Türkiye, sahip olduğu coğrafya itibariyle stratejik açıdan öne çıkan özellikler içermektedir.Bu durum ülkenin jeopolitik açıdan incelenmesini kayda değer kılmaktadır.Birçok açıdan küresel ve bölgesel siyasetin döndüğü Orta Doğu’ya komşu olan Türkiye,bu coğrafyadaki gelişmelerden sıkça etkilenmektedir.Bu tez öncelikle ilgili teorileri açıklayacaktır. İkinci bölümde 1908-2002 arası Türkiye-Orta Doğu ilişkileri özet olarak verilecek, zikredilen teoriler değerlendirilecektir. Son bölümde AK Parti dönemi Türkiye-Orta Doğu ilişkileri işlenecek, teoriler ile açıklanacaktır. Osmanlı Devleti I. Dünya Savaşı sürecinde bölgeden çekilmeye başlamış, savaş sonunda ise yıkılmıştır. 1923 yılında kurulan Türkiye bölge ile siyasetini kuruluş ve tek parti döneminde Osmanlı döneminde kalma sorunları çözmeyi hedeflemiştir. Soğuk Savaş sürecinde NATO politikalarına uygun olarak Bağdat Paktı ile Orta Doğu’da etkin bir siyaset izlemeyi amaçlamış, ancak bunu başaramamıştır. Soğuk Savaş sonrasında Orta Doğu ülkeleri ile ilişkilerini geliştirmeye başlayan Türkiye için 1997 yılından itibaren bölge ile ilişkiler daha önem arz eden pozisyon almıştır.Bu durumun etkisi ile 2002 yılında iktidara gelen AK Parti Orta Doğu’ya yönelik politikalarında komşularla sıfır sorun teorisi bağlamında ilişkileri derinleştirmiş, Türkiye’nin bölgesel güç olmasını amaçlamıştır. Çalışmada seçili yedi (İran, Irak, Suriye, İsrail, Mısır, Suudi Arabistan, Katar) Orta Doğu ülkesi ile Türkiye’nin ilişkileri kara hâkimiyeti teorisi, kenar kuşak teorisi bağlamında incelenmiş, bu teoriler kapsamında komşularla sıfır sorun politikasının ne kadar uygulanabildiği test edilmiştir. 2002-2015 yılları arasında Türkiye-Orta Doğu ilişkileri zikredilen teoriler açısından ele alındığında Arap Baharı’na kadar Türkiye’nin merkez ülke olabildiği ya da merkez ülke sinyalleri verdiği görülmüştür. Ancak bu süreçten sonra bölge içinde ve dışında olan devletler ile Orta Doğu’ya dair politika farklılıkları Türkiye’nin merkez ülke olabilme özelliğini yitirmesine neden olmuştur. Turkey has certain strategic features that stand out due to its geography position, which makes it notable to examine the country from a geopolitical perspective. Turkey neighbors the Middle East, which is the focal point of global and regional politics in many respects, and is most frequently affected by the developments in this region. This thesis will first explain the relevant theories. In the second part, Turkey-Middle East relations between 1908-2002 will be summarized and said theories will be assessed. In the last part of the thesis, Turkey-Middle East relations in the JDP period will be addressed and theories will be explained. During the World War I, the Ottoman Empire began to withdraw from the region and collapsed at the end of the war. In its establishment and single-party periods, the Republic of Turkey, established in 1923, aimed to solve problems inherited from the Ottoman Empire. In accordance with the NATO policy, Turkey aimed to follow an active strategy in the Middle East during the Cold War, however failed to do so. Turkey began to improve its relations with Middle Eastern countries after the Cold War and relations in the region became even more important for Turkey starting from 1997. With this approach, the JDP which came to rule in 2002 deepened relations in the Middle East with “the zero problems with neighbors” policy and aimed to establish Turkey as a regional power. This study examines Turkey's relations with seven selected Middle Eastern countries (Iran, Iraq, Syria, Israel, Egypt, Saudi Arabia, Qatar) within the framework of the Heartland theory and the Rimland theory and tests to what extent the zero problems with neighbors policy could be implemented. When Turkey-Middle East relations between 2002-2105 are considered within the framework of said theories, it is seen that Turkey managed to become or signal to become the central country in the region until the Arab Spring. However, after this period, differences of Turkey with countries in and out of the region in terms of policies aimed at the Middle East caused Turkey to lose its feature of the central country of the region.

The ending of the Cold War represents the start of a new era in the Middle East as well as all over the world. The winner of the Cold War, the U.S., has began to make plans on Iraq which has rich oil reserves. Gulf Crisis and the 2003 invasion of Iraq are the manifestation of these plans. In a study of the political economy of Türkiye-Iraq relations, it is not possible to make an analysis independent from the scope of global power. In the 1990s, the fundamental dynamics of the Turkey-Iraq relations is the Gulf Crisis. With the start of the Gulf Crisis, Turkey-Iraq economic relations come to a standstill while those relations were at the peak before the Crisis. There is a significant share of the the UN embargo on Iraq in the deterioration of relations between two countries. U.S. invasion of Iraq has deeply affected regional affairs again after 2000. After the invasion in 2003 it has been observed that economic and trade relations between two countries recovered rapidly,. The trade between Turkey and Iraq has been soared in subsequent years after invasion. According to 2013 data, Iraq ranks second, following Germany, among the exporting countries of Turkey. During this period, some initiatives on dialogue between two countries like “Comprehensive Economic Cooperation Agreement” and “High Level Strategic Cooperation Council” have been put in place Turkish foreign policy was shaped by new concepts such as multilateralism, multidimensionality, good relations with neighbors and active foreign policy, in the ruling Justice and Development Party. This new approach forsees that to establish better economic and political relations with neighboring countries such as Iraq, Iran and Syria. With a new vision a positive mood has been dominated the economic and political relations between Turkey and Iraq. As for Arab Spring developments, it has been a destructive effect on the positive political atmosphere between Turkey and Iraq. Especially over the civil war in Syria, the two countries have experienced political tensions. In this study, the relations between Turkey and Iraq have attempted to explain with a political economy perspective. In the Post-Cold War period, it has been analyzed how is the interaction of political and economic developments between the two countries.

SİYASİ İLİMLER TÜRK DERNEĞİ XVII. LİSANSÜSTÜ KONFERANSI

Işık Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümünce düzenlenen Yeni Ortadoğu: Toplum, Ekonomi, Siyaset Konferansı bildiri kitabı

Özet İkinci Dünya Savaş’ından sonra, Ortadoğu’da en etkili aktör, ABD olmuştur. Ancak ABD’nin etki kapasitesinde değişme yaşanmaktadır. ABD’nin Ortadoğu stratejisinin Sürdürülebilirliği, konjonktürel gelişmelere, ekonomik, politik ve askeri unsurlara bağlıdır. Çalışmada ABD’nin hegemonik gücünün hızla erimeye başladığı, savaşa varan müdahale şekilleri ile ekonomik durgunluk ve krizlerin de bu gerilemeyi hızlandırdığı; BRIC ülkeleri ve Türkiye gibi bölgesel aktörlerin uluslararası düzende ve bölgede daha etkin olacağı ve mevzi kazanacağı değerlendirmesi yapılmıştır. Anahtar Kelimeler:ABD, Ortadoğu, Güç Mücadelesi, Bölgesel Aktörler, Ekonomi