya Büyükşehir Belediyesi’ne aittir, tamamı veya bir kısmı izinsiz basılamaz, çoğaltılamaz, kaynak gösterilmeden iktibas yapılamaz. ANTALYA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ Yüksekalan Mahallesi Adnan Menderes Bulvarı No:20 07310 Muratpaşa/ANTALYA Tel: (0 242) 249 50 00 ANTALYA KİTABI SELÇUKLUDAN CUMHURİYET’E SOSYAL BİLİMLERDE ANTALYA EDİTÖRLER Doç. Dr. Bedia KOÇAKOĞLU Doç. Dr. Bahset KARSLI Arş. Gör. Demet SUSTAM Arş. Gör. Zehra SULA Halil İbrahim YÜCEL Ayşe DEMİR Antalya’nın Fethi’nin 811. Yılına Armağan Olarak Sunulmuştur. Menderes TÜREL Antalya Büyükşehir Belediye Başkanı Medeniyetleri var eden binalar değil; kültür, sanat, ilim, irfan ve millî-manevî ruhtur. Toplumların devamı da bu dinamikleri taşıyan köklerin korunması ve aktarılmasıyla mümkündür. Geçmişe dair unuttuklarımızın toplamı, geleceği kurar. Bu açıdan yüzyıllar boyu birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Anadolu’da en değerli kavşak noktalarından biri; tarihi, kültürel kimliği, coğrafyası ve sosyal dokusuyla Antalya’dır. Yunan, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlıdan uzanan bir zenginlikte yaşamanın bilinciyle Antalya’yı turizmin yanı sıra bir “tarih, kültür ve sanat şehri” olarak tanımlıyoruz. Tarihten gelen vasfıyla kadim bir birliktelik ve hoşgörü merkezi olan Antalya’da bilim, kültür, sanat faaliyetlerinin, kentin gerçek kimliğini ortaya çıkaracak, geleceğini geçmişten aldığı ilhamla inşa edecek, belediyecilik hizmetlerini zenginleştirerek değerli kılacak önemli çalışmalar olduğunun bilincindeyiz. Bu sebeple belediye olarak insanımızın hayat standardını yükseltecek faaliyetlerin yanında geleceğini de kuracak adımlar atmaktayız. Antalya’yı başlı başına bir güzellik olarak yaşatmanın yolunun geçmişi hatırlayarak bugünü anlamlı kılmak ve geleceği planlayan projeler üretmek olduğuna inanıyoruz. Bu düşüncelerle ortaya konulan bu eser, Antalya’nın İslam öncesi ve sonrası tarihî serüvenini, Osmanlı ve Birinci Dünya Savaşı yıllarındaki konumunu, kadim medeniyetleri barındıran yönünü, kentteki modern dönem yansımalarını, geçmiş ve gelecek denkleminde şehrin canlı ticari hayatını, arkeolojik, coğrafi, sosyal ve mimari zeminini, dinî ve kültürel perspektifte tarihsel mirasını ve alt kültür dinamiklerini, dış ve iç göçle şekillenen sosyolojik boyutunu, “Kent, İmaj ve Marka” ekseninde belediyecilik yapısını, şehrin kadim geçmişinden marka geleceğine uzanan çizgide vazgeçilmez unsur olan turizmini ihtiva eden değerli metinlerden üretilmiştir. Bugünkü faaliyetlerin bizi yarınlara taşıyacağı fikrinden hareketle bilim adamlarımızın, sanatçılarımızın, yazarlarımızın görüşleri ve birikimleriyle imkânlarımızı buluşturup, bir kültür şehri olan Antalya’yı bütün renkleri, sesleri, inançları ve değerleriyle geleceğe taşıyabilme idealindeyiz. Bunun bir adımı olan Antalya Kitabı’nın şehrimizin ve ülkemizin kültür hafızasına katkı sağlamasını umuyoruz. Bu vesileyle çalışmanın hazırlanmasında katkı sunan herkese şükranlarımı arz ederim. İÇİNDEKİLER I. BÖLÜM ROMA CUMHURİYETİ - PAMPHYLİA (ANTALYA VE ÇEVRESİ) İLİŞKİLERİNİN NİTELİKLERİ ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER / Muzaffer DEMİR ...............................................................................................................................................................22 KÖSEDAĞ SAVAŞI MAĞLUBİYETİNİN II. GIYASEDDİN KEYHÜSREV’İN PSİKOLOJİSİNE YANSIMASI: ANTALYA’DAKİ İMAR FAALİYETLERİ ÖRNEĞİ / Mahmut DEMİR ..............................................................................................................................................................43 SELÇUKLU HÂKİMİYET SÜRECİNE KADAR MÜSLÜMAN DÜNYANIN ANTALYA İLE İLİŞKİLERİ / Mehmet AZİMLİ ...............55 PİRİ REİS’İN GÜNÜMÜZE ULAŞAN YEGÂNE KİTABI OLAN “BAHRİYE” SİNİN KOPYALARINDA YER ALAN ANTALYA VE YÖRESİNİN MUKAYESELİ AÇIKLAMASI / Metin ATAÇ .......................................................................................................................................62 XVI. ASIRDA ANTALYA TERSANESİ VE BURADA GEMİ YAPIMI / Behset KARACA .................................................................................78 ANTALYA’DA BİR AYAN AİLESİ: HACI OSMAN HANEDANI / Fahrettin TIZLAK .......................................................................................96 OSMANLI DÖNEMİNDE YETİŞMİŞ ANTALYALI MATEMATİK VE ASTRONOMİ BİLGİNLERİ / Ali BAKKAL..............................106 BİR SOSYAL KURUM OLARAK OSMANLI DEVLETİNDE ANTALYA VAKIFLARI VAKFİYE ÖRNEKLERİ / Ömer Faruk TEBER ......................................................................................................................................................................................................... 