Aile Liderliği

ULUSLARARASI AVRASYA SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ Yıl/Year: 6, Cilt/Vol:6, Sayı/Issue: 8 MART/MARCH 2015 AİLE LİDERLİĞİ Doç.Dr., Ahi Evra Ü iversitesi, Eğiti Nuri BALOĞLU Fakültesi, Eğiti Bili leri, nbaloglu@ahievran.edu.tr Meryem Berrin BULUT Arş.Gör., Ahi Evra Ü iversitesi, Fe -Ede iyat Fakültesi, Psikoloji, berrin_teke@yahoo.com Ö)ET Bu çalış ada aile lide liği kav a ı e i i lide lik ala ı ola ak ele alı ıştı . Çalış a ı ilk a a ı aile lide liği e ilişki bir kavramsal te el oluştu aktı . Bu ge el a aç çe çevesi de çalış a ı diğe a a ı, aile lide liği ko usu da oluştu ula u teorik te el a dı ı la toplumsal kalite ve refaha katkı sağla a ak u gula ala a esi ka ağı ol aktı . Çalış ada aile liderliği kav a ına ilişki oluştu ula so ula ı kapsa lı i lite atü ta a ası olu la a ıtla ı a a ıştı . Fa klı ve i ta a la ı dan ko u a ilişki elde edilen bilgiler çözü len iş ve aile lide liği e ilişki oluştu ula so ula çe çevesi de ütü leşti il işti . Bu yolla, aile lide liği kav a ı ı ta ı ı apıl ış, tü le i eli le iş ve o utla ı çizil işti . Aile lide liği oluştu ula bu teorik te el kapsa ı da ta tışıl ıştı . “o uçla , kurumsal olarak aile i çöküşü ü dille di ildiği i o ta da aile lide liği konusunun ıkı ı ö le e ek i dö üşü a a ı ola ile eği i vu gula aktadı . Anahtar Kelimeler: Aile, lide lik, aile lide liği. FAMILY LEADERSHIP ABSTRACT In this study the concept of family leadership is discussed as a new leadership area. The first aim of this study is to provide a conceptual basis of family leadership. In the context of this general purpose, the other aim of this study is with the help of this theoretical basis created on the family leadership, inspire the practices that contribute to social quality and welfare. The answers of the generated questions related to the concept of family leadership were sought through a comprehensive literature review. Data related to the subject were obtained from varied databases and integrated within the context of generated questions of family leadership. In this way, the definition of family leadership is made, the types and the boundaries of family leadership are determined. Family leadership is discussed within the scope of this generated theoratical basis. The results showed that in an environment where the collapse of the family is pronounced institutionally, the concept of family leadership can be a conversion tool to prevent this destruction. Keywords: Family, leadership, family leadership. 185 Baloğlu, N. ve Bulut, M. B. (2015). Aile Liderliği, Uluslararası Avrasya Sosyal Bili ler Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 18, Ss: 185-197) ULUSLARARASI AVRASYA SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ MART/MARCH 2015 Yıl/Year: 6, Cilt/Vol:6, Sayı/Issue: 8 GİRİŞ Ta ihi ve oğ afi ko u fa k et eksizi ka şıla ışla dı . Aile, ta ihsel geliş e i tü i sa la o tak ihti açla ı ı e a e lik ve etkileşi i ü ü ü ola ak doğ uştu Aksö ek, olu la . Her toplumda bireyler, ha atla ı ı i sos al g up içe isi de sü dü mektedir (Saran, 1979). Yaşa a isteği ve ge eği aile kav a ı ı o ta a çıkar aktadı Doğa , . Aile a ı za a da sos al, kültü el ve ekonomik i ak a ala da oluş uş eko o ik ve sos al i apıdı . A i likti Gökçe, gibi), rolleri (anne, baba gibi), fiziksel özellikle i ev ve İçli, e, a a, ço ukla ve ka . Ailenin belli işlevle i o il a gi i ve se ağı bulunan diğe esli sü dü ül esi olle i düğü gibi) bulun aktadı . He aile i ke di e özgü i ilişki apısı ve kültü ü va dı Şahi ka a, . Sosyal bir topluluktaki hiç i ilişki tü ü ailedeki ilişki içi i kada sıkı ve sü ekli olamaz. Aile i diğe g upla da a ı a te el özellikle şu la dı : (1) Evle sağla ak, e, ka ağı ve a evlatlık gi i ağla la i e le i i i ine ağlamak, (2) A ı evde aşa a ı Bi i le i le iletişi Şahi ka a, ve temas halinde olmak ve (4) Yaşa a toplu u kültü ü ü taşı aktı . Aile sü eçle i üç aşlık altı da incelenebilir. Bunlar; ailede ağlılık, u u ve iletişi dir. Aile ağlılığı i e i aile siste i de a ıl ış ol a a da aile siste i e ağlı ol a de e esi ile ilgilidi . Aile ü ele i i du gusal ağı u kapsa da i celenir. Aile u u u, aile siste i i derecesine odaklanı . Aile iletişi i ise aile üyelerinin etkileşi i i le i e ka şı es ekliği ve değişe il e düze idir (Olson, Russell ve Sprenkle, 1983). Pek çok toplumda aile, i e de daha ö e li ola ak gö ülmektedir. Aile i, ilişkile i ve ü ele i i karşı so u lulukla ı ı ka ışı ı da aile i ke di e özgü i apıl ış i ku aşa e zet ek ü kü dü Elliott ve G a , apısı, işlevle i ve ge eksi i le i va dı Hallaç ve Öz, sahip olma, i i le i e ka şı du gusal ağ oluştu ete eği i i i le i e . Her . Aileler o tak i geç işe a ve üyelerinin ihti açla ı ı ka şıla a gi i gelişti dikle i stratejiler akı ı da birbirlerinden fa klılaş aktadı (Anderson ve Sabatelli, 2010). Bu durum, ailenin ö eti ve lide lik u gula ala ı a da a sı aktadı . Yakı ve uzak çev e izde gö düğü üz pek çok ailede ö eti se estlik ta ı a aile lide liği