Mustafa Kafalı Armağanı

TÜRK KÜLTÜRÜNÜ ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ YAYINLARI TÜRK TARİHÇİLİĞİNE KATKILAR < MUSTAFA KAFALI ARMAĞANI > Editörler Üçler BULDUK – Abdullah ÜSTÜN Ankara / 2013 TÜRK KÜLTÜRÜNÜ ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ YAYINLARI © Türk Kültürünü Araоtırma Enstitüsü, 2013. Türk Kültürünü Araоtırma Enstitüsü yayınlarının tamamının veya bir kısmının yayımcının yazılı izni olmadan herhangi bir yolla çoлaltılması yasaktır. Yayınların fikrî sorumluluлu ve imlâ tercihi yazarlarına aittir. Türk Kültürünü Araоtırma Enstitüsü yayınlarında yer alan baоka kaynaklardan alınmıо tablo, resim ve benzeri оeylerin yasal kullanım sorumluluлu yazarlarına aittir. Bulduk, Üçler – Abdullah Üstün (Ed.) Türk Tarihçiliğine Katkılar < Mustafa Kafalı Armağanı> / Üçler Bulduk – Abdullah Üstün VIII+288 s. 24 cm. ISBN 978-975-456-113-5 1. Mustafa Kafalı - Biyografi 2. Türkoloji 3. Türk Tarihi 4. Tarih TÜRK KÜLTÜRÜNÜ ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ YAYINLARI TÜRK KÜLTÜRÜ ARAŞTIRMALARI ARMAĞAN DİZİSİ 08 Genel Yayın Editörü Prof. Dr. Dursun YILDIRIM Eser Hakem Kurulu Prof. Dr. Abdulkadir DONUK • Prof. Dr. Ahmet TAнAкIL • Prof. Dr. Haldun EROкLU • Prof. Dr. Üçler BULDUK • Prof. Dr. Saadettin GÖMEÇ • Prof. Dr. Abdullah GÜNDOкDU • Prof. Dr. Eоref BUHARALI • Prof. Dr. мlhami ERDEM • Prof. Dr. Hamiyet SEZER FEYZмOкLU • Prof. Dr. Azmi SÜSLÜ • Prof. Dr. мlhami DURMUн • Prof. Dr. Mehmet нAHмNGÖZ • Prof. Dr. Refik TURAN • Prof. Dr. Altan ÇETмN • Prof. Dr. Vahdet KELEнYILMAZ • Doç. Dr. Konuralp ERCмLASUN • Doç. Dr. Yunus KOÇ • Doç. Dr. Salih YILMAZ Kapak ve Sayfa Tasarımı SEMETEYHAN [B. GÜL] İletişim Adresi TürkKültürünüAraоtırmaEnstitüsü Bahçelievler, 7. Cad. 17. Sok. Nu. 38, 06490 Ankara / TÜRKмYE Tel: (00 90 312) 2133100 Belgegeçer: (00 90 312) 2134135 Genel aл: http://www.turkkulturu.org.tr e-posta: tkaedernegi@hotmail.com Türk Tarihçiliğine Katkılar < Mustafa Kafalı Armağanı>, Öncü Basımevi’nde 500 adet basılmıоtır. (Kazımkarabekir Cad. 85/2 мskitler/ANKARA Tel: 3843120) Ankara /2013 Sunuş Değerli Okuyucular, Türk bilim hayatına çalışmaları ve yetiştirdikleri bilim adamları ile kültür hayatımıza zenginlikler kazandıran, Enstitümüze verdikleri katkılarla hizmet veren üyelerimiz için tertip etmeyi planladığımız armağan kitaplar dizisi elinizdeki eser ile devam etmektedir. Enstitü üyelerimizden Prof. Dr. Mustafa Kafalı, uzun yıllar İstanbul Üniversitesi Tarih Bölümü’nde hocalık ettikten uzun bir süre sonra Ankara Üniversitesi Tarih Bölümü’nde öğrenci yetiştirmeyi ve bilim hayatına katkılar vermeyi sürdürmüş ve buradan emekli olmuştur. Bilim adamının yasaya göre emekliliği olsa da, fikrî ve ilmî çalışmasını sürdürmesinin emekliliği yoktur. Bütün bilim adamlarının hayatında olduğu gibi, Mustafa Kafalı hocanın da ilmî ve fikrî faaliyeti, yazı hayatı devam eden