121 ELMALI ŞEHRİNİN VAKIFLARINA DAİR BİR DEĞERLENDİRME / Hatice DURGUN / Ali Rıza ÖZER..........................................130 OSMANLI-SAFEVİ İLİŞKİLERİNDE TEKE İLİ BÖLGESİNİN ROLÜ (15-16. Yüzyıllarda) / Bilal DEDEYEV .................................153 1854-1859 YILLARINA AİT TEREKE KAYITLARINDA ANTALYA’DA ÇOK EŞLİLİK VE ÇOCUK SAYISI / Betül TEZCAN .......163 XIX. YÜZYILIN SONLARINDA BİR FRANSIZ SEYYAHIN ANTALYA NOTLARI / Salih TUNÇ ..............................................................183 I. DÜNYA SAVAŞI’NIN BAŞLADIĞI GÜNLERDE TEKE MUTASARRIFI SABUR BEY’İN 1330 (1914) TEŞRİNİEVVEL RAPORU IŞIĞINDA ANTALYA ŞEHRİ’NİN VAZİYETİ / Mesut DEMİR ............................................................................................................................ 197 19. YÜZYIL’DA KADINA ŞİDDET VE KADIN ŞİKÂYETLERİNE ANTALYA YÖRESİNDEN ÖRNEKLER / Hacer YILMAZ..........211 TANZİMAT SONRASI SEYAHAT REHBERLERİNE GÖRE ANTALYA’YI İÇ KISIMLARA BAĞLAYAN SEYAHAT GÜZERGÂHLARI / Nezahat BELEN ...................................................................................................................................................... 223 1895 BÜYÜK ANTALYA YANGINI (HARİK-İ KEBİR) VE SONUÇLARI / Güven DİNÇ ............................................................................243 TEKE SANCAĞI TELGRAF ŞEBEKESİNİN TESİSİ VE ANTALYA TELGRAFHANESİ / Diren ÇAKILCI.............................................261 ANTALYA DARÜLMUALLİMİN-İ İPTİDAÎYE (1903-1923) / Muhammet GÜÇLÜ ..................................................................................283 II. ABDÜLHAMİD DÖNEMİ’NDE TEKE SANCAĞI’NDA EĞİTİM / Özge KURŞUN..................................................................................304 II. BÖLÜM CUMHURİYET DÖNEMİNDE ANTALYA: ŞEHRİN MODERN DÖNEM İZDÜŞÜMLERİ VERİ ANALİZ YÖNTEMİYLE GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE ANTALYA’DA EĞİTİM / Vedat ŞAHİN.........................................................314 ANTALYA İLİNİN DEMOGRAFİK YAPISI (1935-1950) / Nursal KUMAŞ ...................................................................................................330 NÜFUS MÜBADELESİ İLE ANTALYA’YA İSKÂN EDİLEN MÜBADİLLER VE DURUMLARI / Ahmet ÇELİK ..................................359 1950’DEN GÜNÜMÜZE, ANTALYA İLİNDEKİ SEÇMENLERİN SEÇİMLERE KATILIM ORANLARININ ANALİZİ / Abdülkadir ÖZDEMİR ..................................................................................................................................................................................................... 376 TARİHİ TANIK OLARAK: ANTALYALI KORE GAZİLERİ / Rahmi DOĞANAY.............................................................................................390 YASSIADA’DA ANTALYA MİLLETVEKİLLERİ / Filiz ÇOLAK ........................................................................................................................... 401 ANTALYA MİLLETVEKİLİ MEHMET RASİH KAPLAN (1920-1950) / Büşra BAŞAR ............................................................................426 20. YÜZYIL BAŞINDA ANTALYA KALESİ’NİN YIKIMI MESELESİ / Fatih ÖZÇELİK ...............................................................................436 ANTALYA ÖZELİNDE RİSKLİ ALAN VE YENİLEME ALANI UYGULAMASI / Arş. Gör. Esin GÜRSEL ..............................................451 ANTALYA İLİNDE MEYDANA GELEN İŞ KAZASI SAYILARINA GENEL BİR BAKIŞ VE TÜRKİYE İSTATİSTİKLERİ İLE KIYASLANMASI / Erhan DEMİR................................................................................................................................................................................. 466 III. BÖLÜM ANTALYA’DA İKTİSADİ HAYAT: GEÇMİŞ VE GELECEK DENKLEMİNDE ANTALYA’NIN TİCARİ HAYATI THE SELJUK CARAVANSERAIS IN ANTALYA AND THEIR IMPACT ON THE ECONOMIC LIFE / Adel ZEYADA .........................476 OSMANLI DÖNEMİNDE ANTALYA VE ÇEVRESİNDE TİCARİ HAYAT / Ahmet UZUN ..........................................................................492 TARİHTEN GÜNÜMÜZE ANTALYA’DA DENİZ TİCARET HUKUKU’NUN GELİŞİMİ / İlknur ULUĞ CİCİM....................................512 1845 YILI TEMETTÜAT DEFTERLERİNE GÖRE ANTALYA MERKEZ MAHALLELERİNİN SOSYAL VE EKONOMİK YAPISI / Sıddık YILDIZ .......................................................................................................................................................................... 520 GİRİŞİMCİLİK VE YEREL EKONOMİK DEĞİŞKENLER ETKİLEŞİMİ: ANTALYA İLİ VAR ANALİZİ ÖRNEĞİ / Mesut SAVRUL / Serdar KURT.................................................................................................................................................................................... 533 ANTALYA + X = BARSELONA: ‘X’ YERİNE HANGİ İKTİSADİ DEĞERLER GELMELİ? / İrfan KALAYCI ..........................................545 DIŞ TİCARETİN MAKROEKONOMİK DEĞİŞKENLER ÜZERİNE ETKİLERİNİN ANALİZİ ANTALYA İLİ ÖRNEĞİ- (2010-2017) / Nihat ALTUNTEPE ............................................................................................................................. 