apıla ı da lide liği değişti ahset ek ve lide lik apısı içi otokratik, demokratik ve ü kü dü . Toplu sal değiş e ailede eisliği, a i ekte ve ilişkile e e i o utla kat aktadı . Tü u geliş ele çe çevesi de ailede ö eti ve liderlik konusunun bilimsel olarak incelenmesi, toplumu kalite ve efah düze i e katkı geti e ek ö e li bir konu olarak gözük ektedi . İ sa lığı geçi diği he aşa ada insanlar arası ilişkile ve aile apıla ı e i i iteliğe kavuş uştu . Ta ı ve sa a i dö e le i de i i i de fa klı aile tiple i doğ uştu . Bugü ü dü ası ı a sıta ve .dalga kuşağı ola ak da adla dı ıla dijital dü a ve e fo atik toplu apısı da, aile kurumu i k iz ve çözül e so u u la ka şı ka şı adı . Ne apalı ? so usu ise, aile lide liği ko usu u ele al a ı ge ekli kıl aktadı . 186 Baloğlu, N. ve Bulut, M. B. (2015). Aile Liderliği, Uluslararası Avrasya Sosyal Bili ler Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 18, Ss: 185-197) ULUSLARARASI AVRASYA SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ MART/MARCH 2015 Yıl/Year: 6, Cilt/Vol:6, Sayı/Issue: 8 AMAÇ Bu çalış a ı temel a a ı aile lide liği e ilişki ir teorik temel oluştu ak ve bu temel yoluyla toplumsal kalite ve efaha katkı sağla a ak e i çalış ala a esi ka ağı ol aktı . Çalış ada ilk ola ak aile ve aile i te el işlevle i ile ailele i aile lide liği e ilişki apı ve özellikle i i açıkla dığı aile odelle i üze i de du ul uştu . Bu u, lide lik ve ilgile ile aile lide liğinin o ut ve tü le i i açıkla a a çalışa bilgilerin sunumu izle işti . Bu olla, aile lide liği e ilişki i teo ik te el oluştu ul a a çalışıl ıştı . YÖNTEM Çalış ada ele alı a soruları a ıtla ası, ulaşıla so uçla ı o u la ası ve ta tışıl ası lite atü ta a ası olu la ge çekleşti il işti . Çalış a kapsa ı da ele alı a ko u ve alt ko ula la doğ uda ve dola lı ola ak ilişkili ulu a ge el kaynaklar (indeksler ve dizinler), birincil kaynaklar dergiler, kitaplar) ve ikincil kaynaklar a siklopedile , sözlükle v ili sel i ele akalele i iştir. Ulaşıla a ı la dığı ilgile çalış a kapsa ı da ele alı a so ula çe çevesi de çözü le e ek ütü leşti il iş ve apo edil işti . BULGULAR Aile Nedir? ve ço ukla da oluşa bir yaşa Aile, e eve ola ıdı . Aile ol ada hiç i toplu ortaklığıdır. Toplu u e küçük i i i, sos al apıla ı e doğal va lığı ı sü dü e ez Tü kdoğa , ; Öztü k, ; Gü i di & Gi e , 2011). Nesli sü ekliliği içi aile gereklidir. Ta ihsel ola ak aile i evde ika et ede evli eşle ve ço ukla şekli de ta ı la sa da A de so ve “a atelli, te eli kadı ve e keği , aile olgusu evlilik kav a ı da daha ge işti . Ailenin i o-psişik ihti açla ı ı ka şıla ak içi ortak bir aşa (Solotaroff, 1898). Bu akış açısı la evlilik, iki i si et a ası daki ilişkiyi oluştu a üze i e te elle i . eş ulaştı an bir u gula adı . Ailenin Temel İşlevleri Nelerdir? Aile i te el ve ev e sel dö t işlevi ulu u . Bu la ; güç i liği, toplu u o a ladığı bir cinsellik, (2) eko o ik iş ve çocuklar içi biyolojik ve fiz olojik ihti açla ı ka şıla ası, sos alleş e ve toplumsal kültü ü aktarmadı (Saran, 1979). Aile, i e i Gü i di & Gi e , ço ukla ı toplu a hazı la a a i aşa ı da ö e li i e e sahipti . Aile i işlevle i asal zo u lulukla da çok ka şılıklı du gusal ve kültü el ekle tile i ka şıla a il e i içe i . Toplumda insanı ihti açla ı ı ka şıladığı ilk ku u A“PB, . Aile, bireyi toplu u i ü esi ola ak şekille di i ü ele i i akı ıdı . Yaşlıla a ak ak, ço ukla a duygusal destek vermek, o la ı korumak, temel fizyolojik ihti açla ı ı, aı Hallaç ve Öz, ailedi a ihtiyaçla ı ı ka şıla ak, iş . Ailenin ilk ve temel görevi, ço uk ve a aşlı aile ul ala ı a sağla ak aile i diğe işlevle i ola ak sa ıla ili Elliott ve G a , 187 a dı ı ol ak ve iyi bir eğiti al ala ı ı . Baloğlu, N. ve Bulut, M. B. (2015). Aile Liderliği, Uluslararası Avrasya Sosyal Bili ler Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 18, Ss: 185-197) ULUSLARARASI AVRASYA SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ MART/MARCH 2015 Yıl/Year: 6, Cilt/Vol:6, Sayı/Issue: 8 Bi e i kişilik ve e lik oluştu i e le i i gözle ler, o la ı a sü e i de aile oldukça etkilidi . Ço ukla aşta a a- a ala ı ol ak üze e aile odel alı lar ve a taklit ede le . Bu olla aile i sahip olduğu kültü el, sos al ve ahlakî ölçütle , tıpkı eko o ik i i as gi i kuşakta kuşağa aka ak ço ukla ı dav a ışla ı a t a sfe edili . Bu sü eçte, aile i e le i kada aile i ilişkide ulu duğu ko şu, ak a a ve diğe ailele de etkili olu . Aile Yapıları Ne Tür Özellikler Göster ektedir? Toplumlarda ge ellikle iki aile tipi ulu aktadı . Bunlar; çeki dek aile ve gele eksel ge iş ailedir. Çeki dek aile anne, a a ve ço ukla da oluşu ke ; gele eksel ge iş aile a de kapsa aktadı va lığı ı sü dü Ko ga , . Tü ki e de e a gı aile tipi çeki dek ailedi . Ge iş aile tipi ülke izde ektedi fakat oranı düşüktü (ASPB, 2011). Ülke izde çeki dek aile apısı ge iş aile apısı ile iç içedi , i i le i de a ı ola ak düşü üle ez Fişek, Kağıtçı aşı üç aile duygusal ağlılık 1.Bağı lılık e, a a ve ço ukla dışı da diğe aile ü ele i i odeli üze i de du . aktadı . Bu la ; ağı lılık odeli, ağı sızlık odeli ve psikolojik/ odelidi . odeli ka şılıklı ağı lılığa da alıdı ve atae kil aile apısı a sahip toplu la da gö ülü . Bu odele, i sa ve aile ilişkile i i sıkı ağla la oluştu ul uş olduğu gele eksel toplu la da astla ı . 