BANM tezis

Ümummilli lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 99-cu ildönümünə həsr olunmuş TƏLƏBƏ VƏ GƏNC TƏDQİQATÇILARIN III BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSLARI 18-29 Aprel 2022, Bakı, Azərbaycan 18-29 April 2022, Baku, Azerbaijan THE THIRD INTERNATIONAL STUDENT RESEARCH AND SCIENCE CONFERENCES dedicated to the 99th anniversary of the National Leader of Azerbaijan Heydar Aliyev Tezislər / Theses www.bhos.edu.az Ümummilli lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 99-cu ildönümünə həsr olunmuş TƏLƏBƏ VƏ GƏNC TƏDQİQATÇILARIN III BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSLARI Tezislər 18-29 aprel 2022-ci il, Bakı, Azərbaycan   XİNDOQNI TEXNİKİ ÜZÜM SORTUNUN MƏHSULDARLIĞINA VƏ KEYFİYYƏTİNƏ BECƏRMƏ ƏMƏLİYYATLARININ TƏSİRİ Bünyatzadə Zəminə Bakı Dövlət Universiteti Bakı, Azərbaycan zbunyatzade@gmail.com Elmi rəhbər: t.f.d., dos. Hüseynov Mövlud Açar sözlər: aqrotexnika, becərmə, yelpik forması, kardon forması, üzüm, yük norması. Təcrübə yeni təsərrüfat sisteminə uyğun olaraq Bubal metodikası ilə aparılır. Bu məqsədlə təcrübə Abşeron Yardımçı Təcrübə Təsərrüfatında (Ampeloqrafik kolleksiya bağı) aşağıdakı sxem üzərində qoyulmuşdur. I təc- rübə - kardon forması üzərində 15-20, 25-30 göz saxlanılmış, II təcrübə - yelpik forması üzərində yenə də 15-20, 25-30 göz saxlanılmışdır [Səlimov və b., 2020; Səlimov, 2019; Şükürov və b., 2018; Салимов, 2020]. 10 zoğun üzərindən yığılan bütün iri salxımlardan göstərici müəyyən edilir, orta qiymət tapılır. Ampelodiskriptor göstəriciləri yeni qəbul edilmiş ədəbiyyat məlumatlarının əsasında tətbiq edilir. Xindoqnı texniki üzüm sortunda kardon forması verdikdə göstəricilər aşağıdakı kimi olmuşdur (cədvəl 1). I variantda - bir tənəkdə 15-20 göz saxladıqda salxımların orta sayı 10 ədəd, salxımlar çəkisi 3.1 kq, bir salxımın orta çəkisi 307q , on tənəkdə sal- xımların orta sayı 100 ədəd, salxımların orta çəkisi 31 kq, məhsuldarlıq isə hek- tardan 68 sentner, şirədə şəkərlilik 23,7q/100sm3 turşuluq isə 6,9 q/dm³ oldu. variantda - həmin formada 20-25 göz saxladıqda bir salxımın orta sayı 7 ədəd, salxımın çəkisi 1.8 kq, salxımın çəkisi 262 q ,on tənəkdə salxımların orta sayı 70 ədəd, orta çəkisi 18 kq, hektarın məhsuldarlığı 56 sentner, verilmişdir. Belə ki, şirədə şəkərlilik 23.7q/100sm3 turşuluq isə 6.9 q/dm³ qeyd edildi. 284  variantda - həmin sortda eyni formada 25-30 göz saxladıqda bir tənək- də salxımların orta sayı 22 ədəd, orta çəkisi 5.3 kq, bir salxımın çəkisi 240q, on tənəkdə salxımların orta sayı 220 ədəd, salxımların orta çəkisi 53kq, hek- tarın məhsuldarlığı 95 sentner, şirədə şəkərlilik 23.4q/100sm3 turşuluq isə 6.8 q/dm³ olmuşdur. Xindoqni süfrə üzüm sortunda yelpik forması verdikdə göstəricilər aşa- ğıdakı kimi oldu (cədvəl 2). I variantda - bir tənəkdə 15-20 göz saxladıqda salxımların orta sayı 11 ədəd, salxımların çəkisi 2.5 kq, bir salxımın orta çəkisi 228q, on tənəkdə sal- xımların orta sayı 110 ədəd, salxımların orta çəkisi 25 kq, məhsuldarlıq isə hektardan 49 