558 HAVAYOLU TAŞIMACILIĞINDA EMEK MALİYETLERİNİ DÜŞÜRMEYE YÖNELİK UYGULANAN SPLİT ÇALIŞMA MODELİ: ANTALYA HAVALİMANI ÇALIŞANLARI ÖRNEĞİ / Nilgün KANER KOÇ .....................................................................................................574 IV. BÖLÜM ARKEOLOJİ, COĞRAFYA, SOSYAL HAYAT VE MİMARİ ÇALIŞMALARDA ANTALYA: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE ANTALYA’NIN KÜLTÜREL KODLARI ANTİK AKDENİZ’DE BİR RÜYA TABİRLERİ DERLEMECİSİ ARTEMİDORUS DALDİANUS (KEMERLİ) VE ESERİ ONEİROKRİTİKON / İslam KAVAS ............................................................................................................................................................................ 590 KALEİÇİ’NDEKİ HADRİANUS TAKI: KENTSEL ARKEOLOJİ BAĞLAMINDA BİR DEĞERLENDİRME/ Aytaç DÖNMEZ / Halil Mert ERDOĞAN / Mukaddes DÖNMEZ.....................................................................................................................598 ANTALYA KALEİÇİ BÖLGESİ TARİHİ SOKAK ÇEŞMELERİ VE KORUMA SORUNLARI / R. Eser GÜLTEKİN / Aydın UÇAR ......613 YİVLİ MİNARE KÜLLİYESİ’NE MEKÂN-ZAMAN POETİKASI AÇISINDAN BİR YAKLAŞIM / M.Emir İLHAN ..............................628 MANAVGAT SIRTKÖY TOLHAN YAZITI / Mustafa CANSIZ ............................................................................................................................. 638 ANTALYA YÖRESİNDE KINA TÜRKÜLERİ VE DELBEKÇİ KADINLAR / Serenat İSTANBULLU........................................................648 ANTALYA’DA ÖZEL GÜN YEMEKLERİ VE İKRAMLARI / Nermin IŞIK / Gülperi DEMİR .................................................................657 ANTALYA MUTFAK KÜLTÜRÜNDE “TİRMİS” / Mahmut DAVULCU ............................................................................................................671 YÖRÜK TÜRKMEN KÜLTÜRÜ GELENEKSEL TÖREN KEŞKEĞİ YEMEĞİ’NİN GASTRONOMİ TURİZMİ BOYUTUNDA DEĞERLENDİRİLMESİ / Hakan KENDİR / Fatih USLU .................................................................................................................................... 692 GELENEKSEL ARICILIK VE KIRSAL KONUT EKOLOJİSİ AÇISINDAN ELMALI YÖRESİ ARI SERENLERİ İhsan BULUT / Nazlı ERDOĞAN / Berna ÖZOĞUL ............................................................................................................................................. 702 FİNİKE GELENEKSEL KADIN İÇ GÖMLEKLERİNİN ÇAĞDAŞ GİYİME YANSIMASINA İLİŞKİN ÖRNEK TASARIMLAR/ Miyase ÇAĞDAŞ / Emine ESİRGENLER................................................................................................................................................................... 717 ANTALYA YÖRESİNDE SAĞLIK/HASTALIKLA İLGİLİ BAZI GELENEKSEL UYGULAMALAR VE DEYİŞLER / Alparslan SANTUR .......................................................................................................................................................................................................... 729 ANTALYA İL MERKEZİ’NİN CORINE SINIFLANDIRMASINA GÖRE ARAZİ ÖRTÜSÜ / KULLANIMINDAKİ DEĞİŞİMLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ / İlyas Sadık TEKKANAT................................................................................................................................................ 744 V. BÖLÜM DİN BİLİMLERİNDE ANTALYA: DİNİ VE KÜLTÜREL PERSPEKTİFTE ANTALYA ANADOLU SELÇUKLULARINDAN CUMHURİYETE ANTALYA MEVLEVİHANESİ / Şaban ORTAK ..................................................756 TÜRKİYE KÜTÜPHANELERİNDE ELYAZMASI VE MATBU ESERİ OLAN ANTALYALI BİLGİNLER / Recep DİKİCİ ..................776 ELMALILI HAMDİ YAZIR’IN KUR‘ÂN MESAJINI ANLATIMINDA DİL VE KÜLTÜRÜMÜZDEN YANSITTIKLARI / Eyüp YAKA .......................................................................................................................................................................................................................... 792 ANTALYALI BİR ÂLİM OLARAK AHMET HAMDİ AKSEKİ’NİN ESERLERİNDE HZ. PEYGAMBER / M. Hanefi PALABIYIK .......810 ANTALYA KIRSALINDA DİNİ YAŞAM: ÇİFTÇİLERİN ÜRETİM FAALİYETLERİNDE DİNİ TUTUM VE DAVRANIŞLARININ ANALİZİ / Bahset KARSLI / Süleyman KARAMAN / Ali ALBAYRAK / Orhan GÜRSU ........................................................................842 VI. BÖLÜM TÜRK DİLİ VE EDEBİYATINDA ANTALYA: ŞEHİRLERİN DE RUHU VARDIR HORASAN’DAN ANTALYA’YA BİR ERENİN HİKÂYESİ (Türler Arası Değişimin Örneği Olarak Abdal Musa Velayetnamesi) / Abdulselam ARVAS ............................................................856 KADI ABDURRAHMAN PAŞA’NIN ŞAHSİ TARİHİNE KURMACA YAKLAŞIMLAR / Bedia KOÇAKOĞLU .......................................866 ALAİYE SANCAK BEYİ HÜSAMEDDİN MAHMUD BEYİN OĞLU ŞEHZÂDE ALAADDİN GAYBÎ (KAYGUSUZ ABDAL)’IN ESERLERLERİNİN GENEL BİR DEĞERLENDİRİLMESİ / Abdurrahman GÜZEL ...................................................................................883 BİR ŞEHİR VE BİR ŞAİR SANCAK BEYİ: ŞEHZADE KORKUD / Şevkiye KAZAN NAS ...........................................................................906 ANTALYA ve YÖRESİ AĞIZLARINDA ESKİCİL (ARKAİK) SÖZCÜKLER / Turgut TOK ..........................................................................922 KORKUTELİ (ANTALYA) AĞZINDA KULLANILAN KAVATA, OKU- VE SIZILA- KELİMELERİ ÜZERİNE İNCELEME / Ali CİN ................................................................................................................................................................................................................................... 