2.Bağı sızlık odeli sa a ileş iş Batı toplu u u tipik aile 3.Psikolojik/Duygusal bağlılık odeli sosyo-eko o ik geliş e le kültü ü e sahip toplu la da gözle i . Bağı lılık odeli de addi ve du gusal ağı sızlık hâki ağlılık gö ülü ke , Aile i addi ve du gusal ike psikolojik/du gusal ağlılık aksi e Kağıtçı aşı ı odeli de psikolojik/du gusal ağlılık Aile i siste odeli de i likte o ta a çık ıştı ve ilişkisellik ağı lılık; ağı sızlık odeli de du gusal alanda addi ala da ağı sızlık gö ülü . Mode leş e ile i likte aile apısı ı Batı doğ u ile le e eği savu ul akta idi. Bu u ağı lılık odelidir. Burada bireycilik egemendir. Aile Değişi odeli e Modeli e gö e ülke izde odeli e geçiş ol uştu Kağıtçı aşı, . ola ak i ele diğinde iki temel boyut göze ça p aktadı . Bunlar; ailenin apısı ve gö evle idi . apısı he aile i ileşi i i he de o ga izas o u u içe i . Aile i ileşi i aile ü eliği i a da asitçe aile i oluştu a i e le i ifade ede . Aile i gö evle i ö elikli ola ak o tak ve te el so u lulukla ı içe i . Tü ailele i toplu ve aile ü ele i içi Her bir aile, apısal ola ak ka e i e geti aşıktı . Ailele ele i ge eke gö evle i va dı A de so ve “a atelli, . i i le i e ka şılıklı ola ak ağı lı ilişkile de oluş aktadı . Aile ve daha ge iş sos al siste le a ası da da ka şılıklı ve i ii e ağı lı ilişkile ev uttu A de so ve Sabatelli, 2010). “os al i apı ola ak aile i diğe sos al apıla da a ı a aile duygusal bir temele dayanı , sos al apıda çeki dek özelliği taşı , ta iata sahipti ve 188 azı özellikle va dı . Bu la ; aile, ü ele i i şekille di i ve gelişti i , aile sos al ku alla la çev ilidi , aile ü elerinin sorumlulukla ı va dı Gökçe, aile ev e seldi , aile i kapsa ı sı ı lıdı , aile he sü ekli he aile de geçi i i . Baloğlu, N. ve Bulut, M. B. (2015). Aile Liderliği, Uluslararası Avrasya Sosyal Bili ler Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 18, Ss: 185-197) ULUSLARARASI AVRASYA SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ MART/MARCH 2015 Yıl/Year: 6, Cilt/Vol:6, Sayı/Issue: 8 Aile, toplu u te eli i oluştu ur. Tü kiye toplu u içi aile i kutsal i a la ı va dı . Ta ihte Tü k devletle i he za a i aile çev esi de o ta a çık ış ve geliş işti . O ta As a da Oğuz Bo la ı da İ pa ato luğu a kada aile hep ö pla dadı Doğa , Os a lı . Liderlik Nedir? Lite atü ettikleri i ulgula ı, lide liği kuşakta kuşağa aka itelik olduğu u o ta a ko i gen ol akta çok, i e le i aşa la ı içe isi de elde aktadı . Buna gö e i e i gele eğe hazı la a aile, okul, yeri gibi faktö le , o u lide lik iteliği kaza ahalle ve a iş ası ı sağla a ka akla ola ak da gö üle ili . Bu noktadan hareketle bireydeki liderlik becerisinin temellerini, ö elikli ola ak aile ta ihçesinde aramak gerekmektedir. Lide lik, ta ihi tü za a la ı da dikkat çeke i ko u ol uştu . Özellikle i i i üz ıl, teorisyenlerin liderlik konusuna oğu laştığı i dö e di . Bu üz ılda lide i ve lide lik dav a ışı ı çözü le ek içi fa klı alanlarda ili izle e le i de i sa ı ve u gula ı ıla ü ele de a ıa oğu ça ala sa f et işle di . Lide lik hakkı daki ilk teo ile , liderleri, itelikle üze i e oğu laş ıştı . “onraki teoriler, du u sal faktö le i dikkate al ışla dı . )a a içe isi de lide lik hakkı da oluştu ula teo ik i iki ge el ola ak dö t ev ede topla ıştı . Bunlar (Burns, 1978; Yukl, 2006; Northouse, 2007; Bass ve Bass, 2008; Avolio, Walumbwa ve Weber, 2009); 1. Büyük Ada Teorisi: Lide lik ala ı da ilk azılı çalış ala , ü ük ada teo isi i oluştu aktadı . Bu a gö e lider, doğuşta getirdiği azı özellikler sayesinde lider olur. Bu nitelikleri yoluyla olağa üstü işle i aşa ı . Kah a a , ku ta ı ı ve ö ü lide lik algıla ı, u aklaşı ı te el vu gula ıdı . 2. Özellikler Teorisi: Bu aklaşı , bü ük ada teo ile i i bir deva ı iteliği dedir. Teo i e gö e lide , fiziksel ve kişilik özellikle i açısı da izle i ile de fa klıdı . Liderleri, fiziksel ve kişisel itelikle i lider yapar. A aştı so uçla ı, lide lik özellikle i in ge elle e ediği i o ta a ko a uş ve i lide de ulu a özelliği , aşka i liderde ol adığı a işa et ede ek bu teorinin ile le esi i e gelle işti . 3. Davra ış Teorileri: Bu aklaşı da özellikler teorisinin bir deva ı ola ak gö üle ili . Lide liği doğuşta gel ediği e, her lideri fa klı özellikle e sahip ola ile eği e vurgu yaparak lideri, belli davra ışları lide gö üşü ü ortaya koyar. Teo i e gö e liderlik, bireyin dav a ışla ı ı aptığı i sonucudur. O halde lide liği ev e sel dav a ış kalıpla ı ol alıdı . Ancak, bir grupta lider olan ir kişi i , ay ı davra ışlarla aşka ir grupta lider ola adığı ge çeği, bu yaklaşı ı da za ıfla ası a ol aç ıştı . 