bir bilim adamı, hocamızdır. Enstitümüze değerli katkıları sürmektedir. Armağan kitapta yer alan ilmî tarih yazıları, Türk tarihçiliğine katkılar çerçevesinde, dolaylı ve dolaysız öğrencileri tarafından kaleme alınmıştır.Türk tarihçiliğinin çeşitli meselelerini ele alan bu inceleme yazıları,hiç şüphesiz Türk tarihi öğrencilerine olduğu kadar,Türk kültürü araştırmalarına ilgi duyanlara da yararlı olacaktır.Bu değerli katkılar ile, tarihimizin meselelerini ve mahiyetlerini biraz daha öğrenme fırsatı bulmuş olacağız. Takip edilebilir beşbin yıllık bir Türk tarih ve medeniyetinin aydınlanması, bu tarihin sahip olduğu problemlerin çözümlenmesi elbette bu eserde yer alan çalışmalar bitmiş değildir. Ancak, bu mütevazı ama, tarihçilik açısından yapılan işler itibariyle son derece önemli katkılar sunan değerli bilim adamlarına, bu yazılara ilmî hakemlik ederek onları temyiz eden arkadaşlarımıza teşekkür ederiz. Bunlar, tarihçiliğimize önemli katkılardır. “Türk Tarihçiliğine Katkılar” başlığı altında çıkardığımız bu çalışma Enstitümüz tarafından değerli hocamız Mustafa Kafalı’ya armağan edilmiştir. Armağanı hazırlama görevi Enstitümüz tarafından öğrencisi Üçler Bulduk’a verilmiş ve o da, Abdullah Üstün ile birlikte eseri hazırlamışlardır. Eser, elinizdeki armağan, teknik editörlüğümüzü ve editörlüğümüzü de yapan yönetim kurulu üyemiz Bülent Gül’ün çalışmaları ile son şekline kavuşup karşınıza çıkmıştır. Hepsine, ayrı ayrı teşekkür ediyoruz. Değerli okuyucu ve genç bilim adamları veya bu yola girmek isteyen gençler, Enstitü, eldeki imkânlar çerçevesinde sizler için en iyisini sunmaya çalışıyor. Sahip çıktığınız sürece Enstitü çalışmalarını sürdürecektir. Hocamızın dolaylı ve dolaysız öğrencilerinin esere sahip çıkacağından eminiz. Hocamız Mustafa Kafalı’ya daha nice güzel çalışma yılları, uzun ve sağlıklı bir ömür dileriz. Hoşça Kalınız. Enstitü Baоkanı Prof. Dr. Dursun YILDIRIM Ön Söz Özbek, Uygur, Kırgız, Kazak gibi Türkistan Türkleri arasında “aksakal” tabiri oldukça yaygındır. Toplum içerisinde yol gösterici, sözüne güvenilir, bilge ve tecrübeli kişilere aksakallı denir. Bu anlamıyla Prof. Dr. Mustafa Kafalı, Türk tarihçilerinin aksakalı sıfatını fazlasıyla hak etmiş bir şahsiyettir. Çok partili sisteme geçtikten sonra alevlenen siyasî ve içtimaî gelişmeler vasatında pişmeye başlayan hocamız Mustafa Kafalı, bir taraftan akademik hayatta, diğer taraftan daima örselenmeye çalışılan milli his sahiplerinin saflarında zorlu bir mücadeleye girişmiştir. İlmî ve fikrî açıdan kendisini mütemadiyen geliştiren Mustafa Kafalı, güçlü kalemi, hitabeti ve kişiliği ile aynı zamanda pek çok kişinin yetişmesinde, olgunlaşmasında da inkâr edilemez bir emeğin sahibidir. Türklük biliminin hayattaki nadir şahsiyetlerinden biri olan hocamız için bizden hazırlanması istenen bu eser, onun yetiştirdiği talebelerin, kıymetli meslektaşlarının