932 ANTALYA’NIN ELMALI İLÇESİNİN KÖY ADLARI ÜZERİNE BİR İNCELEME / Emine ATMACA .......................................................942 ANTALYA VE YÖRESİ AĞIZLARINDA MANTAR ADLARI / Ergün ACAR ....................................................................................................965 ANTALYA TÜRKÜLERİNİN TOPLUMDİLBİLİMSEL ÖZELLİKLERİ / Özgür Kasım AYDEMİR ..........................................................974 TÜRKIYƏ POEZIYASINDA ANTALYA MÖVZUSU / Mərziyyə NƏCƏFOVA .................................................................................................982 VII. BÖLÜM SOSYOLOJİ ALANINDA ANTALYA: YEREL VE KÜRESEL KAVŞAKTA ANTALYA GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE ANTALYA’NIN DEMOGRAFİK YAPISININ SOSYOLOJİK TAHLİLİ/ D. Ali ARSLAN / Gülten ARSLAN / Halil ÇAKIR .................................................................................................................................................. 992 TÜRKİYE’DE KIR SOSYOLOJİSİNİN GELİŞİMİNDE ANTALYA KÖY ARAŞTIRMALARI / Hakan ARSLAN .................................. 1009 KONAR-GÖÇER BİR TOPLULUĞUN SON DURAĞI ANTALYA: KÖSELER CEMAATİ ÖRNEĞİ (XIX. YÜZYIL-GÜNÜMÜZ) / İlker YİĞİT ........................................................................................................................................................................................................................ 1026 GÖÇ, KENT KÜLTÜRÜ VE KENTSEL BELLEK: ANTALYA’DA GİRİT KÖKENLİ AİLELER / Sevinç GÜÇLÜ ................................. 1043 DÖŞEMEALTI’YA İSKÂN EDİLEN KARAHACILI AŞİRETİ VE YAYLA GÖÇ YOLUNUN İNCELENMESİ / Mehmet Emre Çelik...... 1057 KÜLTÜRLERARASI EVLİLİKLERDE YAŞANAN SORUNLAR: ANTALYA İLİ ÖRNEĞİ / Berat KAYA ............................................. 1068 GÜNÜMÜZDE BÜYÜK EBEVEYNLİK MODELLERİ: ANTALYA’DA BÜYÜKANNELER ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA / Sinem Burcu UĞUR / Nurşen ADAK...................................................................................................................................................................... 1074 SERİK’TE KENTLEŞME ALGISI VE BEKLENTİLERİN GÖRÜNÜMÜ / Suat KOLUKIRIK / Hasan Hüseyin AYGÜL ................ 1083 KENT İLE BÜTÜNLEŞME VE KENT EKOLOJİSİ ANLAMINDA CEZA UYGULAMALARI: ANTALYA’DA DENETİMLİ SERBESTLİK / Gönül DEMEZ / Tuğçe TUNCA / Selim CANKURTARAN ............................................................................................... 1104 VIII. BÖLÜM BELEDİYECİLİKTE VE İLETİŞİMDE ANTALYA: KENT, İMAJ VE MARKA ANTALYA BELEDİYECİLİĞİNİN GELİŞİM SÜRECİ / Sercan Ceren KAŞLI .............................................................................................. 1116 YEREL YÖNETİMLERİN ÇEVRESEL HİZMET VE POLİTİKALARI: ANTALYA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ ÖRNEĞİ / Ömer Faruk TEKİN ....................................................................................................................................................................................................... 1132 AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ ÖĞRENCİLERİNİN ANTALYA İLİNİN MARKA ŞEHİR VE İMAJ ALGISI / Selin AYGEN ZETTER / Nisa EKŞİLİ ...................................................................................................................................................................... 1143 ÜNİVERSİTE-KENT ETKİLEŞİMİNE AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ VE ANTALYA KENTİ ÜZERİNDEN SOSYOLOJİK BİR BAKIŞ / Merve Suzan ILIK BİLBEN / Cansu DURSUN .................................................................................................................................................... 1156 EKONOMİK BÜYÜME ÇERÇEVESİNDE ULUSLARARASI ÖĞRENCİLERİN ŞEHRE YÖNELİK ALGILARI: ANTALYA ÖRNEĞİ / Rza MAMMADOV ................................................................................................................................................................. 1170 ANTALYA İLİNDE SOSYAL SERMAYE DÜZEYİNİ ÖLÇMEDE STRATEJİK PLAN DEĞERLENDİRMESİNİN ROLÜ / Azize Serap TUNÇER ................................................................................................................................................................................................... 1185 ANTALYA’NIN YEREL GAZETE HABERLERİNİN ANTALYA KENT MARKASI VE İMAJINA ETKİSİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA Ahmet AYHAN / Fatma ÇAKMAK ........................................................................................................................................................................... 1205 GÖSTERGEBİLİMDEN ANLAMA; TÜRKİYE’NİN KÜRESEL SİNEMAYA AÇILAN KAPISI: ULUSLARARASI ANTALYA FİLM FESTİVALİ / Ulaş IŞIKLAR ........................................................................................................................................................ 