4. Durumsallık Koşula Bağı lılık Teorileri: Bu aklaşı lide liği koşulla ı du u la ı a attığı gö üşü e da a ı . Ge el va sa ı ı değişik du u la ı , değişik lide lik ta zla ı ge ekti diği ve durumun ge ekti diği olü o a a kişinin de lider olduğudu . Stogdill e gö e (1974) liderlik, a açları Liderlik eylemi, aşağıdaki du u la ı 189 oluşturul ası ve gerçekleştiril esi içi gru u etkile e süre idir. i so u u ola ak o ta a çıka ilir. Bunlar; Baloğlu, N. ve Bulut, M. B. (2015). Aile Liderliği, Uluslararası Avrasya Sosyal Bili ler Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 18, Ss: 185-197) ULUSLARARASI AVRASYA SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ Yıl/Year: 6, Cilt/Vol:6, Sayı/Issue: 8 1. Grup sü eçle i i odak oktası olarak liderlik 2. Kişilik ve etkile i olarak liderlik 3. İk a et e sa atı olarak liderlik 4. Etkileme olarak liderlik 5. E le 6. İ a ı içi le di e ola ak lide lik 7. A aç ge çekleşti e i 8. Etkileşi i etkisi olarak liderlik 9. Fa klılaşa MART/MARCH 2015 ve dav a ış olarak liderlik i a a ı olarak liderlik i ol olarak liderlik 10. Başlatı ı olarak liderlik Aile i ö güttü ve aile lide liği i ö gütsel lide lik u gula a ala ı ola ak ele alı a ili . Bu kapsa da uka ıdaki ifadelerin ta a ı ı , aile lide liği içi de geçe li olduğu sö le e ili . Katz ve Khan a gö e ö gütlerde liderlik üç ede e bağlanabilir. Bunlar: 1. Bi apı kurmak 2. Ku ul uş i apı ı deva ı ı sağla ak 3. Ku ul uş i apı ı ye ileştirmek Aile lide liği, u üç ede e da alı ola ak ele alı abilir ve incelenebilir. Aile Liderliği Nasıl Ta ı lanabilir? Aile, i e i lide lik iteliği i kaza dığı ilk e ola ak ele alı a ili . Aile içi ilişkile , aile i ço ukla ı a su duğu aşa tıla , p o le çöz ede izlediği olla , ka a ve e şekli, ço ukla ı lide lik itelikle i üze i de etkili ola faktö le ola ak gö üle ili . Özellikle ilk ço ukluk ılla ı da, ana- a a lide liği i ço ukla üze i de çok ü ük i etkisi bulunur. Aile lide liği ge iş i kav a dı . Bir aile bireyinin, lide ola ak tü içi e dâhil edile ile eği gibi, ana- a a ve ka deşle de oluşa i aile g u u u aile i etkile esi, u kav a ı aşka aile ve a aile g upla ı üze i deki etkile i de aile lide liği kapsa ı da ola ili . Ha eda la , aile lide liği i e güçlü ö ekle i ola ak gö üle ili . A ı şekilde İtal a da Medi i ailesi, Al a a da Ha s u g ailesi gi i, Tü k sa a i i ve iş ada la ı ı Koç, “a a ı, Doğa v aile lide likle i de u kapsa da gö üle ili . Aile lide liği e liderliği dö t ev esi açısı da akıldığı da, he evrenin aile lide liği içi fa klı i u gula a ı ö pla a çıka dığı sö le e ili . Bu a gö e: Bü ük Ada teo ile i ile aile liderliği i doğuşta geti ile i itelik olduğu ile i sü üle ili . Özellikler teorisi e gö e aile lide liğinin i kişilik a da ka akte özelliği olduğu, dav a ış teo ile i e gö e a ak elli dav a ış özellikle i e sahip kişile i aile lide i ola ile eği ve nihayet durumsal teo ile açısı da da du u a u gu çözü le i o ta a ko a ile kişilerin aile lideri olacakla ı sö le e ili . 190 Baloğlu, N. ve Bulut, M. B. (2015). Aile Liderliği, Uluslararası Avrasya Sosyal Bili ler Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 18, Ss: 185-197) ULUSLARARASI AVRASYA SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ MART/MARCH 2015 Yıl/Year: 6, Cilt/Vol:6, Sayı/Issue: 8 Bir durumsal liderlik teorisi olan dö üşü ü ele i a ası da oluştu duğu ü ele iyle iletişi ku a ı, ü lide lik aklaşı ı açısı da aile lide liği; aile liderinin kendisi ve aile ağ olu la i değişi o al ve a ı; bir viz o a ulaş ak içi otivas o desteği sağla a ı içe i . Dö üşü karizmatik liderlik özellikle i va dı ve dö üşü üze i de etkili ola ak vu gula sü e i e odakla ü lide liği te eli de ü aile lide le i de açıkça ifade edil iş i viz o içi aile ü ele i apa la . Yine bir durumsal lide lik aklaşı ı ola ak ifade ede ile eği iz sü dü ü lide le i ekle ti le ö eti aile ko usu a odakla ı , ödül ve ezala olu la izle e le i i etkile e ek aile i liğinin ve işlevi in sü dü ül esi i sağla lar. Bu akış açısı la, ilgisiz laissez-faire u gula ala ı ı da u oktada ele al ak ü lide lik u gula ala ı da aile a da se estlik ta ı a aile lide liği ü kü dü . Aile lide liği i lide lik u gula a ala ı olarak ele alı a ili . Bu akış açısı la lide liği u gula a ala la ı ı oluştu a viz o , st ateji, öğ eti , hiz et, etik, kültü , uh, de ok asi ve dağıtı kapsa ı da gö üle ili . Elbette kişilik defola ı da ı lide lik tü le i aile lide liği iddi uhsal patolojik a azla a kada dav a ış ozuklukla ı ı içe e toksik lide lik de a ı kapsa da ele alı a ak i ele e ili . Bu kavramlar aile vizyonu, aile stratejisi, ailede öğ eti sel lide lik, ailede hiz et lide liği, ailede etik lide lik, ailede kültü el lide lik, ailede uhsal liderlik, ailede demokratik lide lik, ailede dağıtı Bi e i sahip olduğu e kı ı lide lik veya ailede toksik liderlik gibi aşlıkla la a aştı ıla ili . etli ö güt ailedir ve aile ö gütü ü de lide liğe ihti a ı va dı . Etkili bir liderlik sadece iktisadî ve ka u ö gütle i de değil, aile ö gütü içi de de ge eklidi . Liderlik iktisadî ve ka u ö gütle i de aşa ı, aile ö gütü de ise ailenin huzuru, mutluluğu ve efahı içi ge