sentner, şirədə şəkərlilik 21.1q/100sm3 turşuluq isə 6.8 q/dm³ oldu. variantda həmin formada 20-25 göz saxladıqda bir tənəkdə salxımın orta sayı 12 ədəd, salxımın orta çəkisi 2.1 kq, bir salxımın çəkisi 170 q, on tənəkdə salxımların orta sayı 120 ədəd, orta çəkisi 21 kq, hektarın məhsul- darlığı 115 sentner, verilmişdir. Belə ki, şirədə şəkərlilik 21.8q/100sm3, turşu- luq isə 6.9 q/dm³ qeyd edilmişdir. variantda - həmin sortda eyni formada 25-30 göz saxladıqda bir tənəkdə salxımların orta sayı 15 ədəd, orta çəkisi 2,8 kq, bir salxımın çəkisi 190 q, on tənəkdə salxımların orta sayı 150 ədəd, salxımların orta çəkisi 28 kq, hektarın məhsuldarlığı 100 sentner, şirədə şəkərlilik 23.0q/100sm3, turşu- luq isə 5,9 q/dm³ olmuşdur (cədvəl 2). Beləliklə, Xindoqnı üzüm sortuna kardon forması verdikdə hektarın məh- suldarlığı 56-68 s/ha olduğu halda III variantda 95s/ha olmuşdur. Həmin sortda yelpik formasında I variantda 49s/ha, II, III variantlarda isə 100-115 s/ha qeydə alınmışdır. Nəticədə yelpik formasında Xindoqnı üzüm sortunda variantlar üzrə ən yüksək məhsuldarlıq 100-115 s/ha alınmışdır. Bu nəticənin fermer üzümçülük təsərrüfatlarında tətbiqi tövsiyyə olunur. Ədəbiyyat Səlimov, V.S., Azərbaycanın texniki üzüm sortlarının innovativ model əsasında qiymətlən- dirilməsi / V.S.Səlimov , M.Ə.Hüseynov, A.S.Şükürov // Azərbaycan Milli Elmlər Akade- miyası Mərkəzi Nəbatət Bağının əsərləri, XVII cild.- Bakı:- 2020.- vol .17, s.67-73. Səlimov, V.S. Üzümün ampeloqrafik skrininqi / V.S.Səlimov,-Bakı:-Müəllim-2019.-317s. Şükürov A.S. Bəzi yerli və introduksiya olunmuş üzüm sortlarının müxtəlif gözcük yükü fonunda məhsuldarlıq və keyfiyyət göstəriciləri / A.S.Şükürov, M.Ə.Hüseynov, X.T.Abasova // AMEA-nın Mərkəzi Nəbabət Bağının Elmi Əsərləri,- 16-cı cıld, Bakı:-2018.- c.160-169. Салимов В.С. Ампелодескрипторная моделъ перспеkтивности некоторых сортов винограда Азербайджана / В.С.Салимов, А.С.Гусейнова, Р.А.Асадуллаев // – Москва: Виноделие и виноградарство, -2020.- № 1, с.4 -13. 285  Cədvəl 1. Xindoqnı üzüm sortunda kardon forması verməklə yük normasının məhsuldarlığa təsirinin orta göstəricisi Variantlar Kardon formasına yük vermənin norması Təcrübənin təkrarı Bir tənəkdə Bir salxımın çəkisi, qramla On tənəkdə Məhsuldarlıq, hek/sen Şirədə şəkərlilik q/100sm³ Turşuluq q/dm³ Salxımların sayı, ədəd Salxımların çəkisi, kq Salxımların sayı, Salxımların çəkisi, kq I 5 tənəkdə 15-20 göz saxlamaq 1 2 3 Orta 6 9 15 10 2 2.7 4.4 3.1 332 300 290 307 60 90 150 100 20 27 44 31 45 60 98 68 24,2 23,9 23,0 23,7 7,0 6,9 6,9 6,9 II 5 tənəkdə 20-25 göz saxlamaq 1 2 3 Orta 9 1 10 7 2.7 0.2 2.8 1.8 305 202 280 262 90 10 100 70 27 2 28 18 60 45 63 56 23,9 24,2 23,0 23,7 7,0 6,9 6,8 6,9 III 5 tənəkdə 25-30 göz saxlamaq 1 2 3 Orta 19 41 5 22 5.1 6.2 1.5 5.3 270 150 300 240 190 410 50 220 51 62 15 53 114 138 34 95 23,0 23,2 24,0 23,4 6,7 6,8 6,9 6,8 sayı, ədədlə çəkisi, kq Cədvəl 2. Xindoqnı üzüm sortunda yelpik forması verməklə yük normasının məhsuldarlığa təsirinin orta göstəricisi Variantlar Yelpik formasına