1233 ANTALYA KÜLTÜREL BELLEĞİNDE ANTALYA FİLM FESTİVALİ / Ergün VEREN .............................................................................. 1250 IX. BÖLÜM ANTALYA’DA TURİZM: ŞEHRİN KADİM GEÇMİŞİNİN VE MARKA GELECEĞİNİN KÜRESEL HİKÂYESİ TÜRKİYE’DE TURİZMİN ÇEŞİTLENDİRİLMESİNDE NOSTALJİ SPOR TURİZMİ: ANTALYA’DA DÜZENLENEN YAĞLI GÜREŞLER / Arif GÜNGÖR / Fatih TURGUT ........................................................................................................................................ 1260 ANTALYA İLİNE YÖNELİK DIŞ TURİZM TALEBİNİN MODELLENMESİ VE 2018-2019 YILLARI İÇİN TAHMİNLENMESİ / Hakan ÖNDES ....................................................................................................................................................................... 1279 HÜZÜN TURİZMİ BAĞLAMINDA XANTHOS ANTİK KENTİ / Dilara BAHTİYAR SARI .................................................................... 1293 RUSYA İLE ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN GELİŞİMİ VE TÜRKİYE’NİN POZİTİF TURİSTİK İMAJININ OLUŞUMUNDA ANTALYA TURİZMİNDE RUS DİLİ KULLANIMININ YERİ VE ÖNEMİ / Keziban TOPBAŞOĞLU / Linar KHAZİEV ............... 1307 ANTALYA’DAKİ 3 YILDIZLI OTELLERİN KURUMSAL WEB SİTELERİNİN ANALİZİ / Hüseyin Önlem ERSÖZ / İsmail Mert ÖZDEMİR .............................................................................................................................................. 1318 YENİ NESİL TURİST KARTLARI: ANTALYA DESTİNASYONU TURİST KARTI ÖNERİSİ Yunus TOPSAKAL / Nedim YÜZBAŞIOĞLU / Pınar ÇELİK........................................................................................................................... 1329 II. ABDÜLHAMİD DÖNEMİ’NDE TEKE SANCAĞI’NDA EĞİTİM Özge KURŞUN790 Öz 1876’dan 1909’a kadar Osmanlı Devleti’ni yöneten Sultan II. Abdülhamid Dönemi’nin en dikkate değer konularından biri eğitimdir. Bu dönemde Tanzimat’tan devralınan eğitim mirası nicelik olarak arttırılırken, nitelik olarak da ciddi bir dönüşüme uğratılmıştır. II. Abdülhamid Dönemi’nde eğitimde meydana gelen yenilikler öncelikle merkez ve vilayet teşkilatının düzenlenmesiyle yapılmıştır. II. Abdülhamid Dönemi eğitim sistemini diğer dönemlerden ayıran en önemli özellik eğitimin vilayetlerde teşkilatlanmasıdır. Bu döneme kadar İstanbul dışına pek çıkarılamayan maarif bu dönemde Anadolu ve Osmanlı Devleti’ne tabi diğer taşra vilayetlerinde nizamlı bir şekilde teşkilatlandırılmaya çalışılmıştır. Merkez ve vilayetlerde maarif teşkilatlanması yapılınca yeni birçok okul açılmış, mevcut okulların ıslahı yapılmış ve böylelikle eğitimin yaygınlaştırılması ve daha kaliteli hale getirilmesi sağlanmıştır. Bu doğrultuda II. Abdülhamid Dönemi’nde eğitim faaliyetlerinin sürdürüldüğü bir yer de Antalya’dır. Çalışmamızın amacı, Teke Sancağı’nda bu dönemde hangi okulların olduğu, okulların açılma nedenleri, okutulan dersleri, talebe ve muallim durumları gibi konuları ilmi açıdan incelemektir. Çalışma, Başbakanlık Osmanlı Arşiv Belgeleri, salnameler ve tetkik eserler incelenerek oluşturulmuştur. Giriş XIX. Yüzyıl’da Osmanlı Devleti yavaş yavaş batıya açılmış, ıslahatlar yapmış ve yenileşme safhasına girmiştir. Osmanlı bu ıslahatları başta askeriye olmak üzere siyasi, sosyal ve ekonomik olarak çok çeşitli alanlarda yapmıştır. Bu alanlardan biri de eğitimdir. . II. Mahmut Avrupai bir tarzda yenileşme olması gerektiğini düşünen, Avrupa’yı örnek alan bir padişah olması sebebiyle ve Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın Mısır’da yaptığı yeniliklerden de etkilenerek bu dönemde Avrupa’yı gözlemlemek için dışarıya öğrenciler göndermiştir. Aynı şekilde Avrupa’dan Osmanlı 790 Doktora Öğrencisi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı. 304 SELÇUKLULAR VE OSMANLILAR DÖNEMİNDE ANTALYA ŞEHRİN TARİHSEL MİRASI ülkesine aydınlar gelmiştir. Bu da Osmanlı yenileşmesinin gelişiminde büyük bir rol oynamıştır. II. Mahmut döneminde çok kalıcı olmasa da eğitimde bir takım yenilikler yapılmıştır. Bu yeniliklerden en dikkati çekenleri Avrupai tarzda yeni mekteplerin açılması, mevcut okulların ıslahı, ilköğretimin zorunlu olması hakkında çalışmalar yapılması şeklindedir. Tanzimat’la birlikte eğitim işlerini üstlenen bazı meclisler açılmıştır. Bunlardan ilki Muvakkat Meclis-i Maarif’tir. Meclis, Daimi-i Meclis-i Maarif adlı okulları ilk, orta ve yüksek kademeli olarak derecelendirmek üzere 1846’da kurulmuş ve çalışmalarına başlamıştır. Açılan bu meclisler sayesinde eğitimle ilgilenilmiş, eğitim işleri bir düzene sokulmak istenmiştir diyebiliriz. Bu bağlamda rüştiyelerin sayısında artışlar görülmüş, Darülfünun açılması meselesi gündeme gelmiştir. Eğitim kademeli olarak derecelendirilmeye çalışılmış, Avrupa’nın ilim ve tekniği memlekete girmeye başlamıştır. Batılı tarzda yeni okullar açılmıştır. 