eklidi . Aile lide liği i kültü ola ak, aile içi de kuşakta kuşağa akta ılabilir. Aile liderleri, ke di ailele i i ve diğe ailele i güçle di hiz etle i gelişti ebilir ve kullanabilirler. Aile lide liği he aile içi he ek içi ka akla ı ve de ço ukla içi olu lu so uçla ı ola i kav a dı . Aile lide liği i u gula a a geçi il esi ve u u gula a ı da kuşakta kuşağa akta ıl ası ö e lidi . Bu konuya ilişki ola ak aile şi ketle i a ı i i ele e ala ı ola ili . Pek çok aile şi keti i aile lide liği de aşadığı sos al, kültü el ve ö etsel so u la da dola ı uzun vadede aşa ılı ola adığı ve çöktüğü gö ül ektedi . Ward (2011) aile şi ketle i i uzu kıs ı ı ılla a akta kal ala ı ı ede le i in; so ağa ı ı uda ası i asçıla da küçük i ö eti e geti il esi ile , iş st atejisi in yenilenmesi ve iş lide liğinin yenile esi olduğu u vu gula aktadı . Aile lide liği kav a ı şu şekilde ta ı la ıştı : Aile liderliği, bir aile veya aile üyesinin kendi ailesi ya da aşka aile ve üyeleri i elli a açlar yö ü de etkileme süre idir”. Etki sü e i sos al, kültü el, politik ve ekonomik a açla ı içe e ili . 191 Baloğlu, N. ve Bulut, M. B. (2015). Aile Liderliği, Uluslararası Avrasya Sosyal Bili ler Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 18, Ss: 185-197) ULUSLARARASI AVRASYA SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ MART/MARCH 2015 Yıl/Year: 6, Cilt/Vol:6, Sayı/Issue: 8 Aile Liderliğinin Boyutları Neler Olabilir? Aile lide liğinin o utla ı üç aşlık altı da topla a ili . Bu la ; 1. Aileden Aileye Liderlik: Bi aile i diğe i aile i etkile e, ö le di 2. Aileden Bireye Liderlik: Bi aile i diğe i aile ü esi i etkile e, ö le di 3. Bireyden Aileye Liderlik: Bi aile ü esi i diğe e ve ha ekete geçi e sü e idi . e ve ha ekete geçi i aile i etkile e, ö le di e sü e idi . e ve ha ekete geçi e sü e idi . Aile Liderliği i Türleri Neler Olabilir? Aile lide liği, Kurt Lewin ve a kadaşla ı ta afı da lu ıllarda gruplanan otokratik, demokratik ve serbestlik ta ı a lide lik stille i şekli de ele alı a ili . Aile lide liği i House ve öğ e ile i i destekleyici, yö le diri i, aşarı odaklı ve katılı (1986) ta afı da dö üşü ü, sürdürü de gelişti ı lide lik ta zla ı şekli de ele al ak da iş olduğu ü kü dü . Bass ü ve ser estlik ta ıya şekli de ele alı a liderlik stilleri de aile liderlik stille i e u a la a ili . Lide lik stille i hakkı da oluştu ul uş daha pek çok sı ıfla a u kapsa a dâhil edilebilir. Bu çalış ada aile lide liği dö t aşlık altı da ele alı ıştı . Bunlar; . Sosyal Aile Liderliği: Bir aile liderinin ke di ailesi ve a aşka bir ailenin ü ele i i değe le , i a çla , o veya bir aşa la felsefesi, ta zı ya da u gula ası iteliği deki sosyal içe ikli i a aç olunda etkilemesini kapsar. Özellikle di i i a ç ö ü den i aile i aşka i aile i etkile esi u lide lik tü ü ü e tipik ö eğidir. . Kültürel Aile Liderliği: Bir aile liderinin ke di ailesi ve a aşka i ailenin ü ele i i gelenek, gö e ek, tö e ya da herhangi bir kültü el u gula a konusunda etkilemesini içe i . He aile i ke di e özgü kültü ü va dı . Ailele sahip oldukla ı olu lu a da olumsuz kültü ü, kendi aile bireylerine ve a aşka ailele e t a sfe ede ili le . Bu lide lik tü ü iz kutla ala , eğle gösterilebilir. Ka ö le apı o uz, siz de ö le apı şekli de i etkile e i içe e ili . A e ve oku a alışka lığı gi i kültü el u gula ala davası, e ke evlilikle , alkol al a ve olu lu ö ekle i olarak e ze i kültü el u gula ala da ö ekle i ola ak gö üle ili . Kültü el aile lide liği, kültü le a ası etkileşi u t dışı a gide Tü k öğ e ileri ve u t dışı da ülke ize u la ı a tö e le i, u u olumsuz çe çevesi de de ele alı a ili . Özellikle isafi olarak gele a a ı öğ e ile kültü el aile lide liği i etkisi altı da kala ili . . Eko o ik Aile Liderliği: Bi aile lide i i ke di ailesi ve a aşka i ailenin ü ele i i eko o ik ve konularda etkilemesini içe i . Bir ailenin, şi ketle i de aile ü ele i e ve ile aşka i aile i eko o ik açıda ü etke gö ev ve pozisyonlar ile ti a î o taklıkla hale geti alî esi, aile eko o ik aile liderliği u gula ala ı ı a sıtı gö üle ili . 192 Baloğlu, N. ve Bulut, M. B. (2015). Aile Liderliği, Uluslararası Avrasya Sosyal Bili ler Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 18, Ss: 185-197) ULUSLARARASI AVRASYA SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ MART/MARCH 2015 Yıl/Year: 6, Cilt/Vol:6, Sayı/Issue: 8 4. Politik Aile Liderliği: Bi aile lide i i ke di ailesi ve a aşka i ailenin ü ele i i bir grubun temsilcisi ya da ta afta ı hali e geti kaza dı esi i kapsa . Bi öğ e i velisi i okulda aile i liği te sil isi ol ası, i si asal pa ti e ü e a çalış ala ı siyasal aile liderliği i tipik u gula ala ı ola ak gö üle ili . TARTIŞMA ve SONUÇ Aile toplu u te elidi . E eve özellikle i ve se ve ço ukla da oluşa i aşa olle i ola sos al, kültü el ve eko o ik i o taklığıdı . Beli li işlevle i, olle i, fiziksel apıdı . Bu apı gele eksel a da çeki dek ola ak sı ıfla a il ekte, ağı lılık, ağı sızlık ve psikolojik/duygusal bağlılık olarak modelleşti il