katkıda bulundukları mütevazi bir armağan kitabıdır. İlmi makalelerin yer aldığı bu armağan kitabın hazırlığı sırasında pek çok meslektaşımıza ulaşamadık. Bundan dolayı katkı anlamında, çalışmadan haberi olmamış meslektaşlarımız olabilir. Kendilerinden anlayış bekliyor ve özür diliyoruz. Kıymetli zamanlarını ayırarak bize makalelerini gönderen meslektaşlarımıza ve hocalarımıza teşekkür ediyoruz. Armağan kitabının hazırlanması aşamasında Arş. Gör. Eralp Erdoğan’ın katkılarını da burada ifade etmek isteriz. Son olarak Prof. Dr. Mustafa Kafalı adına bir armağan kitabı hazırlanmasını sağlayan Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsüne ve sayın başkanına şükranlarımızı sunarız. Üçler BULDUK Abdullah ÜSTÜN м Ç м N D E K м L E R Sunuо / iii Abdullah GÜNDOкDU Gökalp Ve Togan’da Fikri Olgunlaоma Sancıları / 1-7 Abdulkadir YUVALI Etnik Kimlik Ve Milli Devletler Meselesi / 9-13 B. Tümen SOMUNCUOкLU Türkistanlı Bir Lider: Osman Kocaoлlu (1878-1968) / 15-29 Mustafa KESKмN Âоık Ali Paоa Ve Eseri / 31-40 Yaоar KALAFAT Selçukludan Günümüze Türk Kültür Coлrafyası’nda Gök мle мlgili мnançlar / 41-55 Abdrasul мSAKOV Kırgızlarda Ve Moлollarda Cesedi Aлaca Asma Merasimi / 57-61 Osman KARATAY Kut: Evrensel Dilde Tanrı Ve мyilik / 63-68 Ömercan NURм Türklerdeki мlk Iоıktan Türeyiо Rivayeti / 69-72 Üçler BULDUK Bir Meоruiyet Kaynaлı Olarak Oлuz-Kırgız нecereleri Ve Osmanlılar / 73-78 Eоref BUHARALI мbn-i Arapоah’a Göre Timur’un Satranç Oyunu / 79-82 Ahmet TAнAкIL Wu-Sun’ların Orta Asya’da Oynadıлı Tarihi Roller Hakkında / 83-90 Abdullah ÜSTÜN Tarihsel Veri Ve Tarihsel Bilgi: Geç Roma Müverrihlerinin Hunların Ortaya Çıkıоlarına Dair Anlatıları / 91-100 Konuralp ERCмLASUN Batı Moлollarını мfade Eden Terimler Üzerine / 101-109 Saadettin GÖMEÇ Türk Tarihinde Kıpçaklar / 111-128 Cihat AYDOкMUнOкLU Safevi Hükümdarı нah Abbas’ın Tarihî нahsiyeti / 129-135 Abdolvahid SOOFIZADE Kasr-ı нirin Antlaоması’ndan Önce Osmanlı-мran мliоkileri / 137-141 Valeriy MORKVA 18. Yüzyılın Sonlarında Osmanlı-Rus Diplomatik мliоkileri: Bab-ı Âli’nin Rusya’ya Fevkalade Elçisi Mustafa Rasih Paоa / 143-151 Ahmet ÖZCAN Osmanlı Jandarmasının Kuruluоuyla мlgili Bazı Problemler / 153-162 Adnan GÜRBÜZ 19. Yüzyılın Baоlarında Sivas’ta Kadınların Sosyal Ve Ekonomik Durumu / 163-170 Alpaslan DEMмR нer’iye Sicillerine Göre нiran Kazası’nda Arazi Sulama Davaları / 171-177 Kenan Ziya TAн Vakıf Uygulamaları Çerçevesinde Osmanlı Döneminde (16. Yüzyıldan 20. Yüzyıl Baоına) Halep Ve Antep’teki Okullar / 179-193 Mithat AYDIN 20. Yüzyıl Baоlarında Denizli’de Medreseler / 195-216 Tahir KODAL Cumhuriyet Döneminde Türkiye-Irak мliоkileri (1923-1960) / 217-238 M. Akif ERDOкRU Cumhuriyetin мlk Yıllarında Konya Vilayetinde Bir Köy мlkokulu: Beyоehir Çavuо Köy Mektebi / 239-246 ая у Э а у Е у Э ч ы ч Е . . у » / 259-267 у . у / 253-257 « у Е : 269-279 / 247-252 /