1856 Islahat Fermanı, Tanzimat’a göre sönük kalmıştır. Ancak Osmanlı toplum yapısıyla alakalı getirdiği bir takım değişiklikler eğitim alanında kendisini göstermiştir. XIX. Yüzyıl’da eğitimde asıl önemli düzenlemeler 1869 Maarif Nizamnamesi ile yapılmıştır. Yayınlanan bu nizamname ile eğitim meselelerini düzenli bir biçimde yürütmek için Maarif Nezareti bünyesinde Meclis-i Kebir-i Maarif açılmıştır. Bu nizamname ilk kez vilayetlerde de bir maarif teşkilatlanmasını öngörüyordu. II. Abdülhamid dönemine geldiğimizde ise öncelikle, 1876 tarihli Kanuni Esasi’de üç madde eğitime ilişkindir. Buna göre, 15. Maddede her Osmanlı vatandaşının kanuna uygun olmak kaydıyla özgürce genel ve özel eğitim yapabileceği, 16. Maddede çeşitli din ve inanışa sahip toplulukların öğretim biçimine dokunulmayacağı, 114. Maddede Osmanlı bireylerinin tümü için ilköğretimin zorunlu olacağı ve bunun ayrıntılarının daha sonra düzenleneceği belirtilmiştir. Bu dönemde vilayet maarif meclislerinin kurulması ve eğitimin taşraya taşınmasıyla Müslim, Gayrimüslim ve yabancı okulların sayısında da artış görülmüştür. Bu okulların eğitim-öğretimine, denetlenmesine özen gösterilmiştir. Bunun için denetleme heyeti görevi görecek olan Encümen-i Teftiş ve Muayene kurulmuştur. II. Abdülhamid Dönemi’nde eğitimde meydana gelen yenilikler öncelikle merkez teşkilatının düzenlenmesiyle yapılmıştır. Meclis-i Kebir-i Maarif’in yapısında, yönetmeliğinde, üyelerinde, meclise bağlı müdürlük ve müfettişliklerde sık sık çağın getirdiklerine göre değişikliklerde bulunulmuştur. Bu değişikliklere göre de okullarda ıslahatlar yapılmıştır. Maarifte merkez teşkilatında hal böyleyken vilayet teşkilatında da önemli yenilikler yapılmaktaydı. II. Abdülhamid Dönemi eğitim sistemini diğer dönemlerden ayıran en önemli özellik merkez dışındaki vilayetlerdeki eğitim teşkilatlanmasıdır. Bu döneme kadar İstanbul dışına pek çıkarılamayan maarif bu dönemde Anadolu ve Osmanlı Devleti’ne tabi diğer taşra vilayetlerinde nizamlı bir şekilde teşkilatlandırılmaya çalışılmıştır. Tanzimat Dönemi’nde Maarif Nizamnamesi’ne göre memleketin diğer vilayetlerinde derecelerine göre okulların açılması meselesi gündeme gelmişti. Nizamname gereğince diğer vilayetlerde açılması gerekli görülen okullar için II. Abdülhamid Dönemi’nde çalışmalar hız kazanmıştır. “1881 tarihinde Maarif Nazırı Kâmil Paşa, sadrazama yazdığı tezkerede maarif meclisi teşkil edilen Sivas, Diyarbakır, Erzurum, Mamuretülaziz ve Van vilâyetlerine 1200 kuruş maaşla birer maarif müdürü tayin edileceğini bildirmiştir”791. Bu bildiriden sonra her vilayet merkezine yıllara ve ihtiyaca göre maarif müdürü atanmıştır. “1892 yılına gelindiğinde 15’i Anadolu’da olmak üzere 25 vilayete maarif müdürü atanmıştır. 1898’de Hicaz hariç bütün vilayetlerde maarif idaresi meydana getirilmiştir”792. Vilayetlere maarif müdürü atamalarının yanında her vilayete, bir vilayet maarif meclisi 791 Bayram, Kodaman, Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, TTK, Ankara, 1991, s. 39. 792 Salih, Özkan, Türk Eğitim Tarihi, Nobel Yayınları, İstanbul, 2008, s. 91. 305 ANTALYA KİTABI 1 SELÇUKLUDAN CUMHURİYET’E SOSYAL BİLİMLERDE ANTALYA açılması kararlaştırılmıştır. Buna göre alınan bir kararla vilayetlere sorumlu bulundukları bölgenin her türlü maarif işleriyle meşgul olacak, sıbyan-iptidai okullarının ıslahına ve çoğaltmasına dikkat edecek, öğretmenlerin tayin ve teftişiyle uğraşacak, maarif gelirlerinin raporlarını tutacak ve imtihanları yapıp diplomaları verecek meclisler açılacaktır793. Sonrasında bu meclislere uygun teftiş kadroları da arttırılmıştır. II. Abdülhamid Dönemi’nde Teke Sancağı’nda Eğitim Teke Sancağı, bu dönemde Konya Vilayeti’ne bağlıdır. Konya Vilayeti’nde eğitim teşkilatının başında Maarif müdürü bulunmaktadır. Buna göre Konya Vilayeti maarif müdürü 1898-1903 yılları arasında Azmi Bey’dir. Muhasebe memuru Mehmed Emin Efendi, Muhasebe Katibi Ali Rıza Efendi, Muhasebe Refiki Mustafa Efendi, Sandık Emini Mustafa Efendi’dir794. Teke Sancağı’ının maarif işleri ise maarif komisyonunca yürütülmektedir. Komisyonun bir reisi, altı azası ve bir katibi bulunmaktadır795. Teke Sancağı’nda sıbyan mektepleri, rüştiyeler ve bir idadi yer almaktadır. Buna göre 1874’te Antalya şehir merkezi ve köylerde 20, nahiyelerde 25 sıbyan mektebi bulunmaktadır796. Sancak genelinde 6 Müslüman rüşdiyesi bulunmaktadır. Sancak merkezi olan Antalya’da bir adet idadi bulunmaktadır. Müslüman okullarının yanı sıra sancakta gayrimüslim okulları da bulunmaktadır. II. Abdülhamid döneminde Teke Sancağı’nda açılan modern mekteplerden ilk olarak rüşdiyelere bakacak olursak; Teke Sancağı Antalya Rüşdiyesi’nde rüşdiye idaresinden sorumlu olan Muallim-i evvel Abdulgaffur Efendi, Muallim-i Sani, Kızah? Efendi, Hüsnühat muallimi Salih Efendi, Fransızca Muallimi Kuzma Efendi bulunmaktadır. Muallimi salis ise münhal yani boştur. Talebeleri: 1898, 1899, 1900, 1901, 1903 yıllarında 115 adettir. Bir adet de hademe bulunmaktadır. 1875 yılında bir muallim tarafından gönderilen okulun bir yıllık masarif-i müteferrikasında lüzumsuz harcamalar tespit edildiği, bir daha böyle şeyler olursa ilgili harcamaların muallime ödettirileceği kararlaştırılmıştır797. 