ektedi . Her ailenin ke di e özgü i sos al dokusu, i iletişi ve kültü apısı ulu aktadı . Tü ki e toplu u içi aile kutsaldı . Aile i liği ö e lidi . Ta ih içe isi de Tü k devletle i dai a i aile çev esi de o ta a çık ış ve geliş işti . O ta As a da Oğuz Bo la ı da Os a lı İ pa ato luğu a kada aile hep ö ö eti ile i içi de aile lide liği ö e li i Lide lik, i e i aşa i devlet itelik du u u dadı . koşulla ı içe isi de gelişe ola ak gö üle ili . Bö le pla dadı . Gü ü üzü akış açısı la i e e idi . Aile, i e i lide lik iteliği kaza dığı ilk e i e deki lide lik e e isi i te elle i i, ö elikli ola ak aile ta ihçesi de a a ak ge eki . Aile i ku u du . Aile lide liği apı ı ku ak, apı ı sü dü ek ve apı ı e ileşti lide lik u gula a ala ı ola ak ele alı a ili . A ı şe i aile lide lik tü le i ve ek a la ı da i ö gütsel o utla ı içi de sö le ek ü kü dü . Aile lide liği i tü le i sos al, kültü el, eko o ik ve politik ola ak sı ıfla dı ıla ili . Aile lide liği, ebeveyn lide liği i de kapsa a ak şekilde ele alı a ili . Du u sal koşulla ı liderlikte etkili olduğu u ile i sü e dö üşü u gula dığı da; tıpkı dö üşü sel lide le gi i aile lide leri i odakla dıkla ı; o tak i viz o u ge çekleşti diğe tü liderlik teori ve aklaşı la ı ı aklaşı ı aile lide liği e de ke di ü ele i içi ek içi o la la iletişi sağladıkla ı gö ül ektedi . Bu oktada dö üşü ü lide lik ku dukla ı, i değişi o al ve sü ecine otivas o desteği ü lide lik teo isi i , aile lide liği de i ka şılığı olduğu u ve u akış açısı la aile lide liği de ele alı a ile eği i sö le ek ü kü dü . Gal aith ve “ hva eveldt eşle i ta afı da pasif ve a se estlik ta ı a fa klılaştı dıkla ı o ta a ko apıla i a aştı ada, aktif dö üşü ü lide lik özelliği e sahip lide lik özelliği e sahip eşle e gö e ailenin efahı ı a la lı ölçüde uştu . Bu çalış a, tü lide lik teo i ve aklaşı la ı ı aile ö eti i ve lide liği kapsa ı da ele alı a ile eği i tipik i ö eği ola ak gö üle ili . Ö gütsel lide lik üze i e oluştu ula lite atü ilgile i i aile ha atı la da akı da ilişkili olduğu sö le e ili . Etkili iletişi , p o le le i çöz ek içi st atejile oluştu ol göste i i değe le 193 oluştu mak, ölçütle i ak, etkililik, gele ek içi ve etik u gula ala ı i ö ve viz o sağla ak, oluştu ul ası, o tak hedefle i Baloğlu, N. ve Bulut, M. B. (2015). Aile Liderliği, Uluslararası Avrasya Sosyal Bili ler Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 18, Ss: 185-197) ULUSLARARASI AVRASYA SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ MART/MARCH 2015 Yıl/Year: 6, Cilt/Vol:6, Sayı/Issue: 8 e i se esi, güve ve iş i liği e da alı ilişkile i gelişti il esi, güç pa laşı ı ve i e le i gelişi i i teşvik et e ihti a ı ö gütsel lide lik kapsa ı da olduğu kada aile lide liği kapsa ı da da ele alı a ile ek ola ko ula dı . Yi e ö güt lide liği de olduğu gi i aile liderleri de p o le le i çöz ek, aile ü ele i i etkili olla Aileleri ul a ete ekle i i a tı a atı ı ve ak içi aile ü ele i ile i likte çalışabilmektedirler. apısı ve işle işi diğe ö gütle e e ze ekte, fakat bununla birlikte her toplumsal birim gibi aile de ke di e özgü u gula ala ı içe ektedi . Ö eği , aile aşka i e e taşı a il ekte, ko şula ı değişe il ekte fakat ü ele i hep a ı kal aktadı . Ölü ve oşa lide le i etkili ola adıkla ı za a çıka ıl a gi i i du u la ka şı ka şı a kal a aktadı la . Hem de toplu u ihti a ı ola etkili lide le i etiş ele i içi ge ekli ola i i i aile lide liği çoğu ço ukla ı he ailede ulu işte a dışı da aile ü ele i i olle i a ıdı . Bu üzde aile a aktadı . A e ika da e eve lik e e ile i i oluştu a ve lide lik p og a la ı su a fa klı ku uluşla (ör eği , fa ily leadership i , the fa ily leadership i stitute ve atio al e ter for o abuse prevention . Bu ku uluşla ı a a ı, ailele i evle i de öğ eti i i o ta ulu aktadı u ity-based child a at ala ıdı . Bu ku uluşla , ço ukla ı okulda aşa ılı ola il ele i içi ailele e destek ol aktadı la . Bu çalış ada ta ıtıl a a çalışıla aile lide liği kav a ı, A e ika da u gula akta ola kav a da ü ük ölçüde fa klıdı . A e ika da u gula akta ola aile lide liği tek i aile e odaklanmakta iken, u çalış ada aile liderliği daha ge iş kapsa lı ola ak ele alı aktadı . Aile ve e eve a dı lide liği iki a ı aşlık altı da incelenebilir. Aile ve e eve le i aile a açla ı ı şekille di meye ı ola ak kişisel gelişi sağla a ak p og a la a alı p og a la ı ve liderlik rol ve işlevle i i içe e ala ı Aile i “esi düze e getirecektir. Aile ve e eve ilgi ve e e i kaza ala ı ı i daha güçlü kıla ak, aile lide liği i daha a la lı ve güçlü bir lide liği ka şılıklı sa gı, pa laşıl ış so u luluk, uz anlık ve lide lik te eli de i şa edildiği za a , ailelerin ve u gula a ıla ı he ke di ailele i e, he de aşka ailele e ve toplu a ö elik daha fazla aşa ı elde ede ekle i sö le e ili . Aile ve e eve le de lide liği teşvik et ek içi e eve eğiti leri ve destek p og a la ı ilk adı programlar, ebeveynlerin kendilerine daha fazla güve ku ala ı a a dı ola ili . Bu tü ele ine ve diğe e eve le le daha i i ağla ede ili . Aile ve ebeveyn liderlerinin kendilerine sunulan kurs ve seminer gibi hizmetlerden asit a la da a a la ı ı ol ala ı da zi ade, ailele i i daha ile i e taşı ala ı ı sağla ak içi o la a a dı ı olacak p og a la destekle e ili ve teşvik edile ili . Tü k toplu u içi gü delik aşa da di î ku alla ö e lidi . Di î ku alla ı dö üş esi algısı deva et ektedi A“AGM, i e le i . Bu ağla da aile ve e eve aşa felsefesi hali e lide liği, di î kurallar temelinde değe le e da alı ola ak a ı a ele alı a ili . 