yük vermənin norması Təcrübənin təkrarı Bir tənəkdə Bir salxımın çəkisi, qramla On tənəkdə Məhsuldarlıq, hek/sen Şirədə şəkərlilik, q/100sm³ Turşuluq, q/dm³ Salxımların sayı, ədəd Salxımların çəkisi, kq Salxımların Salxımların I 5 tənəkdə 15-20 göz saxlamaq 1 2 3 Orta 5 12 15 11 1.1 2.8 3.5 2.5 220 230 235 228 50 120 150 110 11 28 35 25 25 45 78 49 20,2 21,1 22,0 21,1 6,9 6,8 6,7 6,8 II 5 tənəkdə 20-25 göz saxlamaq 1 2 3 Orta 18 17 1 12 3.9 3.6 8 2.1 220 210 80 170 180 170 10 120 39 36 8 21 87 80 178 115 22,2 22,2 20,9 21,8 6,9 6,9 6,9 6,9 III 5 tənəkdə 25-30 göz saxlamaq 1 2 3 Orta 10 8 26 15 2 1.7 4.2 2.8 200 210 160 190 100 80 26 150 20 17 42 28 45 38 94 59 23,0 23,1 22,9 23,0 5,8 5,9 6,0 5,9 286  IDENTIFICATION OF SAFE PROCESS CONDITIONS TO AVOID CAVITATION AND FLASHING IN PRESSURE CONTROL LOOP AT BHOS EMERSON TEST RIG Laman Hasanli 267 DESIGN OF LEVEL CONTROL LOOP BY VARIABLE FREQUENCY DRIVE AT BHOS EMERSON TEST RIG Khalida Aliyeva 268 DESIGN OF LEVEL CONTROL LOOP BY CONTROL VALVE AT BHOS EMERSON TEST RIG Muzhgan Huseynli 269 SMART IRRIGATION SYSTEM WITH RENEWABLE ENERGY Javid Isayev, Laman Hasanli, Farid Gahramanov, Sona Mehdizada 271 AUTOMATIC OBJECT SORTING SYSTEM ACCORDING TO HEIGHT USING PLC Nazrin Gurbanova, Elkhan Gurbanov, Agamirza Fataliyev 273 PLC BASED AUTOMATIC PACKAGING SYSTEM Nazrin Gurbanova, Agamirza Fataliyev, Firangiz Humbatova. 276 KİMYA VƏ KİMYA MÜHƏNDİSLİYİNDƏ DAYANIQLI İNKİŞAF 279 ACE 2 G8790A GEN POLİMORFİZMİNİN DİGƏR GEN POLİMORFİZMLƏRİ İLƏ ƏLAQƏLƏNDİRİLMİŞ TƏSİRİNİN TƏDQİQİ Gülmirə Əlibəyova 280 MƏDRƏSƏ VƏ HƏMƏŞƏRA ÜZÜM SORTLARININ BİOKİMYƏVİ GÖSTƏRİCİLƏRİNİN QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ Mirzəyeva Əfsanə 282 XİNDOQNI TEXNİKİ ÜZÜM SORTUNUN MƏHSULDARLIĞINA VƏ KEYFİYYƏTİNƏ BECƏRMƏ ƏMƏLİYYATLARININ TƏSİRİ Bünyatzadə Zəminə 284 ÜZÜM ŞƏRABI VƏ ŞİRƏSİNİN KATİON VƏ ÜZVİ TURŞU TƏRKİBİNİN ÖYRƏNİLMƏSİ Qurbanlı Aytən 287 AZƏRBAYCANDA YETİŞDİRİLƏN BƏZİ YERLİ VƏ İNTRODUKSİYA OLUNMUŞ TEXNİKİ ÜZÜM SORTLARININ KİMYƏVİ XÜSUSİYYƏTLƏRİ Mövlud Hüseynov 289 BƏZİ TEXNİKİ ÜZÜM SORTLARINDAN HAZIRLANAN ŞƏRABLARIN KİMYƏVİ TƏRKİBİNİN ÖYRƏNİLMƏSİ Ağazadə Üzeyir 291 FOSFOR (V) OKSİDİ AL2O3-SİO2 TƏRKİBLİ DAŞIYICI İLƏ MODİFİKASİYA OLUNMUŞ VƏ HR-538 NÜMUNƏLƏRİNİN BİTKİ YAĞI ƏLAVƏ OLUNMUŞ DİZEL DİSTİLLATLARININ HİDROTƏMİZLƏNMƏ PROSESİNƏ TƏTBİQİ Aynur Həsənova 293 ÜZÜMÜN EMALI VAXTI ƏMƏLƏ GƏLƏN TULLANTILARDAN İSTİFADƏNİN ÖYRƏNİLMƏ VƏZİYYƏTİ Balaşzadə Aysel 295 481  Sponsorlar / Sponsors Bakı Ali Neft Məktəbinin Kampusu Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri, Səbail rayonu, Yeni Salyan yolu 3-cü km. 25 Baku Higher Oil School Campus 25, the 3rd km., Yeni Salyan Highway, Sabail district, Baku, Azerbaijan Telefon / Phone: (+994 12) 521 31 11, 521 33 60; Faks/Fax: (+994 12) 521 33 64; info@bhos.edu.az www.facebook.com/BakiAliNeftMektebi www.bhos.edu.az THE 3rd INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCES OF STUDENTS AND YOUNG RESEARCHERS dedicated to the 99th anniversary of the National Leader of Azerbaijan Heydar Aliyev