1890 yılında Antalya Mekteb-i Rüşdiyesi talebelerinin imtihanlarda başarılı olması dolayısıyla mektep muallimlerinin gayreti önemli görülerek muallimler ödüllendirilmiştir798. Ayrıca Antalya Rüşdiye Mektebi için talep olunan ecza-yı şerif, kitap, risaleler, harita ve jurnal varakalarından Maarif kütüphanesinde mevcut olanlar gönderilmiştir799. Antalya Rüşdiyesi’ne gönderilen kitab ve risalelerin miktarıyla tutarını gösteren ve tarifnamedeki usule aykırı olan cetvelin, Konya Vilayetince gerekli muamelesi yapılmak üzere iade edilmiştir800. Alaiye Rüşdiyesi’nde muallim-i evvel, muallim-i sani, muallim-i salis ve hüsnühat muallimi olmak üzere 4 hoca bulunmaktadır. Öğrenci sayısı 1898-1900 yılları arası 94, 1901-1903 yılları arasında ise 33’tür. Bir adet hademe bulunmaktadır. Elmalı Rüşdiyesi’nde, muallim-i evvel ve hüsnühat muallimi olmak üzere 2 adet hoca bu- 793 Kodaman, a.g.e., s. 47. 794 Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye (S. M.) 1316, s. 1152. 795 Konya Vilayet Salnamesi 1317, s. 284. 796 Muhammet Güçlü, XX. Yüzyılın İlk Yarısında Antalya, Antalya Ticaret ve Sanayi Odası Kültür Yayınları, Antalya, 1997, s.83. 797 MF.MKT., Dosya No: 20, Gömlek No: 97, Tarih: 27 Receb 1291 (9 Eylül 1874). 798 MF.MKT., Dosya No: 120, Gömlek No: 32, Tarih: 10 Muharrem 1308 (26 Ağustos 1890). 799 MF.MKT., Dosya No:22, Gömlek No: 7, Tarih: 24 Şevval 1291; MF.MKT., Dosya No:25, Gömlek No: 40, Tarih: 4 Muharrem 1292; MF.MKT., Dosya No:29, Gömlek No: 85, Tarih: 22 Cemazie’l Evvel 1292. 800 MF.MKT., Dosya No: 73, Gömlek No: 100, Tarih: 11 Safer 1299 (2 Ocak 1882). 306 SELÇUKLULAR VE OSMANLILAR DÖNEMİNDE ANTALYA ŞEHRİN TARİHSEL MİRASI lunmaktadır. 1898-1900 yılları arasında öğrenci sayısı 53, 1901-1903 yılları arasında 59’dur. Bir adet hademe bulunmaktadır. İbradı Rüşdiyesi’nde muallim-i evvel ve hüsnühat muallimi olmak üzere 2 hoca bulunmaktadır. Öğrenci sayısı, 1898-1900 yılları arasında 107, 1901-1903 yılları arasında 104 adettir. Bir adet de hademe bulunmaktadır. Kaş Rüşdiyesi’nde, Muallim-i evvel ve hüsnühat hocalığını bir hoca yürütmektedir. Öğrenci sayısı, 1898-1900 yılları arasında 24, 19001-1903 yılları arasında 20 adettir. Bir adet hademe bulunmaktadır. Akseki Rüşdiyesi’nde, Muallim-i evvel ve hüsnühat muallimi olmak üzere 2 hoca bulunmaktadır. Öğrenci sayısı, 1898-1900 yılları arasında 46, 1901-1903 yılları arasında 35 adettir. Bir adet hademe bulunmaktadır801. Buna göre Teke Sancağı’na bağlı rüşdiyelerden en kalabalık olanları Antalya Merkez Rüşdiyesi ve İbradı Rüşdiyesi’dir. En az öğrencisi bulunan rüşdiye ise Kaş Rüşdiyesi’dir. II. Abdülhamid döneminde Teke Sancağı’ndaki rüşdiyelerde ortalama 439 öğrenci öğrenim görmüştür. Antalya İdadisi’ne bakacak olursak; Konya Vilayeti’ne bağlı Teke Sancağı merkezinde bir idadi açılması için 28 Ekim 1800’de gerekli olan tahrirat emri gönderilmiş ve resmi yazışmalar başlamıştır802. 1898 yılında Beş Sınıflı Liva İdadisi adıyla açılmıştır. İlk olarak Ambarlı mektebinde eğitime başlayan idadi, Cumhuriyet devrinde bugünkü Atatürk Caddesi’ndeki binaya taşınmıştır. Burası iki binadan oluşan Rum evidir. Beş yıllık dönemin ilk üç yılında rüştiye, iki yılında da idadi öğrenimi verilmektedir803. 1901 yılında Antalya Mekteb-i İdadisi’nin tamir ettirilmesine karar verilmiştir ancak kısmen tamir ve kısmen de yeniden inşası için yapılan kesif defterinin kabul görmemesi üzerine yeniden yapılarak, inşaat için gerekli olan paranın harcanmasına izin verilmesi ile inşaatın geciktirilmemesi ve paranın bütçenin inşaat tertibinden karşılanması gerektiğine karar verilmiştir804. On yedi bin altı yüz kuruşa da tamir ettirilmiştir805. Mektebin müdürü Bekir Sıtkı Efendi’dir. Arapça muallimi Yusuf Talat Efendi, Fransızca muallimi belediye tabibi olan Istıfan Efendi806, Hesap, Cebir ve Hendese muallimi Bekir Sıdkı Efendi, Farsça ve Türkçe muallimi Kayzah Efendi, Tarih muallimi Yahya Efendi, Ulum-ı Diniyye muallimi Ali Haydar Efendi, Hüsnühat muallimi Ziya Efendi’dir. Hafız Mehmed Efendi idi. Malumat-ı Ziraiye ve Sıhhiye, Alem-i Eşya, Usul-ü Defter, Kitabet, üçüncü ve dördüncü sene Türkçe, Coğrafya ve Resim derslerinin ise muallimleri yoktu807. 1899 yılında boş olan resim muallimliğine Filib Efendi numune bir resim göndererek talip olmuştur. Resim uygun görülmese de kendisinden başka ders muallimliğine talip olan olmadığı için Filip Efendi’nin tayini yapılmıştır. Filib Efendi resim muallimliğinin yanı sıra kitap sansür memurluğu da yapmaktadır808. Boş olan tarih, hüsn-i hat, resim ve birinci ve ikinci sınıf coğrafya dersleri muallimliklerine Ali Rıza Efendi, üçüncü ve dördüncü sınıf coğrafya muallimliklerine de adı geçen mektebin heyet-i talimiyesinden Kalib Efendi tayin edilmiş ve maaş ve harcırahları 801 S.M. 1316, s. 1155- 1158; S. M. 1317, s. 1357-1358; S. M. 1318, s. 1529-1530; S. M. 1319, s.833-836; S.M. 1321, s.575-579. 802 MF.MKT., Dosya No: 421, Gömlek No:3, Tarih: 15 Cemazie’l Ahir 1316 (31 Ekim 1898). 803 Muhammet Güçlü, “Antalya Lisesi’nin Kuruluşu ve Tarihi Gelişimi (1898-1950)”, Taç Dergisi, S.9, 2017, s.26; Sefa Salih, Aydemir, “Antalya İdadisi”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.2, 2009, s.36. 