194 Baloğlu, N. ve Bulut, M. B. (2015). Aile Liderliği, Uluslararası Avrasya Sosyal Bili ler Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 18, Ss: 185-197) ULUSLARARASI AVRASYA SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ MART/MARCH 2015 Yıl/Year: 6, Cilt/Vol:6, Sayı/Issue: 8 KAYNAKÇA Aile ve Sosyal Politikalar Baka lığı A“PB Aile ve Sosyal A aştı . Tü ki e de Aile Yapısı A aştı ala Genel Müdü lüğü A“AGM ası. . Tü ki e de Aile Değe le i A aştı ası. Aksö ek, A. (1984). Cinsellik, toplum ve aile. Bilim ve Sanat, 42, 22-25. Anderson, S. A. ve Sabatelli, R. M. (2010). Family interaction: A multigenerational developmental perspective. 5th ed. Pearson: NY. Avolio, B. J., Walumbwa, F. O. ve Weber, T. J. (2009). Leadership: Current Theories, Research, and Future Directions. Annual Review of Psychology, 60, 421-449. Bass, B. (1986). Leadership: Good, better, best. Organizational Dynamics, 13(3), 26-40. Bass, B. ve Bass, R. (2008). The Bass Handbook of Leadership: Theory, Research and Managerial Application. New York: Simon & Schuster. Burns, J. M. (1978) Leadership. New York: Harper & Row. Doğa , İ. . Aile kav a ı ı ala ı. Tü k Aile A siklopedisi , -23. Elliot, S. ve Gray, A. (2000). Family structures. Immigration Research Programme. Fişek, G. . Tü k ailesi i di a ik ve apısal özellikle i üze i de düşü ele ve ko u a ilişki raporu. III. Ulusal Psikoloji Kongresi, 13- E lül i ö çalış a . Galbraith, K. A. ve Schvaneveldt, J. D. (2005). Family leadership styles and family well-being. Family and Consumer Sciences Research Journal, 33(3), 220-239. . Aile ve aile tiple i üze i e i i ele e. Ha ettepe Sosyal ve Beşeri Dergisi, 8(1-2), 46-77. Gökçe, B. Gü i di, Y. ve Giren, “. Y. . Aile kav a ı ı değişi Ü iversitesi Ah et Keleşoğlu Eğiti Hallaç, “. ve Öz, F. sü e i ve okul ö esi dö e de aile i ö e i. Selçuk Fakültesi Dergisi, 31, 349-361. . Aile kav a ı a ku a sal i akış. Psikiyatride Gü el Yaklaşı lar, 6(2), 142-153. House, R. J. (1971). A path goal theory of leader effectiveness. Administrative Science Quarterly, 16, 321-339. İçli, G. (2012). Sosyolojiye Giriş. . Baskı. A ka a: A ı. Kağıtçı aşı, Ç. . Be lik, Aile ve İ sa Gelişi i. İsta ul: Koç Ü ive sitesi Ya ı la ı. Katz, D. ve Khan, R. L. (1966). The social psychology of organizations. NY: Wiley. . Tü ki e de aile: Yapısı, ev i i ve ü ok atik ö gütle le ilişkile i. A Kongar, E. e İdaresi Dergisi, 3(2), 58- 83. Lewin, K., Lippitt, R., ve White, R. K. (1939). Patterns of aggressive behaviour in experimentally created social climates. Journal of Social Psychology, 10, 271-301. Northouse, G. (2007). Leadership Theory and Practice (3rd ed.) Thousand Oak: Sage ublications. Olson, D. H., Russell, C. S. ve Sprenkle, D. H. (1983). Circumplex model of marital and family systems: VI. Theoretical Updates. Family Process, 22(1), 69-83. Öztü k, H. Saran, N. . Tü kle de aile ve ahlak telakkile i. Tü k Aile A siklopedisi , -21. . Aile ha atı ve toplum. Sosyal Antropoloji ve Etnoloji Dergisi, 3, 13-23. Solotaroff, H. (1898). On the origin of the family. American Anthropologist, 11(8), 229-242. Stogdill, R. (1974). Handbook of Leadership (1st Ed.). New York: Free Press. 195 Baloğlu, N. ve Bulut, M. B. (2015). Aile Liderliği, Uluslararası Avrasya Sosyal Bili ler Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 18, Ss: 185-197) ULUSLARARASI AVRASYA SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ Yıl/Year: 6, Cilt/Vol:6, Sayı/Issue: 8 Şahinkaya, R. (1960). Tü k ailele i ha gi ö le de MART/MARCH 2015 i i le i e fa klılıkla göste i le . Türk Yurdu Me uası, 8(290), 13-15. Tü kdoğa , O. . Aile sos olojisi odeli. Tü k Aile A siklopedisi , -36. Yukl, G., (2006). Leadership in organizations. New York: Elsevier. Ward, J. L. (2011). Keeping the family business healthy. New York: Palgrave Macmillan. EXTENDED SUMMARY Family is not only a biological unit but is also a social, cultural and an economical structure. Family is an economic and a social union which consists of mother, father, children and other relatives Gökçe, . Family has certain functions (eg. sustaining generations), roles (eg. mother, father), physical characteristics (eg. home and furniture) and symbols (eg. wedding) (İçli, ultu e Şahi ka a, . Ea h fa il has a u i ue elatio ship st u tu e a d . Social change has effect on family leadership. This effect adds new dimensions to the relationships in the family. Within the context of all these developments the scientific examination of