Over zelfdoding en de vrije wil

WELBESCHOUWD Over zelfdoding en de vrije wil T. Mortier, W. Lemmens Copyright Garant n 1755 stuurt de Schotse ilosoof David Hume (1711-1776) een tekst ‘Over zelfdoding’ door naar zijn uitgever.1 In die voor zijn tijd provocatieve tekst verdedigt Hume de stelling dat een mens die wordt getroffen door een terminale ziekte het recht heeft om zijn of haar leven te beëindigen. Hume is ervan overtuigd dat “niemand ooit zijn leven heeft weggegooid terwijl het nog waard was behouden te blijven”.2 Hij stelt zich de vraag of “het niet onschadelijk is en zelfs lofwaardig om afstand te doen van het leven als het niet langer in iemands vermogen ligt om het belang van de samenleving te dienen en wanneer men de samenleving in principe tot last is”. Hij twijfelt er niet aan dat “zelfdoding soms verenigbaar is met het eigenbelang en met de plicht tegenover zichzelf wanneer men erkent dat hoge leeftijd, ziekte of tegenslag het leven tot een last maken”. I Met het vooruitzicht van een eventuele kerkelijke veroordeling besluit Hume op aanraden van zijn vrienden dat het verstandiger zou zijn om de tekst niet te pu- 1 2 De originele niet-gepubliceerde tekst “On Suicide” uit 1755 kan geraadpleegd worden via http:// www.econlib.org/library/LFBooks/Hume/hmMPL48.html (laatst bezocht op 17 september 2014). Een uitstekende vertaling van “On Suicide” is te lezen in het boek De Uitgelezen Hume, ingeleid en toegelicht door Patricia DE MARTELAERE, Boom Lannoo, 2004. PSYCHIATRIE EN VERPLEGING | 2015-01 PV91_01_proef1.indd 31 bliceren. Uiteindelijk verschijnt de tekst ‘anoniem’ na zijn dood in 1777. We nemen de stellingen van Hume over zelfdoding als uitgangspunt om te relecteren over onze huidige samenleving. We benadrukken dat Hume de tekst ‘Over zelfdoding’ niet heeft gepubliceerd tijdens zijn leven en zijn essay bovendien schreef in een tijdskader dat grondig verschilt van het onze. De tekst van Hume is desalniettemin interessant omdat we zijn vrije ideeën uitgebreid en misschien zelfs geradicaliseerd kunnen terugvinden in onze huidige samenleving waar zich de voorbije decennia een revolutionaire visie op zelfdoding en euthanasie heeft ontwikkeld. In 2014 zullen velen Hume gelijk geven. Heeft een mens die pijn heeft niet het recht om uit het leven te stappen? De algemene tendens die in onze samenleving meer en meer de overhand heeft genomen is dat we de mensen die écht uit het leven willen stappen, moeten durven loslaten. We bieden hen zelfs een legale mogelijkheid aan om niet langer verder te moeten leven. Het gaat dan niet enkel meer over terminaal zieke patiënten zoals Hume bepleitte, maar evengoed over relatief jonge mensen die zogezegd klaar zijn met het leven of mensen die vinden dat ze niet langer een plaats hebben binnen onze samenleving. Het is dramatisch om vast te stellen dat er steeds meer mensen bijkomen die vinden 31 13/02/15 10:56