804 MF.MKT., Dosya No: 508, Gömlek No: 20, Tarih: 14 Safer 1318 (13 Haziran 1900). 805 Güçlü, “a.g.m.”, s.26-27. 806 MF.MKT., Dosya No: 496, Gömlek No: 45, Tarih: 30 Zilkade 1317 (1 Nisan 1900). 807 S.M. 1321, s.575-579; Güçlü, “a.g.m.”, s. 27. 808 MF.MKT., Dosya No: 489, Gömlek No:31, Tarih: 29 Şevval 1317 (2 Mart 1900); MF.MKT., Dosya No: 2399 Gömlek No:29, Tarih: 29 Safer 1318 (28 Haziran 1900). 307 ANTALYA KİTABI 1 SELÇUKLUDAN CUMHURİYET’E SOSYAL BİLİMLERDE ANTALYA ödenmiştir809. Antalya İdadisi’ne tayin olunan Alaaddin Efendi’nin uhdesine malumat-ı diniyye, kitabet, üçüncü ve dördüncü seneler Türkçe derslerinin; muallimlerden Avni Efendi’nin uhdesine de hesap, cebir ve hendese derslerinin verilerek tayinleri tasdik olunmuştur810. Öğrenci sayısı ise Müslüman 120, Gayrimüslim 5 olmak üzere 125 adettir811. Okul, 1916’da “Antalya Sultanisi”, 1923 yılında da “Antalya Lisesi” adını almıştır812. Teke Sancağı’nda bu dönemde bir de Darülmuallimin bulunmaktadır. Darülmualliminde görev yapan muallim-i evvel Hüseyin Efendi, Muavin Süleyman Efendi’dir. Okulun seksen talebesi bir adet de hademesi bulunmaktadır813. Son olarak Teke Sancağı’nda Gayrimüslim okullara bakacak olursak, bu dönemde bölgede Rum ve Ermeni okulu bulunmaktadır. 1899-1901 yılları arasında dört adet Rum Okulu bulunmaktadır. Bunlardan ilki Teke Rum Erkek İptidaisi’dir. Okulda 55 erkek öğrenci bulunmaktadır. Diğer okul Teke Rum Erkek Rüşdiyesi’dir. Okulda 350 erkek öğrenci bulunmaktadır. Bir diğer okul Teke İnas Rüşdi ve İptidaiyesi’dir. Okulun 100 erkek, 350 kız öğrencisi bulunmaktadır. Son Rum Okulu Alaiye Rum Erkek İptidaisi’dir. Okulun 81 adet erkek öğrencisi bulunmaktadır. Elmalı’da da bir adet Ermeni Sıbyan Mektebi bulunmaktadır. Mektep, 1840 tarihinde inşa edilmiş olup öğrenci sayısı 1901 yılından sonra tespit edilebilmiştir.814. 1901-1905 yılları arasında ise altı adet Rum Mektebi ve bir adet Ermeni mektebi bulunmaktadır. Teke Sancağı merkezi Antalya’da 250 öğrencisi olan bir adet Erkek ve 140 öğrencisi olan bir adet Kız Rum Mektebi bulunmaktadır. Alaiye’de kız ve erkek mektebi olarak bir adet Rum mektebi bulunmakta ve 85 erkek, 65 kız öğrencisi öğrenim görmektedir. Elmalı’da 2 adet Rum sıbyan mektebi bulunmaktadır. Bunlardan birinin küşad tarihi belli olmamakla birlikte 25 erkek, 25 kız öğrencisi bulunmaktadır. Diğerinin ise küşad tarihi 1884 olup 32 erkek, 7 kız öğrencisi bulunmaktadır. Elmalı’da 1840’ta kurulan Ermeni Sıbyan Mektebi’nin ise bu dönemde 35 erkek, 20 kız öğrencisi bulunmaktadır. Son olarak bir de Kaş’ta bir adet Rum Erkek-Kız İptidai Mektebi bulunmaktadır. Mektebin 70 erkek, 40 kız öğrencisi bulunmaktadır. Tüm gayrimüslim okulları ruhsatsızdır815. Sonuç II. Abdülhamid Dönemi’nde vilayetlerde yaygınlaşan eğitim Teke Sancağında da teşkilatlandırılmış ve Teke Sancağı merkez ve kazalarında ilk ve ortaöğretim derecelerinde modern mektepler açılmış, Müslüman ve gayrimüslim tebaanın eğitim meselesine önem verilmiştir. Boş kalan derslere muallim ataması yapılmış, kitapların temini sağlanmıştır. İhtiyacı olan okulların tamirat işleri yapılmıştır. 809 MF.MKT., Dosya No: 1110, Gömlek No:23, Tarih: 3 Rabiu’l Evvel 1327 (25 Mart 1909). 810 MF.MKT., Dosya No: 1121, Gömlek No:15 Tarih: 28 Rabiu’l Ahir 1327 (19 Mayıs 1909). 811 S.M. 1321, s.575-579; Güçlü, “a.g.m.”, s. 27. 812 Aydemir, “a.g.m.”, s. 37. 813 S.M. 1321, s.575-579. 814 S.M. 1316, s. 1162- 1163; S. M. 1317, s. 1362-1363; S. M. 1318, s. 1534-1535. 815 S. M. 1319, s.868-869; S.M. 1321, s.596. 308 SELÇUKLULAR VE OSMANLILAR DÖNEMİNDE ANTALYA ŞEHRİN TARİHSEL MİRASI KAYNAKÇA Arşiv Belgeleri Salnameler Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye 1316, 1317, 1318, 1319, 1321. Konya Vilayet Salnamesi 1317. Maarif Nezareti Mektubi Kalemi (MF. MKT) MF.MKT., Dosya No: 20, Gömlek No: 97, Tarih: 27 Receb 1291. MF.MKT., Dosya No:22, Gömlek No: 7, Tarih: 24 Şevval 1291. MF.MKT., Dosya No:25, Gömlek No: 40, Tarih: 4 Muharrem 1292. MF.MKT., Dosya No:29, Gömlek No: 85, Tarih: 22 Cemazie’l Evvel 1292. MF.MKT., Dosya No: 73, Gömlek No: 100, Tarih: 11 Safer 1299. MF.MKT., Dosya No: 120, Gömlek No: 32, Tarih: 10 Muharrem 1308. MF.MKT., Dosya No: 421, Gömlek No:3, Tarih: 15 Cemazie’l Ahir 1316. MF.MKT., Dosya No: 489, Gömlek No:31, Tarih: 29 Şevval 1317. MF.MKT., Dosya No: 496, Gömlek No: 45, Tarih: 30 Zilkade 1317 . MF.MKT., Dosya No: 508, Gömlek No: 20, Tarih: 14 Safer 1318 . MF.MKT., Dosya No: 1110, Gömlek No:23, Tarih: 3 Rabiu’l Evvel 1327. MF.MKT., Dosya No: 1121, Gömlek No:15 Tarih: 28 Rabiu’l Ahir 1327. MF.MKT., Dosya No: 2399 Gömlek No:29, Tarih: 29 Safer 1318. Kitap Güçlü, M. (1997). XX. Yüzyılın İlk Yarısında Antalya. Antalya: Antalya Ticaret ve Sanayi Odası Kültür Yayınları. Kodaman, B. (1991). Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi. Ankara: Türk Tarih Kurumu. Özkan, S. (2008). Türk Eğitim Tarihi. İstanbul: Nobel Yayınları. Basılı Dergilerde Makale 2:33-48. Güçlü, M. (2017). “Antalya Lisesi’nin Kuruluşu ve Tarihi Gelişimi (1898-1950)”. Taç Dergisi. 9:25-31. Aydemir, S.S. (2009). “Antalya İdadisi”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 309