leadership in family seems to be an important issue and will bring quality and welfare to the society. Family has four basic and universal functions. These are as follows; (1) sexuality which is approved by the society, (2) economic unity of business and power, (3) meeting the biological and physiological requirements of children, (4) preparing children to the society via socialization and transferring of social culture (Saran, 1979). The most common family type in Turkey is nuclear family. The extended family structure still exists but the rate is low (ASPB, 2011). In our country the nuclear family structure is intertwined with the extended family st u tu e Fişek, . As a social structure there are some features of family that distinguishes it from other social structures. These are as follows; (1) family is universal, (2) family is based on an emotional basis, (3) family shapes and develops family members, (4) the scope of family is limited, (5) in social structure family carries a core feature, (6) family is surrounded by social rules, (7) family has both temporary and continuous nature and (8) the members of the fa il have espo si ilities Gökçe, . The concept of family leadership is discussed as a new leadership area. The first aim of this study is to provide a conceptual basis of family leadership. In the context of this general purpose, the other aim of this study is with the help of this theoretical basis created on the family leadership, inspire the practices that contribute to social quality and welfare of the families and the society. The answers of the generated questions related to the concept of family leadership were sought through a comprehensive literature review. Data related to the subject were obtained from varied databases (indexes, 196 Baloğlu, N. ve Bulut, M. B. (2015). Aile Liderliği, Uluslararası Avrasya Sosyal Bili ler Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 18, Ss: 185-197) ULUSLARARASI AVRASYA SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ Yıl/Year: 6, Cilt/Vol:6, Sayı/Issue: 8 MART/MARCH 2015 directories, scientific journals, books, encyclopedias and dictionaries). These are integrated within the context of generated questions of family leadership. With the help of data obtained from varied databases, the definition of family leadership is made, the types and the boundaries of family leadership are determined. The concept of family leadership is defined as follows: The p o ess of i flue i g a fa il o a fa il member towards certain goals by family o a fa il e e. This influencing process can contain social, cultural, economic and political goals. The boundaries of family leadership are determined as follows; 1- From Family to Family The process of influencing, guiding and activating families by other families. 2- From Family to Family Member The process of influencing, guiding and activating family members by other families. 3- From Family Member to Family The process of influencing, guiding and activating families by other family members. The types of family leadership are determined as follows; 1- Social Family Leadership This type of family leadership consists of influencing of family or family members towards a social objective as values, beliefs, norms and life philosophy. Religion can be a good example for this type of family leadership. A family can influence another family in changing from a religion to another religion. 2- Cultural Family Leadership This type of family leadership consists of influencing of families or family members towards customs, traditions or any other cultural practices. As example, cultural festivals, blood feud and early marriages can be given. Men can also think about student exchange programs at the universities. 3- Economical Family Leadership This type of family leadership consists of influencing families or family members in economic and financial subjects. As example, family businesses and commercial partnerships can be given. 4- Political Family Leadership This type of family leadership consists of influencing families or family members towards making a g oups ep ese tative o suppo te . As a e a ple p ovidi g political parties new members can be given. To develop the family leadership concept, men can give families opportunities as seminars and training programs. With these programs, the families can provide other families and family members social welfare and psychological well-being. In an environment where the collapse of the family is pronounced institutionally, the concept of family leadership can be a conversion tool to prevent this destruction. Religious rules in Turkish community are very important (ASAGM, 2010). In this context, in future studies the concept of family leadership can be studied based on religious rules. 197 Baloğlu, N. ve Bulut, M. B. (2015). Aile Liderliği, Uluslararası Avrasya Sosyal Bili ler Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 18, Ss: 185-197)